Geselecteerde afbeeldingen
uit het be/.it van de Landbouwuniversiteit Wageningen
I C O N E S S E L E C T A E V A D E N S E S
Selected reproductions
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
Icones
Icônes selectae Vadenses: geselecteerde afbeeldingen uit het bezit van de Landbouwuniversiteit Wageningen = selected reproductions from the collection of Wageningen Agricultural University / [tekst CarlaS. OldenburgerEbbers; vert Joy BurroughBoenisch; fotogr Berrie Geerligs]. -Wageningen: Landbouwuniversiteit Wageningen. - III , krt. + 10 platen
Tekst in het Nederlands en Engels. - Met lit. opg. ISBN 90-6754-316-0 in map
I \ I I l l ) l \ ( ,
In deze map vindt u tien geselecteerde afbeeldingen, afkomstig uit de
I Diversiteitsbibliotheek in Wageningen. Uier "si treft u ter algemene
oriën-tatie aan. de kaarl ran de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
11710?), gevolgd door een man user ipt kaart van de vesting Wageningen
(ca. 1660). Ter kennismaking mei de beginfase van de Landbouwuniversiteit.
volgen dan bet eerste ontwerp van botanische tuin De Dreijen in Wageningen
(1895) en een vogelvlucht te ken ing van dezelfde tuin I ca. 1910). Daarna zijn
enige platen opgenomen die, naar verwacht mag worden, gewaardeerd zullen
worden door geïnteresseerden in de landbouwwetenschappen: Nederlandse
vlinders, en groenterassen en Nederlandse tuinplanten uit vroeger tijden.
De originele prenten en tekeningen, die ten grondslag liggen aan de platen
in deze map, be> inden /ich grotendeels in de l Diversiteitsbibliotheek te
Wage-ningen (LiBYV). Deze bibliotheek is gevestigd in bet Jan-Kopshuis, genoemd
naar Jan Kops (1765-1849), de eerste Nederlandse landbouwredacteur.
I N T R O D U C T I O N
This folder contains ten reproductions of prints and drawings selected from the collections in the Library of Wageningen Agricultural University. The first, for general orientation, is a map of the Republic of the Seven United Provinces (1710?). It is followed by a manuscript map of the stronghold of Wageningen (ca. 1660). As an introduction to the first phase of the Agricultural University, the original plan of 'De Dreijen' botanical gardens in Wageningen (1895) is included, followed by a bird's eye view drawing of the same gardens (ca. 1910). Then come six plates that will appeal to all those interested in the agricultural sciences. They depict Dutch butterflies and moths, and varieties of vegetables and garden plants.
Most of the originals of the prints and drawings in this folder are in Wageningen Agricultural University Library, which is housed in Jan-Kopshuis, named after Jan Kops (1765-1849), the first Dutch agricultural editor, archivist and librarian. (In 1815 he was appointed Professor of Agricultural Economics at Utrecht University.)
- d o c u m e n t a l i s t en - b i b l i o t h e c a r i s . In 1S1 f) w e r d hij In l ftrecht benoemd tot h o o g l e r a a r in de l a n d h u i s h o u d k u n d e .
