Ouders van transgender
adolescenten
Hoe kan een interactieve media
toepassing een bijdrage leveren aan
de acceptatie en begripsvorming bij
ouders van transgender
Naam Ya’ara
Yakobowitz
Studentnummer
500547816
yaarayakobowitz@hotmail.com
Internet
www.ypsilon2design.nl
Datum 15
januari
2014
School Hogeschool
van
Amsterdam
Opleiding
CMD
Amsterdam
Afstudeervariant
Content en Communicatie
Afstudeerbegeleider
Robert Crain
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord 1
Managementsamenvatting 2
Inleiding 3
Hoofdstuk 1: Visie op het probleem 4
1.1 Toelichting transgender 5
1.2 Aanleiding 5
1.3 Probleemanalyse 5
1.3.1 Waarom is dit een probleem? 6
1.4 Relevantie 6 1.4.1 Relevantie student 6 1.5 Antwoord 7 1.6 Doelstelling 7 1.7 Eindproduct 7 Hoofdstuk 2: Genderidentiteit 8
2.1 Harold Garfinkel theorie 9
2.2 Judith Butler theorie 9 2.3 Sekse en gender 9 Hoofdstuk 3: Deelvragen 3.1 Deelvraag 1: Tegen welke problematiek lopen transgender adolescenten aan in hun directe omgeving? 12
3.1.1 Problemen in de thuissituatie 13
3.1.2 Conclusie 14
3.2 Deelvraag 2: Tegen welke problematiek lopen ouders van transgender adolescenten aan tijdens de “coming out” van hun kind? 16
3.2.1 Ouderlijke reacties 17
3.2.2. Het ouderlijke coming out proces 17
3.2.3 De ouderlijke behoefte 17
3.2.4 Conclusie 18
3.3 Deelvraag 3: Wat voor rol spelen de ouders in het leven van een transgender kind? 20
3.3.1 De drie stappen 22
3.3.2 Conclusie 22
3.4 Deelvraag 4: Welke vormen van hulpverlening worden er al aangeboden aan de ouders van transgender adolescenten? 24
3.4.1 Medische professionele hulp 25
3.4.2 De verenigingen en stichtingen 25
3.4.3 Hulp via het internet 26
3.4.4 Conclusie 27
3.5 Deelvraag 5: Welke bestaande oplossingen bevorderen de acceptatie en begripvorming voor ouders van transgender adolescenten? 28
3.5.1 Conclusie 29 3.6 Deelvraag 6: Wat is de meerwaarde van hulp via nieuwe media naast de reguliere hulp? 30 3.6.1 Mobile health 31
3.6.2 Mhealth projecten 32
3.6.3 Conclusie 33
Hoofdstuk 4 Onderbouwde verantwoording onderzoeksmethode 34
4.1 Probleemanalyse 35 4.2 Onderzoeksontwerp 35 4.3 Dataverzameling 36 4.4 Data-analyse 37 4.5 Rapportage 37 Hoofdstuk 5 Eindproduct 38
5.1 Stappenplan voor productontwikkeling 39 5.2 Concept 39 5.2.1 Doelgroep 39 5.2.2 Problemen en oplossingen 39 5.2.3 Applicatie 40 5.2.4 Functionele specificaties 40 5.2.5 Randvoorwaarden 41 5.2.6 Valkuilen 42 Hoofdstuk 6 Aanbevelingen en conclusies 44
Bibliografie 48 Bijlagen Bijlage 1 Doelgroep statistieken 53
Bijlage 2 Persona 54
Bijlage 3 Lege vragenlijst 55
Bijlage 4 ingevulde vragenlijsten 58
“It’s about people trying to find their way through life just like anyone
else. It’s about people being themselves and hoping to be content with
who they really are. Isn’t that all any of us can ask for?”
Nicholas M. Teich
VOORWOORD
Voor u ligt mijn scriptie met betrekking tot de HBO opleiding Communication and Multimedia Design en de daarin gekozen richting Content en Communicatie, gevolgd aan de Hogeschool van Amsterdam. Een aantal maanden geleden keek ik naar een documentaire op televisie over “Valentijn”. Deze Neder-landse documentaire, gemaakt door Hetty Nietsch, werd uitgezonden door de VARA. Valentijn is een achtjarig jongetje dat graag een meisje wil zijn. In de documentaire wordt Valentijn negen jaar lang gevolgd in haar overgang van man naar vrouw. Deze transitie had tevens impact op het leven van zijn familie en vrienden. Ook voor hen was het moeilijk te begrijpen wat Valentijn voelde en meemaakte. Valentijn werd gesteund door haar ouders en broertje. De ouders van Valentijn gaven meerdere keren aan dat zij het erg moeilijk vonden dat er steeds weer opnieuw uitgelegd moest worden wat Valentijn eigenlijk “had” en waarom zij zo was. Elke keer opnieuw moesten ze de strijd aan gaan om Valentijn te steunen in haar keuzes.
Deze documentaire heeft mij uiteindelijk geïnspireerd om iets te betekenen voor de ouders van transgender kinderen.
Mijn kennis op het gebied van transgenderisme en op het gebied van CMD, heb ik kunnen toepassen in dit onderzoek. Deze kennis heb ik verworven gedurende mijn studie te Amsterdam.
Het ontwikkelen van mijn afstudeerproject heb ik als een unieke en leerrijke periode ervaren. Graag wil ik daarom ook van dit moment gebruik maken om een aantal mensen te bedanken. Zij hebben mij allemaal op hun eigen manier gemotiveerd en geholpen met het tot stand brengen van deze scriptie. Allereerst wil ik mijn begeleider Robert Crain bedanken voor zijn begeleiding en feedback. Daarnaast wil ik nog even in het bijzonder de respondenten en testpersonen noemen. Bedankt voor jullie medewerking aan mijn onderzoek en het delen van jullie ervaringen.
Als laatste wil ik mijn familie en vriend(inn)en bedanken voor hun steun tijdens mijn studie, maar vooral tijdens mijn afstudeerperiode. Zonder hun bemoediging was ik nooit zo ver gekomen. Veel lees plezier!
Yaara Yakobowitz
MANAGEMENTSAMENVATTING
In deze samenvatting kunt u een bondige versie van het onderzoek en de resultaten lezen. Dit onderzoek is gericht op de vraag, hoe kan een
interactieve media toepassing een bijdrage leveren aan de acceptatie en begripsvorming bij ouders van transgender adolescenten?
Het onderzoek is begonnen door het bedenken van een onderzoeksvoorstel. In deze periode is veel literatuuronderzoek uitgevoerd en gekozen voor een onderzoeksmethode. De gekozen onderzoeksmethode is exploratory research omdat dit een vorm van onderzoek is waarvan het probleem nog niet duidelijk is gedefiniëerd en dit is van toepassing op de
probleem-stelling. Het is een flexibele en dynamische methode en er kan gebruik worden gemaakt van al bestaande data en/of literatuur (Martin and Hanington).
Exploratory research bestaat uit traditionele, etnografische en andere onderzoeksmethoden. De onderzoeksmethoden die zijn gebruikt zijn(Kumar):
- Study of Secondary Data: Deze fase
houdt in dat er veel boeken, artikelen, blogs en onderzoeken gelezen zijn die over het onderwerp gaan. Ook is het van belang dat er relevante statistieken gevonden worden die de bevinden kunnen ondersteunen. Een erg belangrijk onderdeel hierin is deskresearch.
- Survey of Individuals: De volgende stap
is om interviews uit te voeren. De be doeling is dat er verschillende mensen invloed hebben op het eindproduct. Dus niet alleen de ouders van transgender adolescenten maar ook hulpverleners en ervaringsdeskundige.
Het contact leggen met ouders van
transgenders is redelijk lastig. Dit omdat het een geïsoleerde groep is, die niet graag praat over zijn/haar ervaringen. Daarom hebben het COC (komt op voor de belangen van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders (LHBT’s)) en Transvisie
(patiëntenorganisatie, die de belangen van transseksuelen, transgenders en hun naasten behartigt) hier een rol in gespeeld.
Wanneer de ouders het transgender kind steunen, begrijpen en accepteren, zal het kind vaker met een opgeheven hoofd door het leven gaan(Ryan). Hij of zij hoeft zich niet voor zich-zelf te schamen en zo zal hopelijk het taboe verdwijnen(Brill and Pepper).
Uit het onderzoek is gebleken, dat ouders van transgenders behoefte hebben aan contact met lotgenoten via een laagdrempelige manier. Dit omdat de ouders vaak een schaamte gevoel met zich mee dragen(Savin-Williams and Dube). Via een mobiele applicatie kunnen de ouders op een anonieme en snelle wijzen informatie verzamelen en contact leggen met andere oud-ers met transgender kinderen. Door gebruik te maken van een eigen profiel, waar vragen, tips en verhalen geplaatst kunnen worden, kan de doelgroep haar verhaal kwijt, maar ook de vruchten plukken van de informatie die andere gebruikers al hebben verzameld.
Uit het onderzoek in deelvraag vier bleek dat de doelgroep ook gebruik maakt van app’s op de mobiele telefoon. Ook ben ik erachter ge-komen dat app’s op de mobiele telefoon een toegevoegde waarde kunnen leveren aan de huidige hulpverlening(Schalken).
