V/ELK DEEL VAN DE CONSIMENTENGULDEN, DIE AAN HET KOPEN VAN EIEREN Y/ORDT BESTEED, KOMT IN HANDEN VAN DE BOER?
Een "belangrijk deel van het inkomen van de mens -wordt besteed aan het kopen van voodingsmiddelen. Deze voedings-middelen worden door de landbouw voortgebracht, hetzij in de2elfde vorm als zij door do consument worden verbruikt, of alleen de grondstof er van. Behalve de boer moeten dan ook al degenen, die er toe bijdragen, dat de voedingsmiddelen. in de gewenste vorm de consument bereiken (dit zijn de
verwerkende industrie, het transport en de handel), uit de pr^js, die de oonsunent voor deze producten betaalt, worden
beloond. i De kleinhandelsprijs der levensmiddelen omvat dus twee
gedeelten, nl, een vergoeding voor de productiekosten van de boer enerzijds en de daarbij komende opslag- en
transport-kosten, eventuele verwerkingskosten en de resp. handelsmarges anderzijds. Kortheidshalve zullen wy in het vervolg het
eerste gedeelte steeds aanduiden mot het woord producenten-deel ("the farmers' share"} met producent bedoelen wij du3 de agrarische producent) en het tweede gedeelte - de beloning voor het transport, eventuele verwerking en de handel - met het woord distributiemarge ("marketing margin"). Om oen goede vergelijking tussen de verschillende producten mogeiyk te maken, is het zeer gewenst deze twee gedeelten steeds in procent van het totaal uit te drukken.
Het producentendeel verschilt van product tot product} bij eieren en vlees is het in % van de consumentenprijs
uitgedrukt het hoog3t, bij brood en andere bakkerijproducten is het het laagst. Terwijl de productiekosten der landbouw-producten reeds geruime tijd object van economisch onderzoek vormen in Nederland, is aan de gedragingen van do distributio-marge tot dusver slechts weinig aandacht geschonken. Hen draagt wel kennis van enkele ervaringsregels, b.v., dat de distributiemarges in het algemeen veel minder fluctueren dan de prijzen der landbouwproducten af-boerdorij, maar veel verder reikt deze kennis toch niet.
Het heeft zin om dit probleem, de opbouw van de
consumentenprijs van voedingsproducten (in het bijzonder de verdeling van deze prijs tussen de agrarische producent en
de verschillende distributieschakèls), nader in het economisch onderzoek te betrekken. In de eerste plaats om een duidelijk inzicht in het producentendeel te krijgen, in de tweede plaats om de ervaringsregels, dia omtrent de distributiemarge reeds globaal bekend zijn, objectief aan te tonen en vast te leggen en in de derde plaats, om onze
kennis met betrekking tot de gedragingen van de distributie-marge te vergroten.
Men zou z i c h kunnon v o o r s t e l l e n d i r e c t h e t g e h e l e p a k k e t van v o e d i n g s m i d d e l e n , dat door onze "bevolking i n een b e p a a l d e t y d s e e n h e i d - b . v . een j a a r - wordt v e r b r u i k t ( d . w . z . voor zover de p r o d u c t e n van Nederlandse herkomst zijn), i n h e t onderzoek t e b e t r e k k e n . Hot aanwezige b a s i s -m a t e r i a a l l a a t een dergelijk v e e l o -m v a t t e n d onderzoek e c h t e r n i e t t o e . B e t e r i s h e t p r o d u c t voor p r o d u c t t e b e g i n n e n . Ook dan nog z a l de o n t o e r e i k e n d h e i d der gegevens ons menige b e p e r k i n g o p l e g g e n .
