De invloed van gewicht bij gezondheidsproducten nader bekeken

De Invloed van Gewicht bij Gezondheidsproducten Nader Bekeken

Miranda Greve

Universiteit van Amsterdam

Studentnummer: 10144773

Faculteit: Sociale Psychologie

Afstudeerrichting: Master Sociale Psychologie

Supervisor: Nils Jostmann

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ... 1 Samenvatting ... 4 Inleiding ... 5 Methode ... 9 Opzet en deelnemers ... 9 Procedure ... 9 Theedozen ... 11 Verpakking theedozen ... 11 Onafhankelijke variabelen ... 11

Voormeting: Attitude beoordeling ... 12

Vergelijking thee ... 12

Afhankelijke variabele: Evaluatie theeёn ... 12

Waardebepaling ... 13

Koop intentie ... 13

Algemene attitude gezondheidsproducten ... 13

Demografische gegevens ... 13

Resultaten ... 14

Label ... 19

Grootte gewicht illusie ... 20

Verpakking ... 20 Deelnemers ... 20 Conclusie ... 21 Literatuurlijst ... 22 Bijlage 1 ... 24 Bijlage 2 ... 33 Bijlage 3 ... 34 Bijlage 4 ... 35

Samenvatting

Tot nu toe komt uit onderzoeken naar embodiment naar voren dat gewicht een product meer waarde lijkt te geven. De zwaarte die fysiek gevoeld wordt, wordt vertaald naar meer waarde geven aan hetgeen dat op dat moment beoordeeld wordt. In dit onderzoek wordt gekeken of het effect van gewicht bij gezondheidsproducten niet tegenovergesteld is. Wanneer mensen aan gezondheidsproducten denken wordt dat geassocieerd met ‘light’ producten. Het zwaarder lijken van een gezondheidsproduct zou daarom wellicht niet tot een betere beoordeling leiden maar juist tot een voorkeur voor het lichter aanvoelend product. Om dit te onderzoeken worden er twee condities met elkaar vergeleken. In beide condities worden twee theedozen met elkaar vergeleken. Zowel het gewicht als het gebruik van label zijn gemanipuleerd. De verwachting was dat een zwaarder gewicht een negatieve beoordeling van de thee tot gevolg zou hebben. Uit de resultaten blijkt gewicht echter geen invloed te hebben op de beoordeling van de thee. Het label heeft ook geen significante positieve invloed op de beoordeling van de thee. Mogelijk heeft de manipulatie van gewicht niet gewerkt waardoor er geen invloed gevonden is van de grootte gewicht illusie. Ook kan het zijn dat het onderzoek uitgevoerd zou moeten worden bij de doelgroep diëters. In toekomstig onderzoek moet blijken of er een negatief effect is van de grootte gewicht illusie bij de beoordeling van gezondheidsproducten.

Productkeuze is voor bedrijven belangrijk om te beïnvloeden. Hoe een product beoordeeld wordt is voor een groot deel afhankelijk van de attitudes van een persoon (Vinson, Scott, Lamont, 1977). Uit onderzoek van Nedungadi (1990) blijkt dat productkeuze ook afhankelijk is van willekeurige cues in een aankoopsituatie zoals labels en logo’s. Om de mensen bewustere en gezondere keuzes te laten maken heeft de overheid het logo ‘ik kies bewust’ laten ontwikkelen. Een jaar na de introductie ervan was een groot deel van de Nederlandse bevolking zich bewust van dit logo (Vyth, Steenhuis, Vlot, Wulp, Hogenes, Looije, Brug & Seidell, 2010). Ook het label van duurzaamheid blijkt een effect te hebben op productbeoordeling. Zo wordt kleding positiever beoordeeld wanneer het als duurzaam wordt gepresenteerd (Seine, 2012). Een positieve attitude tegenover een label betekent een positieve beoordeling van het product waar het label op zit.

Buiten visuele cues speelt de fysieke interactie met een product ook een rol bij de beoordeling van een product. De fysieke ervaring van een product heeft een directe oorzakelijke input in de beoordeling van een product. Dit wordt ook wel embodiment genoemd (Zhang, Li, 2012). Uit onderzoek van Jostmann, Lakens & Schubert (2009) blijkt dat aan onbekende valuta meer waarde wordt toegekend wanneer de deelnemers een zwaarder clipboard vasthouden tijdens de beoordeling. Het gewicht beïnvloedt de beoordeling doordat de zwaarte van een product mentaal wordt meegenomen.

In het onderzoek van Jostmann et al. (2009) werd er gekeken naar de lichamelijke ervaring van zwaarte door het dragen van een clipboard op een arm. Echter, handen in het bijzonder hebben een grote invloed op hoe we de wereld ervaren (Ackerman, Nocera, Bargh, 2010). Vanaf de kindertijd gebruiken mensen hun handen voor twee primaire functies: het verwerven van informatie en het manipuleren van hun omgeving. Hoe we producten ervaren komt vaak tot stand door de sensaties die ervaren worden door middel van het gebruik van onze handen. Zo komt uit het onderzoek van Krishna en Morrin (2008) naar voren dat water beter lijkt

