y 8 £3/. ttyé
STKRÎ1N6 VOOB 5ÖDEWKMÜTO6 WAGENINGENBIBLIOTHEEK
ichtdiiß voor i^osirartôrfog (LojnW-ê Ko. 279 %gen in^sa
'5tr; ; : " T
-DeeL# werksrijze, resultaten an gebruiksnogelijlÄedais
door Dr I r -P» Buringh
fioff-^agen ängen^ «Januari I95£»
lïÜKT 10 Voorwoord I I I I n l e i d i n g 1 algemeen
Z soort on van bodemkartering
3 enkele grondslagen van Dodesakartering De u i t v o e r i n g van een boderakartering
« «Sr 1 baaiskaarten S andere kaarben S l u c h t f o t o ' s 4 de velduitrusting 5 hst veldwerk
6 feet uitwerken ven de ros u i t a t an ? de duur van het ondersoek I? De r e s u l t a t e n van het onderzoek
1 algemeen £ de boderakaart
3 het bodemkundig rapport 4 andere kaarten
S het gebruik van de resultaten
¥ H©t nut van bedemkartering en gebruiksmogelijkheden 1 algemeen
2 voor de tuinbouw 5 "wmr de akkerbouw 4 voor de «eidebouw . 5 voor de bosbouw
6 enkels landbouw-eeonomische toepassingen 7 oultuurtechnische toepassingen
—3—
9 . m i l i t a i r e toepassingen 10 i n d u s t r i e l l e toepassingen
i l gebruik: b i j andere ondsrzoekinjen 12 het -wetenschappelijk nut
'13 enkele opmerkingen
¥ 1 De S t i c h t i n g voor BodaTskartering 1 organ i s a t i s
S ondsrsoekiogoopdrachten S nieusre opdrachten
4 de' kosten van het onderzoek 5 p u b l i c a t i e s
^ a a n s t e l l i n g Ä het Bestuur ran de S t i c h t i n g voor BodoHikartering in 19* d i r e c t i e , i^tsoasofeappelijke nedewerkers en de s t a f van de binnendienst. L i j s t rm. p u b l i c a t i e s
3
-1 Ifllaic ing
3odQaiIamdö Is ban nog jonge wotonschap, die vooral in de l a a t s t s SC jaren snorae TOyderingta hoeft aoaarht. bo a c ontaibholirg gfcg hand aan hand js@t de invoering a i eon s t o ode fe©Ä«amd gjaitruik van l a a a o h a a t -s t o f f a n , die tïo boor in c t a a t -stoldon de choai-sch; rratà - • aid "' de grond ta -aag>etoren. 1 ä ö t ' d o i r is : - 1 . : s : u XSQ a i j n or to iß bödsa echter nog Tele andere bactoron, bhaaan. g r o t e invloed op de ont«±khelin|? <tt& do caltaar:o;aa5son aebfeea.»
I a hot oheaisoh en a i e r o - b i o l o g i s c h doJnanaa-raooh, dat in hot l a b o r a t o r i a » - » e i »Kfcn a i n g v o o i h , i s hot onldbmnaah.aoioob tot ontwik-keling geteoas»* K i e r b i j s i j n het ia hoofdsaak natuurJoinaiee f a c t o r e n , die worden ondorsocht. h s t ea&viükelljlï a l l e e « op besi • r i g va; onba!a bodee?"* psföfiete ' / * • - , ' , , Etdevsoek in hot vobv, gepaard gaastde ast mcnstsrsruiei»»» zoek, broidds sioh a i t tot onrirrsook lagon fo regionaal wear and« "'it leidde t o t het hi kaart brongon van veroehibboauc bod ncaigorûchoppaa m &msl£ . • t o t dv, a ? « "i | .
& all© ontwikkelde landori a l e t son oca deraelijdo ' nag i n ds bodarnxsabo,
In ïïedoriand i s da hodenjt&rterlig t o t ontninkollag gebracht door Dr I r I*A*«f« «Costing ( + ' Î S i 2 ) . Z$ja aorh ia -acarhanah door Prof« Dr
C.H» abisiaan, l ' o r b a , • o: I - -a.. "o sas 3 ï ing©», die aa^i-•vaakolijk a s t ar« kleine gr&afJ studenten hcd; ecaarsoob vervolgde, da
"g . J 3 1SMK Ivb - | de ©Sri« SES| - - - c b - . s ï t ®äJL$k
I r s t i t a a t , do "kfcic; i i * - - ' v :* ' aa- a l . ; " t e a b rö, w n? "do *«, ^tieljmn d i r e c t e u r vjerd'. b i t i r o t i t à a t r e s s o r t e e r t onder bot h'iaiytoaie nae. Landbouw, T i o s e r i j on Toedaalaooraiaalag, (bon aio hmï h'^ab f I ) ,
Bed® h v nhag baoo_* t .Sn 3 «t, n « . , ïhillati i n de bodo?teoor-taau, scala d«f!M fa eet veld vc d a a : , : e. b e:ada re h i e r t o e
d! de bo.oa« ; , ". da ; v b . r Toorkoaenaa. lagen,' - o a a . : a-invi^ * g cp d p l a n t « e ; 5. s t a l - h m - ara '. : a r
i*4~
dbUg4e vm oa 1 l 1,5 m nor:' m v o l s t a a n . & bijzondere gevallsn soi 1% fcodea t o t een grotere diepte : tudeerd« 3« bodemproftelan., &is 1. het endersoekœ ..:'-"' rist» e. -, atjn ¥&&k geheel verschillend« «.öoor d
- I* ' ' bodeapr . rsgelfflatlge a f s t a n d « ! t a bestudevé; , » e t mm, mlka ibodefetypœ (grond n a s t acaselfde profielojpbou») ir: de streek v© ee-ere^en en »sar -! E: ee.eaêea ;,.';'/•.;;.. •'•:; ' ë ;r onzin-;:; van alk boöew* iype ktjqèf) s ÏJ te&rt «ori ee r - ; m SR ei" o n t s t a a t oen bodesakaart.
Sik 'o' '., • wordt op s o ' a boderakaart door es» bepaald« kleur u i t g b e e l d , Sfj . a s - fea r* behoort eab r a p p o r t , fe&arln la versshillfflide bode tfc •. » ep hem betekenis nader wrdïai beschreven. - t veldo . • rdt aangevuld Etet ©nderzoek van gpöEtdmoiïstsrs in hei Laboratariura, waarvan de r e s u l t a t e n in het rapport worden eaveee-or.
Ds aiduo verkregen bodeskaarien, knnnên voor v a i s âoeleînden irerdee g e b r u i k t . Ofsoneori mij u e e e t a l een iandb«u«lajnd4g« gppendslag h A b œ ^
e-ijn er ook voor- vale riict l&ndboOTkandig® t o e p a s ingsEogelijld-.oden, «aai«*
over i i hoofdstuk ? : is r Mordt /aèoeld0
^e bodonkartcrier, heeft ia de afgelöfwn jaren een a r o t a vlueiA ga o ..;-., d i t i s een gevolg van de enor-ne vraag a a a r boäcnlmndipe -o-evens, d i e ma voor v e l e r l e i dcaleiedon nodig heeft« 3e d t i c h t i n g voor Bo
karterirrg i e i n enkele jaren dijdo uitgegroeid t o t son I n s t i t u u t , ent oen belangrijke plaats tussen d; andere landbo-n^-wetenscheppelij'22 3astiinfe«gt heeft ingenoEX».
Lot da vord:rIra;an van het andexaoek ie a a se&ard een grote t o e -v a : ds km i s -van de bodaKipaaaa.daeid -van ons land gè'p&âïd aeg&an» ateee's w&m$m r^og nieuwe, en. vad? eoe^apeijdc, «itd«fek3nge ~.\n» den • stroom van p u b l i c a t i e s on rapporten sag & SüSnige jerer. bet l i a n t . Het i s voor een niet-vakroan ondoenlijk dose s n e l l e ~o-ruLtgaiv, b i l t a houden, koer en reeer a-cr een daarc© aodard eeneigen betrokken :i j het |ebftt$k ver ds
bodesücundig» ge jeVme iö de g r e e t i j k . Den raamere e- g. ':-ae.: worden daartoe in vele eeaav'en ' a a r t a a l d: f voer versohillsnda e ' a . ' d . . . . , 1 Inden« a l l e r l e i
bij2io:udf?re kaarter^ wlke uit do bodaalsaart«! werden sfgeleidj »sed«* ve> iaardigd » De bedeialrundigen zoeken hiervoor csdestal de raedciwkirig yan d«a« kœtâigari op het ebied, waarvoor de s evens gebruikt moeten esorden, mu'-iïcoor het beste resultaat ffear'.t T,";'':.rb.:r;rù.
«"O**
ltir.'J.geacaai
*)<5 b^«3k&rt«2,aïïg| waaronder M»râ^ verotaan hert in. kaart brengen van as gestöMtï-öld *SB do boden, b«t&a£ u i t v i j f orid^xidbn n , l ,
1 hot bestwâsrœ van da bodem-in. het veld» Aan de hand van de s t u d i e vsn
bodemprofielen, orden ds verschillende kenmerken en eigenschappen v a s t g e -steld» *äon zie hoofdstel; I I I ,
2 het a i t werpen van een schorre volgens hetwelk de indeling in bodeskundigs ennhoden, dis s t r a k s op eert kaart aullen worden onderscheiden, raoet p l a a t s "tfedm* Dit i s do bodene l a s " id i c a t i e , een v*etonschappelijk bodemkundlg ondeït-'fer'e . •
3 het ia k&a£t brengen van de aojiilet genoemde eenheden. Door rdddel van
svatsiaatisch ondorsoek van bodemprofielen i\<ord-3n de grenzen %ran de bodem- : eenheden i n . k a a r t gebracht
4 het oradvoaren en i n t - r groteren van de verkregen gegevens. SG ex3 ligt» d i t w3rk opbod eiakund ig t e r r e i n , deels op dat van de toepassingen, waar/oor z o -veel n o a e l l j k vjordt sariongovferkt Met andsre deskundigen
5 het op s c h r i f t s t e l l e n en bekend naken van de r e s u l t a t e n van het onderzoek ELk onderzoek s t a a t onder l e i d i n g van een wstenschappelijk g e -vornëe bodorakaadigs, die naact zi;]n aig-emeen landbouwkundige opleiding aan de huu$b&m Hogeschool t e .'kganingen oen s p e c i a l e bodemkundige opleiding heeft genoten. Deze zgn. ' ' k a r t e r i n g s l e i d e r " xyordt bijgestaan door een hoofdassistent met niddcïlbare opleiding en s p e c i a a l bodemkundige scholing, Ihige a s s i s t e n t e n , a_gn. Ttkart eerde r s " brengen de onder 3 gmoomde bodemkun-dige eenheden in kaart aider dagelijks t o e a i c h t en s e t medewerking van dehoof d a s e i s t e n t .
