: CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING
NN31545.0407
i r . 407 (gewijzigd september 1967)
Analyse van de o n d e r h o u d s k o s t e n van leidingen in enkele D r e n t h s e w a t e r s c h a p p e n o v e r het j a a r 1963
i r . C. B i j k e r k , J. P i e t e r s en J. de W a a r d
N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d -delen, dus geen officiële p u b l i k a t i e s .
Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een c o n c l u d e r e n d e d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn omdat het o n d e r -zoek nog niet i s afgesloten.
Aan g e b r u i k e r s buiten het Instituut wordt v e r z o c h t ze niet in publi-k a t i e s te v e r m e l d e n .
Bepaalde n o t a ' s komen niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g .
I N H O U D S O P G A V E
b i z .
I. INLEIDING 1
II. E N K E L E GEGEVENS B E I R E F F E N D E DE LEIDINGEN IN DE
WATERSCHAPPEN 2
i n . T O E G E P A S T E METHODEN VOOR HET LEIDINGONDERHOUD ï
IV. DE ONDERHOUDSKOSTEN 5 A. A l g e m e e n 5 B . B e r e k e n i n g van de onderhoudskosten 12 C. De e e n h e i d s k o s t e n van de v e r s c h i l l e n d e o n d e r h o u d s -methoden 16 V. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 18
I. INLEIDING
In de j a a r l i j k s e exploitatiekosten van een w a t e r s c h a p spelen de o n d e r -h o u d s k o s t e n van de leidingen een s t e e d s b e l a n g r i j k e r r o l door de relatief
s t e r k gestegen a r b e i d s l o n e n . A l s gevolg van deze ontwikkeling n e e m t de m e c h a n i s a t i e van het onderhoud snel toe In het a l g e m e e n is het e c h t e r niet g e -lukt door deze m e c h a n i s a t i e de stijging van de a r b e i d s k o s t e n op te vangen. De m a t e w a a r i n deze ontwikkeling een b e s l a g legt op het budget van de w a t e r -schappen blijkt onder m e e r uit de gegevens van 2 D r e n t h s e w a t e r s c h a p p e n , w a a r v a n in 7 j a a r tijds de onderhoudskosten stegen van 100 tot 200% van de r e n t e en aflossingen van de i n v e s t e r i n g s k o s t e n van het w a t e r s c h a p .
De v r a a g r i j s t in h o e v e r r e m o e t worden v e r w a c h t dat deze stijging z a l doorgaan of dat het mogelijk z a l zijn een v e r d e r e kostenstijging op t e vangen door t o e n e m e n d e m e c h a n i s a t i e van het onderhoud en/of r e i n i g e n m e t c h e m i -sche
middelenN a a s t deze financiële moeilijkheden scheppen de o n d e r h o u d s w e r k z a a m -heden t o e n e m e n d e p r o b l e m e n van t e c h n i s c h e a a r d door de snelle t o e n a m e van het a a n t a l r e i n i g i n g s w e r k t u i g e n . Dit v e r s t e r k t de p r o b l e m e n van een j u i s t e keuze van de a p p a r a t u u r . D a a r n a a s t n e m e n de o r g a n i s a t o r i s c h e p r o b l e m e n toe in v e r b a n d m e t de s c h a a r s t e aan l o s s e a r b e i d s k r a c h t e n voor deze s e i z o e n -we r k z a a m h e den •
Bovengenoemde p r o b l e m e n v o r m d e n voor de C o m m i s s i e Economie Wa-t e r h u i s h o u d i n g van heWa-t P r o v i n c i a a l O n d e r z o e k s c e n Wa-t r u m van de Landbouw in D r e n t h e aanleiding een o n d e r z o e k te doen i n s t e l l e n n a a r de techniek en e c o n o -m i e van het onderhoud in vijf v e r b e t e r d e w a t e r s c h a p p e n . Nadat een e e r s t e enquête in 1962 onvoldoende inzicht had o p g e l e v e r d , w e r d b e s l o t e n o v e r te gaan tot een s y s t e m a t i s c h e bijhouding van het onderhoud voor vijf w a t e r s c h a p -p e n .
Het o n d e r z o e k r i c h t t e zich op de omstandigheden z o a l s deze in de d e s -betreffende w a t e r s c h a p p e n v o o r k w a m e n . De aan het o n d e r z o e k m e d e w e r k e n d e w a t e r s c h a p p e n w a r e n in het j a a r 1963: De O o s t e r m o e r s c h e V a a r t , het Midden-veld, de Wold Aa, de V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa en het R i e g m e e r .
In dit r a p p o r t wordt een analyse gegeven van de uit de w a a r n e m i n g e n o v e r het j a a r 1963 v e r k r e g e n r e s u l t a t e n . Voor a n a l y s e s van de w a a r n e m i n g s r e s u l -t a -t e n o v e r de j a r e n 1964 en 1965 word-t v e r w e z e n n a a r r e s p e c -t i e v e l i j k de n o -t a ' s 408 en 409 van het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding.
Een b e s c h r i j v i n g van de voor het leidingonderhoud gebruikte m a c h i n e s en werktuigen en een v e r g e l i j k i n g van de a n a l y s e s o v e r de d r i e r apport e ring s -j a r e n gezamenli-jk, w a a r b i -j de t r e n d in de o n d e r h o u d s k o s t e n gedurende de
2
d r i e j a r e n van het o n d e r z o e k z a l worden nagegaan, benevens een l i t e r a t u u r -lijst, zijn opgenomen in nota n r . 410 van het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding .
II. E N K E L E GEGEVENS B E T R E F F E N D E DE LEIDINGEN IN DE WATERSCHAPPEN
De aan het o n d e r z o e k m e d e w e r k e n d e w a t e r s c h a p p e n , de O o s t e r m o e r s c h e V a a r t , het Middenveld, de Wold Aa, de V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa en het R i e g m e e r , w e r d e n in de p e r i o d e na 1940 opgericht en zijn ontstaan door c o n c e n t r a t i e van een a a n t a l k l e i n e r e eenheden. De v e r b e t e r i n g s w e r k e n ten a a n zien van de w a t e r b e h e e r s i n g die in a l l e w a t e r s c h a p p e n v r i j ingrijpend p l a a t s -vonden, zijn r e e d s voltooid of n a d e r e n hun voltooiing.
T a b e l 1 geeft een o v e r z i c h t van de g e b i e d s o p p e r v l a k t e die in het o n d e r -zoek w e r d b e t r o k k e n , de te b e w e r k e n leidingoppervlakte in totaal zowel a l s n a a r het l e i d i n g o n d e r d e e l (bodem, b e r m of schouwpad en talud) en de lengte van het in h e t o n d e r z o e k s g e b i e d gelegen w a t e r l o p e n n e t (voor z o v e r in o n d e r -houd 'en b e h e e r bij het desbetreffende w a t e r s c h a p ) .
T a b e l 1. Te b e w e r k e n leidingoppervlakte van 5 D r e n t h s e w a t e r s c h a p p e n p e r o n d e r d e e l , t o t a a l en a l s p e r c e n t a g e van de oppervlakte van het w a -t e r s c h a p
Waterschap
2 3 4 5 6 Opper- Oppervi. Verhou-Gebieds- Opper- vlakte bodem + ding opper- vlakte taluds taluds boven/ vlakte* bermen boven onder
(ha) (ha) water water (ha) (ha)
onder
5 6 - ^
7 » 9 10 11 Totaal Percen- Gem.te Water-te be- tage LengWater-te bewer- lopenwerken van de water ken dicht -opper- gebieds- lopen breed- held vlakte opper- (km) te , 1
(ha) vlakte (m /ha)
1.Oostermoersche Vaart 2.Middenveld 3.Wold Aa 4.Vledder- en Wap-serveense Aa 5.Riegmeer 24000 55,5 85,0 122,4 I56OO 8,7 26,6 25,3 I50OO 24,3 65,5 82,4 15400 21,7 44,5 65,8 10000 4,5 16,2 18,2 1,15 262,9 1,10 225,1 11,7 9,4 1,40 60,6 0,39 80,0 7,6 5,1 1,09 172,2 1,15 208,3 8,3 13,9 1,01 132,0 0,86 117,3 U , 3 7,6 1,13 38,7 0,39 *+3,3 8,9 4,3 Totaal 80000 114,5 237,8 314,1 1,12 666,4 0,83 674,0 10,1 8,4
* Geschatte gebiedsgrootte van het afwaterend gebied waarin de onderzochte leidingen voorkomen
Bovendien zijn in t a b e l 1 b e r e k e n d : de verhouding van het boven - en onder w a t e r gelegen gedeelte van de t e b e w e r k e n l e i d i n g e p p e r v l a k t e ( k o l o m 6), de te b e w e r k e n o p p e r v l a k t e a l s p e r c e n t a g e van de gebiedsoppervlakte (kolom 8) en de waterlopen-dichtheid (kolom 10).