De a f d e l i n g Speciale Collecties v o r m t een o n d e r d e e l van d e / e b i b l i o t h e e k . Hier w o r d t onderzoek v e r r i c h t aan h i s t o r i s c h b r o n n e n m a t e r i a a l en met de o p gedane kennis w o r d e n adviezen gegeven, v o o r n a m e l i j k op hei gebied v a n t u i n -en p a r k r e s t a u r a t i e s i n N e d e r l a n d , K u r o p a -en A m e r i k a . Zo is de succesvolle re-c o n s t r u re-c t i e van de historisre-che b e p l a n t i n g van (Ie t u i n e n van l'aie is l i e t l.oo. ge-baseerd op b r o n n e n o n d e r z o e k in de a f d e l i n g Speciale Collecties, voor vele t u i n e n in E u r o p a tot v o o r b e e l d g e w o r d e n . Naast het v e r r i c h t e n van w e t e n -s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k , heelt deze a f d e l i n g tot taak het b e h e r e n van oude en zeldzame boeken en t i j d s c h r i f t e n ( g e d r u k t tot en met 1X501, als (tok oude geog r a f i s c h e k a a r t e n en a t l a s s e n , b o t a n i s c h e en zoölogeogische i l l u s t r a t i e s , p l a a t w e r -ken en oude foto's. De b e l a n g r i j k s t e collecties zijn de I l l \ i l l e - C o l l e c l i e
(genoemd naar kasteel B l t v i l l e in Bocholt ( D . I . w a a r deze collectie boeken over l a n d b o u w is g e v o r m d ) , de K r e l a g e - C o l l e c t i e (genoemd n a a r J . H . Krelage en Dr. K.H. K r e l a g e , die een deel v a n h u n collectie boeken over b o t a n i e en t u i n b o u w in 1916 a f s t o n d e n a a n de L a n d b o u w u n i v e r s i t e i t en de S p r i n g e r - C o l l e c t i e (ge-n o e m d (ge-n a a r de t u i (ge-n a r c h i t e c t I..A. S p r i (ge-n g e r . Z i j (ge-n boeke(ge-n over t u i (ge-n a r c h i t e c t u u r k w a m e n i n 1940 in het bezit v a n de L a n d b o u w u n i v e r s i t e i t ) . Bovendien z i j n d e collecties k r u i d e n b o e k e n , b o t a n i s c h e b o e k e n u i t de 17-de en 18-de e e u w e n
Library, research is carried out on historical sources, and expert advice is given, especially on the restoration of parks and gardens in the Netherlands, Europe and America. The successful reconstruction of the historical planting of the gardens of Het Loo Palace was based upon document research done in the Department of Special Collections, and has become an example for many gardens in Europe. Besides carrying out research, the Department administers the collection of rare old books and periodicals (printed up to 1850), as well as old maps and atlases, botanical and zoological illustrations, plates and old photographs.
The most important collections are the Eltville Collection (named after castle Eltville in Bocholt, Germany, where this collection of books on agriculture was amassed), the Krelage Collection (named after J.H. Krelage and Dr. E.H. Krelage, who donated part of their collection of books on botany and horticulture to the Agricultural University in 1916), and the Springer Collection (named after the garden designer L.A. Springer; the Agricultural University acquired his books on garden and landscape design in 1940). The Special Collections Department also has valuable collections of herbals and botanical books from the seventeenth and eighteenth centuries, and maps of Dutch polders. Perhaps the rarest is the unique
kaarten van Nederlandse polders, bijzonder waardevol. Uniek is het tulpen-boek uii l637 van de kweker i'. Cos uil Haarlem. Dit tulpen-boek bestaat uit een sa-mengebonden verzameling aquarellen van tulpen en is als kwekerscatalogus ie beschouwen. Alle tulpen zijn prachtig gestreept en gevlamd, in vele kleuren. Deze tulpen zijn ook terug ie vinden op de beroemde Hollandse en Vlaamse bloemstillevens.
De belangrijkste hoofdonderwerpen, in de afdeling Speciale Collecties ver-tegenwoordigd, zijn landbouw, tuinbouw, bosbouw, veeteelt, liiinarcbilecuur, botanie, zoölogie, land- en volkenkunde, s l a a t s - en r e c h t s w e t e n s c h a p p e n en cultuurtechniek lincl. k a a r t e n en atlassen). Het Documentatiecentrum Tuin-a r c h i t e c t u u r NederlTuin-and 11) IN ) is een Tuin-a n d e r onderdeel \ Tuin-an de Tuin-afdeling SpeciTuin-ale Collecties. Dit bestaat uit een grote collectie tuin- en p a r k o n t w o r p e n en docu-m e n t a t i e - docu-m a t e r i a l e n op bet gebied van de tuin- en l a n d s c h a p s a r c h i t e c t u u r , gedateerd van ca. 1 850 lot heden.