-Het i s d u i d e l i j k , dat het bestuderen van de bodem en het ontüieypea van een indelingsschama van de t e onderscheiden bodeaeonheden de voomaaraste •wksaaahedsa van de bodemkundige zijn» B i j h s t analyseren en i n t e r p r e t e r « *
_7-'veax dé resultaten gaan de bedruikedoeleindea een belangrijke r o l spelen»
Lang niet elke bodeskaart bevat de gegevens, die men voor een bepaald doel graag zo« willsö gebruiken. De eisen, die de verschillende gebruikers aan eenbodeiakaart s t e i l » , zijn -raak zo gevarieerd« dat het onmogelijk i s aan all®- verlangens tegelijk te voldoen* De één heeft reeds voldoende aan glo-bale gegevens* de ander wenst gedetailleerde gegevens en een derde wenst van enkele percelen of een bepaald land- of tuinbouwbedrijf zeer gedetail-leerde gegevens* Indien vooraf nauwkeurig bekend i s . m t verlangd wordt, .kan daarmee tijdens het onderzoek rekening worden gehouden*
• Z Soorten van bodgnkartering
Afgezien van enkele bijzondere karteringen kamen vier vormen van bodasak&rteriag worden onderscheiden, n.1*
a. verkemingsonderaoek », h i e r b i j wordt van een uitgestrekt gebied (b.v. van de helft van een provineie) een zeer globale boderakaart gemaakt, waarop àHee» zeer belangrijke verschillen in bodemgesteldheid worden afgebeeld «a m&rbtj a l l e r l e i bodenïeenheden, die slechts een oppervlak van enkele . a e e t a j m beslaan, worden verwaarloosd, Ben dergelijk onderzoek leidt tot ipsa bodeakaart- op de schaal ljSQ.000 of ItlDO.QOO, Cbse disi.3t vervaardigde enkele vaa deze kaarten o»a, voor de Prov, Zuidholland, waar men ingelicht tCLde zijn over het eventueel voorkomen van grote complexen grond, die ge-schikt zouden: zijn voor het stichten van nieuwe tuinbouwcentra. Het onder— zoek concentreert zich hierbij dus reeds op het gebruiksdoel«, Aan grote
complexen, die toch weinig geschikt zijn, wordt weinig aandacht besteedj
mêmè terrefeen, waar mogelijk iets in z i t , worden i e t s nauwkeuriger
.bekeken*
Äst. voordeel van een dergelijk onderzoek i s , dat men v r i j snel i s ingelicht over de bodemgesteldheid in «eer grote lijnen en een antwoord heeft op ee» bepaalde vraag.» Hier tegenover staan als nadelen:
-6—
1« «&an«er~ aài.ete gegevms ook voor andere doeleinden •RÜ'gebruiken,/siJ& se daarvoor veelal niet tan voll© of soms helemaal niet gesshikt
*$@ het ' werk asot l a t e r worden over gedaaa ten behoeve van de «versieht«-* kartaring (man zie b ) , aodat dan opnieuar kosten moeten worden geiaaakb. te,-waderiaoek fo OTegsiste
B-i^ d i t ' onderzoek «orden a l l e belangrâjtog verschillen in botierag®»-• steldhcid op oversichtalijke teijse in kaart gebracht. De hodenlcyndi^e over—botierag®»-•botierag®»-•
a i s i i t s k t ó r t ' t e s f t de schaal ltäS.OOG, de schaal van de topografische kaart, m»lt& als ' basis kaart voor liet intekenen van de be4<s3grensen dienst doet. se kaart geeft als- bodes&undiga eenhedsn de "bodejsreeksen" tue or« Ben bodeia-rteks b e s t a i t u i t een aantal bödestypeïi, die «at betreft bun opbouw b i j
.#lkaar horen an belangrijke eigenschappen gemeen hebben» ß© binnen een bodea «reeka i©ork«Aîde bodaœfcjrpea' verschillen dus wel ia enkele elgensehappite,
dl» voer' d e t a i l t van belang s i j a , doch die op de bodeiakmdige ©varsiehts-kaart niet. t o t 'uitdrukking kosen* Het aantal veldwaarnemingen voor het onder« »eek in ©ve»ieJit3karterin||;' bedraagt ongeveer 1 per ha*
l e t ,l%t in de badcel&tg ds bodamgegtoldheid van geheel 'l-fedarlsnd fe'#*érsl®ht t é karteren« 3« de 'afgelopen Jaren aSjb. reeds vel© streken ' @p d « e . wij*© ©fidersoeat en in kaart gebracht« Ben aantal kaarten met b*». • srahrijviagen sijn gepubliceerd. Uiteindelijk aal de böüeakandijje over^ieht#-kaart van oös land op de s ©haal lt24>»OGQ marden gedrukt en uitgegeven ia Isaartftladem »et dezelfde indeling a l s die van de topegraf isdie kaart»
Be md'araoekingen in ©versieht osvatten laeeet gebieden, die e«n geografiaebe eenheid vormen, b»v. het pidaabt, de Boiaaelenaaardp het
¥,&mm^vlrniàf- 4© Üaaakant, de Peel» ens» Sems betreft een dergelijk mdéraoak
een of enkele gemeenten. J*ï bepaalde. gevallen wordt een overaiehtskartering i e t s gedetâiP-j-..rder uitgevoerd, waardoor eon gedetailleerde ©verzicht»»'-. kaart (aeeat .schaal I Ï Ï S . O O O ) ontstaat» De hodemkundige oversichtskaarten bevatten g$ ynons, die voor elk ondsraoek, T/aarbiJ de bod eis een r e l Speelt,
m»'^;'««
van belang z i j n . Kan kan dose kaarten beachowtsn a l s basis-kaarten, waaraan b i j e l k ondaraoek aoet worden uitgegaan a i die l a t e r naar behoefte k m n ^ i worden g e d e t a i l l e e r d *
c detailondersoek
iiMi wim »«in ij» mm -••"» • w w . w ' w i . '
D i t onderzoek l e i d t t o t een bodeakunuige d e t a i l k a a r t , welke op mm schaal 1:10.000 i s ggtekend en vaarop de boüontypen SKJJB -sfeergegevöni ©r Vindt dus ©en onderverdeling p l a a t s "san de bodamrsekeen, dio op d e o v e r -t i c h -t s k a a r -t ?K&g-t;rden ai ga beeld. Ho-t ycernaningsne-t i s b i j de do-taiUcar-tering v a a l
. d i c h t e r dan b i j de overs i c h t s k a r t ar ing« Meestal vaorden 6 à 10 w ax&endngti per ha gedaan. De aldus verkregen gegevens i-:ijn voor 8©tr vole sobraiksdoel-einden geschikt-, ;-ïil rcsn a e l a t e r voor een onder doel gebruiken» a l s Beer-voor oorspronkelijk het onderzoek mœâ gedaan, dan i s het v r i j eenvoudig de gegevens hiervoor nader t e I n t e r p r e t e r e n , In bijzondere gevallen kan esn eenvoudig aanvullend veldonderzoek l a t e r nog vtans-elijk b l i j k e n .
Detailbodeiakaar'en morden vervaardigd van conplaxen grond t e r grootte van enkele M e n t a l l e n hectaren t o t ds oppervla'cés van eon gemeente. "foor grondai a a i een Intensief boderrgebruik (tulabouTsrgronden) of roor d o e l -einden a l s ontginningen, ruilvericavelingen, grondverbeteriigsKerkon e , d » , a i Ja bodetakuadige d e t a i l k a a r t aa nodig,
D« bodeirikunbige d o t a i l s t u d i e s vormen da baais van a l het bodentkœi-dig ??©rk. Als men een boderakunbodentkœi-dige overziehtakaart wil aa^ienst ellen» dient' hieraan steeds een s t u d i e in d e t a i l van enkele Bomj&ex&ü groen, meest t e r grootte Yssi 100 of £00 ha, vooraf t e gaan. Ogenschijnlijk l i j k t het oen~ voudiger een o v e r s i e h t s k a a r t t e vervaardiger) ds© sen d- Vwhlk-nrt. In de p r a e t i j k i s d i t e c h t e r n o o i t het geval. De boderakundige d i e n t e e r s t volkomen »et de d e t a i l s bekend t e z i j n en a l l e voorkomende bodertypen t e kennen» alvorens h i j desè in bodersssries kan samenvatten. Het gevolg hiervan i s dan ook, dat b i j elke overwicht se lud i e a l l e r e s r s t een of ,.eer deler, van het
. . ' t e r r e i n ...in d é t a i l m-pém bestudeerd, De hoeveelheid detailwerk hangt g«he®l af van de t©rrei\ege£;t::;luhoid9 b e s t a l worden voor âmç d s t a i l s t u d i e o l o l ? n
l e
-vari het t e r r e i n u i t g e z o c h t , waarvoor l a t o r toch g e d e t a i l l e e r d e gogcv nodig z i j n .
d onö -T7.0-.'- " cliver.
D© s© j u i s t genoemde d e t a i l s t u d i c s a i j n voor verschillende d o e l -einden nog t e globaal« Van bepaalde bedrijven of percelen * œ s t aen. soa® bijzonder g e d e t a i l l e e r d e gegevens, b . v . voor proefveldenàaa-leg, fruit,onplantingen, voor het plaatsen va» v/arenhuizon of plstgXtSj grond verbet e r in > -werken, enz. Hiervoor worden bedrijf sbodarakaarten gexaaakt {schaal 1:1000
tot. l*500O). Meestal worden 20 à 50 mamiB^bigm per bes gedaa». Dit a g i t a i loopt soms op t o t 80 à 80 waameningon.