I n deze n o t a wordt nagegaan, wolk deel de boer ontvangt van de p r i j s , d i e de consument voor e i e r e n b e t a a l t . De b a s i s -g e -g e v e n s , d i e wij voor d i t onderzoek n o d i -g hebben , z y m
1. de e i e r p r i j s a f - b o e r d e r i j }
2'. de e i e r p r i j s , d i e voor de consument g e l d t )
3« v e r d e r i s h e t n o d i g , dat de genoemde prijzen op d e z e l f d e g e w i c h t s e e n h e i d b e t r e k k i n g hebben ( a n d e r s wordt de v e r g e i y k i n g onmogelijk) |
4 . t e n s l o t t e moet ook de tijd bekend zijn, d i e v e r s t r i j k t t u s s e n h e t t i j d s t i p van a f z e t door do pluimveehouder en de dag, dat de e i e r e n door de consument bij de k l e i n h a n d e l a a r worden g e k o c h t . Gezien de v o o r t d u r e n d e prijsschommelingen van e i e r e n i s h e t immers n i e t j u i s t de producentenprijs en de consumentenprya van d e z e l f d e dag t e g e n o v e r e l k a a r t e s t e l l e n . J u i s t e r i s h e t de k l e i n h a n d e l s p r i j s van een b e p a a l d moment t e v e r g e l e k e n met de daarmee c o r r e s p o n d e r e n d e producentenprijs van een b e p a a l d e p e r i o d e v r o e g e r , waarbij er dan n a a r moet worden g e s t r e e f d deze p e r i o d e z o v e e l mogeiyk gelijk t e doen zijn aan de tijd, welke v e r s t r a k t t u s s e n h e t o g e n b l i k van a f z e t door de boer en h é t o g e n b l i k van verkoop door d e ' d e t a i l l i s t aan de oonsument,
BJj h e t onderhavige onderzoek - do b e r e k e n i n g van h e t p r o d u c e n t e n d e e l van de consumontengulden, welke aan h e t kopen van e i e r e n wordt b e s t e e d - kan h e t v o l g e n d e worden opgemerkt« a . Voor de e i e r p r i j s a f b o e r d e r i j i s u i t g e g a a n van de e i e r -p r i j s , d i e door de c o ö -p e r a t i e s àan de -pluimveehouders wordt b e t a a l d en d i e wekelijks'door de C o ö p e r a t i e v e Verkoop C e n t r a i o voor E i e r e n (de V . E . C E , ) wordt bekendgemaakt. I n d i e n men e r h i e r b i j r e k e n i n g mee h o u d t , dat de o o ö p e r a t i e s aan h a t e i n d van h e t j a a r i n h e t algemeen nóg een b e p a a l d e n a b e t a l i n g doen, vormen de e i e r p r y z o n van de V.E.C,E, de meest b e t r o u w b a r e m a a t s t a f voor de e i e r p r i j s d i e de boer o n t v a n g t .
b , Terwiil van de c o ö p e r a t i e s wekelijks de u i t b e t a l i n g s p r j j z e n p e r kg bekend zijn, b e s c h i k k e n wij, wat de k l e i n h a n d e l s p r i j z e n b e t r e f t , over v e e l minder g e g e v e n s . Wij hebben ons i n d i t onderzoek g e b a s e e r d op de u i t k o m s t e n van de s t e e k p r o e f van h e t C e n t r a a l Bureau voor de S t a t i s t i e k , welke maandelijks i n 21 gemeenten wordt gedaan ( i n voorgaande j a r e n g e s c h i e d d e d i t voor h e t v a s t s t e l l e n van h e t i n t e r i m - p r i j s i n d e x c i j f e r van h e t g e z i n s v e r b r u i k , t h a n s voor h e t v a s t s t e l l e n van h e t prijsindexcijfer van h e t l e v e n s o n d e r h o u d van h a n d - e n hoofd-a r b e i d e r s ) . De prijzen, d i e op grond h i e r v hoofd-a n bekend worden, hebben b e t r e k k i n g op e i e r e n van g e w i c h t s k l a s s e lfo 1 ( d , z . e i e r e n met een gewicht van neer dan 65 gram t/m 70 gram) en werden door ons omgerekend t o t Kg-prijzen. De s t e e k p r o e f
g e s c h i e d t s t e e d s i n de week, w a a r i n de 15e van de maand v a l t .