te smaken wanneer het in een stevige fles zit dan wanneer het in een zachte fles zit. De fysieke sensaties die we ervaren beïnvloeden hoe we een product beoordelen. De vorm van een product, hoe een product aanvoelt en de zwaarte van een product spelen allemaal mee in de uiteindelijke beoordeling van een product. Er werd altijd aangenomen dat er minder op perceptuele cues die centraal staan bij vele embodiment experimenten, zoals warmte en gewicht, zou worden afgegaan in de beoordeling van een product wanneer mensen er veel vanaf wisten (Chandler, Reinhard & Schwarz, 2012). Uit onderzoek van Chandler et al. (2012) blijkt echter dat het gebruik van de cue gewicht van een product juist toeneemt naarmate iemand meer kennis heeft over het te beoordelen product. Uit het onderzoek van Chandler et al. (2012) blijkt dat wanneer mensen meer weten over een boek, het gewicht van het boek mee gaat wegen in de beoordeling. Het idee is dat mensen met kennis over het boek al een oordeel hebben wat versterkt kan worden door gewicht. Wanneer iemand geen voorkennis heeft van een boek is er geen initiële indruk waaraan het gewicht gelinkt kan worden. Ook uit het onderzoek van Piqueras-Fiszman en Spence (2012) blijkt dat gewicht een invloed heeft op de beoordeling van een product. Wanneer een wijnfles zwaarder weegt worden de prijs, de kwaliteit en het alcoholpercentage hoger ingeschat. Dit effect wordt nog sterker wanneer het door experts beoordeeld wordt. Wederom een bevestiging dat een initiële indruk waaraan het gewicht gelinkt kan worden een invloed heeft op de beoordeling van een product.

We weten nu dat gewicht een invloed heeft op de beoordeling van producten. De vraag is nu echter of dit effect daadwerkelijk iets te maken heeft met de lichamelijke ervaring van gewicht of dat het gaat om de mentale interpretatie van gewicht. Het is gebleken uit onderzoek dat wanneer een kleiner product even zwaar weegt als een groter product, het kleinere product als zwaarder beoordeeld wordt (Grandy & Westwood, 2006). Dit wordt ook wel de grootte gewicht illusie genoemd. Wanneer mensen het kleinere product en grotere product vaak genoeg optillen

wordt de lichamelijke feedback accurater maar de ervaring dat het kleinere product zwaarder is blijft. Zelfs met voorkennis dat de producten even zwaar zijn blijft de ervaring dat het kleinere product zwaarder is bestaan (Flanagan, Beltzner, 2000). Het lijkt dus niet te gaan om de lichamelijke ervaring van gewicht maar om de mentale interpretatie van gewicht. Het lichaam weet dat de twee producten even zwaar zijn maar toch blijft het brein het kleinere product als zwaarder ervaren.

Uit voorgaande onderzoeken komt steeds naar voren dat zwaardere producten positiever beoordeeld worden. In dit onderzoek wordt nader onderzocht wat voor invloed de illusie van gewicht heeft op de beoordeling van gezondheidsproducten. In het geval van gezondheidsproducten is het echter de vraag of zwaarder als beter gezien wordt. In de huidige maatschappij worden mensen veel geconfronteerd met ‘bewuster kiezen’ en ‘light’ producten. Deze ‘light’ producten worden veelal geconsumeerd om gewichtstoename te voorkomen. De verwachting is daarom dat in het geval van gezondheidsproducten, het zwaardere product als negatiever beoordeeld zal worden in plaats van positiever. Het zwaardere gewicht zou geïnterpreteerd kunnen worden als negatiever omdat men gezond met ‘licht’ associeert. De beoordeling van het product als gezond zal daarom naar verwachting niet meer opgaan wanneer het product zwaarder aanvoelt dan het vergelijkingsproduct. Om dit te onderzoeken wordt er een onderzoek uitgevoerd met theedozen. Er is gekozen voor thee omdat het over de hele wereld geconsumeerd wordt en, buiten water, de meest geconsumeerde drank ter wereld is (Muhktar & Ahmad, 2000). Zwarte thee wordt voornamelijk in Westerse landen gedronken en daarom is er gekozen om te werken met een standaard Engelse melange thee. Het is bekend dat thee positieve effecten heeft op de gezondheid. Er zitten antioxidanten in thee die werkzaam zijn tegen onder andere kanker (Muhktar et al., 2000). Voor verschillende kwalen zijn er theeën beschikbaar en er is zelfs een afslank thee op de markt. Thee is daardoor een gezondheidsproduct. Uit het

onderzoek van Chandler et al. (2012) blijkt dat voorkennis over een product bepaalt in hoeverre gewicht meegenomen wordt in de beoordeling van een product. Daarnaast blijkt het ‘ik kies bewust’ label onder de Nederlandse bevolking een bekend label te zijn (Vyth et al., 2010). Hierdoor wordt verwacht dat dit label meegenomen zal worden in de beoordeling van het product.

De vraag is of een grotere ‘gezonde’ theedoos positiever beoordeeld zal worden dan een kleinere zwaarder ervaren theedoos die niet als gezond wordt geprofileerd. Er is gekozen om twee condities op te zetten. In beide condities zullen theedozen van verschillende groottes beoordeeld worden. Het enige verschil zal zijn dat er bij de ene theedoos een ‘ik kies bewust’ label zal zijn aangebracht en de ingrediënten geen E-nummers zullen bevatten. In de eerste conditie zal de grote doos het ‘ik kies bewust’ label bevatten en zonder E-nummers geproduceerd zijn. De kleinere even zware doos zal verder identiek zijn als de grote doos maar geen ‘ik kies bewust’ label bevatten en geproduceerd zijn met E-nummers. In de tweede conditie zullen er wederom twee theedozen beoordeeld worden. Ditmaal zal de kleinere doos het ‘ik kies bewust label bevatten en geen E-nummers in de ingrediënten hebben. De kleinere thee doos zal naar verwachting (Flanagan & Beltzner, 2000) als zwaarder ervaren worden dan de grote thee doos. De verwachting is dat de grote thee doos met ‘ik kies bewust’ label positiever beoordeelt zal worden en meer waarde zal worden toegekend dan de kleinere doos zonder ‘ik kies bewust label’. Ook wordt verwacht dat het positieve effect van het ‘ik kies bewust’ label wegvalt wanneer het label zich bevindt op de kleinere verzwaarde doos. Dit omdat in het geval van gezondheidsproducten lichter positiever is.

