E
EN
E
UROPESE DEMOCRATIE
:
UTOPIE OF NOODZAAK
?
LESSEN VOOR DE 21STE EEUW, MAANDAG 14 NOVEMBER 2016
PROF.STEFAN RUMMENS (HOGER INSTITUUT VOOR WIJSBEGEERTE,KULEUVEN)
INLEIDING
de crisis van de Europese Unie maakt deel uit van een bredere crisis van de democratie
1.HET POLITIEKE THEATER
de gemediatiseerde strijd tussen politieke partijen (“het politieke theater”) geeft zichtbaarheid aan het politieke proces:
• ze geeft focus en structuur aan het publieke debat • ze garandeert de wisselwerking tussen burger en politiek
• ze maakt de identificatie van de burger met het politieke proces mogelijk
2.TECHNOCRATEN AAN DE MACHT
a/ op nationaal niveau hebben we politiek zonder beleid:
• de beleidsruimte van nationale politici wordt drastisch ingeperkt door de Europese technocratie
b/ op Europees niveau hebben we beleid zonder politiek:
• er is geen dynamiek van meerderheid en oppositie (geen “theater”) • beleid blijft daardoor onzichtbaar
• er ontstaat géén Europees publiek debat
• burgers kunnen zich niet identificeren met het politieke proces
3.POPULISME EN NATIONALISME ALS TEGENREACTIES
als er geen oppositie mogelijk is binnen het systeem, dan keert de oppositie zich tegen het systeem
populisme en nationalisme bieden burgers nieuwe vormen van politieke identificatie dicht bij huis, MAAR
• populisme is ondemocratisch omdat het de diversiteit van het volk miskent • nationalisme is nostalgisch in tijden van globalisering
4.NAAR EEN EUROPESE DEMOCRATIE
we moeten beleid en politiek terug samenbrengen, zowel op nationaal als op Europees niveau
a/ naar meer nationaal beleid
• het versterken van de nationale politiek vereist, paradoxalerwijze, een sterker Europa • een sterk Europa en sterke natiestaten gaan hand in hand
b/ naar meer Europese politiek
• nood aan een Europese dynamiek van meerderheid versus oppositie • Europese Commissie wordt een Europese Regering
• nood aan een Europese publieke sfeer
• Europa moet meer zijn dan een economisch project de idee van een Europese democratie is geen utopisch project
• een Europese dèmos kan tot stand komen in de Europese politieke strijd zelf • de institutionalisering van een Europees politiek theater maakt een Europese
publieke sfeer mogelijk
• de culturele voorwaarden (taalkennis en identificatie) zijn aanwezig
CONCLUSIE
een Europese democratie is noodzakelijk én mogelijk
LITERATUUR
Erik De Bom (red.) (2014), Europese Gedachten. Beschouwingen over de toekomst van de
Europese Unie, Pelckmans.
Luuk van Middelaar en Philippe Van Parijs (red.) (2015), Na de storm. Hoe we de democratie
in Europa kunnen redden, Lannoo.
Stefan Rummens (2016), Wat een theater! Politiek in tijden van populisme en technocratie, Pelckmans Pro.