Uit de praotijk i s ."bekend, dat het ongeveer 7 t o t 14 dagen duurt, voordat de ei er e n, wanneer zij door de pluim-veehouder zijn afgeleverd, de detaillist bereiken. In verband hiermede leek het voor het onderhavige onderzoek het meest
j u i s t de gemiddelde kleinhandelsprijs,zoals deze doór'het C.B.S. wordt waargenomen, te vergelijken met de V.E.C.E.-prjjs van de week, welke 2 weken aan de waarnemingsweek van het C.B.S, voorafgaat,
o. De berekening i s door ons voor drie j a r e n , u i . voor 1952, 1955 en 1954, per maand uitgevoerd. Daar de maandelijkse uitkomsten, getuige de vrij s t e r k e schommelingen, geen nauwkeurig beeld over de g r o o t t e van het produoentendeel en do distributiemarge kunnen geven, i s door ons een gewogen jaargemiddelde berekend, waarbij do hoeveelheid ei er en , die maandelijks door de binnenlandse handel wordt opgenomen,
BIB wegingscóëfficiënt i s gebruikt. Do gemiddelde jaarprijs van de V.E.C.E, i s daarbij verhoogd met de nabetaling van de ooöperaties, waarover ons gegevens door het Bedrijfschap voor Pluimvee en Eieren werden v e r s t r e k t .
d. Tenslotte mag er nog op worden gewezen, dat er tijdens de d i s t r i b u t i e alâ gevolg van bederf, beschadiging, herhaalde ompakking, e t o . steods gewichtsverlies o p t r e e d t . Om de consument van een bepaald aantal eieren t e voorzien, moet er dus altijd een groter aantal eieron door do boer aan de
ooöperaties worden afgeleverd. Be ervaring l e e r t , dat de u i t v a l tussen de aflevering aan do coöperatie en de toonbank van de winkelier ca 1 / bedraagt. Wanneer wij dus vinden d a t , gemiddeld over een jaar gerekend (gewogen gemiddelde), de V,E.C,E.-prijs i n o l . nabetaling b et per kg bedraagt en de kleinhandelsprijs a ot per kg, r e a l i s e e r t de boer u i t de verkoop van 99 eieren door de kleinhandel n i e t minder dan
100 b e t . Het produoentendeel moet i n dat geval dus worden berekend op '100 b
99 a 100/.
Aldus handelende vonden wij voor de j a r e n 1952, 1953 en 1954 de volgende uitkomsten! 1952 1953 1954 CONSUMENTENPRIJS i Gemiddelde kleinhan-delsprijs van eieren Nb 1, zoals waàrgenomer door het C.B.S. en om-gerekend t o t kg-prija f: 2,95 f; 2,87 f. 2,66 PRODUCENTENPRIJS i Gemiddelde ' e i e r p r i j s van de V.E.C.E. i n o l . nabetaling (per k g ) . f. 2,44 f. 2,37 f. 2 , 1 1 PRODUOEN-TENDEEL 8 3 , 5 / 8 3 , 4 / 8 0 , 1 / Voor een g e d e t a i l l e e r d e berekening van deze cijfers zij verwezen naar de bijlagen 1, 2 en 3 .
Uit bovenstaande cijfers v o l g t , dat het produoentendeel i n 1952 on 1953 met 83,5 en 83,4/» vrijwel gelijk was, i n 1954 daarentogon was hot met enkele punten gedaald t o t 8 0 , 1 / . Dit i s i n overeenstemming met du algemene r e g e l , dat het produoentendeel - indien prooentsgewijs uitgedrukt - de neiging heeft bij l a g e r e eierpr^zen t e dalen.
De distributiemarge immers, welke uiteenvalt in da kosten van opslag, verpakking, transport, de resp. handelsmarges, etc. is nominaal in het algemeen min of meer oonstant. In procenten uitgedrukt zal de distributiemarge dus stijgen naarmate de eierprijzen dalen. Voor het produoentendeel geldt
juist het tegengestelde. Dit wordt door bovenstaande cijfers naar voren gebraoht. In 1954 daalden de eierprijzen vrij sterk met het gevolg, dat ook het produoentendeel in $ % uitgedrukt terugliep. . -, . .
Behalve het hierboven gevonden resultaat leverde het onderzoek nog de volgende gezichtspunten opi
a. In de loop der maanden is de distributiemarge aan vrij
sterke schommelingen onderhevig. (Zie de grafiek in bijlage 4») Vergelijking met de prijzen op de exportmarkt leert
hier-omtrent, dat de hoge distributiemarges in het algemeen samenvallen met oplopende pryzen op de exportmarkt, terwyl de distributiemarge bij dalende prijzen op de exportmarkt meestal aan de lage kant is.
