vi nd je d it es say inter es sa nt , vo or je ze lf, o ok or a nd ere n? d ee l h et. kn ip d e po ste r u it. Pl ak h et a an e en b oo m , o p de w c. m aa k de b ewegi ng wa ar je o nd erd ee l va n w ilt z ijn . w w w. ve rk en ni ngn ie uw ne de rla nd. nl
verkenning nieuw nederland
vo
Verken
nieuw nederland
verkenning nieuw nederland
Nieuwe manier van onderzoek bij Wetenschapswinkel
Lees ‘Inspirerend onderzoek’
van Derk Jan Stobbelaar en Jet Proost www.verkenningnieuwnederland.nl
Onderzoek in actie
door onderzoek als actie
157 Een relatief nieuwe stroming in onderzoeksland
is actieonderzoek. In deze onderzoeksvorm wordt kennis van experts en ervaringsdeskundigen han-dig gecombineerd in een aanpak gericht op het daadwerkelijke bewerkstelligen van maatschappe-lijke verandering. Deze aanpak gaat verder dan het traditionele onderzoek waarin veelal eerder wel-vaart dan welzijn centraal staat en waarin gewone burgers geen rol spelen. Deze nieuwe vorm van onderzoek is hard nodig omdat veel van de huidige problemen niet met de traditionele aanpak opge-lost kunnen worden.
De Wetenschapswinkel van Wageningen UR houdt zich bezig met dergelijk onderzoek. In de onderzoeksprojecten van de Wetenschapswinkel staat zelfversterking (empowerment) van burger-groepen (de klant) centraal. De klant maakt zich zorgen over veranderingen in de leefomgeving, ziet daarmee de kwaliteit van leven bedreigd en doet een beroep op de Wetenschapswinkel. De inhoud van het wetenschappelijke werk is ver-volgens niet een doel op zich, maar een middel
om veranderingen aan te jagen, met de klant aan het roer.
Prikkelen en perspectief bieden
Dit lukt door met kennis en argumenten van on-derzoekers en klant een verhaal te maken waar-mee de klant andere groepen – soms in heel verrassende coalities – kan binden, of waarmee ze dominante gedachten kunnen uitdagen. De klant heeft hierbij verschillende rollen; hij levert informatie aan, legt contacten en creëert een discussieplatform om de boodschap uit te dra-gen. Vaak gaat dat het beste wanneer de inhoud prikkelend en uitdagend is. Hierbij kan dan juist weer een belangrijke rol voor studenten wegge-legd zijn, omdat zij open naar de problematiek kijken en – omdat ze minder bedreigend zijn – met wildere ideeën mogen komen.
De klant neemt actief deel in het onderzoek, pakt het eigenaarschap, en realiseert daarmee de gewenste verandering in de eigen leefomge-ving. Kern in de aanpak is dat de onderzoekers
Inspirerend onderzoek
de vraagstelling breder pakken, waardoor de klant meer perspectief ziet voor een daadwer-kelijke verbetering van de eigen leefomgeving en daarmee kwaliteit van leven. Laten we een aantal voorbeelden geven om dit proces te il-lustreren.