CONCEPT
De Boomgaard is een online community waar ouders van transgender kinderen herkenning kunnen vinden en hun verhaal kwijt kunnen. Een mobiele applicatie voor smartphones waarbij de ouders elkaar kunnen helpen en contact kunnen leggen met ouders die hier al meer ervaring mee hebben. De ouders kunnen elkaars vragen beantwoorden, verhalen lezen en tips verzamelen. Ook kunnen de ouders 24/7 contact met elkaar opnemen via de chatfunctie.
INLEIDING
Wanneer er een baby op komst is, is vaak een veel gestelde vraag of het een jongetje of meisje wordt. Wat wij ons niet realiseren is dat deze vraag een stuk gecompliceerder kan zijn dan we denken. Dit komt natuurlijk doordat wij het als iets vanzelfsprekends ervaren dat we ons goed voelen in het lichaam dat we van geboorte mee hebben gekregen. Desondanks is dit niet voor iedereen vanzelfsprekend(Teich).
Voor transgender kinderen en jongeren is het leven in een man-vrouw dichotomie
maatschappij een lastige opgave. Deze kinderen voelen een sterk gevoel van onbehagen over hun aangeboren (biologische) geslacht(Teich). Transgender kinderen en jongeren die zich niet fijn voelen met hun aangeboren gender,
kunnen enorm veel last hebben van onbegrip en verzet van familie(Keuzenkamp). Zij voelen zich niet begrepen en kunnen niet zijn wie ze willen zijn. Een gevolg hiervan kan zijn dat deze kinderen zich niet hetzelfde kunnen ontplooien als ‘normale’ kinderen en ongelukkig met zich-zelf worden(Ryan).
Het probleem dat is geconstateerd is de
standaardhouding in onze cultuur over de man-vrouw dichotomie. Dit werd duidelijk tijdens een gesprek met Timmy de Goeij(MA filosofie). Meneer de Goeij sprak over een bepaalde standaardhouding. “Door de standaardhouding
worden alle andere mogelijkheden uitgesloten en gezien als afwijkend, raar en/of stoornis. Door deze standaardhouding worden transgender kin-deren en/of adolescenten niet begrepen door hun ouders en wanneer je iemand niet begrijpt is het ook lastig om deze te accepteren en te steunen”.
Het doel dat uit deze probleemstelling is gelei-dt: Het ontwikkelen van een interactieve media
uiting die de ouders van transgender adolescenten kan helpen om hun kinderen beter te begrijpen. Hierdoor hoop ik dat de ouders steun kunnen vinden en zichzelf kunnen onderwijzen zodat ze weten hoe ze hun kind kunnen ondersteunen.
De vraagstelling van deze scriptie luidt:
Hoe kan een interactieve media toepassing een bi-jdrage leveren aan de acceptatie en begripsvorm-ing bij ouders van transgender adolescenten?
Om de bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden zullen in het onderzoek de volgende deelvragen onderzocht en beantwoord worden:
Deelvraag 1: Tegen welke problematiek lopen transgender adolescenten aan in hun directe omgeving?
1.1 Problemen in de thuissituatie 1.2 Conclusie
Deelvraag 2: Tegen welke problematiek lopen ouders van transgender adolescenten aan tijdens de “coming out” van hun kind.
2.1 Ouderlijke reacties
2.2 Het ouderlijke coming out proces 2.2.1 Het rouw model van Kubler- Ross
2.3 De ouderlijke behoefte 2.4 Conclusie
Deelvraag 3: Wat voor rol spelen de ouders in het leven van een transgender kind?
3.1 De drie stappen 3.2 Conclusie
Deelvraag 4: Welke vormen van hulpverlen-ing worden er aangeboden aan de ouders van transgender adolecenten?
4.1 Medische professionele hulp 4.2 De verenigingen en stichtingen 4.3 Hulp via het internet
4.4 Conclusie
Deelvraag 5: Welke bestaande oplossingen be-vorderen de accpetatie en begripsvorming voor ouders van transgender adolescenten?
5.1 Conclusie
Deelvraag 6: Wat is de meerwaarde van hulp via een applicatie naast de reguliere hulp?
6.1 Mobile Health 6.2 Mhealth projecten 6.3 Conclusie
Op de vraag op welke wijze de vragen onder-zocht en beantwoordt gaan worden, verwijs ik je door naar het hoofdstuk ‘Onderbouwde verantwoording onderzoeksmethode’.
HOOFDSTUK 1
Visie op het probleem
1.1 TOELICHTING TRANSGENDER
Transgenderisme kan je het beste omschrijven als een gevoel en het bewust zijn dat de sekse (het aangeboren geslacht), de genderidentiteit (het innerlijke gender) en de genderexpressie (het gedrag, meestal een uiting van mannelijk of vrouwelijkheid, ondersteund door, kleding, haar, beweging, stem of lichaamskenmerken) niet overeen komen met hoe de samenleving dit heeft gedicteerd(Teich). De intensiteit van dit gevoel kan erg verschillen en kan diverse vor-men aannevor-men. De meest uitgesproken vorm hiervan is transseksualiteit. Transseksuelen zijn personen die zich meer identificeren met het tegenover gestelde geslacht. De meeste trans-seksuelen, maar niet alle, gebruiken hormonen en/of hebben een operatie ondergaan om hun geslacht te veranderen. (Teich)Transgenderisme kan zich al uiten op jonge leeftijd. De kinderseksuoloog Sanderijn van Doef zegt hier in de Vraagbak Seksuele opvoed-ing het volgende over: “Na de kleutertijd is
het voor de meeste kinderen duidelijk ‘wie en wat ze zijn’, hoe ze zich willen gedragen en hoe ze zich willen kleden. Op dit moment van zijn ontwikkeling kan een kind echter ook voelen dat hij niet thuishoort bij de sekse waartoe zijn lichaam wel hoort. We noemen dit een ‘gender-identiteitsstoornis”(Doef).
Hieruit blijkt dat jonge kinderen al een gende-ridentiteit gaan ontwikkelen. Zij ontdekken wat de verschillen zijn tussen mannen en vrouwen en wie of wat zij zelf zijn. Juist omdat dit al zo vroeg gebeurd is het belangrijk dat deze kin-deren worden begrepen en geaccepteerd door ouders, zussen, broers, familie, vriendjes en vriendinnetjes, leerkrachten en andere mensen waar zij mee in aanraking komen(Greytak, Kosciw, and Diaz). Zodat deze kinderen en/of adolescenten(mensen in de overgangsfase tus-sen jeugd en volwastus-senheid, meestal tustus-sen de 13 en 14 jaar) zich kunnen ontwikkelen met ste-un van mensen die dicht bij ze staan(Michael).
1.2 AANLEIDING
De oorzaak en dus aanleiding van het probleem is onwetendheid van mensen. Transgenders in Nederland worden door ongeveer één-vijfde van de bevolking niet geaccepteerd. Dit is een uitkomst van de monitor ‘Seksuele gezondheid in
Nederland’ 2011 van Rutgers WPF. (Kuypers)
In het boek Transgender 101: a simple guide to a complex issue, geschreven door Nicholas M. Teich, staat een uitspraak van Dr. Milton Diamond(geboren op 6 maart 1934, in New York City), een gepensioneerde professor die
al vroeg onderzoek deed naar het fenomeen transgender. Dr. Milton Daimond zei: “Biology
loves variation. Biology loves differences. Society hates it”(Teich).
1.3 PROBLEEMANALYSE
Het probleem dat is geconstateerd is de
standaardhouding in onze cultuur tegenover de man-vrouw dichotomie. Hierdoor worden alle andere mogelijkheden uitgesloten en gezien als afwijkend, raar en/of stoornis(Timmy de Goeij). Door deze standaardhouding worden transgen-der kintransgen-deren en/of adolescenten niet begrepen. Dit onbegrip vindt plaats bij klasgenootjes, ouders, zussen en broers, familie, leerkrachten en andere mensen waar zij mee in aanraking komen. Door deze standaardhouding en de manier hoe wij worden opgevoed weten ouders vaak niet wat zij aan moeten met hun transgen-der kind(Ben-Ari).
1.3.1 WAAROM IS DIT EEN PROBLEEM?
OngelukkigheidAls transgender kinderen en/of adolescenten niet begrepen en geaccepteerd worden, kunnen ze het gevoel krijgen dat zij gek, raar, anders en/ of niet normaal zijn. Hierdoor gaan dit gevoel onderdrukken, waardoor zij waarschijnlijk nooit tevreden zijn met zichzelf(Teich). Op latere leeftijd(na de pubertijd) zullen zij dan misschien de transitie ondergaan en/of hormonen gaan slikken. Het resultaat zal dan nooit zo succesvol zijn dan als deze kinderen en/of adolescenten op jongere leeftijd durven uit te komen voor hun gevoelens, zodat zij zich kunnen ontwikke-len met goede hulp van professionals en steun van ouders, familie en vrienden(Michael). Gevolgen van ontevredenheid/onzekerheid en ongelukkig zijn met het lichaam kunnen zijn: depressie, angst en geen zin meer hebben in het leven(Teich). Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 41 procent van de transgenders in de Verenigde Staten een suïcidepoging hebben gedaan(Moskowitz).
