Hoofdstuk 4
De Republiek als internationaal erkende staat
Paragraaf 1
De republiek krijgt Engeland en Frankrijk als tegenstanders Paragraaf 1
De republiek krijgt Engeland en Frankrijk als tegenstanders
Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672)
In 1650 overleed stadhouder Willem II, zijn zoon Willem III werd pas na zijn dood geboren. Op aandringen van de
Staten van Holland besloten de gewesten geen nieuwe stadhouder te kiezen.
De stadhouders waren in hun ogen te oorlogszuchtig terwijl oorlog duur was en de handel schaadde.
Stadhouder Willem II trouwt met Mary Stuart de dochter van de koning van Engeland. Stadhouder Willem II trouwt met Mary Stuart de dochter van de koning van Engeland.
Willem had ambitieuze plannen, hij wilde Nederland tot een sterk,
gecentraliseerd calvinistisch land maken met hemzelf als monarch. Willem pleegt een staatsgreep tegen de regenten en probeert Amsterdam te veroveren om alle macht naar zich toe te trekken. Dit mislukt, na zijn dood wordt er geen nieuwe
stadhouder aangesteld.
Willem had ambitieuze plannen, hij wilde Nederland tot een sterk,
gecentraliseerd calvinistisch land maken met hemzelf als monarch. Willem pleegt een staatsgreep tegen de regenten en probeert Amsterdam te veroveren om alle macht naar zich toe te trekken. Dit mislukt, na zijn dood wordt er geen nieuwe
stadhouder aangesteld. Willem II (1626-1650) Willem II (1626-1650)
De verovering van Amsterdam De verovering van Amsterdam Het leger van Willem II en Willem
Frederik verdwaalt op de Hilversumse heide en wordt dan ontdekt door de postillon uit Hamburg die Amsterdam weet te waarschuwen
Het leger van Willem II en Willem
Frederik verdwaalt op de Hilversumse heide en wordt dan ontdekt door de postillon uit Hamburg die Amsterdam weet te waarschuwen
Over de inrichting van de Republiek als statenbond met of zonder een stadhouder en de mate van soevereiniteit van de gewesten bestond onenigheid tussen staatsgezinden en
oranjegezinden:
Staatsgezinden wilden geen stadhouder en legden de nadruk op de staten van ieder gewest.
Staatsgezinden wilden geen stadhouder en legden de nadruk op de staten van ieder gewest.
Oranjegezinden wilden een stadhouder uit het Huis van Oranje. De soevereiniteit moest bij de Staten-Generaal liggen.
Oranjegezinden wilden een stadhouder uit het Huis van Oranje. De soevereiniteit moest bij de Staten-Generaal liggen.
Vooral de Hollandse regenten waren staatsgezind. De
Oranjegezinden waren vooral in het oosten van het land en de lagere burgerij en arbeiders.
De Republiek werd, vanaf 1653 tot 1672, in feite geleid door de raadspensionaris van Holland Johan de Wit
Johan de Wit
Ondanks de verdeeldheid van functioneerde het dagelijks bestuur dankzij bestuurlijke kwaliteiten van lokale regenten en het staatsmanschap van de raadspensionaris.
Als ambtenaar van de Staten van Holland opereerde Johan de Wit in het landsbelang, maar bij conflicten verdedigde hij toch vooral de belangen van de Hollandse regenten.
De raadpensionaris groeit vanaf 1650 uit tot belangrijkste man. Van 1653 tot 1672 was dit Johan de Wit.
Hij liet een sterke vloot bouwen ter bescherming van de handel en
probeerde een bondgenootschap met Frankrijk te sluiten.
De raadpensionaris groeit vanaf 1650 uit tot belangrijkste man. Van 1653 tot 1672 was dit Johan de Wit.
Hij liet een sterke vloot bouwen ter bescherming van de handel en
probeerde een bondgenootschap met Frankrijk te sluiten.
Johan de Wit, (1625-1672) Johan de Wit, (1625-1672)
De zwarte hond wordt in deze
scène wel gezien als het kwaad, dat de onschuld (verbeeld door de
wite zwaan) belaagt. Of de
schilder dit zo bedoeld heeft is niet zeker. Latere eigenaars zagen die symboliek echter wel. Zij voegden opschriften toe: 'de vijand van de staat' bij de hond, 'de
raadpensionaris' bij de zwaan en 'Holland' bij de bedreigde eieren. De teksten verwijzen naar Johan de Wit, die Holland verdedigde tegen de vijand, Engeland.