* Op a a n v r a a g v e r k r i j g b a a r bi j het I. C. W. 142
- 3
Gemiddeld wordt in deze w a t e r s c h a p p e n 0, 83% van de g e b i e d s o p p e r v l a k -te b e w e r k t . De p r o c e n t u e e l g r o t e , bij het onderhoud b e t r o k k e n , oppervlak-te en de dichtheid van het w a t e r l o p e n n e t van de w a t e r s c h a p p e n de O o s t e r m o e r s c h e V a a r t en de Wold Aa komen duidelijk n a a r v o r e n .
De verhouding van de oppervlakte boven w a t e r en onder w a t e r ligt e n i g s -z i n s boven 1. Het w a t e r s c h a p Middenveld v o r m t h i e r o p een u i t -z o n d e r i n g m e t r e l a t i e f ( 1 , 4) een groot gedeelte boven w a t e r (taluds en b e r m e n ) . Dit vindt zijn o o r z a a k in de relatief grote lengte aan kleine leidingen in dit w a t e r s c h a p (zie t a b e l 2).
Ten behoeve van een inzicht in de invloed van de afmetingen van de l e i -dingen op de o n d e r h o u d s t e c h n i e k en - k o s t e n zijn alle lei-dingen onder a n d e r e ingedeeld in b r e e d t e - k l a s s e n op de w a t e r s p i e g e l . Tabel 2 geeft h i e r v a n een o v e r z i c h t . T a b e l 2. V e r d e l i n g van de leidingen n a a r b r e e d t e - k l a s s e n Klasse-•verdeling breedte op de waterspiegel klasse 1 1 2 3 4 5 breedte (m) 2 0,00 - 2,00 2,01 - 4,00 4,01 - 6,00 6,01 - 8,00 8,01 -10,00 6 meei dan 10,00 Totaal Oostermoer-sche Vaart lengte in km 3 40,4 95,8 20,9 34,9 -33,1 225,1 % 4 17,9 42,7 9,2 15,5 -14,7 100,0 Middenveld lengte in km 5 38,5 23,0 7,2 -11,3 -8o,o % 6 48,1 28,7 9,0 -14,2 -100,0 Wold lengte in km 7 50,0 115,6 U . * 10,7 8,7 11,9 208,3 Aa % 8 24,0 55,6 5,4 5,1 4,2 5,7 100,0 Vledder-• en Wapserveense Vaart lengte in km 9 13,4 ^9,7 16,4 19,6 6,8 11,4 117,3 % 10 11,4 42,4 14,0 16,7 5,8 9,7 100,0 Riegmeer lengte in km 11 7,4 17,6 13,9 1,4 -3,0 43,3 12 I?.-: 40,6 32,1 3,2 -6,9 100,0
H e t m e r e n d e e l d e r leidingen (54 - 80%) bevindt zich i n c d e b r e e d t e k l a s s e n ; tot 4, 00 m e t e r . De w a t e r s c h a p p e n Middenveld en Wold Aa, hebben v e r r e w e g het m e r e n d e e l in de 2 k l e i n s t e k l a s s e n , r e s p e c t i e v e l i j k 77 en 80%. Bij de w a t e r
schappen O o s t e r m o e r s c h e V a a r t , V l e d d e r en W a p s e r v e e n s e Aa en R i e g i -m e e r i s dit beduidend -m i n d e r n a -m e l i j k r e s p e c t i e v e l i j k 60, 54 en 58%.
In h e t w a t e r s c h a p Vledder-en W a p s e r v e e n s e Aa zijn de leidingen het r e g e l m a t i g s t o v e r de k l a s s e n v e r d e e l d .
III. TOEGEPASTE METHODEN VOOR HET LEIDINGONDERHOUD
Het leidingonderhoud i s overwegend in h a n d k r a c h t u i t g e v o e r d . Alleen door het w a t e r s c h a p de O o s t e r m o e r s c h e V a a r t i s in r u i m e m a t e ook gebruik gemaakt van m a c h i n e s - Bij dit w a t e r s c h a p zijn voor het t a l u d - m a a i e n gebruikt:
1 Rika;
2 c o m b i n a t i e s van een Wibo, gekoppeld aan een A g r i a - t r e k k e r ;
1 combinatie van een John D e e r e Lanz 300 t r a c t o r m e t de W i s s e k e r k e m a a i b a l k en h a r k u i t r u s t i n g .
M e c h a n i s c h onderhoud van het n a t t e profiel i s v o o r t s v e r r i c h t m e t : 1 veegboot, die een V - v o r m i g m e s o v e r de bodem voortbeweegt; 1 t r a c t o r (Zetor) v o o r z i e n van een in h o r i z o n t a l e stand g e p l a a t s t e s t a l e n t r e k b a l k w a a r a a n een V - v o r m i g m e s i s b e v e s t i g d , dat door de w a t e r g a n g wordt v o o r t g e t r o k k e n .
Onderhoud van het schouwpad i s v e r r i c h t m e t onder a n d e r e : 2 G r a v e l y c i r k e l m a a i e r s ;
1 Votex, gekoppeld aan een John D e e r e Lanz 500.
In de w a t e r s c h a p p e n de Vledder en W a p s e r v e e n s e Aa en de Wold A a , worden de b e r m e n en t a l u d s m e t een A g r i a m a a i e r b e w e r k t , t e r w i j l de t a l u d -m a a i e r Rika in gebruik i s bij Middenveld, de Wold Aa en de O o s t e r -m o e r s c h e V a a r t . Het w a t e r s c h a p R i e g m e e r v e r r i c h t het onderhoud geheel in h a n d k r a c h t .
Voor een u i t g e b r e i d e o m s c h r i j v i n g van de genoemde werktuigen wordt v e r w e z e n n a a r nota 410 van het I. C. W.
Het r e i n i g e n l a n g s c h e m i s c h e weg door m i d d e l van bespuiten m e t C . M . U . of D. C . M . U . vond t o e p a s s i n g in een aantal droge w a t e r g a n g e n van de w a t e r -schappen Wold Aa en Middenveld. V e r d e r zijn p l a a t s e l i j k nog enkele m i d d e l e n op b a s i s van proefnemingen t o e g e p a s t . Een o v e r z i c h t van de t o e g e p a s t e o n d e r -h o u d s m e t -h o d e n i s gegeven in t a b e l 3.
T a b e l 3. P r o c e n t u e l e v e r d e l i n g van de o n d e r h o u d s m e t h o d e n uitgedrukt in p e r -centen van de totaal b e w e r k t e lengten
Onderhoudstechniek 1 1.Maaien in handkracht ( 2.Idem (schakelmes) 3.Zetor + V-nes t.Veegboot + V-mes 5.Rika 6.Agria + Wibo 7.Agria maaier 8.Lanz J00 + Wissekerke 9.Gravely 10.Lanz 500 + Votex 11.Chemisch % van de totaal bewerkte lengte in alle water-schappen zeis 2 )48,5 12,4 4,4 0,8 7,2 8,1 2,5 2,0 7,1 4,9 2,1 f* van de bodem 3 53,9 28,9 10,3 1,9 -5,0
totaal bewerkte lengt< onderdeel taluds 4 27,0 -26,9 31,9 6,3 7,9 -bermen 5 — -59,0 41,0 -e p-er leiding-uenueut taluds 6 88,0 -3,0 -9,0 - uuueiiH-taluds 7 100,0
5
-In t a b e l 3 i s het in h a n d k r a c h t h a r k e n van de t a b i d s buiten beschouwing gelaten. E g a l i s e r e n en afplaggen zijn aan het m a a i e n t o e g e r e k e n d . De w e r k tuigen zijn in de beschouwing opgenomen voor z o v e r het betreft de w e r k z a a m -heden m a a i e n , h a r k e n , r u i m e n en eggen. T r a n s p o r t , r o l l e n , en d e r g e l i j k e zijn buiten beschouwing gelaten.
Bij een vergelijking van het in h a n d k r a c h t u i t g e v o e r d e onderhoud (methoden 1 en 2) m e t het m e c h a n i s c h r e i n i g e n , blijkt dat in deze w a t e r s c h a p p e n r u i m 60% van het totale onderhoud in h a n d k r a c h t wordt u i t g e v o e r d (kolom 2). Van het o n -d e r -d e e l bo-dem wor-dt bijna 83% in h a n -d k r a c h t u i t g e v o e r -d en van -de t a l u -d s 27%; het o v e r i g e onderhoud geschiedt nagenoeg geheel m e c h a n i s c h , voor z o v e r de o n d e r -delen niet g e c o m b i n e e r d worden gereinigd.