Van dwarsligger naar voortrekker
In De Limburger stond vorig jaar een artikel met de kop: Fantasie maakt groeven fantastisch. Maar voor die fantastische groeve moest er eerst heel wat weerstand overwonnen worden. De lo-kale en regionale bestuurders vonden een mini-male afwerking van de groeven wel voldoende en wilden een nieuwe ontgrondingsvergunning af-geven die de definitieve inrichting van de groeve nog eens twintig jaar vooruitschoof. De Milieu-groep Regionaal Stort Westelijke Mijnstreek is voorstander van een ecologische inrichting van de Groeven Spaubeek en Schinnen en richtten zich tot de Wetenschapswinkel van Wageningen UR om tot een alternatief het plan te komen. De omwonenden van de groeve hadden name-lijk geen zin in nog eens twintig jaar overlast van vrachtwagens die met zand door het dorp zouden rijden. Vóór alles wilden zij de groeven gebruiken om vlak bij huis te kunnen recreëren. Naar hun gevoel waren ze al te lang afgesneden van een belangrijk stuk van hun omgeving. Onderzoekers en studenten bedachten allerlei alternatieven, met als uitgangspunt dat de groe-ven geen probleem zijn, maar
juist het startpunt van een ontwikkeling die goed is voor landschap, cultuurhistorie, ecologie, recreatie en nieuw ondernemerschap. Verbre-ding van het onderzoek naar zowel landschappelijke als sociale context leidde zo tot het vinden van meer waarden in de groeven en omgeving. De groep belanghebbenden werd hierdoor ook groter. De vraag was nu immers gewor-den wat de groeven kongewor-den bijdragen aan de regionale ontwikkeling. Studenten
hiel-den presentaties op bewonersbijeenkomsten, door de klant georganiseerd, waar zij reële en futuristische plannen toonden. De bewoners destilleerden uit die veelheid van plannen een wenselijke richting, die het uitgangspunt werd voor verdere planvorming. Beleidsmakers wa-ren door al het rumoer dat het project veroor-zaakt had, geïnteresseerd geraakt, waardoor de Milieugroep ook de uitnodiging kreeg zitting te nemen in de gebiedscommissie. Later, tijdens het in ontvangst nemen van het eindrapport, verklaarde de burgemeester van Schinnen dat de nieuwe werkwijze ervoor heeft gezorgd dat de Milieugroep niet meer als dwarsligger werd gezien, maar als voortrekker van het proces.
Nieuwe insteek
In Erp, onder de rook van Veghel in Noord-Bra-bant, woedde al twintig jaar strijd over het ver-keersbeleid, en dat ging onderhand ten koste van het dorpsgevoel. De ene helft van het dorp zag een oplossing in een Noordelijke rondweg, de andere helft was hier fel op tegen omdat dit slecht zou zijn voor de leefbaarheid en de weg min of meer door hun achtertuin zou lopen. Deze laatste groep, Erp Alert, meldde zich als klant bij de Wetenschapswinkel. De Wetenschapswin-kel verbreedde de vraag naar: wat is de beste oplossing om het verkeer rondom Erp af te wik-kelen? En die vraag doorbrak de impasse. Het zoekgebied voor een oplossing werd zo vergroot tot een stevige zone rondom het dorp. Uit
inter-views en enquêtes on-der alle belanghebben-den kwamen criteria waaraan een oplossing moest voldoen. Met deze criteria zijn alle verzamelde scenario’s doorgerekend, waarbij één scenario als beste uit de bus kwam: een zuidelijke insteekweg en inzetten op het ge-bruik van de grote we-gen rondom Erp. Een insteekweg heeft geen aanzuigende werking
159 op het doorgaande verkeer (goed voor de
veilig-heid en de overlast), doorsnijdt de waardevolle gebieden ten noorden van Erp niet (de bewoners gaven aan dat dit de mooiste gebieden waren), en vrachtwagens zijn sneller op de grote weg. De insteekweg is zo ook de ontsluiting voor het Landbouwontwikkelingsgebied.
Tijdens de eindpresentatie hebben de aanwezige gemeentelijke en provinciale bestuurders goed geluisterd. Een maand na de eindpresentatie maakte de politiek een ommezwaai en koos voor een zuidelijke insteek.
Wetenschap in beweging
Het voorbeeld van de Limburgse groeven laat zien hoe een strategie om eigen gelijk te halen omgebogen kon worden in een strategie om co-alities te vormen. In Erp staakten partijen de strijd toen een gemeenschappelijke oplossing in beeld kwam. In beide voorbeelden zagen we ook dat het proces de interne organisatie versterkt. Aanvankelijk zat de energie in ‘tegen zijn’, maar om coalities te vormen leerden de klanten van de Wetenschapswinkel dat een open houding beter werkt.
Bovenbeschreven voorbeelden geven aan dat wetenschap en onderwijs een directe invloed kunnen uitoefenen op leefbaarheid en kwaliteit van leven, en de wijze waarop burgers daar zelf vorm aan geven. De expertise die daarvoor ver-eist is, komt voort uit wetenschap én ervarings-kennis. Een wetenschappelijk product – een rap-port bijvoorbeeld – is niet eindresultaat, maar middel om klant en partners samen in beweging te krijgen.