De zwarte hond wordt in deze
scène wel gezien als het kwaad, dat de onschuld (verbeeld door de
wite zwaan) belaagt. Of de
schilder dit zo bedoeld heeft is niet zeker. Latere eigenaars zagen die symboliek echter wel. Zij voegden opschriften toe: 'de vijand van de staat' bij de hond, 'de
raadpensionaris' bij de zwaan en 'Holland' bij de bedreigde eieren. De teksten verwijzen naar Johan de Wit, die Holland verdedigde tegen de vijand, Engeland.
Frankrijk Frankrijk
In Frankrijk slaagde Lodewijk XIV er in om een centraal bestuurd land te maken. De vorst kreeg de absolute macht.
De provincies werden bestuurd door Koninklijke
ambtenaren die de macht van de adel en burgerij moesten intomen.
Een strenge censuur moest voorkomen dat kritiek of afwijkende meningen zich verspreidden.
Lodewijk XIV, (1638-1715) Lodewijk XIV, (1638-1715)
Absoluut vorst van Frankrijk met zijn bekende uitspraak: L’etat, c’est moi (de staat, dat ben ik)
Absoluut vorst van Frankrijk met zijn bekende uitspraak: L’etat, c’est moi (de staat, dat ben ik)
Engeland Engeland
Ook in Engeland probeerde koning Karel I als een absoluut vorst te regeren. Na lange tijd riep hij het parlement bijeen om uit de financiële problemen te komen.
Het parlement was hem vijandig gezind en eiste meer
rechten. Dit leidde uiteindelijk tot een burgeroorlog (1642-1649) tussen de aanhangers van de koning en de
aanhangers van het parlement.
De koning werd verslagen, ter dood veroordeeld en
onthoofd. Een generaal van het leger, Oliver Cromwell, greep de macht. Hij liet zich Lord Protector noemen maar regeerde als een dictator.
Karel I van Engeland, 1600-1649 Karel I van Engeland, 1600-1649
Executie van Karel I in 1649 Executie van Karel I in 1649
Oliver Cromwell (1599-1658) Oliver Cromwell (1599-1658)
Volgde Karel I op als Lord Protector van Engeland
Volgde Karel I op als Lord Protector van Engeland
In 1660 werd de monarchie door het Engelse parlement hersteld de Restauratie.
De Engelse koning Karel II (zoon van Karel I) bleef in financieel opzicht afhankelijk van het parlement.
De Republiek (NL) bleef neutraal tijdens de burgeroorlog, dit was beter voor de handelsbelangen. Ook al was stadhouder Willem II getrouwd met de dochter van Karel I.
In 1651 raakt de Republiek wel in oorlog met Engeland (onder leiding van Cromwell). In het vredesverdrag zorgde Johan de Wit ervoor dat de Staten van Holland de acte van seclusie aannamen.
De acte sloot de Oranjes uit van het stadhouderschap van Holland.
In 1651 raakt de Republiek wel in oorlog met Engeland (onder leiding van Cromwell). In het vredesverdrag zorgde Johan de Wit ervoor dat de Staten van Holland de acte van seclusie aannamen.
De acte sloot de Oranjes uit van het stadhouderschap van Holland.
De Akte van Seclusie is een geheime clausule bij het vredesverdrag van 1654 waarin de Staten van Holland beloofden de destijds vierjarige Willem III, prins van Oranje, nooit tot stadhouder aan te
stellen — of toe te staan dat een andere provincie dat wel zou doen.
De Akte van Seclusie is een geheime clausule bij het vredesverdrag van 1654 waarin de Staten van Holland beloofden de destijds vierjarige Willem III, prins van Oranje, nooit tot stadhouder aan te
stellen — of toe te staan dat een andere provincie dat wel zou doen.
Slag bij ter Heijde, tijdens de eerste Engelse oorlog, deze oorlog eindigde onbeslist.
Slag bij ter Heijde, tijdens de eerste Engelse oorlog, deze oorlog eindigde onbeslist.
De Republiek wordt bedreigd door de opkomst van Eng en Fra In de tweede helft van de 17de eeuw wordt de economische
en politieke positie van de Republiek in toenemende mate bedreigt door Eng en Fra:
- Lodewijk XIV streefde naar een groter Frankrijk. Het land verkeerde onder zijn regering in een bijna permanente staat van oorlog, onder andere met de Republiek.