Uit de t a b e l blijkt dat het m e c h a n i s c h onderhoud zich v o o r a l c o n c e n t r e e r t op b e r m e n en t a l u d s . O p g e m e r k t wordt nog dat de gegevens over het b e r m e n onderhoud u i t s l u i t e n d b e t r e k k i n g hebben op het w a t e r s c h a p de O o s t e r m o e r s c h e V a a r t .
IV. DE ONDERHOUDSKOSTEN
A. Algemeen
De o n d e r d e l e n van het leidingprofiel, w a a r o p de v e r r i c h t e b e w e r k i n g e n b e t r e k k i n g hebben zijn: 1. b o d e m 2. t a l u d s 3. bodem + t a l u d s (gecombineerd) 4. b e r m e n 5. b e r m e n + t a l u d s (gecombineerd)
In deze nota i s aandacht b e s t e e d aan de k o s t e n van het m a a i e n en aan de
k o s t e n van het m e c h a n i s c h onderhouden, w a a r b i j w e r k z a a m h e d e n a l s h e r s t e l l e n , uitplaggen, ijshakken, v e r v o e r en a f r a s t e r e n niet in beschouwing zijn genomen; o n d e r m e e r omdat o m t r e n t deze w e r k z a a m h e d e n geen gegevens voor a l l e w a t e r -schappen bekend zijn.
Behalve de k o s t e n zijn voor de v e r s c h i l l e n d e t o e g e p a s t e w e r k m e t h o d e n e v e n e e n s de w e r k c a p a c i t e i t en de gemiddelde k o s t p r i j s p e r eenheid van l e i d i n g -o p p e r v l a k t e b e r e k e n d .
Bij een vergelijking van het k o s t e n p e i l van leidingonderhoud z o a l s dit in de v e r s c h i l l e n d e w a t e r s c h a p p e n gedurende 1963 heeft gegolden zijn de volgende punten in overweging genomen:
6
-2 1 1. Men kan de kosten v e r g e l i j k e n p e r m leidingoppervlakte en p e r m leiding.
Het i s duidelijk dat v o o r het k o s t e n p e i l de t e b e w e r k e n o p p e r v l a k t e de m e e s t 1 2
r e l e v a n t e factor i s . De kosten p e r m en p e r m zullen s l e c h t s dan o v e r e e n -komen indien de b e w e r k i n g s b r e e d t e (het quotiënt van de oppervlakte van de leidingen en de d a a r b i j b e h o r e n d e leidinglengte) p e r g r o e p van leidingen die in beschouwing wordt genomen, in dezelfde o r d e van grootte ligt;
2. De v e r s c h i l l e n in m e c h a n i s a t i e g r a a d . Deze kunnen zijn v e r o o r z a a k t door v e r s c h i l l e n in b o d e m g e s t e l d h e i d en door de c o n s t r u c t i e van de leidingen, z o a l s p r o f i e l v o r m , aanwezigheid en b r e e d t e van de s c h o u w b e r m e n , o n d e r -b r e k i n g e n van de t a l u d s door zij sloten, aanwezigheid van d a m m e n , d u i k e r s , en d e r g e l i j k e ;
3. E r m o e t rekening worden gehouden m e t de gemiddelde o n d e r h o u d s t o e s t a n d , die kan uiteenlopen a l s gevolg van v e r s c h i l l e n in kwaliteit van het onderhoud; 4. De p e r seizoen v e r r i c h t e d r a a i u r e n van de w e r k t u i g e n zijn b e l a n g r i j k , o m
-dat zij bij geringe aantallen de k o s t e n s t e r k beïnvloeden.
In de b e r e k e n i n g e n zijn s l e c h t s d i r e c t e k o s t e n f a c t o r e n in a a n m e r k i n g g e -n o m e -n . O v e r h e a d k o s t e -n zij-n buite-n beschouwi-ng gelate-n.
Ad 1. De b e w e r k t e oppervlakte
In t a b e l 4 zijn de gemiddelde b r e e d t e n van b e w e r k i n g van de l e i d i n g o n d e r -delen bodem en t a l u d s b e r e k e n d , v e r d e e l d in 6 k l a s s e n van b r e e d t e op de w a t e r s p i e g e l . Onder bodem wordt s t e e d s v e r s t a a n het totale l e i d i n g p r o -fiel o n d e r de w a t e r s p i e g e l . D a a r het gaat om de t e b e w e r k e n o p p e r v l a k t e heeft de aangegeven b e w e r k i n g s b r e e d t e van de t a l u d s s t e e d s b e t r e k k i n g op de totale aanwezige t a l u d l e n g t e .
T a b e l 4. Gewogen gemiddelde b r e e d t e voor bodem en t a l u d s (weging n a a r leidinglengte)
Totaal Bewerkingsbreedte in ra per leidingklasse;breedte op de waterspiegel Waterschap te be- ^ ^ 2 _ 4 m i* . 6 m 6 - 8 m 8 - 10 m > 10 m
werken
breedte(mbodem talud bodem talud bodem talud bodem talud bodem talud bodem talud l 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 2,08 3,55 3,31 3,79 5,43 3,84 7,11 4,51 - - 14,03 3,8o 1,00 4,06 2,87 2,94 5,11 2,6o 10,00 4,00 -3,21 2,22 5,02 3,79 6,40 3,00 9,10 2,80 16,52 5,63 1,96 3,09 3,38 3,69 5,06 4,34 7,49 5,07 9,04 2,20 14,86 3,72 Riegmeer 8,9 1,75 2,67 3,35 3,84 5,07 3,6l 7,10 4,60 -Gemiddeld 10,1 1,62 3,62 3,25 3,11 5,17 3,78 7,11 4,44 9,46 3,15 14,72 4,17 142 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wap-serveense Aa 11,7 7,6 8,3 11,3
Uit t a b e l 4 blijkt dat de w a t e r s c h a p p e n O o s t e r m o e r s c h e V a a r t en V l e d d e r -en W a p s e r v e e n s e Aa over het a l g e m e e n de g r o o t s t e b e w e r k i n g s b r e e d t e n te zien geven; het l a a t s t genoemde heeft een g e r i n g e r e wate rlopendicht -heid dan het e e r s t genoemde.
Van de leidingen k l e i n e r dan 2, 00 m , w a r e n bij Wold Aa niet alle m a t e n bekend, zodat h i e r de gemiddelde b e w e r k i n g s b r e e d t e n niet zijn v e r m e l d . Hoewel zich d e r h a l v e een z e k e r e spreiding in de b e w e r k i n g s b r e e d t e n van de leidingonderdelen voordoet zijn de v e r s c h i l l e n niet zodanig dat een k o s -t e n v e r g e l i j k i n g d a a r d o o r onmogelijk word-t.
Ad 2. De m e c h a n i s a t i e
In tabel 5 zijn de b e s t e d e u r e n v e r m e l d voor h e t onderhoud u i t g e v o e r d m e t handktacht en voor het m a c h i n a l e onderhoud ( w e r k t u i g u r e n en bediening s
u r e n ) . Uit deze gegevens kan een m a a t worden afgeleid van de m e c h a n i s a t i e g r a a d van het onderhoud in de v e r s c h i l l e n d e w a t e r s c h a p p e n . De m e c h a n i s a t i e g r a a d i s uitgedrukt in een v e r h o u d i n g s g e t a l aangevende het p e r c e n tage dat de m e t m a c h i n e s b e w e r k t e oppervlakte v o r m t van de t o t a l e b e w e r k -te o p p e r v l a k t e . T a b e l 5. M e c h a n i s a t i e g r a a d . Waterschap 1 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder en W a p -serveense Aa Riegmeer Totaal Aanwezige leiding-lengte in km 2 225,1 80,0 208,3 117,3 43,3 674-, 0 Aan Ie hand-kracht 3 29787 64-18 25004 14987 4424 80620 iidingonderhoud beste-de uren werk-tuig 4 2771 217 330 152 0 347 werktuig bediening 5 4233 434 659 304 0 5630
Totaal bewerkte op-pervlakte in ha in hand-kracht 6 456,5 109,8 372,5 317,9 81,2 1337,9 mecha-nisch 7 482,9 25,6 36,6 17,4 0 562,5 Meel gros 7 6 + ïanisatie-sd in % - x 100 7 8 51,4 18,9 9,0 5,2 0 29,6
Het w a t e r s c h a p O o s t e r m o e r s c h e V a a r t blijkt m e t een m e c h a n i s a t i e g r a a d van 51, 4% het s t e r k s t g e m e c h a n i s e e r d te zijn. In R i e g m e e r i s h e t onderhoud volledig in h a n d k r a c h t u i t g e v o e r d .