De tien geselecteerde afbeeldingen gunnen de ontvanger van deze map een kijkje in de rijke verzameling van de Speciale Collecties. De afzonderlijke tek-sten geven de lezer meer inhoudelijke informatie over de platen zelf en deels ook over de schrijver of uitgever of k u n s t e n a a r van het werk.
Drs. Caria S. O l d e n b u r g e r - H b b o r s conservator
'Tulip Book' dating from 1637, by the nurseryman P. Cos of Haarlem. This book consists of a collection of bound watercolours of tulips; it is the seventeenth-century equivalent of a nursery catalogue. All the tulips are beautifully striped and streaked in many colours. Tulips like this can be seen in the famous Dutch and Flemish still-life flower paintings.
The main subjects in the Special Collections Department are agriculture, horticulture, forestry, livestock farming, garden and landscape design, botany, zoology, ethnography, jurisprudence and political science, and land reclamation (including maps and atlases). The Dutch Garden Design Documentation Centre (DTN) is also part of the Special Collections Department. It consists of a large collection of park and garden designs and documentation on garden design and landscape architecture dating from ca. 1850 to the present.
The ten selected plates give a taste of the rich assortment of the Special
Collections. The texts accompanying the plates give more detailed information on the plates themselves, and also on the author, publisher or artist of the work.
Drs. Carla S. Oldenburger-Ebbers
kUä?
*?
^rc
Y/A(.LXIMC.L
1
KAART VAN Dl REPUBLIEK DER
ZEVEN \ I 11 I NIGDE M Dl Hl INDEN
L a n d C a e r t e v a n 't V e r e n i g d e N e d e r l a n d , met ' t g e n e d a e r o n d e r h o o r t . v e r d e e l t in sijn P r o v i n c i ë n , en m i n d e r v e r d e l i n g e n n a a u k e u r i g a e n g e w e s e n en nvt de b e s t a e n t c k e n i n g e op g e s t e h d o o r C f a s p a r ] S p e c h t . A m s t e r d a m : bij R l e i n i e r ] en I | o s u a | O t t e n s .
Ongedateerd 117 10?|.
Caspar Specht werkte in Utrecht tussen 1684 en 1708 en het is bekend dat zijn k a a r t e n n a d e r h a n d w e r d e n uitgegeven door R, en I. Ottens. De/e kaart kan dus vervaardigd zijn rond 1700 en zal gepubliceerd zijn vanaf o m s t r e e k s 1710.
Dit was tijdens de bloeitijd van de republiek, toen de Zeven Verenigde Nederlanden het eerste handels- en s c h e e p v a a r t l a n d van l-'uropa w a r e n en de Nederlanden een grote opbloei van kunsten en w e t e n s c h a p p e n beleefden.
1
MAP OF THE REPUBLIC OF THE SEVEN UNITED PROVINCES
Land Caerte van't V e r e n i g d e N e d e r l a n d , met 'tgene daer o n d e r h o o r t . v e r d e e l t in sijn P r o v i n c i ë n , en minder v e r d e l i n g e n n a a u k e u r i g a e n g e w e s e n en uyt de best a e n t e k e n i n g e op g e s t e h door C [ a s p a r ] S p e c h t . A m s t e r d a m : bij R [ e i n i e r ] en l [ o s u a ] O t t e n s . Undated [1710?]
Caspar Specht worked in Utrecht between 1684 and 1708 and it is known that his maps were later published by R. and I. Ottens. This map was probably drawn around 1700 and would have been published ca. 1710. during the Golden Age of the Republic when the Seven United Provinces were the foremost maritime and merchant power in Europe and there was a great flourishing of the Arts and Sciences in the Netherlands.
We zien op deze k a a r t afgebeeld de statenbond of federatie van de Zeven Noord-Nederlandse provincies, die v a n a r i 5 7 ' ) verbonden w a r e n in de Unie van Utrecht.