- Engeland ging de republiek op handelsgebied bedreigen. Er werden verschillende oorlogen om de handel met
Het was voor de Republiek moeilijk deze bedreigingen het
hoofd te bieden. Land- en zeegewesten hadden verschillende prioriteiten met betrekking tot de landsverdediging.
wilden investeren in de oorlogsvloot voorstanders van pro-Frankrijk politiek, in handelsconcurrent Engeland zagen zij het grootste gevaar.
wilden investeren in de oorlogsvloot voorstanders van pro-Frankrijk politiek, in handelsconcurrent Engeland zagen zij het grootste gevaar.
Zeegewesten (Holland en Zeeland)
Wilden investeren in het landleger voorstanders van een pro-Engeland politiek, ter bescherming van de expanie drift van Frankrijk.
Wilden investeren in het landleger voorstanders van een pro-Engeland politiek, ter bescherming van de expanie drift van Frankrijk.
Landgewesten
De Wit probeerde door afwisselende bondgenootschappen Fra en Eng tegen elkaar uit te spelen. Dit lukte tot 1672.
In het rampjaar 1672 lijkt de Republiek ten onder te gaan In 1672 besluiten Karel II en Lodewijk XIV gezamenlijk de Republiek aan te vallen.
De handelsoorlogen die Engeland had gevoerd en de
‘tarievenoorlog’ die Frankrijk tegen de Republiek voerde hadden niet het gewenste resultaat gehad.
In korte tijd veroverden de buitenlandse troepen grote delen van de Republiek. Alleen Holland, Zeeland en Friesland
konden behouden blijven.
De Hollandse waterlinie (verdedigingslinie van forten en ondergelopen polders) hield de Fransen tegen.
In 1672 wordt de Republiek tegelijk aangevallen door: Frankrijk + Engeland + Keulen + Munster
Rampjaar 1672
Rode lijn geeft aan welke delen van de Republiek werden bezet.
Rampjaar 1672
Rode lijn geeft aan welke delen van de Republiek werden bezet.
Verovering van Coevorden door de Bisschop van Munster Verovering van Coevorden door de Bisschop van Munster
Franse troepen bij Lobith Franse troepen bij Lobith
Franse troepen bij Naarden, en ja het is niet af. Franse troepen bij Naarden, en ja het is niet af.
De Hollandse waterlinie
Een ring van fortificaties en ondergelopen land om het gewest Holland te
beschermen.
De Hollandse waterlinie
Een ring van fortificaties en ondergelopen land om het gewest Holland te
In Zeeland en Holland brak grote paniek uit. Oranjegezinden verweten de staatsgezinde regenten dat ze de Republiek
hadden verraden.
Johan de Wit trad af als raadspensionaris en Willem III werd benoemd tot stadhouder einde eerste stadhouderloze tijdperk.
Drie weken later werd Johan de Wit, samen met zijn broer Cornelis, gelyncht door een volksmenigte in Den Haag.
Cornelis de Wit
Cornelis de Wit Cornelis de Wit had een belangrijke rol in de tocht naar Chatham, zoals op de achtergrond uitgebeeld Cornelis de Wit had een belangrijke rol in de tocht naar Chatham, zoals op de achtergrond uitgebeeld
Willem III Willem III
Toen Johan de Wit zijn broer in de gevangenpoort bezocht, hij werd valselijk van
landverraad beschuldigd, werden ze door
Oranjegezinden overvallen en uit de gevangenis gesleurd. Toen Johan de Wit zijn broer in de gevangenpoort bezocht, hij werd valselijk van
landverraad beschuldigd, werden ze door
Oranjegezinden overvallen en uit de gevangenis gesleurd.
Daarna drong een groep volk de gevangenis binnen en sleurde de
broers naar buiten. De Wit kreeg een nekschot; zijn lijk werd ontkleed,
ondersteboven opgehangen, ontmand en ten dele opgegeten. Zijn hart werd uit het lichaam gesneden en samen met het hart van zijn broer nog jaren tentoongesteld.
Daarna drong een groep volk de gevangenis binnen en sleurde de
broers naar buiten. De Wit kreeg een nekschot; zijn lijk werd ontkleed,
ondersteboven opgehangen, ontmand en ten dele opgegeten. Zijn hart werd uit het lichaam gesneden en samen met het hart van zijn broer nog jaren tentoongesteld.