Het is nu onduidelijk of meer gewicht altijd een positieve invloed heeft. De verwachting is dat bij de beoordeling van twee thee’s waarbij er gevarieerd wordt met ‘bewuste’ thee en grootte van de verpakking, een zwaarder ervaren verpakking als negatiever beoordeelt wordt. Dit omdat

gezondheidsproducten geassocieerd worden met ‘light’. Dit zou betekenen dat de positieve invloed van gewicht op de beoordeling van producten afhankelijk is van het soort product.

Methode

Opzet en deelnemers

De deelnemers (54 vrouwen, 26 mannen, Mleeftijd=21.8, tussen de 18 en 41 jaar) zijn verkregen door middel van inschrijvingen via internet en inloop mogelijkheid. De deelnemers zijn Psychologie studenten aan de Universiteit van Amsterdam. In elke conditie zitten 40 deelnemers. Om te onderzoeken hoeveel deelnemers nodig zouden zijn is er een power analyse uitgevoerd. De data zijn gegenereerd door middel van het afnemen van vragenlijsten. Voordat de deelnemers aan de vragenlijst begonnen werd er een informed consent afgenomen. De deelnemers beantwoordden eerst vragen over thee in het algemeen, vervolgens vragen over de theedozen die voor ze stonden om daarna vragen te beantwoorden over de reden voor hun keuze. Als laatste werden er vragen over hun mening over gezonde producten in het algemeen gesteld en werd er om demografische informatie gevraagd. De vergoeding was een half proefpersoonpunt en het onderzoek duurde een half uur. Na afloop van de vragenlijst werden er eventuele vragen beantwoord en vond er een debriefing plaats. Tijdens de debriefing werd verteld dat het doel van het onderzoek was te kijken wat voor invloed gewicht had op de beoordeling van de theeën.

Procedure

De deelnemers gingen een kleine ruimte binnen waarin een tafel met een stoel stond. Op die tafel lag een vragenlijst, informed consent formulier en twee theedozen. De theedozen waren verschillend in grootte en afhankelijk van de conditie had de grote of de kleinere doos het ‘ik kies bewust’ label en geen E-nummers in de ingrediënten staan. De andere theedoos had dit label niet en had wel E-nummers in de ingrediënten staan. De kleinere theedoos was verzwaard zodat de

doos even zwaar was als de grotere doos. Deze dozen waren zelf ontworpen zodat de theedozen niet herkenbaar waren als zijnde van een bepaald merk. De dozen waren gelabeld als ‘merk 1’ en ‘merk 2’ met als smaak Engelse melange. Dit omdat Engelse melange thee een algemene smaak thee is die de meeste mensen al eens gedronken hebben. Vervolgens beantwoordden de deelnemers de vragen. Allereerst werden er algemene attitude vragen richting thee gesteld worden. De eerste vraag was ‘Hoe vaak drink je thee?’, waarop de deelnemers op een schaal van 1 tot 7 konden aangeven hoe vaak ze thee dronken waarbij 1 voor ‘nooit’ stond en 7 voor ‘vaak’. Om te corrigeren voor de deelnemers die negatief tegenover thee staan werd er ook gevraagd of ze van Engelse melange hielden. De deelnemers kregen verder vragen over de verpakking van de theedozen. Om ervoor te zorgen dat de dozen meerdere malen opgetild werden stonden de instructies stap voor stap omschreven. Er stond expliciet bij elke vraag uitgelegd de thee op te pakken waarna ze een vraag beantwoordden. Dit waren vragen als ‘wat is de houdbaarheidsdatum’ en ‘wat zijn de ingrediënten’. De antwoorden waren op verschillende zijden van de doos te vinden zodat de deelnemers de theedozen steeds opnieuw moesten optillen. Het was van belang om de dozen meerdere malen op te tillen om de grootte gewicht illusie goed door te laten komen. Nadat ze de dozen meerdere malen op hadden moeten tillen volgden er vragen over de beoordeling van het product. Zo werd er gevraagd een beoordeling te geven van het product en de koopintentie aan te geven. Ook werden er vragen gesteld om de attitude richting gezonde producten te meten. Om te kijken of de grootte gewicht illusie mee heeft gespeeld werd er gevraagd welke doos als zwaarder ervaren werd. Als laatste werden er een aantal demografische gegevens gevraagd. Wanneer ze klaar waren met het onderzoek kregen ze de mogelijkheid een emailadres achter te laten wanneer ze zouden willen weten wat er uit het onderzoek is gekomen en wat de intentie ervan was.

Theedozen

De producten die gebruikt werden zijn theedozen van verschillende groottes. De theedozen waren gelabeld als merk 1 en merk 2. Er waren twee condities waarbij steeds twee verschillende groottes theedozen met elkaar vergeleken werden. Het verschil was dat er een gelabeld was met het ‘ik kies bewust’ logo en vrij van E-nummers was. De andere doos bevatte dit logo niet en had wel E-nummers in de ingrediënten staan. Ook stond er op de theedozen aangegeven hoeveel zakjes thee zich in de doos bevonden. Op de grote doos stond het dubbele aantal theezakjes vermeld qua inhoud. In de tweede conditie werden er wederom twee dozen vergeleken en de doos verschilde op eenzelfde manier. In de eerste conditie bevatte de grotere doos het ‘ik kies bewust label en was vrij van E-nummers. In de tweede conditie bevatte de kleinere doos het logo niet en was de doos verzwaard zodat het even zwaar was als de grotere doos. In beide condities werden dezelfde vragen gesteld over de theedozen zodat de condities verder identiek waren. De dozen wogen allemaal precies 44 gram.

Verpakking theedozen

De verpakking van de theedozen waren zelf gevouwen kartonnen doosjes (zie bijlage 4). De verpakking was zelf ontworpen. Dit was niet aan een pre-test onderworpen maar er werd wel uitgelegd aan het begin van de vragenlijst waarom er gekozen was voor een zelf ontworpen verpakking (zie bijlage 1). Op de verpakking stond de houdbaarheidsdatum vermeld, de productieplaats, een streepjescode en afhankelijk van de conditie het label van ‘ik kies bewust’ en verschillende ingrediënten. Daarnaast stond de inhoud beschreven door middel van het aantal zakjes thee dat de verpakking bevatte.