De grondwet voor het Koninkrijk der Neder-land
In de Grondwet voor het Koninkrijk der
Neder-landen (1983) staat in Hoofdstuk 3, getiteld
Grondrechten, een uitgebreide opsomming van de vrijheden en rechten (artikelen 1 t/m 23) die wij hier als bevolking hebben in Nederland. Artikel 17 staat voor het recht op zelfontplooi-ing (“Nieuwe Nederlandse Grondwet”). Dat wil zeggen dat iedereen dus ook kinderen het recht hebben om zich te kunnen uiten wie ze zijn, doormiddel van bijvoorbeeld kleren, make-up, sieraden en manier van praten. Want iedereen
in Nederland heeft het recht om zichzelf te zijn. In 1983 werd de grondwet herzien. Tijdens deze herziening stond de grondrecht voor het individu voorop: ‘Grondrechten hebben tot doel bij te dragen aan de ontplooiing van elk individu naar eigen geaardheid door hem in een aantal facetten van zijn persoonlijk leven te beschermen, zoals zijn intimiteit, zijn uitingsmo-gelijkheden, zijn deelname aan het openbare leven’(Kamerstukken II: 13872).
Wanneer transgender kinderen in hun omgev-ing niet worden geaccepteerd en/of begrepen, worden zij tegengehouden in het ontplooien en ontwikkelen van zichzelf(Ryan). Dit zou tegen de Nederlandse Grondwet in gaan.
De Yogyakarta-beginselen
In november 2006 werden de Yogyakarta-beginselen opgesteld aan de Universitas Gadjah Mada in Yogjakarta door het Internationale Commissie van Juristen. Deze beginselen be-treffende de toepassing van het internationaal recht inzake mensenrechten met betrekking tot seksuele geaardheid en genderidentiteit(DE YOGYAKARTA-BEGINSELEN). In dit rapport staan 29 principes om de discriminatie tegen te gaan. De Raad van Europa heeft deze beginselen onderschreven.
In beginsel 16 staat beschreven dat ieder re-cht heeft op onderwijs, zonder discriminatie op grond van zijn seksuele geaardheid en/of genderidentiteit. Het onderwijs moet zo inger-icht zijn dat er optimale ontwikkeling mogelijk is van een leerling zijn of haar persoonlijkheid, talenten en geestelijke en lichamelijke poten-tie. Ook moet het onderwijs gericht zijn op de ontwikkeling van respect voor andere, ongeacht de culturele identiteit, seksuele geaardheid en genderidentiteit. In beginsel 19 staat dat ieder recht heeft op vrijheid van mening en van meningsuiting. In het rapport staat hierover dat wij alle recht hebben op vrijheid van mening en meningsuiting, ongeacht zijn of haar seksuele geaardheid en/of genderidentiteit. Dus ook de uiting van identiteit of persoonlijkheid.(DE YOGYAKARTA-BEGINSELEN)
Volgens Saskia Keuzenkamp van het Sociaal en Cultureel Planbureau, ervaart een kwart van de transgender kinderen negatieve reac-ties op school. Dan praten we om afkeuring en buitensluiting. Dit schreef zij in het rapport, Worden wie je bent, Het leven van transgenders in Nederland, dat op 20 november 2012 werd gepresenteerd. (Keuzenkamp)
In het rapport, Harsh Realities: The Experiences
of Transgender Youth in Our Nation’s Schools, staat dat bijna de helft van de 295 transgen-der studenten die mee hebben gedaan aan dit onderzoek, hebben aangegeven dat zij zeker één keer in de maand een dag op school mis-sen(46%) omdat zij zich niet veilig voelen op school.(Greytak, Kosciw, and Diaz)
Deze feiten geven aan dat deze kinderen, ondanks het ondertekenen van de Yogyakarta-beginselen, toch niet de gelijke kansen krijgen als “normale” kinderen(C. Kircher and Ahlijah).
1.4 RELEVANTIE
Dit onderzoek zal nieuwe kennis bijdragen aan de transgender hulpverlening mede door het onderzoek naar hoe hulpverlening verleent kan worden aan ouders van transgender adoles-centen, door middel van een interactieve media toepassing. Het doel van deze interactieve me-dia toepassing is dat het de ouders meeneemt door een proces om erachter te komen hoe ze hun transgenderkind het beste kunnen onder-steunen.
1.4.1 RELVANTIE STUDENT
Deze opdracht is voor de student relevant omdat het meerdere competenties behandeld binnen het afstudeertraject.
- Creërend en interactief denkvermogen De IAM professional kan tot effectieve en vernieuwende, op de doelgroep gerichte, oplossingen voor IAM vraa gstukken komen.
- Communicatief vermogen
De IAM professional kan effectief com municeren met alle betrokkenen bij een IAM vraagstuk.
- Omgevingsgerichtheid
De IAM professional heeft oog voor de buiten wereld en de verschillende cul turen en processen die zich daarin af spelen.
- Productieenbeheerbekwaam
De IAM professional kan bijdragen aan de totstandkoming van media objecten vanaf het ontwerp tot het uiteindelijke beheer.
- Multidisciplinaire samenwerking en management vaardigheden
De IAM professional kan samenwerken met professionals uit verschillende disci plines en culturen en is in staat op een voudige managementtaken uit te voeren - Methodischenreflectiefdenkenenhande len
De IAM professional is in staat sys tematisch te werk te gaan en kan op
een zodanige manier reflecteren op zijn eigen functioneren dat het leidt tot ver dere professionalisering(IAM).
Daarnaast wordt er vakkennis opgedaan en sluit de opdracht bij de persoonlijke interesses van de student en de eisen van de Hogeschool van Amsterdam aan.
1.5 ANTWOORD
Met dit onderzoek moet inzichtelijk worden hoe een interactieve media toepassing een bijdrage kan leveren aan de acceptatie en begripsvorm-ing bij ouders van transgender adolescenten en hoe deze toepassing er dan uit zou kunnen zien.
De belangrijkste punten die uit het verslag naar voren moeten komen zijn;
- Welke behoeftes heeft de doelgroep voor een nieuwe vorm van hulpverlening via een interactieve media toepassing? - Kan een interactieve media toepassing
daarbij bijdragen?
- Welke functies heeft deze interactieve toepassing nodig om de behoeftes van de doelgroep te voeden?
- Hoe moet deze interactieve toepassing eruit zien om de doelgroep een plek waar zij zich uitgenodigd voelen tot openheid?
Een beschrijving van de huidige situatie binnen de hulpverlening en de problemen die de oud-ers en de transgender kinderen tegenkomen is noodzakelijk. Ook een onderzoek naar de aanwezige knelpunten en verbeteringen van de huidige transgender hulpverlening is noodzake-lijk in dit onderzoeksverslag.
Vanuit het onderzoeksverslag kan er een begin worden gemaakt aan het functioneel ontwerp van een nieuw interactieve media toepassing. Daarna zal er een ontwerp worden gemaakt, dat illustreert hoe de oplossing er uit komt te zien. Na deze stappen zal een clickable proto-type ontwikkeld worden, die de werking van de toepassing zal verduidelijken.
1.6 DOELSTELLING
Het doel van dit afstudeerproject is: het ontwik-kelen van een interactieve media uiting waar-mee ouders van transgender adolescenten geholpen worden in de zoektocht naar hoe ze hun kinderen het beste kunnen begeleiden. Ik heb gekozen om me te richten op de oud-ers van transgender adolescenten. Tijdens het
vooronderzoek ben ik gaan nadenken over wat voor invloed ouders kunnen hebben op de ac-ceptatie en begripsvorming in de directe om-geving van hun transgender kind. Ik kwam er-achter dat juist de ouders van zo’n kind erg veel invloed hierop kunnen hebben(Teich). Ook voor ouders kan het als lastig worden ervaren om te begrijpen wat er in hun kind omgaat(Ryan). De organisatie Transvisie heeft een speciale ontmoetingsgroep voor ouders met jonge transgender kinderen. Hier kunnen de ouders antwoord krijgen op opvoedingsvragen voor hun speciale kind. Deze ontmoetingsgroep heeft als uiteindelijk doel om de acceptatie in de samenleving te vergroten(“Transvisie”). Na het vinden van deze groepen ben ik opzoek gegaan naar meer hulpmiddelen voor ouders van transkinderen. Wat ik kon vinden waren een aantal praatgroepen en boeken, maar geen interactieve media toepassing. Wel zijn er veel verdeelde informatie te vinden op informatieve website.
Het uiteindelijke doel is een concept uitwerken waar de ouders van transgender adolescenten informatie kunnen krijgen, contact kunnen heb-ben met ouders die al ervaring hebheb-ben met een transgender kind en hun verhaal kwijt kunnen.
1.7 EINDPRODUCT
Het eindproduct bestaat uit een onderzoeks-verslag, een ontwerpverslag en een prototype. Er zal naar voren komen welke problemen er bestaan en wat hier de oplossingen voor kun-nen zijn. Daarnaast zal ook naar voren komen welke functies de toepassing(oplossing) moet bevatten om gebruiksvriendelijk te zijn voor de doelgroep. Deze antwoorden zullen in een bijbehorend prototype worden opgeleverd, die de werking van de nieuwe toepassing zal demonstreren.