Standbeeld uit 1916 van Johan de Wit in Den haag. Met zijn rechterhand wijst hij de plaats aan waar hij werd vermoord Standbeeld uit 1916 van Johan de Wit in Den haag. Met zijn rechterhand wijst hij de plaats aan waar hij werd vermoord
Maar dan keren de kansen
Naast de Hollandse waterlinie waren er nog ander factoren waardoor de kansen keerden:
- Willem III bleek een bekwaam politiek en militair leider - Ter zee bleek Michiel de Ruyter een uitstekende
admiraal. Hij wist Engelse landingen te verhinderen
- Holland en Zeeland stelde veel geld beschikbaar om in korte tijd een sterk leger op de been te brengen.
- Oostenrijk en Spanje gingen de Fransen actief bestrijden in de Zuidelijke Nederlanden.
In 1674 sloot Engeland vrede met de Republiek, Frankrijk deed dit in 1678.
Michiel Adriaansz de Ruyter (1606-1676 0 Michiel Adriaansz de Ruyter (1606-1676 0
Beroemdste zeeheld van zijn tijd. De bijnaam "Bestevâer" werd De Ruyter door zijn matrozen
gegeven. De Ruyter was een
streng maar rechtvaardig kapitein en een goed zeeman. Hij zorgde goed voor zijn bemanning en poogde ook overigens zijn
verplichtingen zo gewetensvol mogelijk na te komen
Beroemdste zeeheld van zijn tijd. De bijnaam "Bestevâer" werd De Ruyter door zijn matrozen
gegeven. De Ruyter was een
streng maar rechtvaardig kapitein en een goed zeeman. Hij zorgde goed voor zijn bemanning en poogde ook overigens zijn
verplichtingen zo gewetensvol mogelijk na te komen
De Slag bij het Schooneveld was één van de twee zeeslagen bij het Schooneveld (Voor de kust van Zeeland. De eerste slag, die voor de Nederlandse kust gevoerd werd, vond plaats in 1673. De Frans-Engelse vloot werd in de twee slagen door Michiel de Ruyter verslagen.
De Slag bij het Schooneveld was één van de twee zeeslagen bij het Schooneveld (Voor de kust van Zeeland. De eerste slag, die voor de Nederlandse kust gevoerd werd, vond plaats in 1673. De Frans-Engelse vloot werd in de twee slagen door Michiel de Ruyter verslagen.
Slag bij Kijkduin (1673)
Slag bij Kijkduin (1673)
Na de slag gaven de Engelsen hun poging om de
Nederlandse vloot te vernietigen zodat men troepen kon landen helemaal op. Zo'n 3000 man waren
omgekomen. Tweederde van de slachtoffers was
Engels of Frans. Voor de derde keer hadden de Nlders hun doel bereikt om een landing te voorkomen en de vijandelijke vloot te beschadigen.
Na de slag gaven de Engelsen hun poging om de
Nederlandse vloot te vernietigen zodat men troepen kon landen helemaal op. Zo'n 3000 man waren
omgekomen. Tweederde van de slachtoffers was
Engels of Frans. Voor de derde keer hadden de Nlders hun doel bereikt om een landing te voorkomen en de vijandelijke vloot te beschadigen.
Lofdicht door Gerard Brandt
Aenschouw den Heldt, der Staeten rechterhandt,
Den redder van 't vervallen vaderlandt,
Die in een jaer twee groote koningkryken,
Tot driemael toe de trotse vlag deedt strijken;
Het roer der vloot, den arm daer Godt door streê,
Door hem herleef de vrijheit en de vreê
Lofdicht door Gerard Brandt
Aenschouw den Heldt, der Staeten rechterhandt,
Den redder van 't vervallen vaderlandt,
Die in een jaer twee groote koningkryken,
Tot driemael toe de trotse vlag deedt strijken;
Het roer der vloot, den arm daer Godt door streê,
Door hem herleef de vrijheit en de vreê
Aanschouw, aanschouw, den Held Der Staten rechterhand
Den Redder van 't vervallen Vaderland
DEN ALLERHOOGSTEN EN ALGOEDEN GOD ZIJ DIT GEHEILIGT:
Mitsgaders de eeuwige gedachtenisse van Michiel de Ruyter, opper-admiraal van Holland en West-Friesland, door drie Koningen van Europe met adellijke wapenen, ridderlijke waardigheid en hertogdom in 't Koninkrijk Napels, begiftigd: een Heer die, zonder het voorlichten van voorouderlijke adel, alles Gode en zijn dapperheid had te
danken: door een ervarenis van acht en vijftig jaren, in het stuk der zeezaken d'allerkundigste zijner eeuwe, de grootste daden den geheelen Oceaan en
Middellandsche Zee door, in zeven oorlogen loffelijk verricht, eilanden en sterkten in 't Noorden en Zuiden verovert, heeft hij als opperhoofd in vijftien groote slagen
onoverwinnelijk gevochten, dien boven anderen gedenkwaardigen slag van vier dagen geleverd, en vier maal 't overgroot geweld der vereenigde vloten van den hals der republiek zeer voorspoedig afgekeerd: minder in macht - in dapper' heid gelijk, in beleid en geluk meerder. Eindelijk hebbende 't vaderland uit het uiterste gevaar gerukt, is hij, in
den tweeden slag bij Siciliën gewond, in de haven van Syracuse manhaft gestorven. Hij heeft geleeft 69 jaren, 1 maand, 5 dagen.