Onafhankelijke variabelen

Er zijn twee tussen proefpersonen condities. In de ene conditie stond op de grote doos de gezonde info en op de kleine doos niet. In de andere conditie stond op de kleine doos de gezonde

informatie en op de grote doos niet. Daarnaast is er ook een binnen proefpersonen conditie: grootte van de doos (klein versus groot).

Voormeting: Attitude beoordeling

Allereerst werden er een aantal vragen gesteld over de algemene attitude over thee en waar ze op letten wanneer ze thee kopen. Zo werd er bijvoorbeeld gevraagd:’Hoe vaak drink je thee?’ en ‘Hoe lekker vind je Engelse Melange thee?’. Alle vragen werden beantwoord op een Likert schaal van waarbij 1 voor ‘helemaal niet’ en 7 voor ‘helemaal wel’ stond. Zo werd er gekeken of er al een negatieve attitude bestaat richting Engelse Melange thee. De items zijn gebaseerd op de vragenlijst die gebruikt is in het onderzoek van Lilian Sneider. Zij onderzocht de invloed van gewicht van kleerhangers op de beoordeling van kleding. De items zijn aangepast zodat de vragen aansluiten op het huidige onderzoek.

Vergelijking thee

Vervolgens werden er vragen gesteld over de verschillende theedozen. Zo werd er gevraagd om de houdbaarheidsdata van de theeën te noteren, de productieplaats te benoemen en werden er vragen gesteld over de ingrediënten zodat de theedozen een aantal keer opgetild moesten worden.

Afhankelijke variabele: Evaluatie theeën

De afhankelijke variabele is hoe de thee beoordeeld wordt. Dit gebeurde op verschillende manieren. Zo werd er gevraagd van welke kwaliteit ze de verschillende theeën inschatten en welke thee ze liever zouden willen proeven. Daarnaast werd er gekeken wat de algemene attitude tegenover gezonde producten is. Er werd niet eerder gekeken naar de algemene attitude tegenover gezonde producten omdat het dan vóór de beoordeling van de theeën al duidelijk was dat het ging om een gezondheidsmanipulatie.

Waardebepaling

Om te bekijken of de labels effect hebben op de waarde-inschatting van de thee werd er gevraagd aan te geven hoeveel de thee zou moeten kosten. Daarnaast werd er gevraagd hoeveel ze bereid zouden zijn te betalen voor de theeën. Ook werd er gevraagd hoe hoog de kwaliteit werd ingeschat en hoe eerlijk de deelnemers dachten dat de thee geproduceerd was (zie bijlage 1 voor de exacte bewoording).

Koopintentie

Ook is er gevraagd in hoeverre de deelnemers de thee daadwerkelijk zouden willen kopen. Dit was een belangrijke laatste stap. De manipulatie heeft idealiter uiteindelijk een effect op het gedrag, niet alleen op de waardebepaling.

Algemene attitude gezondheidsproducten

Vervolgens werden de deelnemers gevraagd een aantal vragen te beantwoorden over de aankoop van gezonde producten. Zo werd er gevraagd hoe belangrijk de deelnemers het vinden dat producten gezond zijn en eerlijk zijn geproduceerd. Daarna werd gevraagd waar ze over het algemeen op letten wanneer ze thee kopen of waar iemand die thee koopt op zou moeten letten mochten ze zelf geen thee drinken.

Demografische gegevens

Als laatste werden er een aantal demografische vragen gesteld zoals leeftijd en geslacht. Ook werd er gevraagd naar het gewicht van de deelnemer en in hoeverre de deelnemers bezig zijn met zaken als gewicht en diëten. Daarna werden de deelnemers gevraagd een seintje te geven aan de proefleider wanneer ze klaar waren. Na het beëindigen van de vragenlijst vond er een debriefing plaats.

Resultaten

Manipulatiechecks

Om te beoordelen of de manipulaties binnen het experiment succesvol hebben plaatsgevonden is er een Chi kwadraat toets uitgevoerd. Om vast te stellen of de aanwezigheid van een label tot significant verschillende beoordelingen leidt is de volgende vraag gesteld. ‘Welke thee lijkt je gezonder?’. Hierop gaven 37 deelnemers aan de grote doos gezonder te vinden en 3 deelnemers aan de kleine doos gezonder te vinden in de conditie waar de grote doos gelabeld was. In de conditie waar de kleine doos gelabeld was vonden 5 deelnemers de grote doos gezonder en 35 deelnemers de kleine doos gezonder (M=.48, SD=.50). De manipulatie ‘gezond’ versus ‘ongezond’ is significant bevonden ( =51.33, df=1, p<.001).

Om te onderzoeken of de grootte gewicht illusie van kracht was, wanneer dit het geval was zou de kleine doos altijd zwaarder gevonden worden, is de volgende vraag onderzocht. Op de vraag ‘Welke doos vond je zwaarder?’ gaven 40 van de 80 deelnemers aan de kleine doos zwaarder te vinden dan de grote doos, 17 vonden de grote doos zwaarder en 23 voelden geen verschil tussen de dozen (M=1.08, SD=.71). Het verschil in de beoordeling van de dozen is niet significant ( =.20, df=2, p<.904).

Afhankelijke maten

Om te toetsen of grootte de relatief betere beoordeling van gezonde ten opzicht van ongezonde thee versterkt of verzwakt is er voor elke onafhankelijke variabele een differentiatie score gemaakt. Hierbij is voor de deelnemers waarbij de grote doos gelabeld was, de score van de kleine doos van de grote doos af is getrokken en voor de deelnemers waarbij de kleine doos gelabeld was de score van de grote doos van de kleine doos af is getrokken. Deze differentiatie

hieronder verder worden uitgelegd. De variabele grootte vervalt door de differentiatie score omdat middels de differentiatie score gecontroleerd is voor de invloed van grootte.