HOOFDSTUK 2
Genderidentiteit
2.1 HAROLD GARFINKEL THEORIE
Harold Garfinkel(1917) was eenhoogleraar aan de Universiteit van Californië. Hij is vooral bekend geworden als oprichter van de etnomethodologie. De principes voor dit perspectief heeft Garfinkel beschreven in zijn boek “Studies in Ethnomethodology” uit 1967. Etnomethodologie betekent ‘de methoden van mensen’ en het bestudeert de manier waarop mensen hun sociale omgeving waarnemen. Cognitieve processen hebben in Garfinkel’s visie een door-en-door sociaal en moreel karakter (vgl. Garfinkel, 1967). Etnomethodologie is de studie van het procedurele, formele aspect van “common sense”(ten Have). Garfinkel (1967) hield zich voornamelijk bezig met wat hij noem-de ‘sex status’. Hij hield zich altijd bezig met het bestuderen hoe een gender wordt bereikt(Ekins and King).
Het is Harold Garfinkel’s Studies in ethnometh-odology (1967) die het inzicht van een ‘natural attitude about sex’ introduceert. Deze natu-urlijke houding staat dus voor het algemene begrip over geslacht (onze ‘common sense’ aangaande sekse). Voor deze houding, wat de standaardhouding is in onze cultuur, is de tweedeling van man-vrouw ultiem, d.w.z. het sluit alle andere mogelijkheden uit en wijst ze af als afwijkend, raar, stoornis, etc. Transgen-ders schenden wat Garfinkel (1967) “the natural attitude about sex” noemt door hun geslacht te veranderen van het ene naar het andere, of door niet aan de maatschappelijke verwacht-ingen van het man vrouw beeld te voldoen. Onze algemene houding, die gegrond is op het duale categorieënraamwerk man-vrouw, kan dus geen ruimte geven aan de identiteit van een transgender en is daarom geneigd deze uit te sluiten en in het geval van kinderen, kan dit uiteraard leiden tot pesten, discriminatie en buitensluiten(Garfinkel).
2.2 JUDITH BUTLER THEORIE
Ook Judith Butler(1956) is een filosofe die zich uitspreekt over het fenomeen transgender. In de recensie over het boek Gender Trou-ble(1990) van Judith Butler schrijft Gert Bue-lens het volgende: “Het kernconcept dat Butler
introduceert in Gender Trouble(1990) en verder uitwerkt in onder meer Bodies that matter(1993) is ‘performance’ – wat in de Nederlandse bundel terecht onvertaald blijft. Wanneer Butler stelt dat gender als een performance moet worden geïnter-preteerd, dan bedoelt ze niet dat we een genderrol naar believen vertolken. Het is eerder zo dat wij bij het uitbeelden van een gender altijd opnieuw vormgeven aan de overgeleverde normen van dat gender. Wij worden niet compleet bepaald door sociale normen, evenmin kunnen we als individu zomaar onze eigen zin doen(Buelens)”.
Butler maakt gebruik van de ‘speech act theorie’ van de taalfilosoof J.L Austin(Engeland, 1911-1960) om te laten zien hoe gendercategorieën tot stand komen. Austin geloofde dat taal niet zomaar een beschrijving van de werkelijkheid was, maar brengen wij deels, door dingen te noemen, die werkelijkheid tot stand. Volgens Butler geldt dit ook voor iemand zijn gender. Meisjes kleding is roze en jongens kleding is blauw, meisjes spelen met poppen en jongens met autootjes. Volgens Butler worden wij constant door zulke speech acts in onze gender en seksualiteit gevormd: in ons taalgebruik, in diverse sociale en culturele codes(UVA).
2.3 SEKSE EN GENDER
Wat duidelijk gemaakt moet worden, voor het lezen van dit onderzoek, is dat sekse en gender niet hetzelfde zijn. Vrouwelijkheid en manneli-jkheid en alle kenmerken die hierbij “horen”, zijn niet aangeboren, maar worden gecreëerd en vastgesteld door mensen. Overigens veran-deren deze beelden door de tijd heen en ver-schillen ze per cultuur(Teich).
In het boek Transgender 101: a simple guide to a complex issue, geschreven door Nicholas M. Teich, staat een duidelijk uitleg over deze twee-deling. Gender is volgens M.Teich de gedrags-, culturele of psychologische kenmerken, welke meestal geassocieerd worden met een bepaald geslacht. Gender wordt vaak sociaal gestructu-reerd.
Het gender binaire systeem is rigide en beperk-end voor veel mensen die het gevoel hebben dat hun aangeboren geslacht niet overeenkomt
Om dit onderzoek te kunnen lezen moet eerst duidelijk worden wat
transgenderisme is en wat voor deel dit uitmaakt van de maatschappij. Om dit
duidelijk te maken zijn twee theorieën van bekende filosofen gebruikt, namelijk:
Harold Garfinkel en Judith Butler.
met hun genderidentiteit(Shapiro). Ook het begrip gender wordt verdeeld in twee andere begrippen, namelijk genderidentiteit en gen-derexpressie. Met genderidentiteit wordt het interne gevoel van wie we zijn, een man of vrouw, een meisje of jongen, of iets tussen deze genders. Genderexpressie is de externe presen-tatie van iemand zijn genderidentiteit. Dit wordt meestal uitgedrukt door middel van vrouwelijk of/en mannelijk gedrag en signalen zoals kled-ing, haar, bewegkled-ing, stem of andere lichamelijke kenmerken(Teich).
Teich heeft deze verdelingen van seks en gen-der weergegeven in een tabel, om zo duidelijk te maken hoe transgenderisme in elkaar zit.
Tabel: verwachte verhouding tussen sekse, genderidentiteit en gender-expressie (Tabel Nicolas M. Teich, Transgender 101: a simple guide to a complex issue , 2012)
Deze opstelling geld niet voor transgenders. De woorden in deze tabel kunnen worden omgewisseld. Bijvoorbeeld:
Tabel: realistische verhouding tussen sekse, genderidentiteit en gen-derexpressie (Tabel Nicolas M. Teich, Transgender 101: a simple guide to a complex issue , 2012)
Het is dus goed om te weten dat wij als
mensen, dagelijks iemand zijn genderidentiteit veronderstellen, maar dat het onvermijdelijk is dat er momenten zijn dat onze veronderstel-lingen verkeerd zijn(Teich).
We blijven het natuurlijk vinden dat er twee sekses/genders zijn en dat komt doordat we de heteroseksuele relatie net als voorheen de meeste natuurlijke vinden en het ondersc-heid man/vrouw voor vanzelfsprekend laten doorgaan(Buelens). Omdat we met dit idee zijn opgegroeid is het ook voor ouders lastig om hun transkind hierin bij te staan omdat dit onbekend terrein is(Saltzburg).
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.1 | Deelvraag 1
Tegen welke problematiek lopen
transgender adolescenten aan in hun
directe omgeving?
Volgens het emancipatiebeleid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) zijn er aanwijzingen die duiden op ongelijke situaties voor transgenders (Geerdinck et al.) Als transgender heb je best wat door te maken. Mensen zien het als iets on-natuurlijks om je anders te voelen dan je aangeboren geslacht. Je omgeving kan het je behoorlijk lastig maken, maar transgenders zitten ook vaak met zichzelf in de knoop(Teich). Vaak komen transgenders bij psychiaters terecht, die ze verder helpen om hun eigen identiteit te ontwikkelen. Als de transgender en de professionals er zeker over zijn hoe de transgender zich voelt, pas dan kan er gebruik-makend van hormonen, de vrouwelijke/man-nelijke kenmerken worden opgewekt(Geerdinck et al.).
Maar voordat de transgender jongeren op dit punt komen, moeten zijn nog veel doorstaan. Depressie, angst en gedachtes dat het leven niet de moeite waard is – dit komt vaak voor bij transgender jongeren. Ze hebben het gevoel dat ze ziek, raar, gek, pervers en goddeloos zijn. Wat deze jongeren ook vaak denken is “zelfs als ik in staat ben om dit alles te doorstaan, wat zullen mijn vrienden en familie van mij denken? Ik kan er niet aan denken om hun dit aan te doen”(Teich). Trans kinderen kunnen het gevoel hebben om vreemd in de wereld te zijn en dit vaak al vanaf hun tweede levensjaar(wanneer hun genderexpressie tot uiting komt). Ze weten vanaf dan al dat er iets mis is. Vanuit hun perspectief, is er iets mis met hen die verwijzen naar hen als hun geboorte geslacht. “Waarom blijft iedereen me een jongen noemen?” Ouders beseffen vaak pas dat hun trans kind zo
ernstig worstelt met zijn of haar genderi-dentiteit, wanneer het kind dreigt(of doet) om zijn of haar lichaam te verminken of zelfs suïcidaal wordt(Moskowitz).
Naar school gaan kan een groot probleem zijn voor transgender jongeren. Zij komen hier verschillende problemen tegen. Een van deze problemen is het gepest worden, omdat je ‘anders’ bent(Greytak, Kosciw, and Diaz). Vol-gens Saskia Keuzenkamp van het Sociaal en Cultureel Planbureau, ervaart een kwart van de transgender kinderen negatieve
reacties op school. Dan praten we om afkeuring en buitensluiting. Dit schreef zij in het rapport, Worden wie je bent, Het leven van transgenders in Nederland, dat op 20 november 2012 werd gepresenteerd. In de Verenigde Staten kwam uit een onderzoek, door het National School Climate Survey by Gay, Lesbian and Straight
Eduaction Network(GLSEN) in 2009, een schokkende uitkomst. Ze ondervroegen 7.261 holebi’s en transgenders tussen de 13 en 21 jaar. Uit het onderzoek bleek dat 61 procent van de holebi en transgender jongeren zich onveilig voelden op school en ruim 62 procent liet weten pesterijen niet te melden omdat ze bang waren dat het probleem dan enkel maar groter zou worden. Verder werd 63 procent gepest omwille van zijn of haar gender expressie en 12,5 procent omdat ze zich niet mannelijk of vrouwelijk genoeg gedroegen. Uit dit onderzoek bleek ook dat wanneer een school een Gay-Straight Alliance (holebi-hetero studentengroep) heeft, dat transgenders dan minder last hebben van pesterijen.