Vergeleken met het tegenwoordige Nederland, missen we op deze k a a r t onze zuidelijke provincies Noord-Brabant en Limburg en het vasteland-gedeelte van Zeeland (=Zeeuws-Vlaanderen). Deze gewesten b e h o o r d e n tot de federatie van de Zuid-Nederlandse provincies, verbonden in de Unie van Atrecht.
In een cartouche links op de k a a r t zijn alle provinciewapens getekend en daarbij worden bijzonderheden van de zeven provincies opgegeven, zoals be-stuurlijke indeling, n a m e n van rivieren, a a n t a l l e n van steden en dorpen per provincie en hoeveel uren iedere provincie in zijn omtrek meet. Het valt direct op dat alle provinciewapens de Nederlandse Leeuw d r a g e n , behalve de pro-vincie Groningen (Groeninge en Omlanden).
In volgorde van grootte zijn de provincies: 1. Holland (geel gekleurd, weste-lijk gelegen); 2. Gelderland (rose gekleurd, midden-oosteweste-lijk gelegen); 3. Overijssel (geel gekleurd, oostelijk gelegen); 4. Friesland (rose gekleurd, boven de Zuiderzee gelegen); 5. Groningen ( groen gekleurd, noord-oostelijk gelegen); 6. Utrecht (groen gekleurd, in het midden gelegen) en 7. Zeeland (rose gekleurd en zuid-westelijk gelegen).
This map depicts the Statenbond or federation of seven northern Dutch provinces, which from 1579 were united in the Union of Utrecht. The map does not show today's southern provinces of North Brabant and Limburg, or the mainland part of Zeeland (= Zeeuws-Flanders). These areas belonged to the federation of southern Dutch provinces, united in the Union of Atrecht.
The inset to the left of the map contains the coats of arms of the seven provinces and gives details of these provinces, such as the administrative divisions, the names of rivers, the number of towns and villages per province and the number of hours taken to travel round each province. The Dutch lion appears in all the provincial coats of arms, with the exception of Groningen (Groeninge en Omlanden).
In order of size the provinces are 1. Holland (coloured yellow, in the west); 2. Gelderland (coloured pink, in the mid-east); 3. Overijssel (coloured yellow, in the east); 4. Friesland ( coloured pink, above the Zuiderzee); 5. Groningen (coloured green, in the north-east); 6. Utrecht ( coloured green, in the centre); 7. Zeeland (coloured pink, in the south-west).
Tijdens de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ( 157C>-179.")) was
de provincie Holland verreweg de grootste en belangrijkste provincie. Dat is
waarschijnlijk de reden dat ons land nog heden ten dage bekend staat onder de
naam Holland.
De stad Wageningen, op de kaart gespeld als WAGEN- en daaronder INGE,
waarsinds 1918 de Landbouwuniversiteit gevestigd is, ligt aan de rivier de
Hijn. in de provincie Gelderland, even ten oosten van de grens tussen de
pro-vincies Utrecht en Gelderland. De ligging die op de/e kaart valt af'te lezen, is
52 graden en 1 minuut Noorderbreedte en 23 graden en 43 minuten
Ooster-lengte, een unieke centrale ligging voor de Landbouwuniversiteit in het
tegen-woordige Nederland.
During the age of the Republic of the Seven United Provinces (1576-1795) the province of Holland was by far the largest and most important. This is probably why the whole country is still often referred to as Holland.
The town of Wageningen (on the map it appears as WAGEN- with INGE underneath), the seat of the Agricultural University since 1918, liesonthe river Rhine in the province of Gelderland, just east of the border between the provinces of Utrecht and Gelderland. Its location can be read on this map as latitude 52 degrees and 1 minute North and longitude 23 degrees and 43 minutes East -a unique centr-al loc-ation for the Agricultur-al University in present-d-ay Netherlands.
2
KAART VA\ DE VESTING W A G E N IN Gl \
10
Manuscript. O n g e d a t e e r d [ca. 1 6 6 0 | . Het zuidoosten boven.
Met l e g e n d a .
Deze kaart toont de vesting Wageningen, met omwalling en zes bastions.