Het i e d u i d e l i j k , dat d e r g e l i j k werk s l e c h t s voor b e t r e k k e l i j k geringe oppervlakten kan worden uitgevoerd in verhandelet de hieraan verbon-den kosten. ne t f e i t e c h t e r , dat boeren en t u i n d e r s neer en nesr overga.-.n t o t het l a t e n snaken van een b e d r i j f s k a r t e r i n g , bewijst, dat dese vmm van ondersoek door de p r a k t i j k aeer wordt gewaardeerd.
^e hierbovengenoeade v i e r soorten bodeiskarleringen worden ook mX gecombineerd toegepast, In een gesseente-, mervan een deel u i t grond van
aïindsraaardfeê hoedanigheid b e s t a a t , b . v . hoge, droge bosgrond of :i.b:''--..;renc-, welke toch niet, -oordt ontgonnen, wordt d i t deel van het t e r r e i n vaak a l l e e n verksfad, t e r w i j l de r e s t In oversicht wordt gekarteerd., Ihkel? d,:-leo act
i n t e n s i e f bod--' gebruik of met bijsondere nogeiijkhecan v/orden in d e t a i l op-genoisen. Indien t e g e l i j k nog enkele boeren of t u i n d e r s con bedrijf ok^rtering wensen, komm a l l e v i e r soorten van onderzoek dus naast elkaar voor.
ïfelk soort van bodemkundig ondersoek het .. ~ . . i j k i s , noot van'geval t o t geval worden bekefesa. H i e r b i j spelen de h&âm • sk ";S:v-' ,
• • ' en
het grondgebruik,, de l i g g i n g van h e t t e r r e i n de hsl&npdjkste r o l . Ftet fjf daarom van belang, dat dese factoren worden beheben alvorc-ns tot :.ot -aven van sen opdracht t o t ondersoek «üardt over ge-gaan.
-11-5 Ehkele grondslagen van de bodemkarterirtg
De meeste bodemkarteringen hebben een landbouwkundig of tuinbouw-kundig doel, zodat het onderzoek meestal hierop is afgestemd en door land-bouwlundige ingenieurs wordt uitgevoerd. Onderzoekingen met een niet agra-risch doel worden in hoofdstuk V genoemd.
"et bodemonderzoek gaat gepaard met het onderzoek van de ontwikke ling van de cultuurgewassen. Niet alleen de ontwikkeling van bovenaardse delen, doch ook de wortelontwikkeling der planten wordt bestudeerd. Dit gebeurt tegelijk met de studie der bodemprofielen. Doordat men dezelfde ge-wassen op allerlei bodemtypen kan aantreffen, kan worden nagegaan op welke gronden een bepaald gewas het beste groeit, eze kennis is van veel belang, omdat zij de bodemkundige in staat stelt op andere plaatsen in het land gronden aan te wijzen, die eveneens geschikt geacht worden voor bepaalde gewassen, die men daar nog niet verbouwde. De bodamkundige weet dus van een
minder geschokt bepaalde grond, voor welke teelten deze in het bijzonder geschikt/of
onge-schikt moet worden geacht.
Van gronden met enkele afwijkingen in het bodemprofiel, die een goede ontwikkeling van het gewas belemmeren, wordt nagegaan welke mogelijk-heden er aanwezig zijn om deze belemmerende factoren op te heffen (diep-spitten, draineren, omwoelen, enz.).
De bodeiakartering geeft dus een inzicht in de huidige mogelijk-heden voor het verbouwen van allerlei gewassen en zij leert welke verbete-ringen er in de grond nog kunnen worden aangebracht, waardoor een bepaalde grond voor het telen van meer gewassen geschikt of meer bedrijfszeker wordt.
Doordat een aaneengesloten complex gronden wordt onderzocht, leert men de samenhang van de diverse bodemtypen nader kennen, ^en krijgt een
indruk over de regionale opbouw van de bodem en raakt bekend met de ontstaans wijze hiervan. Allerlei bijzondere verschijnselen in de bodem kunnen hier-door worden verklaard en de oorzaak van de meer of minder sterke
-ia-b e l a n g r i j k e -waterhuishouding wordt v e r d i e p t .
Uit deze studies t r e k t de boderakundige z i j n conclusies, waarna h i j een indeling in de bodemtypen (legenda) voor de bodemkaart kan ontwerpen. Gedurende h e t verdere onderzoek ondergaat deze legenda soms nog enkele wijzigingen.
ße waarde van de bodemkaarten i s van blijvende aard, aangezien p r a c t i s c h u i t s l u i t e n d gewerkt wordt met bodemfactoren, die van blijvende aard z i j n en n i e t van j a a r t o t j a a r aan verandering onderhevig z i j n . De kcwelgrootte-verdeling van de grond, het voorkomen van dichte grondlagen, de mterhuishoudjng, de humeuziteit en de d i k t e van de humeuze lagen z i j n b . v , d e r g e l i j k e weinig veranderende f a c t o r e n .
^actoren met een van j a a r t o t j a a r wisselend k a r a k t e r , zoals de zuurgraad en de Voorraad plantenvoedende s t o f f e n , worden dus meestal n i e t op bodemkaarten vastgelegd.
Een bodemtype i s gekarakteriseerd door een complex f a c t o r e n , waarvan enkele waarvan p l a a t s t o t plaats variëren en daardoor dienst doen t e r b e -paling van de v e r s c h i l l e n tussen de bodemtypen binnen één bodemserie.
In s p e c i a l e gevallen i s het d i e n s t i g één enkele bodemfactor in a l zijn v a r i a t i e s afzonderlijk op een kaart vast t e leggen. Naast de bodem-k a a r t wordt dan een bodem-kaart vervaardigd, waarop de voorbodem-komende v a r i a t i e s van die ene f a c t o r staan afgebeeld. Een d e r g e l i j k e kaart heet een "single value" k a a r t . Voorbeelden: een k a a r t van het s l i b g e h a l t e van de bovengrond, een kaart aangevende het hisrausgehalte van de grond, een kaart aangevende de d i e p t e l i g g i n g van de k a l k r i j k e klei-ondergrond.
-13-III De uitvoering van een bodemkartering
1 % s i s k a a r t e n
De bodemkundige moet voor z i j n onderzoekingen beschikken over nauwkeurige kaarten. Hiervoor komen de volgende kaarten in aanmerking! a kadasterkaarten op schaal 1:2500 en 1:5000
b kaarten 1:10.000 (gerneentekaarten) c topografische kaarten op schaal 1:25*000 d îra-terschapskaarteç
Al naar de mate van g e d e t a i l l e e r d h e i d van het onderzoek wordt een van deze kaarten gekozen. Voor de bodemopname in het veld z i j n voor de verschillende soorten karteringen kaarten nodig, d i e l i n i a i r tweemaal zo groot z i j n , a l s •de k a a r t e n , die worden afgeleverd»
Een d e r grootste moeilijkheden i s , dat in ons land geen o f f i c i ë l e kaart 1:10.000 aanwezig i s . ^n samenwerking met gemeentelijk© en provinciale a u t o r i t e i t e n , alsmede met de Cultuurtechnische D i e n s t , de Ned. Heide My. en de % t e r s t a a t wordt getracht, de mogelijkheid t o t het verkrijgen van de kaart 1:10.000 t e vergroten.
2 Andere kaarten
mmmf^Smmmmmm mmmm i i • M U I
Vele kaarten bevatten bijzondere gegevens, die b i j de s t u d i e van de bodem zeer van pas kunnen komen. We noemen h i e r :
a a l l e kaarten d i e het bodemgebruik in heden en verleden weergeven, b . v .
oude topografische k a a r t e n , oude landkaarten, kadasterkaarten, tiendkaarten^ b waterschapskaarten, die de waterstaatkundige toestand vermelden,
c geologische k a a r t e n , ivaarop de diepere ondergrond i s ingetetend,
d hoogtekaarten, l i e f s t voorzien van de opgemsten punten, met van e l k punt een nauwkeurige vermelding van de hoogteligging,
e vele kaarten u i t archieven, waarop de toestand van het t e r r e i n in het v e r -leden i s afgebeeld.
*«1&»
S kuohtfetb*g
^eze foto's hebben om twee redenen de belangstelling, n.L, a omdat « i j eventueel een kaart kamen vervangen en dus dienst kunnen doen
a l s »veldkaart*, waarop de bcxiemkundige grenzen tomnen worden ingetekend, b «adat z i j vaak a l l e r l e i verschijnselen laten zien, die voor de kennis van
de bodes van belang zijn»
M» ziet variaties in de ontwikkeling van de bcaan (fruitaanplan** tingen) en soms ook van de gewassen. Daarnaast zijn a l l e r l e i variaties in de gesteldheid van de bodem afgebeeld, indien de luchtopname op een daarvoor gunstig moment i s gemaakt.
lm. de bodemkunde maakt men het l i e f s t gebruik van de elkaar sleestal
voor 60$ overdekkende op eéti volgende foto*s (60$ overlap), die stereos-copisch kunnen wierden bekeken»
. *,tte. veMuitruatiRff .