Ad 3. De o n d e r h o u d s t o e s t a n d
E e n nauwkeurige b e s c h r i j v i n g van de onderhoudstoe stand i s door h e t o n t b r e k e n van gegevens niet mogelijk. E n e r z i j d s ontbrak d a a r t o e een p r a k
8
-t i s c h e en objec-tieve o n d e r z o e k s m e -t h o d e , a n d e r z i j d s zou d o o r v o e r i n g van een k w a l i t e i t s b e o o r d e l i n g van de o n d e r h o u d s t o e s t a n d in de loop van het seizoen tot u i t g e b r e i d e aanvullende onderzoekingen hebben geleid. De h i e r v o o r benodigde m a n k r a c h t w a s niet b e s c h i k b a a r .
A l s b a s i s voor een globale v e r g e l i j k i n g w e r d de gemiddelde b e w e r k i n g s -frequentie gekozen. Onder b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e wordt v e r s t a a n de totaal b e w e r k t e oppervlakte gedeeld door de aanwezige o p p e r v l a k t e . Deze c i j f e r s zijn p e r w a t e r s c h a p en voor het geheel p e r l e i d i n g k l a s s e w e e r g e g e v e n in t a b e l 6. Met n a d r u k zij v e r m e l d dat deze c i j f e r s s l e c h t s een globale i n -d r u k geven, -d a a r v a r i a t i e s in g r o e i s n e l h e i -d a l s gevolg van v e r s c h i l l e n in b o d e m g e s t e l d h e i d , g r o n d w a t e r d i e p t e en o u d e r d o m van de leidingen m e d e tot v e r s c h i l l e n d e o n d e r h o u d s b e u r t e n kunnen hebben g e l e i d . T e v e n s i s (zie t a b e l 6) voor elk w a t e r s chap een gewogen gemiddelde bewerking sfreq. b e p a a l d . Tabel 6. B e w e r k i n g s f r e q u e n t i e p e r k l a s s e en t o t a a l p e r w a t e r s c h a p
Gemiddelde Bewerkingsfrequentie per klasse breedte op de water-
bewerkings-spi egel van: frequentie Waterschap 1 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wapeer-veense Aa Riegmeer Gemiddeld 0 - 2m 2 2,07 1,18 1,30 3,64 1,72 1,83 2 - 4m 3 2,95 1,73 1,82 2,7^ 2,33 2,42 4 - 6m 4 3,83 2,26 2,49 2,58 2,33 2 89 6 - 8m 5 4,47 -4,43 2,66 1,82 3,83 8 . „ — -10m 6 -3,90 4,34 2,84
T77 "~
> 10m 7 4,24 -3,82 3,01 1,28'T8o~
in het gehele waterschap 8 3,56 2,21 2,54 2,82 2,10 2,95De leidingen in het w a t e r s c h a p O o s t e r m o e r s c h e V a a r t zijn het v a a k s t g e -reinigd. Het veelvoudiger onderhoud in dit w a t e r s c h a p kan mogelijk m e d e worden v e r k l a a r d door de h o g e r e m e c h a n i s a t i e g r a a d . Over het a l g e m e e n ligt de b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e van de leiding b r e d e r dan ca. 5 m op de
w a t e r s p i e g e l boven de gemiddelde frequentie en die van de s m a l l e r e l e i -dingen e r o n d e r . De b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e n e e m t toe m e t de b r e e d t e van de leiding, m e t u i t z o n d e r i n g van de z e e r b r e d e leidingen. De hoge b e w e r -king sfrequentie bij de V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa van de leidingen in de s m a l s t e k l a s s e v o r m t een opvallende u i t z o n d e r i n g . Het i s n i e t ondenk-b a a r dat dit samenhangt m e t de relatief geringe lengte aan leidingen in deze k l a s s e (11,4%).
U i t e r a a r d i s het i n t e r e s s a n t na te gaan in h o e v e r r e bij het onderhoud a a n -dacht wordt b e s t e e d aan de v e r s c h i l l e n d e l e i d i n g o n d e r d e l e n . In t a b e l 7
9
-zijn voor de o n d e r d e l e n b o d e m , talud, bodem + talud, b e r m en b e r m + t a l u d de b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e v e r m e l d . T a b e l 7. B e w e r k i n g s f r e q u e n t i e p e r o n d e r d e e l W a t e r s c h a p 1 O o s t e r m o e r s c h e V a a r t Middenveld Wold Aa V l e d d e r en W a p s e r -v e e n s e Aa R i e g m e e r Gemiddeld Bodem 2 4 , 2 9 3 , 9 6 2 , 5 2 2 , 3 4 1,46 3 , 2 8 B e w e r k i n g s f r e q u e n t i e _ , , Bodem T a l u d . . , j + talud 3 4 2 , 5 5 1,30 2 , 8 4 2,36 3 , 0 8 2 , 4 4 1,46 1,34 1,86 1,17 1,23 1,57 B e r m 5 3,40 -_ -3,40 B e r m + talud 6 0,47 -2 , 1 6 2 , 1 9 -1,12
Voor de w a t e r s c h a p p e n O o s t e r m o e r s c h e V a a r t en Middenveld blijkt het a a n t a l m a l e n dat de bodem wordt g e r e i n i g d b e l a n g r i j k h o g e r te zijn dan dat van de t a l u d s . D e waterschappen Wold Aa en V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa r e i n i g e n deze o n d e r d e l e n even vaak. In het w a t e r s c h a p R i e g m e e r i s
relatief v e e l aandacht geschonken aan de t a l u d s . Uit h e t oogpunt van w a -t e r b e h e e r s i n g zijn deze c i j f e r s in z o v e r r e van belang da-t he-t r e i n i g e n van de b o d e m , w a a r o n d e r in dit o n d e r z o e k t e v e n s s t e e d s i s b e g r e p e n het gedeelte van het talud dat zich o n d e r w a t e r bevindt, aanleiding geeft tot l a g e r e s t r o m i n g s w e e r s t a n d e n , w a a r m e e een vlotte a a n - en afvoer mogelijk blijft.
De b o d e m i s in het w a t e r s c h a p O o s t e r m o e r s c h e V a a r t het veelvuldigst schoon g e m a a k t .
Ad 4. De invloed van het a a n t a l d r a a i - u r e n
Door enkele w a t e r s c h a p p e n zijn aanvullende gegevens t e r beschikking g e steld betreffende bijkomende kosten van de w e r k t u i g e n ( r e p a r a t i e , b r a n d -stoffen e. d. ) m e t behulp w a a r v a n de d r a a i - u u r k o s t e n w e r d e n b e r e k e n d . H i e r b i j w e r d uitgegaan van het in 1963 w e r k e l i j k g e m a a k t e a a n t a l d r a a i -u r e n . De -u -u r p r i j z e n , w a a r m e e i s g e r e k e n d bij de v a s t s t e l l i n g van de onder-houdskosten zijn gegeven in t a b e l
* 60 c • H > '1-3 • H h •P g 3 - P •g I S •P § +> ta o .3 S C0 (H G G eu <D • H 4J TJ W A S . <° i ï u cd eu co œ * <u l •o eu a - H 0) - p s 0) O (4 Jd CO • r j a ä 2 U) 1 0) Q) ' H +5 i H C (4 JB S> ce > •• + <M -o O 3 •P O in J3 •o t« c eu s) -a u a ca o 1 b «M O) u a JS eu O - P w »
ss
1 ::? « J3 M o : ? " 7.3 cd • 5 * A If • H Ö > «H *n> • H a> ^ • g O - H U) fc, S3 8. in • ^ 4 . FH 11) a . si *> in a o 3 « > . c 1 ' H H es C CH CD Q. C O - P Ifl O • e • u U 3 3 •a tC J <=>• > - P to CD'S«. O ja 1 T ) "I h CD <U S M p • H CS CS SP u •Ö eu JO c eu > ci 2 cS 60 • H S •P M eu » I A1 1 *
LA J«S a eu rH en •Ö 10 -> 'S Ri I A LA p -I A LA ai - * ° - * 8 UN 3 è > " f A C O v O C O C O C O e J v i A A J O J t c O o <M t o i C0 CM 8 •» ( A CM CO 9* *r 8 »• R o g •• I A o co I A O LA V CM O 8 I A r* O co CM I A S I A O vO O S #> c^. LA I A oô" oô" IN m 8 0,2 0 0,2 5 0,3 2 R eô" 8 R r- IN i A tr\ » I N o I A LA LA O LA I A O \D R CM CM I A (M R " Î A S N o a i S N N S o S v * C \ i ^ - - 4 - v X > C T » r A v - r - O I A R CM IN O I A S R t cJ • * \D vO 8 S" S 8 8 o co O [ A I A l N C7\ C0 8 R S (M I N \0 o I A « O os
I A -* CM 8 § I A r-0\ <j\ co O N r A C O v O * ~ O -Ç^ CT^fNvû S p l N l A l A C ^ l N C V I v D Q O O O I A 'S R S * R P - t A eo -=f IM O O L A N C cd i J eu •H eu > CS i cd 4P É I A -ïf (1) en w iä 1-3 • a • 1-3 X o • P 5 £-. O •P cSi - p eu eu f-. O •a eu o a e-i eu - P en o o t cd cd > cd-.a
c eu cd•a
•tas
o vO tt s t1' <N eâ" CM f A Ci" CN eo" R o I A O * O I A O R o o LA 8 I A CM vO \0 O VO r -o vu O-R <M LA • H fH JP • w • H h 4P • T* i. * cd << 3= + eu 1 in s- a eu tu -a tu •o > d ) <H11
-Het r e n t e v e r l i e s w e r d b e r e k e n d n a a r 5% van de v e r m e l d e k o s t p r i j s en p e r d r a a i - u u r o m g e r e k e n d v o l g e n s :
R = "ö TTÏÏT—5— = °» 0 2 5 H ' w a a r i n :
v 2 x 100 x B B
R = het gemiddelde r e n t e v e r l i e s p e r d r a a i - u u r in guldens A = de k o s t p r i j s van het w e r k t u i g in guldens
B = het g e m e t e n a a n t a l d r a a i - u r e n in het beschouwde j a a r .