Over de auteurs
Derk Jan Stobbelaar en Jet Proost zijn pro-jectleiders bij de Wetenschapswinkel van Wa-geningen Universiteit en Research Centre ) (www.Wetenschapswinkel.wur.nl). Stobbelaar is verder docent natuur&landschap en lector geïntegreerd natuur&landschapsbeheer bij Hogeschool Van Hall Larenstein (onderdeel van Wageningen UR).
E-mail: Derk-Jan.Stobbelaar@wur.nl
Jet Proost is zelfstandig facilitator en trainer duurzame verandering voor organisaties die bezig zijn met sociale en technische innova-ties.
Colofon boek:
Verkenning Nieuw NederlandTekst- en beeldredactie: Nathalie Lecina (IMI), Floor Jaspers (Floor Jaspers), Susan Bink (Tikimo)
Auteurs (in volgorde van verschijning): Adrian de Groot, Joost Zaat, Annemarie van Dalen, Bas Pastoor, Camiel Versluis, Margot Weijnen, Judith Schueler, Elsbeth Koek, Guido Enthoven, Menno Lammers, Laura Hornick, Julien Haffmans, Jurgen van der Heijden, Els Schopman, Klaartje Molthof, Marleen Sanders, Meike van de Linde, Jurriaan Cals, Floor Jaspers, Jeroen Fikkers, Hester van der Burg, Jan Turk, Marjorieke Glaudemans, Yung Lie, Floor Basten, Derk Jan Stobbelaar, Jet Proost.
Inspirerende tussenstukken: Jul Shakur, Daluca, Nantwan (gedichten)
Fotografie: In deze bundeling komen foto’s voor. Deze foto’s zijn door de fotografen direct beschikbaar gesteld of beschikbaar gemaakt via Flickr.com onder een Creative Commons Licence. De Creative Commons Licences zijn te vinden via de volgende links:
CC BY-SA 2.0: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/deed.en
CC BY 2.0: http://creativecommons.org/licenses/by/2.0/deed.en
Een aantal foto’s zijn bewerkt. Zowel de bewerkte als de onbewerkte foto’s mogen verder verspreid worden onder hetzelfde license als de originele versie.
p.6: Nationaal Historisch Museum (CC BY-SA 2.0),p.8: M.J. Ambriola (CC BY-SA 2.0), p.21: Gionvanni / Giopuo (CC BY-SA 2.0), p.28 en p.29: FaceMePLS (CC BY 2.0), p.33: Richard Rutter/Clagnut (CC BY 2.0) ,p.44: Camiel Versluis, p. 49 boven: Marc Samsom (CC BY 2.0), p.49 onder: Geoffrey Magnan/Geoffrey M. (CC BY 2.0), p.54: DJ Hoogder-dijk / Denkrahm (CC BY), p.78: Pete Birkinshaw / BinaryApe (CC BY 2.0) en Patrick Savalle (CC BY 2.0), p. 86: Susan Bink, p. 93: Tup Wanders / Tuppus (CC BY 2.0), p.95: Randy Aquilizan / ir0cko (CC BY 2.0), p.97: Michael Coté/Cote (CC BY 2.0), p.97: Randy Aquilizan / ir0cko (CC BY 2.0), p.107: H.L.I.T. (CC BY 2.0), p.110: Esther Westerveld / westher (CC BY 2.0), p.112: Guy Renard / Tusca Mendaharin (CC BY 2.0), p. 119: FaceMePLS (CC BY 2.0) met graffiti van Lastplak, p.127: Susan Bink, p. 155: Bert Kaufmann (CC BY 2.0), p.161: Bert Kaufmann (CC BY 2.0)
Logo en illustraties: Nathalie Lecina en Susan Bink gedrukt door: Wöhrmann Printservice (www.WPS.nl)
Verkenning
nieuw nederland
Verkenning Nieuw Nederland
Verkenning
nieuw nederland
Verkenning
nieuw nederland
Voor wie / van nederland houdt / aan nederland bouwt
