Vignet Ontdekkingsstraten
Het lectoraat Ondernemen in Verandering, een samenwerking tussen Hanzehogeschool en Alfa-college is de initiatiefnemer van dit vignet. De opstellers van het vignet (partners en medewerkers van het lectoraat; co-auteurs), Alexander Grit, Maaike de Jong, Eduard Plate en Eti de Vries
beschrijven de uitgangspunten van het project Ontdekkingsstraten. Het doel is om de binnenstad positief te veranderen door een uitdagend samenwerkingsverband tussen overheid, onderwijs, ondernemers en andere partners dat leidt tot een (meer) verrassende binnenstad. Het vignet heeft als doel om inhoudelijk richting te geven aan het lab/IWP Ontdekkingsstraten. (Een IWP is een innovatie-werkplaats).
Binnensteden moeten verrassen
Vandaag de dag weet de inwoner en bezoeker van elke stad wat je in de binnenstad kan verwachten. Aan de éne kant is dit bijzonder aangenaam, maar aan de andere kant leidt de monocultuur tot saaiheid, terwijl het een belangrijke rol van de binnenstad is om een bron van inspiratie te zijn. Een plek waar ‘het bijzondere en het onbekende kan worden gevonden’. Kortom, om te verrassen. Dit verrassen is belangrijk en heeft in deze hoedanigheid de rol om als bron van inspiratie van de binnenstad te dienen. Dit document is geschreven om de rol van verrassen in de binnenstad te stimuleren.
Het belang van verrassen wordt ook onderschreven door de Retailagenda (2015,
file:///Users/alexandergrit/Downloads/retailagenda.pdf) die stelt dat innovatiekracht nodig is om aan de veranderende eisen van de consument te voldoen.
De ontwikkeling van retail in de binnensteden is dynamisch; veranderend (online) consumentgedrag en over-ontwikkeling hebben geleid tot relatief veel leegstand en monocultuur. Dit zijn
ontwikkelingen die leiden tot een economische en sociaal-culturele noodzaak om de binnenstad op een andere manier te organiseren. Binnenstadbezoekers en bewoners hebben de behoefte zich op meerdere manieren te verhouden tot de binnenstad.
Verrassen door het organiseren van ontdekkingsruimten
De opstellers van dit vignet hebben het lab/IWP Ontdekkingsstraten gebaseerd op het concept ontdekkingsruimten. Het concept bespreekt de overgang van een traditioneel georganiseerde retailruimte naar een ontdekkingsruimte door een meer open georganiseerd systeem te ontwikkelen met als doel dynamiek in de retail te versterken. Het concept ontdekkingsruimten wordt beschreven in de whitepaper Op weg naar een ontdekkingsruimte als overlevingsstrategie (2016,
https://www.researchgate.net/publication/316597592_Op_weg_naar_een_ontdekkingsruimte_als_o verlevingsstrategie ) door Maaike van Rooden, Alexnder Grit en Maaike de Jong.
Het is tijd om de binnenstad anders te laten functioneren en de nieuwsgierigheid van bezoekers te prikkelen. Dit gebeurt door middel van het initiëren van nieuwe samenwerkingen, waarin verandering leidt tot een veelvoud aan belevenissen.
Het lab/IWP Ontdekkingsstraten
Het lab/IWP Ontdekkingsstraten past bij ‘een anders verwachtende’ bezoeker/bewoner en bij de behoefte van andere partijen om aan te sluiten bij de binnenstad.
Allerlei partijen, van de winkeliersvereniging tot aan lokale overheden, willen een groot partnerschap aangaan. Gezamenlijk wordt gewerkt aan een (meer) spannende binnenstad. Er ontstaan
onverwachte verbindingen tussen ondernemers, bestuurders, de kunsten, andere partijen en onderwijs.
De opstellers van dit vignet gebruiken het lab/IWP Ontdekkingsstraten als inspiratie om partijen en individuen uit te nodigen te participeren in het ‘samen maken’ van een binnenstad. Het concept stimuleert de ontwikkeling van ruimten. Een kernbegrip is rizomatisch werken. Deze gedachte gaat ervan uit dat er een organisme wordt gecreëerd, waarbij ongelijksoortige, niet-gerelateerde elementen verbonden worden. Bezoekers en bewoners doen nieuwe ontdekkingen en leggen er nieuwe contacten. Een Ontdekkingsstraat hoeft niet direct een daadwerkelijke straat te zijn. Een ontdekkingsstraat is een manier van werken, organiseren en denken.
Het lab/IWP Ontdekkingsstraten biedt bijvoorbeeld studenten van allerlei opleidingen de ruimte om samen te werken. Ze krijgen een plek om te werken aan hun ondernemende vaardigheden.