Dssse bestaat voornamelijk uifer
een spade voor het graven van prof ielkuilénj een krabber voor het bestu-deren van profieisandenj enkele soorten grondboren voor het doen van pro-fielboringen; kaarten, luchtfoto's, enz,, notitieboekje! een f l e s j e ver-dund zoutzuur voor koolzure kalk bepalingen j een eenvoudige uitrusting Vo®r hst snel ifcststellen van de zuurgraad (pH) van de grondj een
kleurea-schaal voor de nauwkeurige vergelijking van de kleuren van diverse lagenj een duimstok t e r bepaling van de dikte van de lagen; zakjes waarin grond-monsters kunnen worden meegenomen •
5 Het veldwerk . .
$adat het terrein i s verkend en hier en daar proefboringen zijn gedaan, wordt met een detailopname van een bepaald deel van het terrein begonnen, door esfc aantal profielkuilen t e graven en t e bestuderen« Door middel van prof ielboringen wordt verder gewerkt» Na verloop van t i j d wordt
-15-worden doorgewerkt. Sen aantal profielen van de meest karakteristieke ® van sommige afwijkende bodèmtypen worden bemonsterd, waarna deze grond-monsters op het Bedrijfslaboratorium voor ^rond- en Gewasonderzoek worden onderzocht,
wet is van veel belang de productiviteit van de grond te kennen»
Hierover wordt veel met de boeren en tuinders van gedachten gewisseld^ Soms worden van kleine stukjes van bepaalde percelen de opbrengsten be-paald of de opbrengsten worden geschat,
Q **et uitwerken van de resultaten
Alle verzamelde bodemkundige gegevens worden meteen in het veld op de kaarten uitgewerkt. De bodemgrenzen worden direct ingemeten en op de veldkaart ingetekend, waarbij vaak met veel voordeel van allerlei terrein-kenmerken gebruik kan worden gemaakt, hetgeen de nauwkeurigheid van de kaarten zeer ten goede komt. Eveneens gebruikt men voor allerlei bijzondere waarnemingen een bepaald coderingssysteem.
De gegevens van de veldkaartjes en de overige notities worden later op een kaart verenigd en in een rapport nader uitgewerkt, ^e kaart wordt hierna door tekenaars in definitieve vorm getekend, alle bodèmtypen worden met bepaalde symbolen op de kaart aangeduid en daamft ingekleurd» &et rapport wordt eveneens vermenigvuldigd. Een deel van de bodemkundige studies wordt in druk uitgegeven, de overige zullen later in, de uit te
geven kaartbladen van de bodemkundige overzichtskaart van ^ederland wor-den opgenomen,
7 pe duur van het onderzoek
Deze hangt geheel af van de soort van kartering, de grootte van het te onderzoeken terrein en van de mate waarin de bodemgesteldheid
varieert. Aangezien elk onderzoek met enkele detailstudies moet beginnen en de karteringsleider hierbij persoonlijk het werk leidt en daarbij slechts van weinig assistentie gebruik kan maken, is enkele weken, nadat
-le-men met het veldwerk begon, nog maar een betrekkelijk klein oppervlak gereed. Al naar het onderzoek vordert, worden meer assistenten bij het werk betrokken, zodat na enkele maanden volop gekarteerd kan worden. 3h
sommige gevallen is door andere onderzoekingen in soortgelijke terreinen reeds zoveel van de bodemgesteldheid bekend, dat direct in vlot tempo kan worden begonnen»
Nadat het veldwerk gereed is, eist de definitieve uitwerking van de gegevens, het tekenen en kleuren van de kaarten en het samenstellen van het rapport nog veel tijd, meestal ongeveer evenveel als het veldonderzoekj
Onderzoek eist tijd, soms zelfs veel tijd. Het heeft geen zin van een boderakundige te verwachten, dat hij in enkele weken of in enkele maan-den tijds een serieus onderzoek uitvoert en geheel publiceert. Hij zal ook nooit vooraf nauwkeurig kunnen bepalen, wanneer men over de resultaten van zijn onderzoek zal kunnen beschikken, omdat hij niet weet welke problemen zich zullen voordoen. Öet is mogelijk tussentijds een voorlopig rapport samen te stellen, hetgeen evenpel extra tijd en moeite vergt.
-17-M D e résultat en van het onderzoek
1 Algemeen •
û# resultaten Tan het onderzoek bestaan uit: a een bodemkaart van het onderzochte gebied,
b een daarbij behorende beschrijving, het bodemkundig rapport,
c van de bodemkaart afgeleide kaarten, bestemd voor speciale gebruiksdoel-einden.
2 De bodemkaart
Deze kaart geeft de ligging van alle voorkomende en gekarteerde bodemeenhede» weer, •% een legenda (verklaring) op deze kaart zijn de symbolen, kleuren en namen van de onderscheiden bodemeenheden vermeld. Tevens vindt men hierop met tekens een aantal afzonderlijke
bodemeigen
-schappen vermeld, die alleen pleksgewijs voorkomen en zich moeilijk lenen voor een weergave in bodemeenheden. De kleuren op de kaart zijn zodanig gekozen, dat de min of meer bij elkaar behorende eenheden in allerlei schakeringen van één hoofdkleur zijn afgebeeld»
Voor vele gebruikers van een bodemkaart is het moeilijk zich voor t«i stellen, dat een met een bepaalde kleur aange^saa bodemeenheid een ter-rein weergeeft met een min of meer uniforme profielopbouw. Zo'n gekleurd vakje stelt dus een driedimensionaal object voor. Aan vele bodemkaarten zij* thans profieldnorsneden door bepaalde delen van het terrein toegevoegd« Deze doorsneden geven een geschematiseerd beeld»
Teneinde de bodemkaart niet onnodig druk te maken, worden de namen van plaatsen, wegen en waterlopen, meestal op een afzonderlijk
kaart-je vermeid. Hierop worden dan tegelijk de plaatsen van bemonstering, plaatsen waar grondwaterstanden zijn gemeten, enz, ingetekend.
v
5 Het bodemkundig rapport
Dit rapport bevat naast een inleidende landschapsbeschrijving en een overzicht van de bodemgesteldheid in grote lijnen een opsornirdng en .
-18-gedetailleerde beschrijving van elke, op de bodemkaart voorkomende, bodem-eenheid. ^eestal is hieraan tegelijk een korte beschrijving van de landbouw-kundige betekenis toegevoegd; soms ook vindt men deze in één hoofdstuk voor alle eenheden tesamen behandeld,
In een beschrijving van de bodemkaart worden de verschillende de-len van de bodemkaart nader toegelicht, ^e bodemkaart zelf bevat reeds een schat van gegevens« Daarnaast zijn meestal nog meer gegevens bekend, welke zich niet voor een cartografische uitwerking lenen en daarom in de kaartbe-schrijving worden vermeld,
^et rapport bevat verder nog allerlei bijzondere hoofdstukken, meestal afgestemd op het doel waarvoor het onderzoek is opgezet.
De beschrijving en toelichting van al deze gegevens is voor velen een saaie lectuur, ^elaas is dit onvermijdelijk. Degene, die het werk verder moet gebruiken, heeft het materiaal nodig, ^e beschrijving van de bodemeen-heden en van de bodemkaart is meestal zodanig opgezet, dat zij gemakkelijk als naslagwerk te raadplegen is,
4 Andere kaarten
Voor speciale doeleinden worden kaarten vervaardigd, die daarvoor passend zijn. Deze kaarten zijn in hoofdzaak land clas s if jcat iekaart en,
d,w,z, kaarten waarop het terrein is ingedeeld in een beperkt aantal nieuwe eenheden (klassen) volgens een of ander kenmerk. De keuze hiervan hangt af van het doel van de landclassificatie. Uit een gedetailleerde bodemkaart kan men vele soorten làndclassificaties afleiden, We noemen hier kaarten, aangevende de geschiktheid van de bodemeenheden: voor diverse vormen van tuinbouw, voor één of enkele tuinbouwgewassen, voor één of enkele akker-bouwgewassen, voor grasland, voor het aanleggen van vragen, het bouwen van huizen; kaarten aangevende de terreinen, die langs cultuurtechnische weg verbeterd kunnen worden, of terreinen die voor agrarisch gebruik te nat of te droog zijn enz. Al deze kaarten worden dus gemaakt met een speciaal doel^
-19-5rHet gebruik van de resultaten
Degene, die de kaarten en rapporten van een bodemkarteringsonder-zoek gaat gebruiken, dient zich vooraf zorgvuldig in te werken«, &et komt voor, dat dit slechts vluchtig gebeurt, waardoor men soms meer uit de resultaten wil halen dan er in zit. Het is niet voldoende alleen de kaarten
te bestuderen en te denken, dat men daarmee alles kan doen. Het rapport eist een zorgvuldige bestudering, wil men de kaarten op juiste wijze kunnen in-terpreteren. De bodemkundige, die het onderzoek heeft geleid, is altijd
m bereid de^gebruikers van zijn vferk met raad en daad bij te staan. In vele gevallen zal hij nog belangrijke aanwijzingen kunnen geven.
De eenmaal vervaardigde kaarten wil men later vaak nog voor vele andere doeleinden gaan gebruiken. Meestal is dit zeer wel mogelijk, in het
bijzonÜS^f wanneer het gedetailleerde bodemkaarten betreft. Aangezien tijdens de uitwerking van de gegevens geen rekening met de nieuwe gebruiksmogelijk-heden is gehouden, zijn hiervoor geen speciale kaarten vervaardigd en het rapport bevat dan ook meestal niet de hiervoor van belang zijnde opmerkin-gen. De gebruikers van/ie bodemkaart gaan dan meestal zelf tot de interpre-tatie van de bodemkundige gegevens voor de nieuwe doeleinden over. Nu is het van bijzonder belang, dat men de bodemkaart en de beschrijving nauw-keurig kent en dat men weet, wat men er wel en wat men er eigenlijk niet aan kan ontlenen. Speciaal in deze gevallen is het van belang een bodem-kundige te raadplegen. De grootste fout, die wordt gemaakt, is, dat de gebruiker steeds meer details wenst te kennen en tenslotte verder gaat dan de details, welke de bodemkaart bevat»
Indien blijkt, dat men later van bepaalde delen van het terrein X, over nadere details wenst te beschikken , verdient het aanbeveling de
be-staande bodemkaart op die plaatsen nader te laten detailleren, hetgeen meçstal met weinig kosten en op snelle wijze kan gebeuren.
*i"enslotte moet nog worden vermeld, dat de bodemkundige mees^al
-20-apeciaal wordt gevraagd, Ih dit laatste geval geeft de bodemkundige een
objectief wetenschappelijke beoordeling, welke meestal mede gebaseerd is op overleg, dat hij met deskundigen op het gebied van de toepassing heeft ge-pleegd, üeze beoordeling vormt de grondslag van een advies. De bodemkundige
rekent het echter niet tot zijn taak de opdrachtgever te adviseren, omdat bij het geven van een advies veelal ook andere, niet bodemkundige overwe-gingen een rol spelen.