Binnen de bastions, rondom de bebouwing loopt een muur (rode lijn).
De nieuwe vesting met bastions dateert uit 1624.
Wanneer we deze tekening vergelijken met de plattegrond van Wageningen
van Nie. van Geelkercken uit 1654, uit het boek XIVBoeken van de Gelderse
geschiedenissen, door Arend van Slichtenhorst, dan valt op, dat op onze
manu-scriptkaart een zevende klein verdedigingswerk of ravelijn is toegevoegd, ter
verdediging van de Berghpoort (no.1). Dit is waarschijnlijk al gebouwd in 1629.
Boven in de kaart (in het zuidoostelijk deel van de stad), zien we een
vier-kant omgracht stuk grond liggen, met drie cirkeltjes daarin getekend. Dit is het
terrein waarop het kasteel Wageningen was gelegen. De cirkels duiden op de
2
MAP OF T H E S T R O N G H O L D OF W A G E N I N G E N
Undated m a n u s c r i p t [ca. 1660]. South East at the t o p . With l e g e n d .
This map shows the stronghold of Wageningen, with fortifications and six bastions. A wall runs between the bastions and around the built-up area (the red line). The new stronghold with bastions dates from 1624. A comparison with the map of Wageningen by Nie. van Geelkercken from 1654, in XIV Boeken van de
Gelderse Geschiedenissen, by Arend van Slichtenhorst, shows that this
manuscript map has a seventh small defence work or ravelijn, to defend the Berghpoort (no.1). It was probably built in 1629.
At the top of the map (the south-eastern quarter of the town), there is a square area surrounded by a moat, with three small circles drawn in it. This is the site of Wageningen castle. The circles represent the towers of the gatehouse and the defence tower near the town moat. The castle was drastically modified in 1720,
torens van het poorthuis on op de verdedigingstoren nabij de s t a d g r a c h t . Hel kasteel is omstreeks 1 720 ingrijpend verbouwd en ook is toen de binnen-gracht rondom het kasteel gedempt. Op de plaats van het kasteel, aan de tegen-woordige H e r e n s t r a a t , heeft I.A. Baron Torek, lieer van Rosendael, toen het Drostenhuis laten bouwen. Op het voorterrein van het kasteel werden vanaf 1743 bovendien twee hulzencomplexen gebouwd. Deze m a a k t e n deel uit van een bouwplan van Torek, dat elf grote en twee kleine h u i / e n omvatte.
De/e buizen werden alle door hem v e r h u u r d .
In 1876 heeft de gemeente Wageningen het blok van vier huizen langs de H e r e n s t r a a t , het z o g e n a a m d e Basseeour. gekocht ten behoeve van de toen opgerichte liijkslandbouwschool. Later is dit gebouw gebruikt als hoofd-gebouw van de Landbouwuniversiteit.
De Ooypoort (no. 2), ook Nu(e)depoort geheten (in 1828 afgebroken), ver-bindt de stad met de Grebbedljk (no. 3). Ten westen van deze dijk loopt het Kanaal (no. 4) dat de verbinding vormt met de Rijn (de latere Buitenhaven). Aan de noordzijde van de stad ligt de weg n a a r Bennekom (no. 8 Be'kum).
Iets oostelijk van de vesting zou volgens de k a a r t een oudere vestiging van Wageningen gelegen zijn (no. o Oude Wageninge en no. 7 Sant Cuijl). Hier s t a a n twee huizen en een kerkje afgebeeld, nabij een heuvel. Het is bekend dat op de Wageningse Berg (op gronden van het tegenwoordige
and at the same time the castle moat was drained. Baron L.A. Torek, Lord of Rosendael, constructed the Drostenhuis on the site of the castle, which lies on the present-day Herenstraat. Furthermore, two blocks of houses were built in the front courtyard of the castle in 1743. These formed part of Torek's plan, which
comprised eleven large houses and two small ones, all of which he rented out. In 1876 the municipality of Wageningen bought the block of four houses along the Herenstraat, called Bassecour, for the newly founded State Agricultural School. This building was later used as the main building of the Agricultural University.