Voor de b e r e k e n i n g van de r e s t w a a r d e i s bij de t r a c t o r e n uitgegaan van 10% van de a a n s c h a f p r i j s , te v e r d e l e n over de j a r e n van de af s c h r i j v i n g s p e r i o d e en o m g e s l a g e n o v e r het a a n t a l d r a a i u r e n in 1963. Bij de v e e g -boot i s uitgegaan van 20% van de a a n s c h a f p r i j s .
De bedieningskosten w e r d e n bepaaldddoor de b e r e k e n d e gemiddelde b e z e t t i n g s g r a a d p e r werktuig te v e r m e n i g v u l d i g e n m e t een voor alle w a t e r schappen geldende m a n u u r p r i j s van ƒ 3,80, welke a l s volgt i s s a m e n g e -steld:
Gemiddeld uurloon bij l o s d i e n s t v e r b a n d van de v a k a r b e i d e r B (ƒ85, 95) volgens C A . O. - r e g e l i n g en bij 4 5 - u r i g e w e r k w e e k a c c o o r d d e r v i n g s t o e s t a g (10%) v a c a n t i e b o n w a a r d e (ƒ10, 20/week) d i p l o m a - t o e slagen (ƒ 1 , 5 0 / w e e k ) kledingvergoeding af s t a n d s - en g e r e e d s c h a p p e n v e r g o e d i n g (ƒ1, 25/dag) schaft- en s c h u i l g e l e g e n h e i d s v e r g o e d i n g (ƒ 1, - / d a g ) é é n m a l i g e u i t k e r i n g (ƒ 2, - / w e e k ) h u u r c o m p e n s a t i e (ƒ 5, 75/week) v e r z e k e r i n g e n ; r i s i c o d e k k i n g sociale l a s t e n , door w e r k g e v e r te b e t a l e n (18, 4%) Totale loonkosten p e r m a n u u r ƒ 3, 80 A l s b a s i s voor deze loonberekening diende de C . A . O . voor de a k k e r - en weidebouw en de v e e h o u d e r i j in de p r o v i n c i e D r e n t h e voor het c o n t r a c t j a a r 1963 1964 en het voor dat j a a r gegeven a d v i e s van de D r e n t h s e W a t e r -schap sbond.
De invloed die het a a n t a l d r a a i u r e n p e r j a a r op de hoogte van de w e r k -tuigkosten p e r d r a a i - u u r heeft, blijkt duidelijk uit t a b e l
9-142 ƒ ƒ ƒ 1,91 0 , 1 9 0 , 2 3 2 , 3 3 0 , 0 4 0 , 5 0 0 , 1 4 0,11 0 , 0 4 3,16 0,15 0 , 0 4 0 , 4 7
- 12
T a b e l 9» D r a a i - u u rko sten p e r werktuig of w e r k t u i g + a a n d r i j v i n g , incl. b e d i e n i n g s k o s t e n ; b e r e k e n d n a a r het p r i j s p e i l van 1963 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7-8. 9-10. il. 12. 13. 14. Werktuig Gravely Rika Agria-trekker Agria-maaier Wibo Wissekerke J.D.Lanz 300 J.D.Lanz 500 Votex Zetor Veegboot Wibo Wissekerke Votex Aandrijving Agris Lanz Lanz i 300 500 50 17,43 25,92 22,25 25,81 45,48 29,27 31,95 32,03 9,72 23,38 16,94 67,73 6l,22 42,05 Aantal 100 11,88 18,63 14,75 17,45 24,69 18,35 21,03 20,59 4,34 15,33 11,06 39,44 39,38 24,93 draai-250 8,55 14,26 10,25 12,43 12,20 11,79 14,47 13,54 2,19 10.50 8,43 22,45 26,26 15,73
uren per jaar 500 7,44 12,80 8,75 10,76 8,05 9.62 12,29 11,20 1,46 8.89 6,36 16,80 21.91 12,66 1000 6,88 12,07 8,00 9,93 5,97 8,52 11,19 10,03 1,11 8,09 5,77 13,97 19,71 11,14 1500 6,70 11,82 7,75 9.65 5,27 8,16 10,81 9,63 0,99 7,82 5,57 13,02 18,97 10,62 2000 6,61 11,70 7,63 9,51 4,93 7,98 10,65 9,44 0,93 7,68 5,47 12,56 18,63 10,37
In het a l g e m e e n blijken de u u r k o s t e n snel toe te n e m e n jndien p e r j a a r m i n d e r dan 500 d r a a i - u r e n worden g e m a a k t .
De k o s t p r i j s p e r u u r i s boven ca. 500 d r a a i - u r e n p e r j a a r g r o t e n d e e l s afhankelijk van de kosten van p e r s o n e e l s b e z e t t i n g . R a t i o n a l i s a t i e van het w e r k t u i g e n p a r k w e r k t d a a r dus gunstig op de k o s t p r i j s .
S ' B e r e k e n i n g van de o n d e r h o u d s k o s t e n
Bij alle k o s t e n b e r e k e n i n g e n i s uitgegaan van een m a n u u r p r i j s van ƒ 3, 80. De w e r k e l i j k e kosten van een m a n u u r kunnen h o g e r liggen omdat v e r s c h i l in vergoedingen p e r w a t e r s c h a p mogelijk i s en omdat h i e r geen rekening i s gehou-den m e t financiële v e r p l i c h t i n g e n bij v a s t d i e n s t v e r b a n d , a d m i n i s t r a t i e k o s t e n , o v e r h e a d , en d e r g e l i j k e .
In t a b e l 10 zijn de o n d e r h o u d s k o s t e n b e r e k e n d p e r k l a s s e b e w e r k i n g s -frequentie en p e r k l a s s e b r e e d t e op de w a t e r s p i e g e l .