2 1
-¥ Het nut van boderokartering en gebruiksmpgelijkheden
1 Algemeen
Het grote nut van de bodemkartering is, dat men:
a de bodemgesteldheid nauwkeurig leert kennen, zodat men weet waar de goede en waar de slechte gronden voorkomen en tevens is ingelicht over de
daarvan aanwezige oppervlakten,
b de geschiktheid van de bodem voor allerlei vormen van agrarisch gebruik en voor andere doeleinden leert kennen,
c weet welke mogelijkheden de bodem in de toekomst nog kan bieden, indien verbeteringen zijn aangebracht.
Bodemkartering is niet enkel inventarisatie; het is een doelbe-wuste studie, welke er op is gericht de mogelijkheden in het heden en in de toekomst te leren kennen,
Nu de bodemkartering meer en meer bekendheid begint te krijgen, nemen de gebruiksmogelijkheden hand over hand toe, In vele gevallen is ge-bleken, dat het boderakundig onderzoek later voor andere gebruiksmogelijk-heden nog veel meer waarde had dan voor die, waarvoor het onderzoek oor-spronkelijk werd opgezet,
^'eneinde een indruk te geven van de gebruiksmogelijkheden zijn er hier in het kort enige vermeld. Zij zijn in groepen ingedeeld, doch het is
moeilijk een nauwkeurige scheiding te maken. Âan een groot aantal gebruiks-mogelijkheden, die in het bijzonder voor landen met een minder vergevorder-de ontwikkeling van belang zijn, is hier voorbij gegaan,
2 Voor de tuinbouw
De teelt van groenten en fruit, zowel in de open grond als onder glas, is een zeer intensief bedrijf, waarbij per ha veel kapitaal en arbeid wordt aangewend. Alleen op de hiervoor meest geschikte gronden is dit ren-dabel to maken, üe oogstresultaten zijn zeer sterk afhankelijk van de
'
-8â~
zijn herhaaldelijk vastgesteld bij vergelijking van minder geschikte gronden
met zeer goede gronden. het is daarom wenselijk zoveel mogelijk de meest
geschikte gronden voor de tuinbouw te gebruiken, De eisen, die de divers©
gewassen aan de bodem stellen, zijn zeer verschillend, **et is dus van be-lang de geschiktheid van de bodem te beoordelen in verband met de te telen gewassen, ja zelfs met de rassenkeuze moet rekening gehouden worden, ^ele tuinders laten hun bedrijven onderzoeken teneinde precies te weten, welke ffiogelijkheden zij hebben, waar de warenhuizen het beste kunnen staan, waar de duurste producten moeten worden verbouwd« Op de ene grond is een gewas veel eerder oogstrijp dan op de andere. Dit is met het oog op de daling van de prijzen bij meer aanvoer van hetzelfde product van grote financiële betekenis*
Vruchtbomen reageren sterk op de bodemtoestand. Wie een boomgaard wil aan-planten, laat eerst zijn gronden beoordelen en laat zich tegelijk adviseren «ver de onderstammen en variëteiten, die voor zijn gronden het meest in aanmerking komen*
Ifeor een streek en een provincie is het van veel betekenis precies t e weten welke gronden voor een intensief gebruik als tuinbouwgronden in
aanmerking komen, Indien tuinders in verband met stadsuitbreidingen hun be-drijf moeten opgeven, tracht men zoveel mogelijk gelijkwaardige gronden te~ rog te geven. Wanneer men het karakter van de plaatselijke tuinbouw wil
veranderen door nieuwe teelten te propageren* dient vast te staan, dat de bodemtöestand hiervoor geschikt is. Ook als men de tuinbouw in een gebeente of streek tot verdere ontwikkeling wil brengen, is het noodzakelijk hier-voor de mogelijkheden te onderzoeken.
^ e Provincie Zuid Holland liet nagaan, welke grotere complexen grond «r nog aanwezig zijn waar op uitgebreide schaal tuinbouw tot ontwikkeling kan worden gebracht, Dé "©gering liet de aogelijkneden voor de tuinbouw ia ve|w schillende Centra onderzoeken, Verschillende Veilingsverenigingen, soms ia
2 5
samenwerking met emeente Besturen gaven opdrachten, teneinde de p l a a t s e l i j k e mogelijkheden t e l e r e n kennen. Een 6 0 t a l gemeenten l i e t e n hun g e -meente of delen daarvan voor dezelfde doeleinden en vaak ook ora redenen
vön planologische en bouwtechnische a a r d , bestuderen. Âls de mogelijkheden gering z i j n , i s het z e l f s van bijzonder belang deze t e kennen. len behoeve van een tuinbouwvestigingsplan i s er in opdracht van de Regering een onderzoek gaande naar de tuinbouwkundige mogelijkheden in grote l i j n e n voor g e -heel Nederland. Voor de Rijkstuinbouwvoorlichtjugsdienst z i j n bodemkaarten onmisbaar b i j het geven van goede b e d r i j f s v o o r l i c h t i n g aan t u i n d e r s , f r u i t t e l e r s , bloementelers, b o l l e n t e l e r s en boomkwekers. Voor de tuinbouw v e r -s t r e k t de bodemkartering du-s gegeven-s, die voor de individuele t u i n d e r , voor groepen van t u i n d e r s , voor gemeenten, provincies en voor het gehele land van zeer veel betekenis z i j n gebleken.
5 Voor de akkerbouw
Door de opvoering van de productie worden steeds hogere eisen aan de bodemtoestand g e s t e l d . Lang n i e t a l l e gronden kunnen aan deze hogere eisen voldoen. Het hangt in hoge mate af van de k w a l i t e i t van de grond, welke gewassen men kan t e l e n , welke vruchtwisseling gevolgd moet worden en welke opbrengsten men.redelijkerwijs kan verwachten, Het i s onjuist t e denken, dat de productie op a l l e gronden kan worden opgevoerd. Indien nieuwe gewassen in de akkerbouw zullen worden ingevoerd, hangt het w e l s l a
-gen hiervan voor een groot deel van de geschiktheid van de bodem af. De. in de l a a t s t e jaren opgedane ervaringen met mais en o l i e v l a s wijzen d i t ook u i t , Wisselbouw i s in het bijzonder op de zandgronden s l e c h t s op b e -paalde bodemtypen mogelijk. Hieruit moge voldoende b l i j k e n , dat het ook voor de akkerbouw zeer gewenst i s , dat men de bodemkundige mogelijkheden k e n t . Dit i s n i e t a l l e e n van belang voor groepen van boeren, gemeenten, streken en het gehele land, het i s ook van belang vor de indivuduele boer, " a a s t de kennis van de-geschiktheid van zijn gronden voor a l l e r l e i gewas-sen, z a l de boer zelf de meeste i n t e r e s s e hebben voor de mogelijkheden van
-24-verbetering van zija gronden langs cultuurtechnische weg, waarvan in § 7 sprak» is* Nadien men «en deel van een akkerbouw- of gemengd bedrijf voor de fruitteelt of tuinbouw i£L gaan gebruiken, is bodemkartering wel zeer op zijn plaats,•
Het geven van allerlei adviezen op het gebied van de plantenteelt @n bemesting is nog weinig op de resultaten van de bodemkartering afgestemd, Bodemkaarten zijn voor de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst en de Verenigingen van Bedrijfsvoorlichting van niet geringe waarde. Gedurende de laatste jaren zijn echter reeds tal van proefvelden, proefbedrijven en voorbeeldbedrijven gekarteerd. Hierdoor weet men voor welke bodentypen de proefveldresultaten gelden en waaraan vele afwijkende resultaten moet m worden toegeschreven» . In de toekomst zal men eerst het bodemtype vaststellen, alvorens tot het geven van bemestingsadviezen e.d. zal worden overgegaan. Merkwaardig is b.v», dat vele slechte percelen in een behoorlijke voedingstoestand ver-keren en toch geen goede resultaten geven als gevolg van slechte physische bodemeigenschappen, &e planten groeien hierdoor slecht, ze gebruiken minder voedsel dan planten op goede grond en de boer bemest dergelijke percelen dikwijls te rui»,
4 Voor de weidebouw
Ook hier hebben we met intensivering van dé bedrijven te maken, ]h vele gevallen worden de gronden, die voor bouwland minder geschikt zijn als grasland gebruikt. Naast nog tamelijk goede gronden vindt men dus grasland
op vele slechtere gronden, Deze laatste zijn lang niet altijd geschikt voor
een intensivere bedrijfsvoering» Ook de geschiktheid voor het afwisselend ge-bruik van het land ais wei- en akkerland is sterk afhankelijk van de bodes-toestand. Voor het scheuren van grasland komt uit bodemkmdige overwegingen
slechts een bepaald deel van het graslandareaal in aanmerking. Het is niet alleen voor de boer, doch vooral voor de overheid van belang te weten, welke graslanden eventueel gescheurd kunnen worden. De grasgroei en de
—25—
samenstelling van de grasmat vertonen een nauwe samenhang met het bodem-type. Bij inzaaien van kunstweiden en blijvend grasland kan hiermee rekenin worden gehouden,
5 Voor de bosbouw
Ofschoon in Nederland meestal de slechtste gronden voor de bos-bouw worden benut en men b i j aanplantingen reeds lang enigszins met de bodemgesteldheid rekening hield, worden moderne bodemkaarten ook hier nut-t i g geachnut-t. In samenwerking menut-t henut-t Snut-taanut-tsbosbeheer zijn nut-thans onderzoekin-gen van bosgronden begonnen. Het onderzoek van de bodemgesteldheid in ver-band met de populierenteelt eist de aandacht. Nieuwe ideeën vragen de aan-dacht voor de vergroting van de houtproductie in eigen land. Sommige zeer droge heide-ontginningsgronden lijken voor de bosbouw productiever dan voor de akkerbouw,
6 Enkele landbouw-economische toepassingen
De reeds genoemde en de hierna volgende mogelijkheden van gebruik van bodemkaarten dragen een privaat-economisch karakter, hier zullen enkele meer nationaal economische facetten worden genoemd.