3.1.1 PROBLEMEN IN DE
THUIS-SITUATIE
De eerste reactie van je familie wanneer je als transgender “uit de kast” komt kan variëren van woede tot verdriet, angst om te kwetsen en alles daar tussen in. Ook een bepaalde vorm van onbegrip is een hele normale reactie op dit nieuws. Want transgenderisme is onbekend terrein voor veel ouders.
Vaak hebben ouders het gevoel dat ze hebben gefaald in de opvoeding van dit
transgender kind. Het kan zelfs voor ouders zo voelen dat ze hun kind zijn kwijt geraakt.(Teich) Voor transgender kinderen is het belangrijk dat hun ouders, broertjes en zusjes hun steunen in hun keuzes. Maar om je kind te kunnen steunen moet je eerst begrijpen wat het kind voelt en doormaakt(Phillips and Ancis). Ouders, zoals de meeste mensen in onze samenlev-ing, voelen zich ongemakkelijk bij cross-gender gedrag, vooral bij hun eigen kinderen. Dus het moet bijzonder moeilijk zijn voor een ouder om zich aan te passen aan het nieuws, dat hun kind het gevoel heeft dat zijn of haar aangeboren geslacht niet overeenkomt met zijn of haar gevoel. De weinige experts op dit gebied beschrijven hoe schrijnend zo’n onthulling kan zijn voor ouders. Deze transgender kinderen kunnen worden verwond door hun ouders re-actie en lopen een groot risico om uit huis gezet te worden(Geerdinck et al.).
Als kinderen erop staan dat hun geslacht niet overheen komt met hun gevoel, kan dit leiden tot een verwarrende, pijnlijke reis voor de familie. Vaak isoleren deze families zich, om zo te proberen een beslissing te nemen, wat het beste is voor hun kind(Teich). Vooral
omdat de transgender kwestie wordt gezien als mysterieus, en geladen met stigmatisering en oordelen(Brill and Pepper).
3.1.2 CONCLUSIE
In deze deelvraag is antwoord gegeven op de vraag: Tegen welke problematiek lopen transgender adolescenten aan in hun directe omgeving?
Na het onderzoeken van deze deelvraag heb is er geconcludeerd dat transgender kinderen tegen problemen aanlopen zoals:
- Lange procedures om behandeld te worden.
- Depressies en minderwaardig voelen en dit al vanaf jonge leeftijd.
- Op school worden deze kinderen vaak gepest en/of buitengesloten.
Ook thuis komen deze kinderen verschillende obstakels tegen zoals:
- De reactie van de ouders die kan
verschillen van woede tot verdriet, angst om te kwetsen en alles daar tussen in. Er ontstaat vaak een botsing met de ouders, want ouders vinden het moeilijk om zich gelijk aan te passen aan dit nieuws.
Deze conclusie geeft de applicatie een doel, namelijk: het ontwikkelen van een interactieve media uiting die ouders van transgender adolescenten kan helpen in de zoektocht naar hoe ze hun kinderen het beste kunnen
begeleiden.
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.2 | Deelvraag 2
Tegen welke problematiek lopen
oud-ers van transgender adolescenten aan
tijdens de “coming out” van hun kind?
In het onderzoek “Developing an
Understand-ing of the Experiences of Parents Whose Child Has Come Out of the Closet” van Dr. Jan C. Kircher en
April Ahlijah komt naar voren dat de reactie van ouders, wanneer ze ontdekken dat hun kind toch transgender is, variëren en zijn
kenmerkend aan elke ouder(Woog). Ouders ervaren hun gevoelens op grond van
godsdienst, steun en voorkennis(C. Kircher and Ahlijah).
3.2.1 OUDERLIJKE REACTIES
Ouderlijke reacties varieerden in dit onderzoek van ongeloof en negatieve reacties tot geloven dat het een fase is, tot volledige afwijzing(Savin-Williams and Dube). Schok en schuldgevoelens waren de meest voorkomende reacties die zij ervarende(Savin-Williams and Dube). Door de heteroseksisme worden de ouders beïnvloed door de gedachte dat het heteroseksueel kind “normaal” en wenselijk is en het hebben van een LHBT kind niet(Huegel and Cozza). Wanneer de ouders er dus achterkomen dat hun kind transgender is, voelen ouders zich vaak schuldig en kijken daarom op een negatieve manier naar hun kind. Deze negatieve houding is dan gebaseerd op de maatschappelijke stereotypen(Kimmel and Garnets).
3.2.2 HET OUDERLIJKE COMING
OUT PROCES
Ouders hebben een eigen coming out proces. Dit proces neemt hun eigen emoties, steun, religie en maatschappelijke houding ten opzichte van hun kinderen mee(C. Kircher and Ahlijah). Voor de meeste ouders is er een natuurlijke fase van verzwijging vóór de aan-vaarding/acceptatie. De meeste ouders zijn opzoek naar informatie om te begrijpen wat hun kind ervaart en hoe ze het beste
kunnen reageren(Brill and Pepper). Ouders zitten nog diep in hun actieve ouderschapsrol en worden geconfronteerd met de directheid van de omstandigheden en emotionele gevol-gen van hun reactie. Professionals hebben geconstateerd dat voorkennis(Ben-Ari), edu-catieve programma’s(Holtzen and Agresti) en steungroepen belangrijke factoren kunnen zijn in de ouder aanpassingen. Maar deze onder-steunende groepen zijn nog niet zo makkelijk te vinden en er bestaand er nog maar weinig van(C. Kircher and Ahlijah).
Het rouw model van Kubler-Ross Wat onderzoek suggereert is dat ouders een bepaalde rouw model, zoals die van
Kubler-Ross, ondergaan. De fases van dit model zijn ontkenning, woede,
onderhandelen en vechten, depressie en acceptatie. Ouders gaan, in de meeste gevallen, door deze rouwende stadia wanneer zij het nieuws krijgen dat hun kind transgender is. Een deel van dit rou-wproces is het verlies van de
“heteroseksuele droom” dat ze hadden voor hun kinderen(C. Kircher and Ahlijah). Wat ouders ook vaak vrezen is de reac-tie van anderen. Ouders beseffen zich dat, hoewel ze hun kinderen accepteren, niet iedereen dit doet. Ze zijn bang voor de reacties van familie, vrienden en hun gemeenschap. Als gevolg hiervan, is het vertellen aan andere, voor de ouders, ongeveer hetzelfde proces als “het coming out proces” van hun transgender kind(C. Kircher and Ahlijah).
3.2.3 DE OUDERLIJKE BEHOEFTE
Zoals hiervoor al is besproken hebben ouders een eigen “coming out process”. Uit het onder-zoek “Learning that an adolescent child is gay or lesbian: The parent experience” van Susan Saltzburg bleek dat geen van de ouders zich voorbereid voelde om hun transgender kind gelijk te omarmen. Wanneer zij erachter kwamen dat hun kind transgender is voelde zij paniek, verlies, schaamte en een gevoel van existentiële eenzaamheid(Saltzburg). Deze een-zaamheid wordt veroorzaakt doordat de ouders geloven dat niemand echt kan begrijpen wat zij meemaken. Ook denken ze vaak dat zij de enige zijn die dit meemaken omdat ze geen andere ouders kennen die ook een transgender kind hebben(Saltzburg).Alle ouders gaven in ditzelfde onderzoek hun wens aan om andere ouders te ontmoeten die dezelfde ervaring hebben gehad, maar vonden maar schaarse middelen in hun gemeenschap-pen. Het ontmoeten van ouders die hetzelfde hebben meegemaakt en ondergaan, geeft de ouders een bepaalde manier van comfort. Bewustwording en ondersteuning, het omgaan met maatschappelijke houdingen, godsdienst, sterktes en voordelen van het hebben van een LGBT kind waren andere thema’s, die oud-ers aangaven. Deze aspecten zouden kunnen leiden tot een beter begrip van de ervaringen van ouders(Saltzburg). De meerderheid van de deelnemers hebben actief gezocht naar steun van familie, vrienden, en steungroepen. Steun was een gemeenschappelijk thema in het helpen van de ouders naar de gevoelens van aanvaarden van hun LGBT kind.
Deze steungroepen kunnen ervoor zorgen dat de ouders in contact komen met mensen die in dezelfde situaties zitten. Zo voelen zij zich minder alleen. Ook kunnen ze zo in contact komen met mensen die in de LGBT community zitten(Phillips and Ancis; Savin-Williams and Dube).