Pabostudenten kunnen er lesmethodes ontwikkelen, architectuurstudenten brengen er hun bouwkundige plannen in de praktijk en zo is er voor allerlei studies een toepassing te bedenken. Ontdekkingsstraten nodigt mensen uit die van elkaar willen leren en samen willen zoeken naar ‘het nieuwe’. Zes dimensies zijn belangrijk voor het organiseren van lab/IWP Ontdekkingsstraten.
1. Ontdekkingsstraten hebben serendipiteit als uitgangspunt
Serendipiteit is de kunst van het ongezochte ontwikkelen. Dit is beschreven in het Towards
explorative space, de lectoraatslezing van Alexander Grit (2017). Mensen worden uitgenodigd in
aanraking komen met nieuwe dingen; het zogenaamde ongezochte. Serendipiteit heeft nog een ander aspect: het ongezochte vormgeven. Het lab/IWP Ontdekkingsstraten biedt deze mogelijkheid door mensen met elkaar in gesprek te brengen en het idee verder te ontwikkelen.
2. Ontdekkingsstraten zetten in op ondernemerschap en eigenaarschap
Uitgangspunt is dat participanten/studenten werken aan een ondernemende mindset. Zij zijn zelf eigenaar van het proces. Het idee is dat studenten in een omgeving komen met veel mogelijkheden, waarin zij eigen initiatief nemen en ondernemerschap en eigenaarschap claimen.
3. Ontdekkingsstraten bewerkstelligen (min of meer) blijvende verandering
Naast een kortetermijneffect heeft het lab/IWP Ontdekkingsstraten ook een langetermijneffect. Een aantal veranderingen en initiatieven beklijven. Samenwerkingen die zijn ontstaan, blijven ook na de een bepaalde periode effecten afgeven.
In het rizomatisch denken wordt de leefwereld gezien als een netwerk van allerlei componenten. Het netwerk heeft geen beginpunt, centrum of machtsstructuur. Het lab/IWP Ontdekkingsstraten heeft als actie het uitnodigen van individuen en partijen.
Zo ontstaat een creatief netwerk vol onverwachte mogelijkheden waar steeds meer partijen bij betrokken kunnen raken. Van dat netwerk kunnen participanten gebruikmaken. Kenmerk van het lab/IWP Ontdekkingsstraten is dat het netwerk gevoed wordt.
In Assen komt de voeding vanuit het Drents Museum. Het lab/IWP Ontdekkingsstraten sluit aan bij het thema van de expositie van dat moment. Zo wordt het museum een bron van inspiratie. De interpretatie die de studenten/participanten eraan geven, roept op tot verandering en een proces van uitnodigen. Op die manier wordt ruimte gecreëerd voor ongezochte vondsten.
5. Ontdekkingsstraten gaan uit van smart specialisation
Om in de toekomst mee te kunnen, zullen duurzame en innovatieve businessmodellen noodzakelijk blijken. De toekomst wordt verkend door exploratie, en niet vooraf ingevuld door in te zetten op bestaande structuren. Om voor slimme, duurzame en inclusieve groei te zorgen, is de Europese strategie RIS3: Research and Innovation Strategy for Smart Specialisation interessant. Die strategie is opgesteld voor onderzoek, innovatie en ondernemerschap in Noord-Nederland. Het inzetten van de regio als proeftuin en het zoeken naar toepassingen met exportpotentieel, zijn aspecten van de strategie die naadloos aansluiten op het idee achter het lab/IWP Ontdekkingsstraten.
6. Platform (Customerjourney)
Het concept ontdekkingsruimte is niet alleen fysiek maar ook virtueel. In de virtuele vorm bestaat het uit platforms. Deze vormen een netwerk dat zich gemakkelijk mengt met andere netwerken.
Voorbeelden van nu zijn Marktplaats, Alibaba, BOL.com.
Het sluit aan op de behoeften van de ondernemers: Online aanwezigheid als Ontdekkingsstraat wordt verkend, bijvoorbeeld door de Ontdekkingsstraat online te verlengen, of door studenten die het ondernemersplatform op weg helpen met inzet sociale media, er zijn trainingen (human capital) te volgen, en er is sprake van mutual lifelong learning (ondernemers en studenten die van elkaar leren en elkaar inspireren).
De moeite waard
Het lab/IWP Ontdekkingsstraten biedt een bijdrage aan de economie van de stad en aan duurzame gemeenschappen.
De focus van het project ligt op Assen, maar het wordt uiteindelijk ook uitgevoerd in Den Haag, Rotterdam, Roermond en Hardenberg. De methoden van werken die we gaan neerzetten kunnen ook naar de andere steden geïmporteerd worden, en andersom. Uiteindelijk zal een bezoeker naar Assen gaan, niet wetend wat daar aan te treffen. Maar de bezoeker weet wel: als ik naar Assen ga, is het interessant en de moeite waard.