Door de bodemkartering l e e r t men de potentiel© waarde van de gronden kennen. Indien de pacht- en verkoopwaarden van de grond thans n i e t gefixeerd zouden zijn, zou de bodemkartering een belangrijke r o l kunnen spelen b i j de vaststelling van de pacht- of verkoopwaarde. De vaak geringe marge tussen de pacht- en verkoopprijzen van goed en slecht land is u i t
bodemkundig oogpunt bekeken zeer merkwaardig. Het gezegde: "goede grond is nooit t e duur en slechte grond is a l t i j d t e duur" wordt door het bodemonder-zoek bevestigd. De grondbelasting die gebaseerd i s op schattingen van de pachtwaarde gedurende de periode ± 1885-1890, heeft een basis die sterk verouderd i s , Indien niet andere overwegingen het herzien van deze b e l a s -tingsbasis ongewenst zouden maken, zou men door middel van bodemkaarten hieraan een betere grondslag kunnen geven. Bij het schatten van gronden
-26-voor ruilverkavelingen en pachtruil wordt meer en meer van bodemkundige gegevens gebruik gemaakt. Ih de provincies Groningen en Gelderland is een speciaal onderzoek uitgevoerd, waarbij een groot aantal "typebedrijven" is gekarteerd als basis voor de vaststelling van de pacht.
Overheidsbemoeiingen leiden soms tot financiële steun van bepaal-de bedrijven. Enkele jaren gelebepaal-den werd bepaal-deze steun op "lichte gronbepaal-den",
zandgronden, gegeven. Dat zich hierbij wel eens bijzondere omstandigheden
voordeden, merkt de veldbodemkundige bij herhaling. Indien van het gehele land bodemkaarten aanwezig zouden zijn, zou een dergelijke maatregel zeker anders zijn uitgevoerd.
Het oplossen van het kleine boerenvraagstuk is deels afhankelijk van de bodemgesteldheid.. De moeilijkheid tot intensivering van bedrijven, overschakelen op grove tuinbouw of kleinfruit, hangt af van de bodemge-steldheid. Voor bedrijfseconomisch- en voor streekonderzoek is een bodem-kaart onmisbaar. Voor dergelijk onderzoek zijn ten behoeve van de studies van het landbouw Economisch instituut en voor diverse Gemeente Besturen reeds bodemkarteringen uitgevoerd.
7 Cultuurtechnische toepassingen
Elk werk, dat ten doel heeft de bodemtoestand te verbeteren, dient gebaseerd te zijn op bodemkundige gegevens. Bodemkaarten geven niet alleen aan welke gebieden voor verbetering in aanmerking komen, zij laten ook zien, welk bodemkundig rendement deze verbeteringen zullen geven. Het is niet het werk van een bodemkundige aan te geven, hoe een verbeteringswerk moet wor-den uitgevoerd, omdat hij hiervoor meestal niet voldoende deskundig is en anderen over meer ervaring en cultuurtechnische kennis beschikken. Be bodemkundige bepaalt zich dus tot het maken van de bodemkaarten en tot het verzamelen van al die gegevens, welke men bij de voorbereiding en de uitvoe-ring van cultuurtechnische werken nodig denkt te hebben. Ten behoeve van
-27-zi&i reeds bodemkaarten Toer overheidsorganen en particulieren vervaardigd. % t diepploegen van kleigronden in verschillende delen van ons land neemt hand over hand toe, het werk berust op zeer gedetailleerde bodemkaartjes van één of enkele percelen» Bodemkundige overzichtskaarten geven aan In »elke streken deze ingrijpende bodemverbetering mogelijk wordt geacht«
Zowel de boer, de uitvoerende dienst en de overheid hebben bij al deze werken belang» Zij allen gebruiken hiervoor meer en meer de bodemkaart
als een van d e onmisbare gegevens voor het welslagen van hun werk, uok
bij het vaststellen van subsidies op de kosten van uitvoering van derge-lijke werken bewijst de bodemkaart goede diensten.
Meer aa meer raakt men in de laatste jaren in ons land overtuigd van het verdrogingsgevaar voor vele gronden. De bodemkaarten geven nauw-keurig aan, welke gronden aan droogte lijden en welke gronden in het bij-moader droogtegevoelig zijn. Zowel op zand-, veen-, als kleigronden heeft men met droogteverschijnselen te maken. De vraag of men door irrigatie of beregening hierin verbetering kan brengen, wordt onder ogen gezien. De bodemkaarten vormen een basis voor dit onderzoek en voor het geven van adviezen«'
® Planologische toepass ingan
De wettelijke regelingen op het gebied van grondgebruik, welke
worden uitgewerkt in uitbreidingsplannen, streekplannen en het Bationale
Plan, maken het usenselijk ingelicht te zijn over de kwaliteit van de gron-den. 3h het overleg ten behoeve van deze plannen neemt de bodemkaart een
. - • • • • •
belangrijke plaats in,, omdat deze kaart aangeeft, welk gebruik men van de grond kan maken. *%» behoeve van vele streek- en uitbreidingsplannen zijn bodeakaarten in opdracht van gemeenten, provincies en soms het Rijk ver-vaardigd. 3a sommige delen van ons land wordt g e m uitbreidingsplan meer goedgekeurd, indien van tevoren niet een bodemkandig onderzoek heeft plaats gehad. De ruimtelijke ordening schept zoveel problemen in het westen van
2 8
-Nederland,, dat voor v e r s c h i l l e n d e delen hiervan bodemkaarten z i j n samenge-s t e l d . Over het tuinbouwvesamenge-stigingsamenge-splan samenge-schreven we reedsamenge-s onder 2 ,
Vele bodemkaarten, vervaardigd voor uitbreidingsplannen, doen d i e n s t om de plannen in hoofdzaak en in d e t a i l t e p r o j e c t e r e n . Bodemkaarten, soms aangevuld met s p e c i a a l onderzoek, doen d i e n s t b i j het projecteren van wegen en s t r a t e n , van r i o l e r i n g e n , parken, groenstroken, sportvelden e . d , . De stevigheid van de boven- en ondergrond spelen h i e r b i j een grote r o l . Soms kunnen verschillende openbare gebouwen zodanig worden geprojecteerd, dat de besparing op de funderingen vele honderden keren g r o t e r i s , dan de kosten van het bodemkundig onderzoek. öe landschapsarchitect vindt i n de bodemkaart een onmisbare b a s i s voor zijn werk. Sportvelden s t e l l e n b i j z o n -dere eisen aan de bodemgesteldheid, Er i s een nijpend gebrek aan zand voor aanleg van wegen en s t r a t e n en het bouwrijp maken van i n d u s t r i e t e r r e i n e n en nieuwe stadswijken. Soms i s h e t zeer wel mogelijk het benodigde zand in de n a a s t e omgeving t e winnen« Indien d i t deskundig gebeurt kan men z e l f s t e g e l i j k landbouwgronden verbeteren, In sommige gemeenten werd het plan t o t verharding van wegen v a s t g e s t e l d naar aanleiding van kaarten, aangevende de geschiktheid van de gronden voor verschillende vormen van tuinbouw. Op deze wijze konden afgelegen delen met z e e r goede gronden, waarop nog geen tuinbouw werd uitgeoefend, t o t ontwikkeling worden gebrachte
Bij het o p s t e l l e n van ontwikkelingsplannen voor bepaalde delen van ons land, kunnen bodemkaarten v o o r t r e f f e l i j k e diensten bewijzen»
9 M i l i t a i r e toepassingen
Aan de bodemgesteldheid van vliegvelden worden bijzondere eisen g e s t e l d , s p e c i a a l wat b e t r e f t de ontwatering. Ook de samenstelling en hoe-danigheid van de grasmat spelen een r o l . Van bijna a l l e vliegvelden z i j n bodemkaarten samengesteld.
Van de overige m i l i t a i r e toepassingsmogelijkheden i s i n Nederland nog weinig gebruik gemaakt. Voor het maken van loopgraven, tankgrachten,
-29-schuilplaatsen, bunkers, etc, zijn zij van veel betekenis. Voor de krijgs-verrichtingen te velde bevat de bodemkaart een s chat van belangrijke ge-gevens ,
10 I n d u s t r i e ë l e toepassingen ....
De grofkeramische i n d u s t r i e ( s t e e n b a k k e r i j , pannenbakkerij en draineerbuizenfabricage) gebruikt k l e i en leem a l s grondstof. Kaast onder-zoekingen voor de afzonderlijke fabrieken i s het ook voor de gezamenlijke i n d u s t r i e en voor het land van belang t e weten, welke gronden voor de diverse gebruiksdoeleinden in aanmerking komen, waar z i j liggen en welke k w a l i t e i t z i j hebben, In sommige gevallen gaat het a f t i c h e i e n van de k l e i gepaard met l a n d v e m i e l i n g , in andere gevallen kan met de a f t i c h e l i n g een grote landbouwkundige bodemverbetering gepaard gaan. Sinds enkele jaren wordt aan een s p e c i a a l onderzoek voor de grof-keramische I n d u s t r i e gewerkt.