13 -T a b e l 10 a. Onderhoudskosten in c t s / m p e r b r e e d t e k l a s s e Waterschap totale lengte 1 Leidingbreedte op de waterspiegel <2 m 2-4m 4-6m 6-8m 8-10m > 10m Lengte in km 652 129 301 70 66 27 2 3 4 5 6 7 Gem. kosten , / 1* (cts/m ) 59 Gem.kos-ten per Gem.kos-ten per bewerkings enkele frequentie bewerking Oostermoersehe Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wap-serveense Aa Riegmeer 225 46,5 60,8 64,5 65,3 — 60,0 80 26,6 31,5 44,2 — 58,7 --187* 39,5 45,9 61,2 66,1 44,8 63,1 117 4U,5 42,5 55,5 53,9 54,6 62,0 43 27,4 36,8 50,5 35,0 — 26,9 9 59,1 34,1 48,0 49,1 38,8 10 3,56 2,21 2,54 2,82 2,10 (cts/m1) 11 16,6 15,4 18,9 17,4 18,5 Gemiddeld 37,8 48,4 57,0 61,4 53,2 59,3 49,7 2,95 16,8
* Voor ca. 21 km konden de kosten niet worden berekend i.v.m. het ontbreken van gegevens
T a b e l 10 b . Onderhoudskosten in c t s / m p e r enkele b e w e r k i n g s i n d e l i n g n a a r b r e e d t e k l a s s e Waterschap 1 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wapser-veense Aa Riegmeer Gemiddeld Le: <2m 2 2,9 3,9 5,8 1,9 3,0 3,3 idingbreedte . 2-4m 3 2,2 2,8 3,5 1,8 2,0 2,5 op de 4-6m 4 1,5 2,2 2,5 1.9 2,2 2,2 waterspiegel 6-8m 5 1,0 -1,3 1,4 1,5 1,2 8--10m 6 -1,0 0,8 1,4 -1,0 >10m 7 0,6 -0,7 1,0 1,2 0,7 Gemiddel-de kosten (cts/m2) 8 1.4 2,0 2,2 1.5 2,1 1,7 gemiddeld te bewer-ken breed-te in ml 9 11,7 7.6 8,3 11.3 8,9 10,1
De gemiddelde kosten van het leidingonderhoud in de 5 D r e n t h s e w a t e r -ig
schappen b e d r o e g e n 49. 7 c t s / m (excl. o v e r h e a d k o s t e n ) . Het w a t e r s c h a p Middenveld w a s het l a a g s t m e t 34, 1 c t s / m en het w a t e r s c h a p O o s t e r m o e r
-sehe V a a r t het hoogst m e t 5 9 , 1 c t s / m . In h e t a l g e m e e n n e m e n de k o s t e n p e r m toe bij t o e n e m e n d e l e i d i n g b r e e d t e (tabel 10 a). N e e m t m e n t e v e n s h e t a a n t a l k e r e n dat i s g e r e i n i g d in de beschouwing op dan blijkt dat
14
bij een gemiddelde b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e van 2, 95 de kosten p e r enkele b e -w e r k i n g gemiddeld 16, 8 c t s / m hebben b e d r a g e n m e t een v a r i a t i e van 15, 4 tot 18, 9 c t s / m . De afwijkingen zijn d e r h a l v e dan veel g e r i n g e r . De in t o
-1
t a a l hoge k o s t e n p e r m voor het w a t e r s c h a p O o s t e r m e e r s c h e V a a r t kunnen w o r d e n v e r k l a a r d door de relatief hoge b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e (3, 56). U i t e r
-2
a a r d v o r m t de k o s t p r i j s p e r m p e r enkele b e w e r k i n g een e x a c t e r e v e r g e l i j k i n g s b a s i s (tabel 10b). Uit de t a b e l volgt dat het w a t e r s c h a p O o s t e r m o e r
-sche V a a r t (1) en het w a t e r s c h a p V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa (4) m e t een k o s t p r i j s van r e s p e c t i e v e l i j k 1, 4 en 1, 5 c t s / m het l a a g s t zijn. De d r i e a n -d e r e w a t e r s c h a p p e n te weten Mi-d-denvel-d (2), Wol-d Aa(3) en R i e g m e e r (5) zijn b e l a n g r i j k d u u r d e r m e t respectievelijk 2, 0, 2, 2 en 2 , 1 c t s / m .
Het uiteenvallen in 2 groepen kan worden v e r k l a a r d uit h e t v e r s c h i l in de gewogen gemiddelde b r e e d t e (in m ) die m o e t w o r d e n b e w e r k t . Voor de e e r s t e twee w a t e r s c h a p p e n b e d r a g e n deze r e s p e c t i e v e l i j k 1 1 , 7 en 1 1 , 3m en voor de l a a t s t g e n o e m d e r e s p . 7, 6, 8, 3 en 8, 9 m . Bovendien ligt de b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e in de twee e e r s t g e n o e m d e w a t e r s c h a p p e n (1) en (4) b e -l a n g r i j k h o g e r n a m e -l i j k 3 , 56 en 2, 82 t e n opzichte van 2, 2 1 , 2, 54 en 2 , 1 0 . Het d u u r d e r e onderhoud van k l e i n e r e leidingen i s toe te s c h r i j v e n aan het feit dat een z e i s m o e i l i j k e r i s t e h a n t e r e n door de s t e i l e r e t a l u d s en de g e -r i n g e b o d e m b -r e e d t e ; bovendien -r a k e n deze leidingen , m e t in het a l g e m e e n s t e v i g e r w a t e r p l a n t e n (stengelplanten) b e g r o e i d en i s deze v e g e t a t i e v e e l a l d i c h t e r n a a r m a t e de leiding in afmeting afneemt.
Bij de g r o t e r e leidingen vindt m e n deze planten s l e c h t s a l s t a l u d z o o m -b e g r o e i i n g m e t een -b o d e m -b e g r o e i i n g -b e s t a a n d e uit v e e l a l s l a p p e r e planten a l s w a t e r p e s t , fonteinkruid, algen, s t e r r e k r o o s , enz. , bovendien wordt h i e r
2 vaak m e t behulp van hfet s c h a k e l m e s gereinigd; deze m e t h o d e i s p e r m te
reinigen oppervlakte goedkoop.
E e n s te duidelijker blijkt uit deze u i t k o m s t e n van het o n d e r z o e k , dat het ondoenlijk i s op grond van a l g e m e n e k o s t p r i j s g e g e v e n s p e r w a t e r s c h a p en zelfs p e r l e i d i n g k l a s s e c o n c l u s i e s t e t r e k k e n t e n a a n z i e n van h e t niveau w a a r o p de kosten zich bewegen. Zowel de b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e a l s de s a m e n
-stelling van de leidingen n a a r grootte zijn o n m i s b a r e gegevens voor een j u i s t e i n t e r p r e t a t i e van gevonden c i j f e r s en v e r s c h i l l e n .
o
Het v e r l o o p van de k o s t e n in c t s / m in afhankelijkheid van de l e i d i n g -grootte i s nog e e n s w e e r g e g e v e n in figuur 5. De lijn van het w a t e r s c h a p Vled-d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa(4) v e r t o o n t een afwijkenVled-d v e r l o o p .
Het ligt voor de hand t e v e r o n d e r s t e l l e n , dat n a a r m a t e de frequentie van het onderhoud t o e n e e m t de p r e s t a t i e s van m a n en m a c h i n e s n a a r v e r -houding zullen t o e n e m e n a l s gevolg van de m i n d e r z w a r e b e g r o e i i n g .
* 5
-Hierdoor zal de kostprijs per m* dalen. In het geval dat dit verband niet wordt gevonden, zou daaruit de conclusie kunnen worden getrokken dat de organisatie van het onderhoud is afgestemd op de groeisnelheid van het gewas en zou een hogere frequentie van onderhoud samengaan met grotere
groei-snelheid in de betrokken leidingen.
Tabel 10 c. Onderhoudskosten in c t s / m per bewerkingsfrequentieklasse
Waterschap Totale lengte 1 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wap serveense Aa Riegmeer Gemiddeld Lengte in km * 500 2 127 8o 149 i-101 43 <1 48 3 27,7 20,0 31,1 25,6 --24,6 Bewerkings frequent ie 1-2 l80 4 40,6 31,7 39,5 40,0 29,5 37,2 2-3 106 5 53,5 45,4 56,2 47,0 45,0 50,1 3-4 80 6 73,4 58,7 68,4 55,4 65,7 4-5 64 7 68,2 --58,6 56,3 61,3 >5 22 8 93,7 — — 73,4 87,1 Gemid-- delde kosten — (cts/m1; 9 59,1 34,1 48,0 49,1 38,8 49,7 Gemiddel-de bewer- kingsfre-quentie 10 3,56 2,21 2,54 2,82 2,10 2,95 Gemiddelde kosten per enkele be-werking (cts/m1) 11 16,6 15,4 18,9 17,4 18,5 16,8 * Voor het overige aantal kilometers kon de bewerkingsfrequentie niet worden vastgesteld i.v.m.
het ontbreken van gegevens
Tabel 10 d. Onderhoudskosten in c t s / m per enkele bewerkingsindeling naar bewerkingsfrequentieklasse
Bewerkingsfrequentie Waterschap
(1 1-2 2-3 3-4 4-5 >5
2 3 4 5 6 7
Gemid- Gemiddel- Totale delde de bewer-kosten king.-.breed- kingsfre-(cts/m2) te in ml quentie 8 9 10 Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wapser-veense Aa Riegmeer 6,5 2,8 2,2 2,2 0,8 0,9 4,0 3,1 2,5 1,0 -4,8 4,0 2,4 1,9 0,8 3,3 2,1 1,5 1,4 1,4 1,7 2,0 2,1 -1,4 2,0 2,2 1,5 2,1 U.7 7,6 8,3 11,3 8,9 3.56 2,21 2,54 2,82 2,10 Gemiddeld 4,2 3,1 2,1 1,7 0,9 1,1 1.7 10,1 2,95 142
16
-A
In t a b e l 10 c zijn de onderhoudskosten in c t s / m in afhankelijkheid van de k l a s s e n van b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e w e e r g e g e v e n .