3.2.4 CONCLUSIE
Na het onderzoeken van deze deelvraag kan er geconcludeerd worden dat het essentieel is dat transgender kinderen steun krijgen van hun ouders. Toch bleek uit onderzoek dat
ouders zich vaak niet voorbereid voelen om hun transgender kind gelijk te omarmen. Dit omdat de ouders een eigen “coming out” proces ervaren en rouwen om hun kind. Voor de meeste ouders is er een natuurlijke fase van verzwijging vóór de aanvaarding/ acceptatie. Ouders gaan op dit moment
opzoek naar informatie. Uit onderzoek blijkt dat de ouders in deze fase actief opzoek gaan naar steun en lotgenoten. Deze ondersteunende groepen zijn nog niet zo makkelijk te vinden en er bestaand er niet zoveel van. De ouders worden op dit moment nog niet voorzien in hun zorgbehoeftes. Deze conclusie is nuttig voor het onderzoek omdat hier precies het ‘gat in de markt ligt’. De ouders zijn opzoek naar
informatie en lotgenotencontact, maar dit is lastig. Daarom is het maatschappelijk wenselijk dat er een interactieve media toepassing op de markt komt, waarbij deze informatie en het lotgenotencontact beschikbaar worden gesteld.
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.3 | Deelvraag 3
Wat voor rol spelen de ouders in het
leven van een transgender kind?
Uit de vragenlijsten blijkt dat ouders meer behoefte hebben aan contact met lotgenoten, meer contact met professionals, hun verhaal kwijt willen en willen leren hoe ze om kunnen gaan met hun eigen gevoelens, verwachtingen en idealen, tegenover hun transgender kind. Ook zouden ze graag verhalen van lotgenoten willen lezen, zodat ze een punt van herkenning hebben(zie bijlage 04).
Juist ouders spelen een belangrijke rol in het onderwijzen van hun transgender kind. Ouders houden zich een groot deel van hun leven bezig met het voldoen van de behoefte van hun kin-deren, door ze te koesteren, lief te hebben, te beschermen en te ondersteunen. Ouders zijn in staat hun kind te leren hoe zij effectief kunnen communiceren en hoe zij zich weerbaar kun-nen maken tegen anderen mensen die hun niet accepteren(Israel, Tarver, and Shaffer). Het ver-mogen van een jong kind om zijn of haar gen-deridentiteit te kunnen uitdrukken wordt voor-namelijk beheerst door de ouders. Wanneer ouders duidelijk afwijzing communiceren naar hun kind, zal het kind na verloop van tijd zijn genderidentiteit onderdrukken en worden deze gevoelens geïnternaliseerd met schaamte(Brill and Pepper). Voor een transgender kind is het dus erg belangrijk dat zij een positief gevoel van eigenwaarde ervaren en dit kunnen de ouders realiseren.
Wanneer een transgender kind ervaart dat zijn of haar ouders voor zijn/haar opkomt zal de eigenwaarde exponentieel stijgen. Dit is ook gebleken uit een onderzoek van het Family Acceptance Project. Dit onderzoek toont aan dat ouderlijke acceptatie van cruciaal belang is voor transgender kinderen om zo een posi-tieve kijk op toekomst te krijgen. Het gevoel van aanvaarding heeft direct invloed op het gevoel van eigenwaarde. Het onderzoek concludeert dat het belangrijkste wat je als ouder van een transgender kind kan doen is om de kinderen precies te laten zijn wie ze willen zijn(Ryan). Het is belangrijk om als ouder je kind te helpen om een afweermechanisme te ontwikkelen. Juist omdat er vaak op ze neergekeken wordt. Het is van cruciaal belang dat zulke kinderen een sterk gevoel van eigenwaarden ontwikkelen en dit ligt voornamelijk in de handen van de ouders(Brill and Pepper).
Transgender kinderen hebben dus veel steun nodig, maar ook hun ouders, broers en zussen beleven deze moeilijke tijden mee(C. Kircher and Ahlijah). Ook zij hebben hulp en onderste-uning nodig. De meeste ouders van
transgen-der kintransgen-deren hebben het gevoel dat hun leven tussen hun vingers wegglipt als ze zich realis-eren dat hun kind transgender is. Deze ouder-lijke emotionele crisis kan ervoor zorgen dat het hele gezin uit balans raakt, juist wanneer het transgender kind de meeste ondersteun-ing van dit gezin nodig heeft(Ryan). De hele familie ondergaat intense en wisselende stem-mingen zoals, ontkenning, verdriet, woede en rouw(Teich). Maar het belangrijkste wat een ouder een kind kan geven is een omgeving waarin hij/zij zich kan ontwikkelen en zichzelf kan leren kennen(Brill and Pepper). Ouders kunnen een bepaalde invloed uit oefenen op hun kinderen. De manier waarop ouders bepaalde ervaringen en situaties die invloed hebben op het kind interpreteren, beïnvloed waarschijnlijk ook hoe het kind zelf reageert op een situatie(Israel, Tarver, and Shaffer). Daarom is het logisch dat wanneer ouders de positieve aspecten van een bepaalde situatie kunnen overbrengen op het kind(vooral de positieve aspecten van ongunstige omstandigheden), dan kunnen moeilijke ervaringen veel gemak-kelijker gemaakt worden voor zo’n kind. Deze unieke invloed die ouders kunnen hebben op transgender kinderen heeft belangrijke gevol-gen voor de acceptatie en begripsvorming voor transgenderisme in de directe omgeving(Israel, Tarver, and Shaffer). Wanneer de ouders ef-fectieve ouderlijke strategieën gebruiken kun-nen ze de negativiteit die hun transkind ergens anders kunnen beleven drastisch tegen gaan, maar ouders hebben ook het vermogen om hun transkind te breken. Juist omdat oud-ers zoveel invloed op hun kinderen hebben is het belangrijk dat juist ouders begrijpen wat hun kind meemaakt en deze kinderen kun-nen steukun-nen(Brill and Pepper). Toch is het nog steeds lastig voor ouders het toe te laten dat kinderen doen wat natuurlijk voor hun voelt. Dit kan beangstigend zijn voor een ouder als het betekend dat je kind afwijkt van een ver-trouwd en bekend pad(Teich). Daarom is het belangrijk dat nuttige tools aan families met transgender kinderen aangeboden worden, die ze kunnen gebruiken om hun kinderen op te voeden, zodat deze kinderen zich meer com-fortabel voelen, zowel in hun lichaam als in de wereld(Teich).
“Dus hoe kan je als liefdevolle ouder je gen-derkind ondersteunend opvoeden?” Dit is een vaak gestelde en lastige vraag. Ouders van een transgender kind gaan opzoek naar deze vraag, maar het is moeilijk om een goed antwoord te vinden. Vaak zijn de antwoorden verspreid over het hele net en het is daarom moeilijk om alle
informatie bij elkaar vinden(Ryan).
3.3.1 DE DRIE STAPPEN
In het boek ‘The transgender child’ geschreven door Stephanie Brill en Rachel Pepper wordt er een proces besproken die ouders moeten on-dergaan om hun kind te kunnen ondersteunen. 1. De eerste stap is op onderzoek uit te
gaan. Wat is nou precies transgender isme? Wat voor gevolgen heeft dit voor mijn kind?
2. De tweede stap is het uitbannen van de geërfde overtuigingen die je heb meegekregen van buitenaf. Zo laat je als ouder jezelf toe om verder te kijken dan je neus lang is.
3. De derde stap is contact zoeken met andere die dezelfde ervaringen hebben als jou, zodat je, je ervaringen en gevoe lens kwijt kan bij mensen die iets begri jpen van wat jij mee maakt. Zo kun nen de ouders elkaar ook tips geven en elkaar steunen(Brill and Pepper).
Steun is net zo belangrijk voor de ouders als voor transgender kinderen. Ook blijkt dit uit een interview met een moeder van een 20 jarige transgender kind.
“Een chat waarmee je meteen contact kunt maken met andere ouders is erg belan-grijk. Bijv. als ouders horen dat hun kind transgender is, of ergens mee zitten. Snel, rechtstreeks contact kan soms heel belan-grijk zijn.” (zie bijlage 04 voor het gehele interview)
3.3.2 CONCLUSIE
Connectie maken met andere gezinnen die een transgender kind hebben kan helpen bij het afnemen van gevoelens als isolatie en schaamte. Belangrijk is dat elk gezin de ervar-ing moet hebben van het zijn in een herken-bare omgeving waar hun gezinstype de norm is(Brill and Pepper). In de interviews die ik heb gegeven kwam sterk naar voren dat ouders een behoefte hebben om hun ervaringen en gevoelens kwijt te kunnen(zie bijlage 04). Oud-ers kunnen dan even alles van zich afschrijven, zodat niet het hele gezin last heeft van zijn of haar opgepropte emotionele spanningen. Een belangrijk punt zijn de drie stappen die een ouder moet ondergaan om hun trangender kind te kunnen ondersteunen. Deze drie stap-pen zijn de basis bij het ontwikkelen van de interactieve media toepassing. De ouder moet met behulp van de toepassing al deze stappen kunnen ondergaan.
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.4 | Deelvraag 4
Welke vormen van hulpverlening
worden er aangeboden aan de ouders
van transgender adolescenten?
Volgens Transgender Netwerk Nederland is de zorg aan transgenders in Nederland aan verbetering toe. Wat duidelijk is geworden tijdens het onderzoek en interviews is dat zorg-behoeftes erg verschillen tussen transgenders en ouders onderling. Een groot probleem dat naar voren komt is het gebrek aan psychoso-ciale hulpverlening voor transgenders en hun naasten(“Transgenderzorg”).
Om erachter te komen wat voor soort hulpverlening ouders van transgender
adolescenten missen moeten we er eerst achter komen wat voor hulpverlening er al
aangebonden wordt.