Voor de zand verwerkende i n d u s t r i e ( b . v , kalkzandsteehfabrieken) i s het eveneens van belang t e weten, waar de grondstoffen voorkomen en hoe groot de voorraad i s ,
11 Gebruik b i j andere onderzoekingen
Diverse onderzoekers, die problemen bestuderen waarbij de bodem één van de factoren i s , d i e een r o l spelen, gebruiken bodemkaarten. Uit het hiervoor meegedeelde b l i j k t d i t r e e d s , Aan d e andere kant wordt door de
bodemkartering nieuw onderzoek gestimuleerd. Vele bodemkundige vraagstukken worden in een nieuw daglicht g e p l a a t s t en vereisen nadere s t u d i e . De
onder-• ... .
zoekingen in h e t r i v i e r k i e i g e b i e d leidden t o t een nadere bestudering van de z . g , komgronden, waarmee andere onderzoekers konden worden b e l a s t , HQt onderzoek naar de minerale samen s t e l l i n g van de Nederlandse gronden i s van veel belang voor het geven van bemestingsadviezen. De vraag of b u i t e n d i j k s e gronden met een dun kleidek op zand kunnen worden ingepolders, wordt deels bestudeerd aan s o o r t g e l i j k e gronden, die men pleksgewijs in de bestaande
3 0
-granden het meest gewenst zijn, kan grotendeels worden opgelost door
soortgelijke gronden to andere delen van het land met variërende grondâtes* standen t e bestuderen. Bij het onderzoek naar de waterhuishouding van de cultuurgronden bewijzen bodemkaarten belangrijke diensten. Sveneens doen z i j dienst b i j de studie van het opbrengstniveau van de Nederlandse mL~ tuurgroaden, ^ok voor plantensoclologen en phytopathologen krijgen bodea-kaarten betekenis«
12 Het wetenschappelijk nut
Maast het stimuleren van veel ander onderzoek en het beschikbaar stellen van basiasateriaal hiervoor, levert de bodemkartering ook veel rieuw geolögiiseh materiaal op» M«a l e e r t de opbouw en ontstaansgeschiedenis van ons land kennen. Allerlei gronden zijn in verschillende tijdperken gevonnd. Zowel de vormingswij ze, de t i j d van ontstaan en de omstandigheden waaronder dit gebeurde, worden bestudeerd. Door middel van pollenonderzoek en arena»« ©logische vondsten, kunnen de verschillende bodaralagen worden gedateerd* Dit i s n i e t alleen van historisch, geografisch en archeologische belang, het i s tevens m a bodemkundig belang, omdat de bodemktmdige deze wetenschap weer kan gebruiken b i j andere onderzoekingen en vergelijkingen kan maken. Ook de geschiedenis van het bodemgebruik en de oorspronkelijke natuurlijke bedeavegetati« kan worden herkend en beschreven. Oude perceelsnamen, op-geschreven u i t de mond van de boerenbevolking en in verband gebracht met de percelering en met de ligging in het terrein en de bodemgesteldheid, werpen soms een nieuw l i c h t op de ontginning en historisch-geograf ische ontwikkeling van een gebied,
Be kwartair geologie van ons land is door de bodemkartering zeer gestimu-leerd» ^e2s denkbeelden moesten reeds worden herzien.
15 Bnkele opmerkingen
Bovenstaand overzicht moge voldoende zi^i om een indruk t e geven van het nut en van de toepassingsmogelijkheden van de resultaten van
-31-bodemkartering. ^n weinig jaren tijd heeft er een zeer snelle ontwikkeling plaats gehad, terwijl er nog steeds met rasse schreden wordt voortgegaan en er steeds nieuwe mogelijkheden bijkomen. »ij zullen ons niet wagen aan speculatieve voorspellingen. Zeker is, dat de ontwikkeling minder snel en dat de resultaten minder goed zouden zijn geweest, indien niet vele buiten-staanders hun bijdrage zouden hebben geleverd. Het is voor de bodemkundige soms zeer verleidelijk critiek uit te oefenen op allerlei maatregeien en onderzoekingen, waarbij nog niet in voldoende mate met de verkregen resul-taten van de bodemkartering wordt rekening gehouden. het Is echter de fcaak
(—
van de bodemkundige de praktijk en de wetenschap te dienen met objectieve gegevens, die voor velen van betekenis kunnen zijn.
•"33—
VI_ De S t i c h t i n g voor Bodemkartering
1 Organisatie
Dit wetenschappelijk i n s t i t u u t , dat in Augustus 1945 op i n i t i a t i e , van h e t M i n i s t e r i e van Landbouw, V i s s e r i j en Voedselvoorziening werd opge-richtp wordt geleid door een Bestuur, waarvan de leden door de Minister van Landbouw worden benoemd« De dagelijkse l e i d i n g van de werkzaamheden i s opgedragen aan de d i r e c t e u r , Prof. Dr C.H. Edelman, d i e tevens hoogleraar in de regionale bodemkunde aan de ^andbouvéiogeschool i s . Hij wordt bijgestaa door een, in 1949 benoemde, a d j u n c t - d i r e c t e u r , de heer 2 . van Doorn, die zich s p e c i a a l met de zakelijke l e i d i n g heeft b e l a s t , t e r w i j l Prof. Edelman de wetenschappelijke l e i d i n g v e r z o r g t ,
In het Bestuur van de S t i c h t i n g voor Bodemkartering, waarvan de samenstelling i s vermeld op pag. hebben z i t t i n g : een a a n t a l Hoofden van Afdelingen van het Ministerie van Dagbouw, V i s s e r i j en Voedselvoorziening, een vertegenwoordiger van het M i n i s t e r i e van Waterstaat, van het M i n i s t e r i e van Onderwijs, Kunsten en wetenschappen, van het M i n i s t e r i e van Sociale Zaken (Dienst Uitvoering Werken), van het M i n i s t e r i e van Volkshuisvesting en Stedebouw (Rijksdienst voor het Nationale P i a n ) , van de Landbouw Orga-n i s a t i e T.N.O., vaOrga-n de D i r e c t i e vaOrga-n d e .'/ieriOrga-ngermeer, afd. K.O.P. werkeOrga-n, van de S t i c h t i n g voor de Landbouw en van de Nederlandse Heide Maatschappij.
Zeventien landbouwkundige i n g e n i e u r s , afgestudeerd in diverse studierichtingen aan de Landbouwhogeschool en a l l e n met een s p e c i a l e bodem?-kundige scholing, hebben de l e i d i n g van de bodembodem?-kundige onderzoekingen, die in diverse delen van het land worden uitgevoerd. 3h bijna elke provincie i s één hunner met een of twee onderzoekingen bezig. Een geoloog (Dr E.D.Cromrae-l i n ) en een geografe (raej. Dr A*W, VE.D.Cromrae-lam) z i j n a E.D.Cromrae-l s deskundigen aan d e Dienst verbonden, teneinde voor s p e c i a l e delen van het onderzoek mee t e kunnen heipen« Daarnaast doen z i j onderzoek, dat nauw verband houdt met de bodem-k a r t e r i n g . Door de Rijbodem-ksdienst voor Oudheidbodem-kundig Bodemonderzoebodem-k t e
—33—
Amersfoort werd de archaeoloog Dr P.J.R« Modderman b i j de S t i c h t i n g voor Bodemkartering gedetacheerd teneinde de zeer taJ r i j k e oudheidkundige vondsten, die t i j d e n s het veldwerk worden gedaan t e bestuderen en t e i n v e n t a r i s e r e n .
Ih de binnendienst i s naast het a d m i n i s t r a t i e f personeel (hoofd J.G. van Hall) een uitgebreide s t a f van tekenaars onder l e i d i n g van de Chef Tekenkamer J . J . tJantzen werkzaam. Een r e d a c t i e - s e c r e t a r i s
( I r G.G.L, Steur) i s de k a r t e r i n g s l e i d e r s behulpzaam b i j het verzorgen
van de p u b l i c a t i e s van de d i e n s t . •• ' Het werk van de bodemkartering i s in de Voorgaande hoofdstukken
a l u i t v o e r i g b e l i c h t . In 1948 was e r aanleiding een s p e c i a l e Afdeling voor s t r e e k - en uitbreidingsplannen en kleine opdrachten in het leven t e roepen, welke eerst onder l e i d i n g van Dr I r W.J. van Liere en sinds 1951 onder l e i d i n g van Dr I r P. Buringh kwam t e s t a a n .
De door boeren en t u i n d e r s gewénste b e d r i j f s k a r t e r i n g e n bleken in enkele j a r e n t i j d zo t o e t e nemen, dat deze vorm van karteringen werd
overgelaten aan de Rijkstuinbouw- en Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst. Bij deze diensten werden r e s p . Dr I r F.W.G. P i j l s en I r S.F. Kuipers a l s Rijksconsulenten voor Bodemaangelegenheden benoemd. Beiden zijn oud-mede-werkers van de S.v.B. Een aantal a s s i s t e n t e n van deze voorlichtingsdiensten werd voor het uitvoeren van b e d r i j f s k a r t e r i n g e n opgeleid.
Enkele andere medewerkers v e r l i e t e n de dienst om elders in binnen-en buitbinnen-enland ebinnen-en betrekking a l s boderakundige t e aanvaardbinnen-en. Zij blevbinnen-en a l s gast-medewerkers aan de dienst verbonden.
2 Onderzoekiugsopdrachten
In de afgelopen jaren z i j n reeds een groot a a n t a l opdrachten voor bodemkarterii-ig uitgevoerd. De opdrachten hadden een v e r s c h i l l e n d k a r a k t e r . Zij kunnen a l s volgt worden ingedeeld.
*^S4-a Algemene onderzoekingsopdr*^S4-achten« die dienen *^S4-als voorstudies voor de uiteindelijke bodemkaart van Nederland en die worden gedaan in gebieden, waarvan men binnen enkele jaren over bodemkundige gegevens wil beschik-ken. Deze opdrachten worden deels gefinaneiard uit de hiervoor op de
Rijksbegroting uitgetrokken gelden voor de bodemkartering en deels door gelden, die door enkele afdelingen van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening beschikbaar worden gesteld.
b Opdrachten van Regeringswege, die ten doel hebben de bodemgesteldheid van een bepaalde streek te leren kennen in verband met vraagstukken van landbouwtechnische , economische of planologische aard. Deze onderzoe-kingen worden door de betrokken Overheidsdiensten bekostigd.
c Opdrachten van Provincies, welke meest ten doel hebben bepaalde delen van een provincie tot betere ontwikkeling te brengen of om een grondslag voor een streekplan te vormen. De kosten van deze onderzoekingen worden door de betrokken Provincie gedragen.
d Opdrachten van Gemeenten, meest verband houdende met uitbreidihgsplan-nen, het vestigen of verplaatsen van tuinbouwbedrijven, het intensiveren
van het bodemgebruik of het ontginnen, eventueel herontginnen van com-plexen grond.
e Opdrachten van Verenigingen, b.v. Veilingsverenigingen en Land- en tuinbouworganisaties. Deze opdrachten houden verband met het tot betere ontwikkeling brengen van bepaalde streken, met landbouwtechnische vraag-stukken, grondverbeteringswerken, verbetering van de waterstaatkundige toestand, enz.
f Opdrachten van particulieren, die, als het slechts kleine oppervlakten betreft, door de Rijksvoorlichtingsdienstan worden uitgevoerd, indien de opdrachtgevers boeren of tuinders zijn. De overige opdrachten worden door de S.v.B. verzorgd.