The Ooypoort (no. 2), also called Nu(e)depoort (demolished in 1828) connected the town with the Grebbedijk (no. 3). The Kanaal (no. 4) to the west of the dyke
leads to the Rhine (and what is now the harbour). The road to Bennekom (no. 8 Be'kum) lies to the north of the town.
According to the map an older site of Wageningen lay slightly to the east of the stronghold (no. 6 Oude Wageninge and no. 7 Sant Cuijl). The map shows two houses and a small church, close to a hill. It is known that a church was built on the
12
a r b o r e t u m K e l m o n l c ) een kerkje heelt g e s t a a n , dat voor een der oudste ' C h r i s t e n t e m p e l s ' in N e d e r l a n d w o r d t g e h o u d e n .
In 1 2(i'.i k r e e g W a g e n i n g e n s t a d s r e c h t e n . Van o u d s h e r vonden de meeste i n w o n e r s van W a g e n i n g e n h u n bestaan in de l a n d b o u w en vanal'de 17-de eeuw in de t a b a k s b o u w . De l a n d e r i j e n r o n d W a g e n i n g e n w a r e n v r u c h t b a a r en g r a s r i j k . De t a b a k s c u l t u r e s lagen aan de n o o r d z i j d e van de s l a d .
Het w a p e n van W a g e n i n g e n b e k r o o n t de k a a r t . Het bestaat volgens het officiële b e s l u i t v a n de Hoge Raad van A d e l u i t 1 8 1 8 , u i t e e n rood schild met een rad van z i l v e r en een k r u i s van hetzelfde m a t e r i a a l op de v e r t i c a l e spaak. Het s c h i l d w o r d t gedekt met een g o u d e n k r o o n en w o r d t aan w e e r s z i j d e n vastgehouden door een gouden leeuw. De k l e u r s t e l l i n g op onze k a a r t is d a a r -v a n iets a f w i j k e n d .
Wageningse Berg, on the site of the present-day Belmonte arboretum, and that it was probably one of the oldest 'Christian temples' in the Netherlands.
Wageningen received city rights in 1263. Traditionally, most of the population of Wageningen earned their living from agriculture and, from the seventeenth century, from growing tobacco. The land around Wageningen was fertile, with lush pasture. The tobacco fields lay to the north of the town.
Wageningen's coat of arms crowns the map. According to the official decree of the High Council of Nobility in 1818, it consists of a red shield, with a w h e e l of silver and a silver cross on the vertical spoke. The shield is topped by a golden c r o w n , and is supported by golden lions. The colours on this map differ slightly.
~ 5
13
:t O \ I « I K I" V O O H 1) B B O T A N I SC H I l l l \ DE D R E M I N IN W A G E N I N G E N 14 O n t w e r p v o o r d e n s c h o o l t u i n v a n de M i j k s t u i n b o n w s c h o o l te W'age-n i W'age-n g e W'age-n . T e k e W'age-n i W'age-n g eW'age-n o W'age-n t w e r p d o o r L.A. S p r i W'age-n g e r , t u i W'age-n a r c h i t e c t . O n g e d a t e e r d 1 1 8 9 5 ] .
In 1 895 kreeg de t u i n a r r h i t e c t Leonard A. Springer de o p d r a c h t een plan te maken tot inrichting van de terreinen der in a a n b o u w zijnde Mijkstuinbouw-school. Deze school werd in het najaar van 1896 geopend. Volgens Springer was de beschikbare grond veel te klein, zodat hij dit eerste plan, met een heel klein a r b o r e t u m en pinetum, duidelijk als een begin beschouwde. De a a n p l a n t van de tuin is tot 1900 door Springer zelf begeleid. Hij was namelijk van 1897 tot 1900 docent tuinkunst aan deze Mijkstuinbouwschool. Het o n t w e r p van Springer is grotendeels uitgevoerd, zoals heel duidelijk blijkt uit een publikatie
3
P L A N OF 'DE D R E I J E N ' B O T A N I C A L G A R D E N IN W A G E N I N G E N
Plan for the garden of the State School of H o r t i c u l t u r e in
W a g e n i n g e n . Drawn by L.A. S p r i n g e r , garden d e s i g n e r . Undated [ 1 8 9 5 ] .