3.4.1 Medische professionele hulp
Het VU Medisch Centrum te Amsterdam (VUmc) en het Universitair Medisch Centrum Gronin-gen (UMCG) zijn in 2002 door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) aangewezen als kenniscentra voor debehandeling van transseksualiteit. Ongeveer 95% van de transseksuelen in Nederland wendt zich voor behandeling tot het VUmc. Het UMCG neemt de drie noordelijke provin-cies Groningen, Friesland en Drenthe voor haar rekening(van Trotsenburg and Smand).
Zorgcentrum voor Genderdysforie VU Medisch Centrum
Mensen die denken dat ze genderdysforie hebben, kunnen zich aanmelden bij het gen-derteam aan de VU Medisch Centrum. Nadat zij in de wachtlijst hebben gestaan worden deze mensen opgenomen in het diagnoseproces. Je wordt onderzocht door het genderteam (psy-chologen, endocrinologie en psychiaters) en verder behandelt als dit nodig is. Uiteindelijk is het doel om een (gedeeltelijke) geslachtsaan-passingen te ondergaan. Het Zorgcentrum voor Genderdysforie VU Medisch Centrum geeft zorg aan volwassenen, maar ook aan kinderen en adolescenten.
Uit het onderzoek naar het Zorgcentrum aan de VU blijkt dat er een groot probleem is met de wachtlijsten. Patiënten met genderdysforie moeten lang wachten tot zij geholpen kunnen worden.
Groninger Genderteam UMCG
Het UMCG staat, net als het Zorgcentrum voor Het UMCG staat, net als het Zorgcentrum voor Genderdysforie VU Medisch Centrum, klaar voor mensen die het gevoel hebben niet thuis te horen in het lichaam waarin zij geboren zijn en als zij de wens hebben om een
geslachts-verandering te ondergaan.
Het genderteam in Groningen bestaat uit een groep specialisten, namelijk: psychiater, gynae-coloog, maatschappelijk werker, twee plastische chirurgen, uroloog, KNO-arts en een logopedist. Ook bij het UMCG is het overleg een belangrijk aspect, vooral omdat er veel verschillende deskundige in aanraking met een patiënt zullen komen. Iedereen moet op de hoogte zijn van de fase waar de patiënt zich in bevind, om zo goed voor de patiënten te kunnen zorgen.
Een groot minpunt voor het genderteam in Groningen is dat er geen kinderen/jongeren onder de achttien worden behandeld. Ook in Groningen is de lange wachtlijst een groot probleem
3.4.2 De verenigingen en
stichtin-gen
Er bestaan een aantal verenigingen en stichtingen waar je informatie kan opvragen. Om erachter te komen wat deze verenigingen en stichtingen inhielden is er contact opgenom-en met hopgenom-en.
COC Nederland
COC Nederland komt in actie voor COC Ned-erland komt in actie voor LHBT’s(lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuele en transgenders). Dit doen zij al sinds 1946. Zij zetten zich in voor gelijke rechten, emancipatie en sociale acceptatie van LHBT’s in Nederland. Een belangrijk aspect voor het COC is dat zij werken vanuit inside-out. Zij ondersteunen de LHBT’s en hetero’s om zelf van binnenuit veran-dering tot stand te brengen, want de kracht van binnenuit heeft vaak meer impact dan beïnv-loeding van buitenaf. Zij proberen dus dat de jongeren zelf in actie komen(“COC Nederland”). TNN
De slogan van Transgender Netwerk Nederland is “Samen sterk”. Ook deze stichting zet zich in voor een genderdiverse samenleving en dus voor de emancipatie van transgenders en hun omgeving. TNN hoopt ervoor te zorgen om de transgenders in Nederland een gezicht te geven.
TNN vind het belangrijk dat transgender zorg voor iederen toegangelijk en betaalbaar is. Dat betekent:
- Geen wachtlijsten meer
- Uitbreiding van zorgaanbod buiten de Randstad
- Passend aanbod van psychosociale zorg vóór, tijdens en na een medische
transitie
- Vergoeding van alle medische
onkosten die per individu noodzakelijk zijn voor de geslachtsaanpassende behandeling.
TNN probeert dit zowel politiek, via het parle-ment, als met formele belanghebbenden te bewerkstelligen(“TNN”).
Transgender Nederland
Deze vereniging streeft ook naar emancipatie voor mensen met genderdysforie. Dit doen zij in twee richtingen, namelijk: “Verlichten of
verlos-sen van het individuele gevoel van transgenders door hun genderdysforie ‘anders; te zijn, door mid-del van lotgenotencontact, ontmoetingsavonden, zelfacceptatie en gezamenlijke activiteiten.
(“Transgender Vereniging Nederland”)“
Op deze website kun je informatie aanvra-gen voor voorlichtinaanvra-gen, ook kun je bekijken waar en wanneer plaatselijke activiteiten voor transgenders plaats vinden.
Transvisie
Transvisie is een patiëntenorganisatie, die de belangen van de transseksuelen, transgenders en hun naasten bevorderd. Dit doen zij door gelegenheid en ruimte te bieden aan mensen die in hun leven te maken hebben met gen-derdysforie: transseksuelen en transgenders en hun naasten, om in de vorm van zelfhulp-groepen met elkaar in contact te komen. Ook geven zij informatie over voorlichtingen hiero-ver. Patiëntenorganisatie Transvisie is in 2010 opgericht. Ook organiseert Transvisie verschil-lende activiteiten door het hele land heen. Transvisie maakt vooral gebruik van zelfhulp groepen zoals(“Transvisie”):
- Berdache: voor genderkinderen en hun ouders
- Ik ben mezelf!: voor jonge transseksue len en transgenders
- Vrouwengroepen: voor man-naar-vrouw transseksuelen
- Mannengroepen: voor vrouw-naar-man transseksuelen
- Een transgender-groep voor mensen die zichzelf niet vinden passen in de tweedeling man/vrouw en daarover in gesprek willen
- (H)Erkenning: voor partners en andere naasten van transseksuelen
- Een stemcursus voor transmannen en -vrouwen die hun stem meer in over eenstemming willen brengen met hun genderidentiteit.
Transvisie Zorg
Transvisie Zorg lijkt op het eerste gezicht veel op Transvisie, maar is toch echt anders. Trans-visie Zorg is een landelijke organisatie die psychologische en psychosociale hulpverlening biedt aan mensen met genderdysforie. Ook be-geleiden ze scholen die te maken hebben met genderdysfore leerlingen(“Transvisie Zorg”).
3.4.3 HULP VIA HET INTERNET
Op het internet zijn veel verschillende websites te vinden die informatie geven over transgen-derisme. Op de meeste websites wordt verdeel-de informatie gegeven en er wordt veel gelinkt naar elkaar. Er is dus veel verspreide infor-matie. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld Transman.nl. Wanneer je informatie wilt over voorlichtingen wordt je weer doorverwezen naar een andere website.Een belangrijke vorm van de online hulpverlen-ing voor transgenders is het lotgenoten contact. Natuurlijk hebben de transgenders dan het gevoel dat zij beter begrepen worden, maar wat ook fijn voor ze is, is dat ze ervaringen met elkaar kunnen delen(Teich). Dit contact vindt bijvoorbeeld plaats op forums zoals:
- travestie.org - issis.nl/forum - t-nederland.nl/forum/
Uit het onderzoek blijkt dan ook dat transgen-ders intensief met elkaar in contact komen via het internet. Dit omdat het internet een bepaal-de vorm van anonimiteit aanbied. De transgen-ders kunnen anoniem met elkaar praten en in-formatie uitwisselen. Wat er ontstaat door deze anonimiteit is het verdwijnen van de binaire weergave van iemand zijn gender(Shapiro). Al onze interacties, zelfs die met vreemden, worden bepaald door ons gevoel van met wie we omgaan. Onze kleding, stemmen, lichamen en gebaren signaleren over de status, macht en lidmaatschap van een groep. Wij vertrouwen op ons vermogen om groepsgenoten te herkennen om te weten tot wie we ons wenden. Bij online interacties is dit onmogelijk. Dit komt door het missen van bepaalde kenmerken. Deze bepaal-de vorm van interactie kan je beperken, maar het kan je ook een ruimte geven om te spelen met je identiteit. Op het net worden mensen beoordeeld op hun ideeën, in plaats van door hun geslacht, ras, klasse of leeftijd. Wat kan betekenen dat door deze anonimiteit er op het internet geen genderhiërarchie is(Smith e.a.). Door elkaar te vinden op het net helpen de transgender jongeren en hun ouders elkaar. Deze online forums, blogs en groepen
gen natuurlijk niet gelijk voor psychologische hulp, maar dragen wel bij aan psychologische ondersteuning(Smith e.a).
3.4.4 CONCLUSIE
In deze deelvraag is antwoord gegeven op de vraag welke vormen van hulpverlening al bestaan voor ouders van transgender adoles-centen. De medische hulpverlening is vooral gericht op de transgender kinderen zelf. Daar-naast zijn er in Nederland veel stichtingen en verenigingen die zich inzetten voor transgen-ders. Bij sommige kunnen ouders van trans-kinderen ook terecht. Neem nou bijvoorbeeld Berdache, een praatgroep voor ouders met transgender kinderen. Verder is er op het internet veel informatie te vinden voor ouders. Deze informatie is verspreid over het hele net en er wordt veel gelinkt naar elkaar. Een belan-grijke vorm van hulpverlening is het lotgenoten contact. Veel transgenders maken hier online al gebruik van door middel van forums. Voor oud-ers van transgender kinderen zijn geen actieve websites of forums gevonden.