Om vast te kunnen stellen of de aanwezigheid van een label dat op de doos stond invloed heeft op de beoordeling van de thee is er een enkelvoudige ANOVA (label: gezond versus ongezond) uitgevoerd. Als eerste zijn de antwoorden op de vragen ‘Hoe goed of slecht is volgens jou de kwaliteit van Merk 1?’ en ‘Hoe goed of slecht is volgens jou de kwaliteit van Merk 2?’ vergeleken om verschillen in kwaliteitsbeoordeling te verklaren. De deelnemers vonden de grote doos gemiddeld van lagere kwaliteit (M=4.64, SD=1.39) dan de kleinere doos (M=4.66, SD=1.38). Er kon geen significant hoofdeffect gevonden worden van label op de variabele kwaliteit (F(1,79)=.02, p<.896, ηp2=.05).

Tabel 1

Gemiddelden en standaarddeviaties van de beoordeling van de kwaliteit van de thee van de kleine en grote doos met en zonder label.

De schaal liep van 1 t/m 7 waarbij 1 slecht was en 7 uitstekend. Wanneer de thee doos een label bevatte werd de kwaliteit van de thee hoger bevonden. Deze verschillen in kwaliteitsbeoordeling waren alleen niet significant.

Om te onderzoeken wat de invloed is van de aanwezigheid van een label en grootte op aankoopintentie zijn de antwoorden op de vragen ‘Zou jij overwegen thee van Merk 1 te kopen wanneer je het in een supermarkt zou zien staan?’ en ‘Zou jij overwegen thee van Merk 2 te

M SD M SD

Gezond label Geen label

Grote doos 5.50 0.85 3.83 1.32

kopen wanneer je het in een supermarkt zou zien staan?’ vergeleken om de mogelijke verschillen in aankoopintentie te verklaren. De deelnemers scoorden hoger op aankoopintentie bij de grote doos (M=4.83, SD=1.61) dan bij de kleine doos (M=4.49, SD=1.50). Er kon geen significant hoofdeffect gevonden worden van de variabele label op de variabele aankoopintentie (F(1,79)=2.60, p<.111, ηp2 =.03.

Om vast te kunnen stellen of het bedrag dat de deelnemers bereid waren uit te geven aan de theeën significant verschilde tussen de twee condities zijn de antwoorden op de vraag ‘Welk bedrag in Euro’s zou jij bereid zijn te betalen in een winkel voor 20 zakjes thee van Merk 1?’ vergeleken met de antwoorden op de vraag ‘Welk bedrag in Euro’s zou jij bereid zijn te betalen in een winkel voor 20 zakjes thee van Merk 2?’. De deelnemers gaven aan gemiddeld een lager bedrag te willen besteden aan de grote doos (M=1.66, SD=.87) dan aan de kleine doos (M=1.76, SD=1.00). Er kon geen significant hoofdeffect vastgesteld worden van de variabele label op de variabele bedrag (F(1,79)=1.49, p<.226, ηp2=.02).

Als laatste is er vergeleken welke thee duurder ingeschat wordt. Om de invloed van de variabele label en de variabele grootte op de inschatting van de prijs van de thee te onderzoeken zijn de antwoorden op de vragen ‘Hoe goedkoop of duur is de thee van Merk 1 volgens jou?’ en ‘Hoe goedkoop of duur is de thee van Merk 2 volgens jou?’ vergeleken. De deelnemers schatten de grote doos gemiddeld goedkoper in (M=4.00, SD=1.49) dan de kleine doos (M=4.24, SD=1.35). Er kon geen significant hoofdeffect vastgesteld worden van label op de inschatting van de prijs (F(1,79)=.95, p<.334, ηp2=.01).

Tabel 2

Demografische en gezondheidsgedrag gegevens deelnemers.

Minimum Maximum Gemiddeld

21.75

52

Af ten toe Niet rokers

In het verleden Nooit gevolgd

Leeftijd Rokers 18 41 15 Dieet Geslacht Vast Volg nu een Man 12 6 8 66 Vrouw 26 54 Exploratieve analyse

Om te onderzoeken of de resultaten veranderden wanneer alleen de deelnemers die de kleine theedoos als zwaarder beoordeelden werden geanalyseerd, is er nogmaals een ANOVA uitgevoerd met de variabele manipulatie_gelukt. Er is besloten om alleen de afhankelijke variabelen bedrag en aankoopintentie verder te analyseren omdat het effect van de onafhankelijke variabele grootte het dichts bij significantie kwam bij bedrag en aankoopintentie.

De deelnemers waarbij de manipulatie gelukt is gaven aan minder uit te willen geven aan de grote doos (M=1.67, SD=.79) dan aan de kleine doos (M=1.80, SD=.91). Uit de ANOVA kwam naar voren dat er geen significant hoofdeffect vastgesteld kon worden van de variabele label op de variabele bedrag (F(1,39)=1.27, p<.266, ηp2=.03).

Vervolgens is er onderzocht of er een effect is van de deelnemers die de kleinere doos zwaarder vonden op aankoopintentie. Gemiddeld schatten de deelnemers de grote doos duurder in (M=4.75, SD=1.61) dan de kleine doos (M=4.65, SD=1.53). Er kon geen significant hoofdeffect vastgesteld worden van de variabele label op aankoopintentie (F(1,39)=.02, p<.882, ηp2=.00).