Paragraaf 2
De Republiek samen met Engeland tegen Frankrijk Paragraaf 2
De Republiek samen met Engeland tegen Frankrijk Ondanks de nieuwe machtige positie die Willem III had verkregen, probeerde hij het bestuur van de Republiek
niet te veranderen. De bestaande situatie van de regenten bleef onveranderd.
Hij richte zijn aandacht vooral op de internationale situatie in Europa, waarin hij als grote tegenstrever van Lodewijk XIV vele coalitieoorlogen leidde.
Willem III sloot bondgenootschappen
(coalities) met andere landen tegen Frankrijk Willem III sloot bondgenootschappen
Lodewijk XIV wilde de Zuidelijke (spaanse Nlden) veroveren. Willem III wilde dit juist voorkomen, omdat de Zuidelijke
Nlden een ‘buffer’ vormde tussen de Republiek en Frankrijk. Om dit te voorkomen sloot Willem III in 1673 een coalitie met Spanje en Oostenrijk (eerste coalitie-oorlog).
In 1678 werd de vrede van Nijmegen getekend tegen de zin van Willem III, de Staten-Generaal vonden de kosten van de oorlog te hoog.
In 1685 ontstond er een zeer anti-franse stemming in de Republiek nadat Frankrijk het edict van Nantes had
ingetrokken, dit zorgde voor meer steun aan de politiek van Willem III.
• Kaart nlden
De Spaanse Nederlanden als buffer tegen Frankrijk. De Spaanse Nederlanden als buffer tegen Frankrijk.Vrede van Nijmegen in 1678 Vrede van Nijmegen in 1678
Glorious Revolution en bondgenootschap met Engeland
In Eng ontstond er weer een conflict tussen de koning en het parlement. De katholieke koning Jacobus II werd door zij pro-katholieke bewind door een protestante meerderheid in het parlement gewantrouwd.
Toen Jacobus II in 1688 een zoontje (en dus troonopvolger) kreeg, vreesden veel Engelsen dat ze nog lange tijd een
katholiek koning zouden hebben.
Het parlement vroeg Willem III, die getrouwd was met de dochter van Jacobus II, om troonopvolger te worden. In 1688 stak Willem III met een leger van 20.000 man over naar Engeland. Jacobus II vlucht naar Frankrijk.
• Jacobus II
Hij was de laatste katholieke monarch van Engeland, Schotland en Ierland. Hij was een fanatiek aanhanger van de absolute monarchie. Veel Engelse
waren het niet eens met zijn religieus beleid. Dat resulteerde uiteindelijk in de Glorious Revolution
Hij was de laatste katholieke monarch van Engeland, Schotland en Ierland. Hij was een fanatiek aanhanger van de absolute monarchie. Veel Engelse
waren het niet eens met zijn religieus beleid. Dat resulteerde uiteindelijk in de Glorious Revolution
Jacobus II (1633-1701) Jacobus II (1633-1701)
Queen Mary II Queen Mary II
Maria regeerde samen met haar man en neef, Willem III, die alleen verder regeerde toen zij stierf in 1694. Meestal wordt op die
periode teruggekeken als de regering van Willem en Maria.
Maria regeerde weinig en was niet erg in politiek geïnteresseerd, ze liet de regering dan ook vaak over aan haar man.