Dit kan als volgt worden verklaard!
De inkoopsprijs voor eieren voor de detaillist is normaliter gelijk aan de exportprijs franoo grens. Dit leidt er toe, dat de distributiemarge bij een oplopende exportmarkt aan da hoge kant zal liggen (immers, de detaillist moet dan ook al duur betalen en zal de prijs voor do consument dien-overeenkomstig verhogen, terwijl de prijs op de voorafgaande binnenlandse markt nog niet zo hoog was). Het omgekeerde geldt bij een dalende exportmarkt.
b. Er zijn eveneens berekeningen gemaakt waarbij voor de
kleinhandelsprijzen werd uitgegaan van eieren No.3« De stuk-prijzen van eieren No 1 waargenomen door het C.B.S. werden " hiertoe verminderd met 2 et (omdat eieren Ho 1 in de klein-handel in het algemeen 2 ot duurder zijn dan^eieren No 3) en vervolgens door vermenigvuldiging met -57— omgerekend tot kg-pryzen. Deze omrekening bracht aan net licht, dat da kleinhandelsprijs van eieren No 3 per kilogram gerekend hoger was dan de kg-prijs van eieren No 1. Dit betekent niets anders dan dat de distributiemarge bij eieren No 3 groter en het produoentendeel kleiner is dan by eieren No 1. Immers de eierprijs af-boerderij is steeds hetzelfde ongeacht de gewichtsklasse der eieren, daar in dit stadium hot onder-soheid in gewichtskiasse nog niet wordt gemaakt.
Betrekt men ook eieren van de gewichtsklasse No 2 en 4 in dit nader onderzoek, dan kan op eenvoudige graphische wijze worden aangetoond, dat de consument per kg gerekend steeds met eieren No 1 het goedkoopst uit is*on daa m a in volgorde met eieren No 2, No 3 en No 4»
1s-Gravenhage, G« Greidanus, eo.dxs 15 September 1955.
BEREKENING VAN HET PRODUCENTENDEEL UIT DE CONSUMENTENPRUS VAN EIEREN I N 1952 K l e i n h a n d e l s p r i j s van e i e r e n No 1 omgerekend, t o t kg-prijs ( g e l d e n d voor de week w a a r i n de 15e v a l t ) . g l d p e r k g J a n . ' 2 , 6 5 F e b r . 2 , 7 4 M r t . 2 , 5 9 Apr. 2 , 5 9 Mei 2 , 6 4 J u n i 2 , 9 8 J u l i 3 , — Aug. 3 , 0 9 S e p t . 3 , 3 5 Oct; 3 , 5 5 Sbv* 3 , 7 4 Dec. 3 , 7 0 Gewogen g e m i d d e l -de 2 , 9 5 Eierprjjs van de V.E.C.E. (twee weken" vó*ór de waar-nemingsweek van h e t CAS.] g l d por k g 2 , 4 0 2 , 1 2 2 , 0 5 2 , 1 0 2 , 1 0 2 , 3 2 2 , 4 0 2 , 5 0 2 , 7 8 3,12 3 , 2 0 3,26 2,41 D i s t r i b u t i e -raar ge g l d per kg 0,25 0,62 0 , 5 4 0 , 4 9 0,54 0 , 6 6 0 , 6 0 0,59 0 , 5 7 0 , 4 3 0 , 5 4 0 , 4 4 0 , 5 4 W e g i n g s c o ë f f i c i ë n -t o n ( a f g e l e i d u i -t de hoeveelheden e i e r e n , d i e maandelijks i n de b i n n e n -l a n d s e h a n d e -l komen). 27 48 61 73 ! 58 55 49 58 39 23 29 28
Verhoogd met een gemiddelde nabetaling door de c o ö p e r a t i e s van 3 e t per kg (aldus opgegeven door het Bedrijfschap voor
Pluimvee en Eieren) heeft de éierprijs van de V.E.C,E, over 1952 f. 2,44 per kg bedragen.