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.5 | Deelvraag 5
Welke bestaande oplossingen
bevor-deren de acceptatie en
begripsvorm-ing voor ouders van transgender
ado-lescenten?
Zoals je in deelvraag 4 al hebt kunnen lezen streeft bijna elke stichting en/of vereniging naar emancipatie voor transgenders. Vele richten zich vooral op de transgenders zelf.
Een goed voorbeeld van een organisatie die de acceptatie en begrip echt kan bevorderen is COC Nederland. Dit komt deels door hun visie en werkwijze. Ze ondersteunen de trans-genders om zelf van binnenuit veranderingen te brengen. Zij geven deze jongeren een aantal opties, om zo de acceptatie te bevorderen(“COC Nederland”).
Voor jongeren en scholen geven zij voorbeelden van een aantal acties die je kan gaan voeren, namelijk:
- Een Gay-Straight Alliance starten op jouw school.
- Sluit je aan bij de Jong & Out community voor LHBT-jongeren tot en met 18 jaar. - LHBT-vijandige school? Roep de hulp in
van de Roze Olifant.
- Word lid van de jongerenorganisatie van het COC en neem een abonnement op Expreszo www.expreszo.nl. Volg Ex preszo ook op Facebook.
- Maak een werkstuk of presentatie over een
LHBT-- Zorg voor voorlichting in jouw klas of wordt zelf voorlichter:www.voorlicht ingindeklas.nl.
Het COC Nederland heeft een aantal mooie resultaten geboekt. Zins 2011 is het bij-voorbeeld verplicht geworden om voorlichtin-gen over homoseksualiteit en transvoorlichtin-genders te geven op elke Nederlandse school.
Ook heeft het Gay-Straight Alliance een aantal mooie resultaten geboekt. Het project GSA gaat er vanuit dat die jongeren zelf best in staat zijn om hun eigen omgeving te vertellen wie ze zijn en waarom ze zo zijn of waarom ze zich zo voe-len en wat dat precies inhoud(van der Velden). Tot nu toe zijn er alleen nog maar in Amerika onderzoeken gedaan naar het Gay-Straight Al-liance. Het onderzoek, uitgevoerd door het Gay Lesbian Straight Education Network (GLSEN) toont aan dat de aanwezigheid van een Gay-Straight Alliance een positief effect heeft voor de sfeer op school: er worden minder homo-fobe opmerkingen gemaakt, minder gepest en het verzuimcijfer ligt er lager(Greytak, Kosciw, and Diaz). De aard van de interventies die GSA’s uitvoeren beperkt zich tot kleinschalige ac-ties binnen de school. Een deel daarvan wordt gestimuleerd of ondersteund door het COC(van der Velden). Wat leerlingen onder andere al
hebben gedaan zijn posters opgehangen, petities, er worden GSA schoolfeesten ge-organiseerd en in de schoolkrant worden artikelen geschreven over GSA.
De organisatie Transvisie heeft een speciale ontmoetingsgroep voor ouders met jonge transgender kinderen. Hier kunnen de ouders antwoord krijgen op opvoedingsvragen voor hun speciale kind. Deze ontmoetingsgroep heeft als uiteindelijk doel om de acceptatie in de samenleving te vergroten(“Transvisie Zorg”). Tot de komst van het internet, werden de oud-ers van transgender kinderen ervan overtuigd dat ze de enige ouders op de planeet waren die geconfronteerd werden met het raadsel van genderidentiteit variatie bij hun kind(Shapiro). Vroeger werden ouders nog geadviseerd om hun transkinderen niet de kans te geven om zich te uiten of hun toegang te beperken tot kleding en speelgoed van het andere geslacht en niet atypische sekse gedrag elders te ver-tonen in woord, kleding of gedrag(Brill and Pepper). Door de tijd heen is er meer onder-zoek naar transgenderisme gedaan en kijken artsen en professionals daar nu heel anders tegen aan. Ook door de komst van het internet is het makkelijker voor ouders om informatie te vinden over transgenderisme(Shapiro).
3.5.1 CONCLUSIE
Na het onderzoeken van deze deelvraag kan je concluderen dat een effectieve manier van hulpverlening is gebaseerd op het zelf van bin-nenuit veranderingen brengen. Dit betekent dat de doelgroep een helpende hand moet krijgen(in dit geval dus de interactieve toepassing), maar dat de ouders elkaar zelf hulp kunnen bieden. Dit inzicht wordt gebruikt bij het ontwikkelen van het concept. Dit is een aspect dat in de interactieve media toepassing naar voren moet komen.
HOOFDSTUK 3
De Deelvragen
3.6 | Deelvraag 6
Wat is de meerwaarde van hulp via
nieuwe media naast de reguliere hulp?
Een effectieve manier van het bekend maken van transgenderisme is via het internet. Op dit moment vindt het contact onder
trans-genders vooral plaatst op forums, blogs en andere websites. Al eerder is aangegeven (in deelvraag twee) dat dit komt door de
anonimiteit die er is op het net. Ze zoeken niet alleen naar informatie over transgenderisme, maar ook hopen zijn in contact te komen met lotgenoten en mensen die hun kunnen helpen. Het contact online kan de
ouders over de streep trekken om steun te gaan zoeken(Cullen).
In het boek The lives of transgender people ge-schreven door Genny Beemyn en Susan Rankin staat een interessant stuk over het internet gebruik van transgenders. Zij hebben voor hun onderzoek een aantal transgenders onder-vraagd. Uit dit onderzoek bleek dat transgen-ders in de veertig of ouder vroeger weinig contact hadden met andere transgenders. Hier-door voelde zij zich geïsoleerd, tot de opkomst van het internet. Het internet gaf hun de kans om een community online te vinden. Dit online contact maakte het mogelijk voor hen om zichzelf te accepteren, maar ook openlijk uit te komen voor hun genderidentiteit(Beemyn and Rankin). Het internet was een primaire methode waarmee transgenders van
verschillende leeftijdsgroepen elkaar konden ontmoeten. De online community heeft hier een grote rol in gespeeld.
Verder onderzoek naar de manier waarop technologie een bijdrage kan leveren aan de vorming van iemand zijn genderidenteit,
uitgevoerd door Eve Shapiro(2010), wijst uit dat het gebruik van internet een bijdrage leverde aan individuen om te leren over en begrip te vormen voor nieuwe genderidenteiten. Ook uit verschillende gesprekken met transgenders jongeren kwam naar voren dat het contact hebben via internet met andere transgender jongeren erg belangrijk voor hun is.
Ook voor de ouders(zie deelvraag drie) van deze kinderen is het belangrijk dat zij, via het net, in contact kunnen komen met ouders die in hetzelfde schuitje zitten. Er werd door een moeder tijdens een interview aangegeven dat een app als hulpverlenende factor voor haar erg handig zou zijn.
“Een app en/of website die mij zouden kunnen helpen om mijn kind beter te kunnen begrijpen zouden beiden erg handig zijn. Maar een app ken ik nog niet,
dat bestaat nog niet. Ik zou het zeker ge-bruiken, omdat dit handiger is en op je t elefoon kan.” (zie bijlage 03 en 04 voor ge-hele vragenlijst)
3.6.1 MOBILE HEALTH
Een redelijk nieuw begrip in de nieuwe media is mHealth of wel mobile health. Lucien Dantuma beschrijft in haar artikel op de frankwatching. nl dat er nog geen eensluidende definitie van mHealth bestaat, maar dat het wel duidelijk is dat het een breed begrip is. Volgens Wikipedia wordt de term gebruikt voor het gebruik van mobile communicatie apparaten voor
zorgdiensen en informatie.
E-hulp.nl is hét kennis- en adviescentrum voor online hulpverlening. De stichting maakt hulpverlening via internet mogelijk bij organi-saties uit Zorg & Welzijn(“Stichting e-hulp”). In de whitepaper(december 2012), geschreven door Frank Schalken(eigenaar van Stichting e-hulp), wordt mHealth beschreven als zorg en welzijn waarbij gebruik gemaakt wordt van mobiele devices(Schalken). Volgens E-hulp zijn er verschillende voordelen aan het gebruiken van een smartphone/app in de hulpverlening. Een smartphone is klein en licht en daarom makkelijk draagbaar. Ook door de beperkte omvang en de enorme mogelijkheden hebben mensen de mobiele telefoon bijna altijd bij zich. Tenslotte is de mobiele telefoon van één per-soon, terwijl een desktop, laptop of tablet vaker gedeeld worden door meer personen van één huishouden(Schalken).
Ook bespreekt Schalken een aantal statistieken over mobiele internet. Het CBS heeft een onderzoek gedaan naar hoeveel smartphones de Nederlandse bevolking gebruikt. In 2011 zijn er voor het eerst meer smartphones dan “domme” telefoon verkocht. Ook gaf Schalken aan dat Google laat zien dat in het eerste kwartaal van 2013 43% van de Nederlandse bevolking een smartphone bezig, tegen 33% een jaar eerder. Op basis van deze statistieken vind Schalken dat hij mag veronderstellen dat internetten via de smartphone de komende jaren sterk zal blijven stijgen.