Maria regeerde samen met haar man en neef, Willem III, die alleen verder regeerde toen zij stierf in 1694. Meestal wordt op die
periode teruggekeken als de regering van Willem en Maria.
Maria regeerde weinig en was niet erg in politiek geïnteresseerd, ze liet de regering dan ook vaak over aan haar man.
Landing van Willem III met troepen in Engeland (1688) Landing van Willem III met troepen in Engeland (1688)
De armada van Willem was, met 53 oorlogsschepen en een kleine 400 transportschepen, ruim drie keer groter dan de Spaanse van precies 100 jaar tevoren. De snelheid waarmee de hele operatie werd opgezet maakte diepe indruk. Willem ging op 15 november aan land en spoedig werd
duidelijk dat zijn leger sterker was dan dat van zijn neef en schoonvader. De armada van Willem was, met 53 oorlogsschepen en een kleine 400 transportschepen, ruim drie keer groter dan de Spaanse van precies 100 jaar tevoren. De snelheid waarmee de hele operatie werd opgezet maakte diepe indruk. Willem ging op 15 november aan land en spoedig werd
Het parlement riep Willem en Maria uit tot koning en koningin in 1689. De vlucht van koning Jacobus II en de overwinning van het parlement worden de Glorious Revolution genoemd.
Dit leidde tot de Persoonlijke unie een verbond tussen de Republiek en Engeland doordat zij dezelfde persoon als
staatshoofd hadden.
Willem III tekende bij zijn troonsbestijging de Bill of Rights, hierin werden de rechten van het parlement uitgebreid.
Engeland werd een parlementaire monarchie, het parlement kreeg het laatste woord.
De Glorious Revolution maakte een langdurige coalitie tegen Frankrijk mogelijk. Spanje en Oostenrijk sloten zich hierbij aan. Tot zijn dood (1702) was Willem III de leider van de coalitie.
In de slag aan de rivier de Boyne stonden Engelse en Ierse troepen die loyaal waren gebleven aan Jacobus II tegenover Engelsen die de kant van Willem III hadden gekozen. Naast Engelsen bestond het leger van Willem III uit Nederlanders. Willem’s legeraanvoerder komt hierbij om.
In de slag aan de rivier de Boyne stonden Engelse en Ierse troepen die loyaal waren gebleven aan Jacobus II tegenover Engelsen die de kant van Willem III hadden gekozen. Naast Engelsen bestond het leger van Willem III uit Nederlanders. Willem’s legeraanvoerder komt hierbij om.
Willem III is nog altijd de held van de protestantse Unionisten. In de 'troebelen' die Noord-Ierland sinds 1969 geplaagd hebben, speelt de herinnering aan de Glorious Revolution een grote rol. De Slag aan de Boyne wordt nog elk jaar in juli herdacht met orangistische marsen, die door de katholieken als provocerend worden ervaren.
Willem III is nog altijd de held van de protestantse Unionisten. In de 'troebelen' die Noord-Ierland sinds 1969 geplaagd hebben, speelt de herinnering aan de Glorious Revolution een grote rol. De Slag aan de Boyne wordt nog elk jaar in juli herdacht met orangistische marsen, die door de katholieken als provocerend worden ervaren.
Willem III had geen kinderen en na zijn dood besloten de
gewesten geen nieuwe stadhouder te benoemen Tweede stadhouderloze tijdperk.
Tweede stadhouderloze tijdperk (1702-1747)
Het bestuur van de Republiek kwam in handen van een vaste groep regentenfamilies. Ditmaal was er geen krachtige
raadspensionaris die de politiek bepaalde. Regenten in de gewesten gingen steeds zelfstandiger opereren.
Paragraaf 3
De Republiek verliest haar economische voorsprong Paragraaf 3
De Republiek verliest haar economische voorsprong De economische voorsprong die de Republiek had
opgebouwd, kon met de opkomst van Engeland en Frankrijk in de tweede helft van de zeventiende eeuw niet worden vastgehouden.
Mercantilistische maatregelen (beschermen van de eigen economie) van zowel Engelse als Franse kant bevorderden hun eigen economie en ondergroeven de positie van de Republiek extra.
- Frankrijk verhoogde de importarieven/invoerrechten - het Engelse parlement nam in 1651 de Acte van
Navigatie aan die de Hollandse handel en nijverheid benadeelde.
Buitenlandse koopvaarders mochten alleen producten naar
Engeland brengen die in hun eigen land waren geproduceerd.