—35—
De «ader d, e en f genoemde opdrachten worden geheel of gedeelte-l i j k door de opdrachtgevers gefinancierd. 3h sooraige gevagedeelte-lgedeelte-len passen deze opdrachten in de lopende onderzoekingen of vallen z i j binnen gebieden,
waarvan reeds bodemkundige overzichtskaarten zijn vervaardigd, waardoor het werk zeer wordt vereenvoudigd, m het eerste geval kan een deel van de
kosten worden betaald u i t de reeds gegeven opdrachten, in het l a a t s t e geval zijn de kosten geringer, dan wanneer nog geen onderzoekingen zijn verricht. De onderzoekingsresultaten dragen een wetenschappelijk karakter« Zij z i j n , zodra z i j aan de opdrachtgever zijn afgeleverd in de meeste ge-vallen openbaar. Deels worden z i j gepubliceerd, deels kan men de kaarten en rapporten in bruikleen ontvangen. Het maken van veel copieên van de kaarten i s een zo tijdrovende en daardoor kostbare bezigheid, dat men
hiervan in het algemeen afziet, tenzij de gegevens voor speciale doeleinden onmisbaar blijken t e zijn. De in druk verschenen kaarten en rapporten
zijn in de boekhandel verkrijgbaar. De wetenschappelijke resultaten van het onderzoek blijven eigendom van de Stichting voor Bodemkartering.
Jh afb. i s aangegeven van welke delen van ons land bodemkaarten door de Stichting voor Bodemkartering vervaardigd zijn. Dit betreft de verkenningen, de bodemkundige overzichts- en de bodemkundige detailkaarten. Een gedetailleerde vermelding van a l l e verrichte onderzoekingen wordt
gepubliceerd in het bijna elk jaar door de S.v.B. uitgegeven boek getiteld: Boor en Spade, bijdragen tot de kennis van de Bodem van Nederland, waarvan in 1952 het vijfde deel zal verschijnen.
Ia Augustus 1951 waren ongeveer de volgende oppervlakten cultuurgrond
gekarteerd : verkenningen 175,000 ha overzichtskarteringen 335.000 ha gedetailleerde karteringen 135.000 ha bedrijfskarteringen 10.000 ha • t o t a a l 655.000 ha
—36-5 Hiesare opdrachten • ,-.
Oe opdrachten, 43» van overheidswege worden gegeven, hebben meestal een grote omvang en duren enkele jaren, waarna nieuwe
op-drachten worden verstrekt, Telkenjare wordt het Programm voor het
volgend ja&r opnieuw door het Bestuur vastgesteld. Allerlei ©verweginger leiden er toe* bepaalde gebied««! voorrang te verlenen boven andere
ge-bieden, ^et streven bestaat in allerlei delen van ons land net de bode» kartering voort te gaan, waarbij de gebieden, waarvan men om de een of
anders reien binnen afzienbare tijd de bodemgesteldheid wenst te kennen,
voorgaan, Gedurende de eerste jaren 'is vooral gewerkt in streken, die
door deuorlogshandelingen sterk hadden geleden.
Raast bovengenoemd© Begeringsopdrachten ïiorden andere opdraon-ten uitgevoerd, waarvoor telkens aan hst Bestuur goedkeuring wordt
gevraagd, %fe overleg met de opdrachtgevers geschiedt door de Directie«, Nadat het doel van het onderzoek en het werkgebied zijn vastgesteld,
wordt een oriënterend onderzoek ingesteld en een plan van onderzoek
opgesteld, wadat hierover overeenstemming is bereikt, wordt een
kos-tenbegroting gemakt en wordt nagegaan wanneer hot onderzoek zal werden gedaan, zodat tevens ongeveer bekend is, wanneer de definitie-ve resultaten gereed kunnen zijn. Onvoorziene omstandigheden (vorst en voel regen) buiten beschouwing gelaten, kunnen deze termijnen vrij goed worden vastgesteld • .
Bet onderzoekingsprogranwa van de dienst wordt reeds ver van tevoren uitgestippeld en tusssüahet eerste overleg en het begin van het onderzoek verlopen meestal vele maanden«
- 4 % kosten van het onderzoek
Peso variëren stork en zijn hoofdzakelijk afhankelijk van: a het karakter van hot onderzoek (soort karterang)
-8f-c de bodemgesteldheid ia het gebied. Is deze zeer sterk wisselend en zijn er weinig terreinkenraerken, dan moeten veel meer waarnemin-gen worden verricht dan in een minder sterk wisselend terrein
d de ligging van het onderzochte gebied. 8©fc is w e l eenvoudiger één groot aaneengesloten complex te karteren dan een onderzoek in te stellen in een aantal complexen, die niet aan elkaar grenzen met hetzelfde oppervlak
e het doel van het onderzoek en de gegevens die men naast de bodem-kundige gegevens went te ontvangen
f de mogelijkheid de opdracht in te passen in reeds in gang zijnde onderzoekingen.
Hieruit blijkt reeds voldoende, dat geval voor geval beke-ken moet «erden* ^e Stichting voor Bodemkartering beoogt niet het »aken van winsten. Voor elke opdracht geldt, dat de gemaakte kosten
zullen moeten morden vergoed„ Ih sommige gevallen, b.v.zoals genoemd onder f, zullen de kosten slechts gedeeltelijk in rekening gebracht werfün* "'.'.".
Sen klein onderzoek, waarbij het te onderzoeken object sleehts 100 of enkele honderden hectaren groot is, kost naar ver-houding veel meer dan een onderzoek van een oppervlak van enkele
duizenden hectaren« Vandaar, dat het niet mogelijk is-in het algemeen de kostet» per hectare op te geven.
De erde van grootte van de kosten van een onderzoek van een oppervlakte van enkele duizenden heet aren, diss b.v. van een ge-meente, is thans voor een gedetailleerd onderzoek ca f» 15.- per
hectare en voor een onderzoek in overzicht ca. f , 5 . - per hectare» ^
5.Publicaties . .
In de afgelopen Jaren heeft de S.v.B. een reeks van bodem-kundige publicaties het licht laten zien. Hierin zijn practisch alle
-38-verkregen resultaten van de verschillende onderzoekingen vastgelegd. Dei.s
dragen deze publicaties een wetenschappelijk karakter, waarvan de ontwik-kelde en geïnteresseerde leek echter ook met belangstelling kennis zal kannen nemen, deels zijn deze publicaties geschreven voor een ruime lezerskring,
A De ..bodemkarterinfi. van Nederland
Ben reeks wetenschappelijke publicaties naar aanleiding van bodeakundig© onderzoekingen in diverse delen van ons land. TienÔelen zijn
in deze reeks verschenen. Zij dragen alle het karakter van studies, waarop bij latere onderzoekingen is voort gebouwd. Als bijlagen zi&i aan elk deel bodemkaarten in kleurendruk toegevoegd. Deze studies verschijnen in de, door het Min. van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening uitgegeven, "Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen", welke door het
Rijksult-geverijbedrijf in (s Gravenhage worden uitgegeven.
Tot 1 ^an. 1952 waren versehenen de studies van Pijl« (1940} over de gemeente Didaa
van Liere (1948) over het Westland
Xoenigs (1949) over de omgeving van Azewijn
veenenbos (1950) over het gebied tussen Lemmer en Blokzijl
de % k k e r (1950) over enkele Zuidbevelandse polders Edelman e.s* (1950) over de Boramelerwaard
Egberts (1950) ©ver de Betuwe
Buriagh (1951) ever de omgeving van %geningen
3h dez© reeks zijn momenteel in druk of in een ver stadium van voorbe-raiding:
Schelling over Noord Limburg Bennema en van der Meer over Walcheren van der Meer over het bloembollengebied de Ko© ever Kennemerland
-39-Kuipers over de eilanden Tholefl en Scheunen Bam»8 over de Haarlemmermeer
du Burck over bet Geestmerambacht van Diepen Maaskant
B Boor en Spade
ÎB deae reeks, getiteld: "Boor en Spade, verspreide bijdragen tot de kennis van de bodem van Nederland", uitgegeven door de N.V.
Oosthoek te Utrecht, zijn voor 1952 Vier delen verschenen. Deel ?" zal
in 1962 worden uitgegeven. Hierin staan vele korte artikelen over
speciale onderwerpen en over resultaten van onderzoekingen, die in alle delen van ons land werden gedaan, ^ele foto's en tekeningen werden
op-genomen, teneinde de tekst te verduidelijken. De belangrijkste artikelen
die in verschillende tijdschriften verschenen, werden in dé delen van "Boor en Spade11 herdrukt.
C Andere publicaties
Edelsan (1947) een eenvoudig boekje over de bodem van Midden Nederland Vink (1949) een studie over loess en dekzanden
Edelman (1949) een boek over de sociale en economische bodemkunde,
bestemd voor een ruime lezerskring
Bodemkundige voordrachten (1949) in het bijzonder afgestemd op het land- en tuinbouwcnderwijs
Edelman (1910) een boek over de bodem van Nederland, waarin alle nieuwe kennis van de bodem van ons land is samengevat Eea voorlopige bodemkaart van Nederland (1:400.000).
D Niet gepubliceerde rapporten
^aa alle onderzoekingen, die beëindigd werden, zijn kaarten en rapporten ia enkele exemplaren vervaardigd. Bij de S.v.B. te Wageningen zijn deae voor iedere belangstellende ter inzage, in de meeste gevallen kunnen zij voor korte tijd worden uitgeleend. Voor de diverse objecten
-40-van onderzoek zij verwezen naar de in *Boor en Spade" opgenomen lijsten met korte belichtingen.