Indien men dan rekening houdt met een u i t v a l van bedroeg het produoentondeel van de consumentenprijs van e i e r e n i n 1952
100 _ 2,44
1 / 0 ,
B e l a g e 2 BEREKENING VAN HET PRODUCENTENBEEL UIT DE CONSUMENTENPRIJS
VAN EIEREN I N 1953 K l e i n h a n d e l s p r i j s van e i er on No 1 omgerekend t o t k g - p r y s ( g o l d e n d voor' de week • waarin de 15e v a l t ) . g l d p e r k g J a n . 2 , 9 4 Pebf. 2 , 8 3 Mrt; 2 , 7 0 Apr, 2 , 6 5 Mei 2 , 6 5 J u n i 2,71 J u l i . 2 , 5 9 Aug. 3,21 S e p t . 3 , 2 7 O c t . 3,35 » v . 3 , 5 3 Deo. 2 , 7 9 Gewogen g e m i d d e l -de 2 , 8 7 E i e r p r Q s ' v a n de V.E.C.E. (twee weken vóór de waar-nemingsweek van h e t C . B . S , ) . g l d p e r k g 2 , 8 0 2,35 2 , 1 0 2 , 1 0 2 , 0 8 2 , 2 3 2 , 0 8 2,56 2 , 6 4 2 , 7 6 2 , 9 0 2 , 3 0 2 , 3 4 D i s t r i b u t i e -marge g l d p e r k g 0 , 1 4 0 , 4 8 0 , 6 0 0 , 5 5 0,57 0 , 4 8 0,51 0 , 6 5 0 , 6 3 0 , 5 9 0 , 6 3 0 , 4 9 0 , 5 3 W e g i n g s c o ë f f i c i ë n -t e n ( a f g e l e i d u i -t de h o e v e e l h e d e n e i e r e n , d i e maande-lijks i n de "binnen-l a n d s e hande"binnen-l komen). 39 54 59 90 ' 67 62 57 66 34 23 36 28
Verhoogd met een gemiddelde n a b e t a l i n g door de oooperatios van 3 ot per kg (aldus opgogeven door het Bedrijfschap voor
Pluimvee en Eieren) heeft de eierprijs van de V.E.C.E. over 1953 f. 2,37 per kg bedragen.
Indien men dan rekening houdt met een u i t v a l van 1$, bedroog het produoentendeol van de oonsumentenprys van eieren i n 1953
BEREKENING VAU EET PRODUCENTENDEEL UIT DE CONSUMENTENPRIJS VAN EIEREN IN 1954 K l e i n h a n d e l s p r i j s van e i e r e n No 1 omgerekend t o t k g - p r y s ( g e l d e n d voor de weck w a a r i n de 15o v a l t ) . g l d p e r kg J a n . 2 , 7 0 F e b r . 2,50 M r t . 2,35 Apr. 2,27 Mei 2,26 J u n i 2,35 J u l i 2,71 Aug. 3,05 S e p t . 2 , 8 8 Oot. 3,02 Nov. 3,38 Deo. 3,05 Gewogen gomiddel-do 2,66 EierprQs van de V.E.C.E. (twee weken v<5<5r de waar-nemingswoek van h o t C . B . S , ; . g l d p e r kg 2,12 2 , ~ 1,90 1,74 1,66 1,70 2 , 0 2 2,56 2 , 1 3 2 , 2 0 3 , -2,46 2 , 0 8 D i s t r i b u t i e -marge g l d p e r k g 0 , 5 8 0 , 5 0 0 , 4 5 0,53 0,60 0,65 0,69 0,49 0,75 0,82 0 , 3 8 0,59 0,58 W e g i n g s c o ë f f i c i ë n -t e n ( a f g e l e i d u i -t de h o e v e e l h e d e n e i e r e n , d i e maande-lijks i n de "binnen-l a n d s e h a n d e "binnen-l komen). 73 37 83 86 .' 88 54 67 88 46 44 42 43
Verhoogd met een gemiddelde n a b e t a l i n g door de c o ö p e r a t i e s van 3 o t p e r kg ( a l d u s opgegeven door h e t Bedrijfschap voor
Pluimvee en E i e r e n ) h e e f t de ei&rprijs van de V.E.C,E. over 1954 f. 2,11 p e r kg b e d r a g e n .
I n d i e n men dan r e k e n i n g houdt met een u i t v a l van 1 $ , b e d r o e g h e t p r o d u c e n t e n d e e l van de consumentenprijs van e i e r e n i n 1954
o \ \