Verder was de intentie om de deelnemers die aangaven een dieet te volgen of in het verleden te hebben gevolgd verder te analyseren om te onderzoeken of dieetgedrag een verschil zou maken in de beoordeling van de thee. Het aantal deelnemers die een dieet volgden of in het verleden gevolgd hadden was echter zo klein, namelijk 6 van de 80, dat er onmogelijk effecten gevonden zouden kunnen worden. Om te onderzoeken of andere factoren van gezondheidsgedrag een invloed zouden kunnen hebben op de beoordeling van de thee is er nogmaals een ANOVA uitgevoerd met alleen de ‘niet rokers’ met de variabele niet_rokers. Er is onderzocht of het bedrag dat de deelnemers die niet roken wilden besteden verschilt van het bedrag dat de overige deelnemers wilden besteden aan de theeën. Gemiddeld wilden de niet rokers minder betalen voor de grote doos (M=1.62, SD=.93) dan de kleine doos (M=1.85, SD=1.07). Er kon een hoofdeffect vastgesteld worden van de variabele label op de variabele bedrag (F(1,51)=4.77, p<.03, ηp2=.09).

Tot slot is er onderzocht wat de eventuele invloed is van de aanwezigheid van grootte op aankoopintentie door deelnemers die niet roken. Gemiddeld schatten de deelnemers die niet roken de prijs van de grote doos lager in (M=3.81, SD=1.39) dan de kleine doos (M=4.21, SD=1.33). Er kon geen hoofdeffect vastgesteld worden van de variabele label op aankoopintentie (F(1,51)=1.41, p<.241, ηp2=.03).

Discussie

In dit onderzoek is gekeken naar de invloed van gewicht bij de beoordeling van gezondheidsproducten. Door middel van de beoordeling van theedozen met zowel de grootte gewicht illusie als een manipulatie met/zonder label is er gekeken of gewicht een negatief effect heeft op de beoordeling van gezondheidsproducten. Uit de resultaten blijkt dat er geen significante invloed van grootte op de beoordeling van de thee gevonden wordt. Het label heeft ook geen significante invloed op de beoordeling van de thee. De verwachting was dat gewicht geen positieve invloed zou hebben in het geval van gezondheidsproducten maar juist een negatieve invloed. Dit omdat mensen gezond met ‘light’ associëren. In dit geval zijn de deelnemers juist bereidt het meeste geld te besteden aan de kleine gezonde doos, in lijn met eerder onderzoek naar embodiment waarbij zwaardere producten positiever worden beoordeeld zoals in het onderzoek van Jostmann et al. (2009). De gevonden resultaten zijn alleen niet significant. In de exploratieve analyse werd een significant effect gevonden van label op bedrag wanneer alleen de niet rokers werden geselecteerd. Er bleven echter maar 51 deelnemers over in deze selectie. Verder onderzoek zou interessant zijn omdat in dit onderzoek rokers en niet rokers de prijs anders beoordelen. Mogelijk hebben rokers en niet rokers een andere perceptie op gezondheidsproducten. De hypothese dat een gezondheidsproduct met ‘light’ wordt geassocieerd en gewicht een negatieve invloed zou hebben op de beoordeling is echter niet bevestigd.

Label

Er is geen duidelijk effect gevonden van het label. Er zijn wel positieve effecten van label maar deze verschillen waren niet significant. Zo schatten de deelnemers de kwaliteit van de thee hoger in wanneer de doos een label heeft. Ook is de aankoopintentie hoger wanneer de thee een ‘ik kies bewust’ label heeft en schatten de deelnemers het product duurder in.

Grootte gewicht illusie

De verwachting was dat het gevoelde gewichtsverschil de keuze zou beïnvloeden. Echter het gewichtverschil werd niet altijd gevoeld. Mogelijk komt dit doordat de theedozen niet genoeg verzwaard waren. Van de 80 deelnemers voelden maar 40 deelnemers het verschil in gewicht. Om te kijken of de effecten van de manipulaties verschilden in vergelijking met de deelnemers die geen verschil voelden tussen de twee dozen of zelfs de grotere theedoos zwaarder vonden is er een exploratieve analyse uitgevoerd. Uit deze exploratieve analyse kwam naar voren dat het effect van gewicht op het te besteden bedrag hetzelfde was als bij de analyse waarbij alle deelnemers bekeken werden. Het gevonden effect was alleen niet significant, mogelijk door het lage aantal deelnemers dat overbleef. Om uitspraken te kunnen doen over de invloed van gewicht zal het onderzoek herhaald moeten worden met zwaardere dozen zodat de grootte gewicht illusie duidelijk waarneembaar is.

Verpakking

Voor vervolgonderzoek zou het ook goed zijn om de verpakkingen professioneel te laten maken. Misschien namen de deelnemers het onderzoek minder serieus omdat de verpakking duidelijk zelfgemaakt was. Wanneer een product er niet spik en span uitziet vinden deelnemers het onderzoek wellicht kwalitatief minder overkomen. Een betere verpakking zou daarom kunnen helpen om het onderzoek professioneler over te laten komen.

Deelnemers

Ook waren alle deelnemers student bij de Universiteit van Amsterdam en studeerden ze Psychologie. Deze studenten nemen regelmatig deel aan onderzoeken. Mogelijk zijn Psychologie studenten daardoor meer bezig met het doorzien van de manipulatie en de verschillen tussen de condities waardoor het beïnvloedingsproces verstoord wordt. Bij een andere groep respondenten

een verschil bestaat tussen mannen en vrouwen en de beoordeling van gezondheidsproducten. Zo komen de eetstoornissen boulimia en anorexia nervosa voor 95% bij vrouwen voor (Decaluwé & Braet, 2002). Echter, bij andere eetstoornissen zoals Binge Eating Disorder is deze verdeling een stuk meer in balans. De verhouding wordt geschat op drie vrouwen tegenover twee mannen. Het is mogelijk dat bij de deelnemers die geen eetstoornis hebben alsnog een verschil is in dieet oriëntatie omdat vrouwen van jongs af aan worden geconfronteerd met slanke vrouwen als ideaalbeeld (Anschutz, Strien & Engels, 2007). Mocht er een verschil zijn in de beoordeling van gezondheidsproducten kan de marketing aangepast worden en gericht worden op vrouwen.