1
Uit de c i j f e r s volgt dat de kosten p e r m m i n d e r dan e v e n r e d i g t o e n e - . m e n b i j oplopende b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e s . Dit komt nog e e n s tot uitdrukking in t a b e l 10 d, w a a r i n de k o s t e n in c t s / m p e r enkele b e w e r k i n g zijn w e e r g e geven. Uit deze c i j f e r s volgt een s t e r k e afname van de k o s t e n bij t o e n e m e n -de frequentie. Uit t a b e l 10b en fig. 5 i s r e e d s gebleken dat -de k o s t e n in
o
c t s / m e v e n e e n s afnemen bij t o e n e m e n d e l e i d i n g g r o o t t e . Uit t a b e l 6 i s r e e d s gebleken dat bij t o e n e m e n d e leidinggrootte de b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e
2
t o e n e e m t . De afname van de e e n h e i d s k o s t e n p e r m bij de b e w e r k i n g s f r e -quentie wordt dus beïnvloed door he^rfeit, dat de grote leidingen in h o g e r e f r e q u e n t i e k l a s s e n s t e r k zijn v e r t e g e n w o o r d i g d en deze relatief goedkoop in onderhoud zijn (goedkoper bodemonderhoud).
Uit figuur 3 blijkt, dat de g r o t e r e b e w e r k i n g s b r e e d t e s voorkomen bij de h o g e r e b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e s ( r e c h t s in de figuur). Door een c o r r e c t i e op de b r e e d t e kan de afname van de e e n h e i d s k o s t e n bij t o e n e m e n d e f r e q u e n -tie w o r d e n b e n a d e r d . Volgens deze b e n a d e r i n g v e r t o n e n de e e n h e i d s k o s t e n in de w a t e r s c h a p p e n Middenveld en Wold Aa een s t e r k e r e afname bij t o e -n e m e -n d e b e w e r k i -n g s f r e q u e -n t i e (0, 8 c t s / m p e r e x t r a bewerki-ng)da-n de w a t e r s c h a p p e n O o s t e r m o e r s c h e V a a r t , V l e d d e r - en W a p s e r v e e n s e Aa (0, 6 c t s / m p e r e x t r a bewerking). De v o o r k o m e n d e f r e q u e n t i e s in het w a -t e r s c h a p R i e g m e e r liepen -te weinig ui-teen öm in di-t opzich-t c o n c l u s i e s -te t r e k k e n .
C De e e n h e i d s k o s t e n van de v e r s c h i l l e n d e onderhoudsmethoden
De c a p a c i t e i t en de gemiddelde k o s t p r i j s p e r eenheid van l e i d i n g o p -p e r v l a k t e zijn v o o r 1963 b e r e k e n d . Voor m a a i e n m e t de z e i s of het r e i n i g e n
2 m e t s c h a k e l m e s wordt onder c a p a c i t e i t v e r s t a a n het a a n t a l g e m a a i d e m p e r m a n u u r . Bij m e c h a n i s c h e reiniging i s voor bepaling van de c a p a c i t e i t g e r e k e n d m e t de b e w e r k t e oppervlakte p e r d r a a i - u u r (dus onafhankelijk van het a a n t a l bedienend p e r s o n e e l ) .
Een o v e r z i c h t van de c a p a c i t e i t s c i j f e r s en de b e r e k e n d e k o s t e n zijn voor de t o e g e p a s t e onderhoudsmethoden en voor de leidingonderdelen w e e r -gegeven in t a b e l 1 1 .
Voor de veegboot i s g e r e k e n d m e t een bediening van 1 m a n . Voor de Rika en de A g r i a m a a i e r is de gemiddelde u u r p r i j s b e r e k e n d van de in t a -b e l 8 gegeven u u r p r i j z e n -bij de v e r s c h i l l e n d e w a t e r s c h a p p e n .
17
-Tabel 1 1 . Overzicht van de w e r k c a p a c i t e i t en gemiddelde k o s t e n / m leiding bij de t o e g e p a s t e u i t v o e r i n g s t e c h n i e k e n (incl. b e d i e n i n g s -k o s t e n ) Leidingonderdeel en u i t v o e r i n g s t e c h n i e k W e r k c a p a c i t e i t in m p e r d r a a i -u -u r 980 3170 100 1300 1270 1160 3200 180 1100 1050 Gemiddelde k o s t e n in c t s / m 0 , 8 3 0 , 4 9 3 , 8 0 1,04 1,27 1,49 1,17 2 , 1 1 1,47 1,29 a. Het m a a i e n van de b e r m e n 1. G r a v e l y 2. Votex + Lanz 500 b. Het m a a i e n van de t a l u d s t r o k e n 1. in h a n d k r a c h t m e t z e i s 2. A g r i a t a l u d - m a a i e r 3. Rika 4. A g r i a + Wibo 5. W i s s e k e r k e + Lanz 300 c Het m a a i e n van b e r m e n + t a l u d s 1. in h a n d k r a c h t m e t de z e i s 2. Rika 3. A g r i a - m a a i e r
d. Het m a a i e n van bodem + t a l u d s 1. in h a n d k r a c h t m e t de z e i s e. Het m a a i e n van b o d e m v e g e t a t i e 1. in h a n d k r a c h t m e t z e i s 2. in h a n d k r a c h t m e t s c h a k e l m e s 3. veegboot + V - m e s 4. Z e t o r + V - m e s 110 150 630 2150 3200 3,45 2 , 5 3 0,60 0 , 4 4 0,45
Hoewel bij het b e r m e n m a a i e n de Votex p e r d r a a i - u u r aanzienlijk d u u r d e r 2
w a s dan de G r a v e l y , b e d r o e g de k o s t p r i j s p e r m te b e w e r k e n o p p e r v l a k t e s l e c h t s ca. 60% van die van de G r a v e l y . Dit i s een gevolg van de g r o t e r e w e r k b r e e d t e en een w e r k c a p a c i t e i t die voor de Votex ca. 200% h o g e r lag dan voor de G r a v e l y .
1
Schouwpaden m e t een b r e e d t e van 2 m en m e e r kunnen dus v o o r d e l i g e r worden b e w e r k t m e t de Votex. De m e t de Rika behaalde w e r k c a p a c i t e i t v a r i e e r d e nogal; dit i s aannemelijk, omdat de hoedanigheid van de t a l u d s van invloed i s op de
snelheid, die m e t de werktuigen kan worden b e r e i k t ; ook optredende stagnatie door het v e r s t o p t r a k e n van de m e s s e n b a l k speelt een rol.
Hoewel de w e r k c a p a c i t e i t van de A g r i a - m a a i e r s l e c h t s weinig h o g e r ligt 2
dan van de Rika, blijken de kosten p e r m b e w e r k t e leidingoppervlakte r u i m
18
-18% l a g e r t e liggen. De W i s s e k e r k e kost p e r d r a a i - u u r r u i m het dubbele van een Wibo, m a a r door de veel g r o t e r e c a p a c i t e i t van de W i s s e k e r k e zijn de k o s t e n p e r
2
m b e w e r k t e leidingoppervlakte l a g e r dan bij het onderhoud m e t de Wibo.
Indien h e t v o o r de W i s s e k e r k e noodzakelijk b r e d e r e onderhoudspad (ca. 2 , 5 0 m ) in a a n m e r k i n g wordt genomen, blijkt de Wibo relatief goedkoper uit
t e vallen. De gemiddelde w e r k b r e e d t e w a s voor beide werktuigen o n g e v e e r gelijk. H i e r b i j dient t e worden o p g e m e r k t dat m e t de Wibo gelijktijdig wordt g e m a a i d en g e h a r k t , dit in t e g e n s t e l l i n g m e t de W i s s e k e r k e die bij de g e b r u i k t e montage het m a a i e n en h a r k e n afzonderlijk v e r r i c h t e . De kosten van de W i s s e k e r k e w e r d e n e c h t e r e n i g s z i n s beïnvloed door het gering aantal d r a a i - u r e n die in het seizoen zijn gemaakt.
2
Het m a a i e n in h a n d k r a c h t i s p e r m voor de t a l u d s r u i m 10% d u u r d e r dan voor de bodem. De m e c h a n i s c h e methoden bij het t a l u d m a a i e n zijn allen goedkoper dan bij u i t v o e r i n g in h a n d k r a c h t . De e e n h e i d s k o s t e n van m e c h a n i s c h r e i -nigen b e d r a g e n ca. 40% van die van onderhoud in h a n d k r a c h t . E c h t e r dient m e n
2
bij de k o s t p r i j s p e r m van een b e p a a l d e g e m e c h a n i s e e r d e m e t h o d e de i n v e s t e r i n g s k o s t e n m e e te r e k e n e n van de noodzakelijke v e r b r e d i n g van het o n d e r h o u d s -pad. Stelt m e n de g r o n d w a a r d e op ƒ 8000 p e r h a t e g e n 6% r e n t e en n e e m t m e n
een e x t r a b e r m b r e e d t e aan van 0, 5 m , dan l e e r t een o r i ë n t e r e n d e b e r e k e n i n g dat een b e s p a r i n g van ca. 30% van de o n d e r h o u d s k o s t e n in h a n d k r a c h t tot de r e ë l e mogelijkheden m o e t worden gerekend.