De toekomst is eigenlijk nog nooit een extrapolatie van het heden geweest. Morgen zal anders zijn dan gisteren, met andere wensen, andere uitdagingen en kansen. Terwijl we gewend zijn te denken in ex-trapolaties, zijn er in de samenleving altijd mensen die ‘nieuwe dingen zien’ of ‘nieuwe dingen bedenken’. Zij ondernemen en gaan allianties aan, soms impulsief of omdat ze voelen dat het goed is. Soms om-dat ze denken om-dat het roer voor hen ‘nu om moet’. ‘De geschiedenis kruipt niet, ze springt’, zoals Taleb, hoogleraar Onzekerheidskunde het verwoordt. De gedachte om ons te baseren op het verleden is zo sterk, dat dit de kracht in de kiem smoort om initiatieven te ontplooien die geen garantie kennen uit het verleden. Nederland is mooi, sterk en rijk. Rijk aan mensen en rijk aan ideeën. Rijkdom is een voorrecht, maar wel iets dat je moet kunnen zien, waarderen en gebruiken. Want welke inventieve ideeën bevinden zich buiten het gebaande pad en zijn geestverruimend voor de discussies van vandaag? De uitdaging met het boek Verkenning Nieuw Nederland, is de verkenning naar dat wat we niet zien, dat wat niet direct opvalt, dat wat we pas zien als we heel goed kijken. In dit boek laten inspirerende denkers, groot en klein, zien waar volgens hen Nederland maatschappelijk beter kan. Ze dagen je uit om ook zelf aan de slag te gaan...
DE ACHTERKANT OP Z’N K OP . V OOR WIE ECHT NIEUWSGIERIG IS. Power to the pensions (Adrian de Groot R uiz) – Curatie
ve g
ezondheidsz
org (J
oost gy Banking nemen (Bas Pastoor) – Ener g (Annemarie van Dalen) – Anders Rijden, Beter Onder aliteits indicatoren in de Zor Zaat) – Zin en onzin van kw
(Camiel Versluis) – Tijd v oor Rijksdatastaat (Margot W eijnen en Judith Sc hueler) – Nieuwsgierig, durf jij dat nog te zijn (Elsbeth K oek) – Kiesrec
ht nick – ticipatie (Laura Hor en: kans voor par achtwijk en dromen (Menno Lammers) – Sociale netwerken in kr enwijs blijv 2019 (Guido Enthoven) – Eig
Economie: een kwestie van g eloven (J ulien Haffmans) – V an massaproductie naar productie door de massa (Jur
gen v
an der Heijden) – Schetsen v
oor an de Linde) – Zelf aarom onderwijs? (Meike v tje Molthof en Marleen Sanders) – W hopman) – Lang leve de bouw! (Klaar authentiek leiderschap (Els Sc
doen! (Jur riaan Cals) – Wie heeft er w at te melden? (Floor J aspers) – Opheffen is de maat v oor succes (Jeroen Fikk ers en Hester van der Bur
g) – De e Glaudemans) – 100 jaar Chinezen in Nederland (Y an zijn (Marjoriek an geest is staat v an T urk) – Staat v tien onderwerpen van Nederland (J
ung Lie) – oek (Guido achtonderz gang tot opdr et Proost) – T oe oek (Derk Jan Stobbelaar en J erend onderz en in 2021 (Floor Basten) – Inspir en onderzoek Publiek
Enthoven). Met dank v oor de redactie en v ormg
eving aan:
Verkenning Nieuw Nederland
Tikimo
Verkenning
nieuw nederland
Voor wie / van nederland houdt / aan nederland bouwt
(onder redactie van: Nathalie Lecina, Floor Jaspers, Susan Bink)
isbn
voor en achterkant.indd 1 20-12-2011 20:27:56
Verken
ning
nieuw nederland
Voor wie
/ van nederland houdt
/ aan nederland bouw
t
De toekomst is eig
enlijk nog nooit een e
xtrapolatie v
an het heden geweest. Mor
gen zal anders zijn dan gister
en, met ander
e wensen, andere uitdagingen en kansen. T
erwijl we g
ewend zijn te denk en in ex-trapolaties
, zijn er in de samenle
ving altijd mensen die ‘nieuwe ding en zien’ of ‘nieuwe ding
en bedenk
en’. Zij onder
nemen en g
aan allianties aan, soms impulsief
of omdat z
e voelen dat het g
oed is. Soms om -dat ze denken dat het roer v
oor hen ‘n
u om moet’. ‘De g
eschiedenis kruipt niet, z
e springt’, z
oals Taleb, hoogleraar Onz
ekerheidskunde het verwoordt. De g
edachte om ons te baser
en op het v
erleden is z o sterk, dat dit de kr
acht in de kiem smoor
t om initiatie
ven te ontplooien die geen garantie kennen uit het v
erleden.