In dit onderzoek is het overgrote deel van de deelnemers niet met diёten bezig. Van de 80 deelnemers waren er 66 nog nooit met diëten bezig geweest. Het zou kunnen zijn dat gezonde studenten niet zozeer gefocust zijn op ‘light’ omdat ze daar niet dagelijks mee bezig zjin. Mogelijk bestaat het effect van positievere beoordeling van lichtere producten in het geval van gezondheidsproducten wel maar wordt het effect niet gevonden omdat in dit onderzoek gewerkt is met de verkeerde doelgroep.

Conclusie

In het kort gezegd lijkt er wel een invloed te zijn van het gebruik van gezondheidslabels. De beoordeling van de producten werd positiever bij het gebruik van labels, dus het ‘ik kies bewust’ label heeft een positieve associatie bij mensen. Het lijkt erop dat waar gewicht een invloed leek te hebben, bij het te besteden bedrag, het een positieve invloed had in tegenstelling tot de verwachting dat gewicht een negatieve invloed zou hebben bij gezondheidsproducten. Mogelijk is de dieethype nog niet dermate in ons brein aanwezig dat gewicht tot een negatief oordeel leidt bij gezondheidsproducten. Een andere mogelijkheid is dat de manipulatie in deze studie niet voldoende gewerkt heeft. Vervolgonderzoek is nodig om tot een definitieve conclusie te komen aangaande het vraagstuk gewicht en gezondheidsproducten.

Literatuurlijst

Ackerman, J.M., Nocera, C.C., Bargh, J.A. (2010). Incidental Haptic Sensations Influence Social Judgments and Decisions. Science, 328, 1712-1715.

Anschutz, D.J., Strien, T., Engels, R.C.M. (2007). Het effect van slanke vrouwen in commercials op eetgedrag bij lijners. Psychologie en gezondheid, 35, 105-115. doi: 10.1007/BF03071776

Chandler, J.J., Reinhard, D., Schwarz, N. (2012). To judge a book by its weight you need to know its content: Knowledge moderates the use of embodied cues. Journal of Experimental Social Psychology (2012). doi:10.1016/j.jesp.2012.03.003

Decaluwé, V., Braet, C. (2002). Eetstoornissen bij adolescenten. Symposium “Voeding van adolescenten.

Flanagan, J.R., Beltzner, M.A., (2000). Independence of perceptual and sensorimotor predictions in the size-weight illusion. Nature Neuroscience, 3, 737-741.

Grandy, M.S., Westwood, D.A. (2006). Opposite Perceptual and Sensorimotor Responses to a Size-Weight Illusion. JN Physiol, 6, 3887-3892. doi: 10.1152

Jostmann, N.B., Lakens, D., Schubert, T.W. (2009). Weight as an embodiment of importance. Psychological Science, 20, 1169-1174.

Krishna, A., Morrin, M. (2008). Does Touch Affect Taste? The Perceptual Transfer of Product Container Haptic Cues. Journal of Consumer Research, 34.

Muhktar, H., Ahmad, N. (2000). Tea polyphenols: prevention of cancer and optimizing health. The American Journal of Clinical Nutrition, 71, 6, 1698-1702.

Nedungadi, P. (1990). Recall and Consumer Consideration Sets: Influencing choice without Altering Brand Evaluations. Journal of Consumer Research, 17.

Piqueras-Fiszman, B., Spence, C. (2012). The weight of the bottle as a possible extrinsic cue with which to estimate the price (and quality) of the wine? Observed correlations. Food Quality and Preference, 25, 1, 41-45.

Vinson, D.E., Scott, J.E., Lamont, L.M. (1977). The Role of Personal Values in Marketing and Consumer Behavior. Journal of Marketing, 41, 2, 44-50.

Vyth, E.L., Steenhuis, I.H.M., Vlot, J.A., Wulp, A., Hogenes, M.G., Looije, D.H., Brug, J., Seidell, J.C. (2010). Actual use of a front-of-pack nutrition logo in the supermarket: consumers’ motives in food choice. Public Health Nutrition, 1. doi:10.1017/S1368980010000637

Zhang, M., Li, X. (2012). From Physical Weigt to Psychological Significance: The Contribution of Semantic Activations. Journal of Consumer Research, 38, 1063-1075.

Bijlage 1

Vragenlijst

Zelf opgestelde vragenlijst, gebruikt in huidig onderzoek.

Onderzoek “Thee nader bekeken”

Welkom en dank voor je deelname aan dit onderzoek. Dit onderzoek gaat over thee en consumentengedrag. We zijn benieuwd naar welke factoren een rol spelen bij het kiezen en beoordelen van thee.

Onderdeel 1.

Hieronder volgen een aantal algemene vragen, omcirkel het cijfer dat het best bij jou past.

Hoe vaak drink je thee?

Nooit 1 2 3 4 5 6 7 Vaak

Hoe lekker vind je Engelse Melange thee?

Helemaal niet 1 2 3 4 5 6 7 Helemaal wel

Hoeveel geef je gemiddeld uit aan thee per maand? ………….. Euro

Wat is je favoriete thee?

o Earl Grey

o Groene thee

o Ik weet het niet

o Iets anders ………..

Onderdeel 2.

Wat nu volgt is het onderdeel “beoordelen”. Je gaat de theeën die voor je staan nu beter bekijken. Om ervoor te zorgen dat er geen beïnvloeding plaatsvindt door bekende verpakkingen is ervoor gekozen om alle informatie over het merk weg te halen. Om de theeën goed te beoordelen worden er een aantal vragen gesteld. Het is van belang dat je de instructies precies volgt. Indien je nog vragen hebt kun je die aan de proefleidster stellen.