Gericht tegen de Hollanders die producten uit de hele wereld verhandelden.
Na de Vrede van Munster (1648) hadden de Hollanders de handel met het Middellandse zeegebied bijna geheel van de Engelsen overgenomen. Cromwell voerde daarom de acte van navigatie in.
Eerste Engelse Oorlog (1652-1654)
Na enkele militaire tegenslagen eindigt deze oorlog onbeslist. De Republiek moest de acte van navigatie aanvaarden. (incl de acte van Seclusie)
Tweede Engelse Oorlog (1665-1667)
Handelsspanningen lopen opnieuw op. De Republiek voert een brutale verrassingsaanval uit en weet de Engelsen bij Medway (Chatham) te verslaan. Engelsen worden
gedwongen de acte van Navigatie te versoepelen.
Eerste Engelse oorlog (1652-1654) Eerste Engelse oorlog (1652-1654)
Tweede Engelse oorlog: Slag bij Chatham, 1667 Tweede Engelse oorlog: Slag bij Chatham, 1667
Engels vlaggenschip prince Charles wordt tijdens de tocht naar Chatham op de Medway veroverd en op sleeptouw naar de Republiek genomen. Engels vlaggenschip prince Charles wordt tijdens de tocht naar Chatham op de Medway veroverd en op sleeptouw naar de Republiek genomen.
Vlaggenschip de Zeven Provinciën van De Ruyter
Vlaggenschip de Zeven Provinciën van De Ruyter
Thus in all things, in wisdom, courage, force, knowledge of our own streams, and succes, the Dutch have the best of us, and do end the war with
victory on their side
(vertaling: "Dus op alle punten -- wijsheid,
moed, macht, kennis van onze eigen
wateren, en succes -- zijn de Nederlanders ons de meerdere, en sluiten zij de oorlog af als overwinnaars").
Thus in all things, in wisdom, courage, force, knowledge of our own streams, and succes, the Dutch have the best of us, and do end the war with
victory on their side
(vertaling: "Dus op alle punten -- wijsheid,
moed, macht, kennis van onze eigen
wateren, en succes -- zijn de Nederlanders ons de meerdere, en sluiten zij de oorlog af als overwinnaars").
Aan het einde van de 17de eeuw ging het slechter met de
Republiek door de teruggang van de handel:
Dit beperkte de financiële armslag van de gehele Republiek, met name waar het ging om de landsverdediging.
Dit beperkte de financiële armslag van de gehele Republiek, met name waar het ging om de landsverdediging.
Teruglopende handelsinkomsten van de zeegewesten
Toenemende schulden als gevolg van de oorlogen waarin de Republiek betrokken was
Paragraaf 4
Tolerantie in de Republiek Paragraaf 4
Tolerantie in de Republiek
De meeste regenten waren voor gewetensvrijheid en vonden censuur en vervolging van andersdenkenden onwenselijk:
- Door de grote godsdienstige verdeeldheid was censuur en vervolging van andersdenkenden niet uitvoerbaar.
- Machtige kapitaalkrachtige burgers vonden vervolging schadelijk voor de handel.
- Controle, censuur en vervolging waren praktisch gezien niet mogelijk door het ontbreken van centraal gezag.
Vervolgingen en verboden konden alleen per stad of gewest worden afgekondigd.
Toch werden er ook boeken verboden in de Republiek. Alleen al in het gewest Holland werden in de periode tussen 1581 en 1700 ongeveer 260 boektitels verboden. Zoals ‘de
Betoverde weereld’
waarin de auteur twijfelt aan het bestaan van
heksen en wees hij heksenvervolging af. Toch werden er ook boeken verboden in de Republiek. Alleen al in het gewest Holland werden in de periode tussen 1581 en 1700 ongeveer 260 boektitels verboden. Zoals ‘de
Betoverde weereld’
waarin de auteur twijfelt aan het bestaan van
heksen en wees hij heksenvervolging af.
Vergeleken bij het buitenland was er in de Republiek een grote mate van vrijheid:
- Internationale wetenschappers vestigden zich in de
Republiek, aangetrokken door het tolerantere klimaat dan elders.
( vb Pierre Bayle en Rene Descartes)
- Veel boeken van buitenlanders werden in Amsterdam gedrukt
( vb Werken van Francis Bacon, Thomas Hobbes en John Milton waren in eigen land verboden maar in de
Republiek uitgegeven)