Het g e c o m b i n e e r d m a a i e n van b e r m e n en t a l u d s of van b o d e m en t a l u d s komt n i e t in alle w a t e r s c h a p p e n voor. Bovendien i s n i e t bekend in welke v e r h o u ding b e r m en t a l u d g e d e e l t e , r e s p e c t i e v e l i j k b o d e m en t a l u d g e d e e l t e , zijn v e r -deeld. De w a a r d e van de h i e r gegeven c a p a c i t e i t e n i s dan ook b e t r e k k e l i j k .
Uit de k o s t e n b e r e k e n i n g blijkt, dat het r e i n i g e n van de bodem m e t het s c h a k e l m e s , veegboot of m e t de Z e t o r + V v o r m i g m e s goedkope w e r k m e t h o -den zijn.
De capaciteit van h e t s c h a k e l m e s i s aanzienlijk g r o t e r dan van de z e i s en de k o s t p r i j s d i e n o v e r e e n k o m s t i g l a g e r . De kwaliteit van het onderhoud lijkt
e c h t e r bij de kleine leidingen g e r i n g , zodat het s c h a k e l m e s w a a r s c h i j n l i j k effectief 1
kan w o r d e n ingezet in leidingen b r e d e r dan 3 à 4 m . V. SAMENVATTING EN CONCLUSIES
Het o n d e r z o e k n a a r de onderhoudskosten in 5 D r e n t h s e w a t e r s c h a p p e n vond p l a a t s onder a u s p i c i ë n van de C o m m i s s i e Economie Waterhuishouding van het P r o v i n c i a a l O n d e r z o e k c e n t r u m van de Landbouw in D r e n t h e .
19
Nadat in 1965 een r a p p o r t w e r d u i t g e b r a c h t en in " W a t e r s c h a p b e l a n g e n " 1965 n r . 17 en 18 een a r t i k e l w a s v e r s c h e n e n o m t r e n t de o n d e r h o u d s k o s t e n in 5 D r e n t h s e w a t e r s c h a p p e n , kwamen sindsdien een a a n t a l v r a a g p u n t e n n a a r v o r e n , die e r t o e hebben geleid dat het o m v a n g r i j k e c i j f e r m a t e r i a a l nog e e n s opnieuw, m a a r dan g e d e t a i l l e e r d e r , w e r d g e a n a l y s e e r d . H i e r t o e w e r d voor een g r o t e r e c o m p u t e r van de Afdeling Bewerking W a a r n e m i n g s u i t k o m s t e n T . N . O. te Wageningen een nieuw r e k e n p r o g r a m m a ontworpen.
Een tweede aanleiding tot een gewijzigd p r o g r a m m a i s gelegen in de geuite wens de gegevens van d r i e a c h t e r e e n v o l g e n d e j a r e n te weten, 1963, 1964 en 1965 m e t e l k a a r t e v e r g e l i j k e n . De gegevens van 1965 w a r e n e e r s t in 1966 b e s c h i k b a a r , hetgeen m e d e een v e r k l a r i n g v o r m t voor het l a t e tijdstip w a a r o p dit d e e l r a p p o r t tot stand i s gekomen. In volgende n o t a ' s zijn op a n a -loge wijze de gegevens o v e r 1964 en 1965 v e r w e r k t .
Uit het o n d e r z o e k k o m e n b e l a n g r i j k e gegevens t e n a a n z i e n van het k o s -tenniveau bij de v e r s c h i l l e n d e o n d e r h o u d s t e c h n i e k e n n a a r v o r e n .
Bij de in 1963 geldende p r i j s v e r h o u d i n g e n i s onderhoud in h a n d k r a c h t b e l a n g -rijk d u u r d e r dan m e c h a n i s c h onderhoud. Voor de t a l u d s en de b e r m e n zijn de e e n h e i d s k o s t e n van m e c h a n i s c h onderhoud voor de v e r s c h i l l e n d e werktuigen
2 2
1,0 à 1,5 e t s p e r m , voor onderhoud in h a n d k r a c h t i s dit 2, 0 c t s / m voor b e r m + t a l u d s en 3, 8 c t s / m voor de t a l u d s . Ten opzichte van het onderhoud in h a n d k r a c h t i s d e r h a l v e bij de huidige p r i j z e n en stand van de t e c h n i e k een b e s p a r i n g mogelijk van c a . 30%. H i e r b i j i s rekening gehouden m e t de e x t r a b e r m b r e e d t e ( l a n d v e r l i e s ) en de h i e r a a n te b e s t e d e n o n d e r h o u d s k o s t e n . Het i s bij deze k o s t p r i j s v e r h o u d i n g e n v a n z e l f s p r e k e n d dat indien, wegens het o n t b r e ken van een (voldoend b r e d e ) b e r m en/of o n d e r b r e k i n g e n in de t a l u d s door z i j
-sloten, m e c h a n i s c h onderhoud niet mogelijk i s , wijzigingen h i e r i n al spoedig r e n d a b e l zijn. De gegevens in dit r a p p o r t lenen z i c h voor r e n t a b i l i t e i t s b e r e -keningen.in dit opzicht,namelijk hoe v e r m e n kan gaan m e t de i n v e s t e r i n g e n in b e r m v e r b r e d i n g en aanvullende v o o r z i e n i n g e n (o. a. aanleg d a m m e n m e t d u i k e r s voor uitmondingen zijsloten) t e r v e r k r i j g i n g van b e s p a r i n g e n op j a a r -l i j k s onderhoud.
M e e r in het a l g e m e e n bieden de c i j f e r s aanknopingspunten voor het o p -t i m a l i s e r e n van he-t on-twerpen van wa-terlopenplannen. In he-t e e r d e r genoemde a r t i k e l i n ' W a t e r s c h a p b e l a n g e n " i s h i e r v a n een v o o r b e e l d gegeven.
Voor wat b e t r e f t de r e s u l t a t e n kan s a m e n v a t t e n d worden v e r m e l d dat de gemid-A
delde o n d e r h o u d s k o s t e n in 1963 49 c t s / m voor alle w a t e r s c h a p p e n b e d r o e g e n . Bij een gemiddelde b e w e r k i n g s f r e q u e n t i e (= t o t a a l b e w e r k t e o p p e r v l a k t e / a a n
-A
wezige oppervlakte) van 2. 95 komt dit n e e r op 16, 8 c t s / m p e r enkele b e w e r -2 1
king. D a a r gemiddeld r u i m 10 m / m w e r d b e w e r k t , i s de k o s t p r i j s p e r b e -142
20
2
w e r k t e m gemiddeld 1, 7 ets
Uitgaande van de hypothese dat een t o e n e m e n d aantal o n d e r h o u d s b e u r t e n de p r e s t a t i e zou doen t o e n e m e n en d e r h a l v e de k o s t p r i j s zou doen dalen, w e r d gevonden, dat elke e x t r a b e w e r k i n g de k o s t p r i j s deed afnemen m e t 0, 6 à 0, 8 c t s / m . Dit betekent dat bij een m a t i g onderhoud de k o s t p r i j s zou stijgen tot gemiddeld 1, 7 + 2 ( 0 , 6 à 0, 8) = 3, 1 c t s / m wegens de z w a a r d e r e b e g r o e i i n g .
* e S « 3 «8 V H « i h :g no «
Ort
< n
o f - © O o I r t o • ^ o r\ o M »H « *» ta O .•*! o o ft « f« s «ft rtl u es g o © -H a «O «a âJ 3 U 3I>
•o © S a ja S N o£-9
3,
/ 45 -lijn . 1
Kosten ia et a / m
—— Oostermoe roche Vaart Middenveld
V/old Aa
V l e d d e r - e a Wapserreenae Aa R i e g m e e r
M
Figuur 2: Relatie onderhoudskosten in c t s / m en bewerkingsfrequentie
6 7 Bewerkingsfrequentie
bewerkte opper vi. aanwezige ôppervl.
Kosten in et s / m per enkele
bewer-king 6, 6 = bewerkingsbreedte in m 5 _ B e werking s • frequentie O o s t e r m o e r s c h e Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wapserveense Aa — R i e g m e e r
Figuur 3: Verhouding van de kosten per enkele bewerking met de bewerkingsfrequentie, in relatie tot de te bewerken leidingbreedte
Kosten in et s / m
per, enkele bewerking
Riegmeer Oostermoersche Vaart Middenveld Wold Aa Vledder- en Wapserveens Aa Breedte op de waterspiegel in m Figuur 5: Relatie kosten en leidingbreedte
Totale kosten in c t s / m ^ 12 (6,6) Globale bewer-kingsbreedte waarop de grafi betrekking heef 5 Bewerkingsfrequentie 2 .
Figuur 4: Totale kosten per m in relatie tot de bewerkingsfrequentie, zoals dit volgt uit figuur 3