Stap 1: Pak nu de thee Merk 1 en bekijk het even. Schrijf nu op waar de thee geproduceerd is.

……….

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Stap 2: Pak nu de thee Merk 2 en bekijk het even. Schrijf nu op waar de thee geproduceerd is.

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Stap 3: Pak nu de thee Merk 1. Hoeveel theezakjes bevat de verpakking?

………

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Stap 4: Pak nu de thee Merk 2. Hoeveel theezakjes bevat de verpakking?

……….

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Stap5: Pak nu de thee Merk 1. Hoeveel ingrediënten zitten er in de thee?

……….

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Stap 6: Pak nu de thee Merk 2. Hoeveel ingrediënten zitten er in de thee?

………...

Zet de thee weer terug op zijn plaats.

Onderdeel 3.

de zojuist bekeken theeёn. Er zijn geen goede of foute antwoorden, het gaat om jouw persoonlijke mening.

Hoe goed of slecht is volgens jou de kwaliteit van de thee van Merk 1?

Slecht 1 2 3 4 5 6 7 Uitstekend

Hoe goed of slecht is volgens jou de kwaliteit van de thee van Merk 2?

Slecht 1 2 3 4 5 6 7 Uitstekend

Welke thee zou je liever willen proeven?

(zet een kruisje op de door jou bepaalde plek op de lijn)

| --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- |

Zeker liever Merk 1 Zeker liever Merk 2

Hoe goedkoop of duur is de thee van Merk 1 volgens jou?

Goedkoop 1 2 3 4 5 6 7 Duur

Hoe goedkoop of duur is de thee van Merk 2 volgens jou?

Goedkoop 1 2 3 4 5 6 7 Duur

Zou jij overwegen thee van Merk 1 te kopen wanneer je het in een supermarkt zou zien staan?

Zou jij overwegen thee van Merk 2 te kopen wanneer je het in een supermarkt zou zien staan?

Zeker niet 1 2 3 4 5 6 7 Zeker wel

Welk bedrag in Euro’s zou jij bereid zijn te betalen in een winkel voor 20 zakjes thee van Merk 1?

(zet een kruisje op de door jou bepaalde plek op de lijn)

| --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- | --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- |

€ 0,- € 2,50 € 5,-

Welk bedrag in Euro’s zou jij bereid zijn te betalen in een winkel voor 20 zakjes thee van Merk 2?

(zet een kruisje op de door jou bepaalde plek op de lijn)

| --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- | --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- |

Er volgen nu nog wat algemene vragen:

In hoeverre vind jij het belangrijk dat producten zoveel mogelijk gezonde producten zijn?

Onbelangrijk 1 2 3 4 5 6 7 Belangrijk

In hoeverre vind jij het belangrijk om zelf gezonde producten te kopen?

Onbelangrijk 1 2 3 4 5 6 7 Belangrijk

In hoeverre heb je de intentie om erop te letten dat je gezonde producten koopt?

Helemaal niet 1 2 3 4 5 6 7 Helemaal wel

In hoeverre ben je bereid om meer te betalen voor een duurzaam ten opzichte van een niet-duurzaam geproduceerd product?

Helemaal niet 1 2 3 4 5 6 7 Helemaal wel

In hoeverre ben je ermee bezig onder welke arbeids- en milieu omstandigheden de thee geproduceerd is?

Helemaal niet 1 2 3 4 5 6 7 Helemaal wel

Hoe oneerlijk of eerlijk is de thee van Merk 1 geproduceerd?

Oneerlijk 1 2 3 4 5 6 7 eerlijk

Hoe oneerlijk of eerlijk is de thee van Merk 2 geproduceerd?

Hoe milieuvervuilend of milieuvriendelijk is de thee van Merk 1 geproduceerd?

Milieuvervuilend 1 2 3 4 5 6 7 Milieuvriendelijk

Hoe milieuvervuilend of milieuvriendelijk is de thee van Merk 2 geproduceerd?

Milieuvervuilend 1 2 3 4 5 6 7 Milieuvriendelijk

Nu volgen een aantal vragen over het aankoopproces van thee en voedingsmiddelen

Waar let je over het algemeen op wanneer je thee koopt? (Als je geen thee drinkt, waar denk je dat iemand op zou moeten letten die wel thee drinkt) Kruis maximaal 5 antwoorden aan. o Niet te duur o Merk o Ingrediënten o Milieuvriendelijk geproduceerd o Aantrekkelijkheid verpakking o Smaak o Gezond

o Origineel (nieuwste smaken)

Als laatste volgen hieronder nog een aantal afsluitende vragen.

Wat is je geslacht?

 man  vrouw

Hoe oud ben je?

……….. jaar

Rook je?

Ja

Af en toe

Nee

Volg je een dieet of heb je er ooit een gevolgd?

Ja, ik volg er nu een

Ja, maar nu niet meer

Nee

Wat is je lengte?

………cm

Wat is je gewicht?

………kg

Ben je bezig met afvallen/slankheid

Helemaal niet 1 2 3 4 5 6 7 Helemaal wel

Hoe vervelend of leuk vond je het om dit onderzoek te doen? (zet een streepje) | --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- | Heel vervelend Heel leuk

Hoe geëngageerd was je tijdens dit onderzoek? (zet een streepje) | --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- |

Helemaal niet Helemaal wel

Hoe voel je je op dit moment? (zet een streepje)

| --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- | Heel negatief Heel positief

Welke thee lijkt je gezonder?

| --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- | Merk 1 Merk 2

Welke doos vond je zwaarder?

Merk 1

Merk 2

Geen verschil

Heb je nog opmerkingen of zijn je dingen opgevallen tijdens dit onderzoek? Dit kan van alles zijn. (Open vraag)

……… ……….

Wanneer je alle voorgaande vragen hebt ingevuld, ben je klaar met dit onderzoek. Geef de proefleider een seintje.

Bijlage 4