Nederland is mooi, sterk en rijk. Rijk aan mensen en rijk aan ideeën. Rijkdom is een v
oorrecht, maar wel iets dat je moet kunnen zien, waarderen en g
ebruiken. Want welk
e inventieve ideeën be
vinden zic h buiten het g
ebaande pad en zijn g
eestverruimend v
oor de discussies van vandaag? De uitda
ging met het boek
Verkenning Nieuw Nederland
, is de verkenning naar dat w
at we niet zien, dat w
at niet dir
ect opvalt, dat wat we pas zien als we heel g
oed kijken. In dit boek laten inspir
erende denk
ers, groot en klein, zien w
aar volgens hen Nederland maatsc
happelijk beter kan. Ze da
gen je uit om ook z
elf aan de sla g te gaan...
DE ACHTERKANT OP Z’N K OP . V
OOR WIE ECHT NIEUWSGIERIG IS . P ower to the pensions (Adrian de Groot R uiz) – Cur
atieve g ezondheidsz org (J oost
Zaat) – Zin en onzin v an kwaliteits indicator en in de Zor
g (Annemarie v an Dalen) – Anders Rijden, Beter Onder
nemen (Bas P astoor) – Ener gy Banking
(Camiel V ersluis) – Tijd v
oor Rijksdatastaat (Mar got W eijnen en J
udith Sc hueler) – Nieuwsgierig
, durf jij dat no g te zijn (Elsbeth K oek) – Kiesr echt 2019 (Guido Entho ven) – Eig enwijs b
lijven dromen (Menno Lammers) – Sociale netwerk en in krac
htwijken: kans v oor participatie (Laur
a Hornick –
Economie: een kwestie v an gelo ven (J ulien Haf fmans) – V an massaproductie naar productie door de massa (J
urgen v an der Heijden) – Sc hetsen v oor authentiek leidersc hap (Els Sc hopman) – Lang le ve de bouw! (Klaar tje Molthof en Marleen Sanders) – W aarom onderwijs? (Meik
e van de Linde) – Zelf
doen! (J urriaan Cals) – W ie heeft er w
at te melden? (F loor Jaspers) – Ophef fen is de maat v oor succes (J eroen Fikk ers en Hester v an der Bur g) – De tien onderwerpen v an Nederland (J an T urk) – Staat v an geest is staat v an zijn (Mar jorieke Glaudemans) – 100 jaar Chine zen in Nederland (Y
ung Lie) –
Publiek en onderz oeken in 2021 (F loor Basten) – Inspir
erend onderz oek (Derk J
an Stobbelaar en J et Proost) – T oeg ang tot opdr achtonderz oek (Guido
Enthoven). Met dank v oor de redactie en v
ormg eving aan:
Verkenning Nieuw Nederland
Tikimo vorm&inhoud
Verken
ning
nieuw nederland
Voor wie
/ van nederland houdt
/ aan nederland bouwt
(onder redactie van: Nathalie Lecina, F
loor Jaspers, Susan Bink)
isbn
voor en achterkant.indd 1
Dit Essay maakt deel uit van het boek ‘Verkenning Nieuw Nederland’. Kijk voor meer essays en inspirerende ideeën om je heen en op:
www.verkenningnieuwnederland.nl (Daar is het ook mogelijk een fysieke versie van het boek te bestellen)