In 1895 the garden designer Leonard A. Springer was commissioned to plan the layout of the grounds of the State School of Horticulture that was then under construction. This School was opened in the autumn of 1896. Springer thought the area available was far too small, and he considered his first plan, for a very small arboretum and pinetum, to be only a beginning. The planting of the garden was supervised by Springer himself until 1900, as from 1897 to 1900 he was a lecturer in garden architecture at the State School of Horticulture. Most of Springer's plan was implemented, as can be clearly seen from a publication by Dr. J. Valckenier
van Dr. J. V a l c k e n i e r S u r i n g a r uit 1 <> 1 ( ). g e t i t e l d Hfl Arboretum der Rijks
Hoogere Land-, Tuin- en Bosbouwschool te Wageningen.
Het c e n t r u m van het o n t w e r p w o r d t g e v o r m d door hel schoolgebouw (no. 1 I. t e g e n w o o r d i g h e l gebouw van de V a k g r o e p l ' l a n l e n t a x o n o m i e aan de Generaal F o u l k e s w e g . A c h t e r het gebouw liggen vaste p l a n t e n b e d d e n (no. 13), s t r a a l s g e w i j s in een halve c i r k e l . De met bomen beplante m i d d e n l a a n met
vaste p l a n t e n (no. 13) g e p r o j e c t e e r d l o o d r e c h t op de lengte-as van het ge-b o u w , deelt de t u i n e n ongeveer door m i d d e n . Aan de oostzijde van deze laan zijn de b o o m k w e k e r i j en de r e s e r v e m o e s t u i n gelegen; aan de w e s t z i j d e liggen de velden met b o l - en knolgewassen en é é n j a r i g e p l a n t e n en vaste p l a n t e n (no.
1 2 en 1 ,'i). Ten westen van deze bedden liggen de serres en b a k k e n (no. 3 l . d e w e r k l o o d s Ino. 4) en de pomologische t u i n (no. 10). A c h t e r de vaste p l a n t e n l i g -gen b a k k e n (no. 8) en een d r u i v e n - en een p e r z i k e n k a s (no. (> en 7).
Mr z i j n twee z i j t u i n e n naast de school g e p l a n d , de oostelijke z i j t u i n is een o e f e n t u i n voor m o z a ï e k c u l t u u r , in n e o - b a r o k v o r m ; de w e s t e l i j k e z i j t u i n is een r o z e n t u i n met p e r g o l a , w a a r a c h t e r een w i l d e p l a n t e n t u i n met v i j \ er (no. 16) en een v a r e n t u i n (no. 17) zijn g e p l a n d . U i t e e n l a t e r o n t w e r p van 1900 b l i j k t , dat de plaats voor w i l d e p l a n t e n enigszins v e r a n d e r d is in een h a l f c i r k e l -v o r m i g e t u i n met p l a n t -v a k k e n -voor -vaste p l a n t e n . In het oostelijk deel langs de s t r a a t w e g is een a r b o r e t u m (no. 19) g e p l a n d , met p i n e t u i n (no. 19a) en t u i n
Suringar from 1910, entitled Het Arboretum der Rijks Hoogere Land,- Tuin- en
Bosbouwschool te Wageningen.
The centre of the design is formed by the school building (no. 1 ), which now houses the Department of Plant Taxonomy on the Generaal Foulkesweg. Behind the building are the perennial borders (no. 13). radiating out in a semicircle. The central avenue of perennials (no. 13). planted with trees, is perpendicular to the long axis of the building and more or less bisects the garden. To the east of this avenue are the nursery and the reserve vegetable g a r d e n ; to the west are the plots of bulbs and tubers, annuals and perennials (nos 12 and 13). West of these beds are the conservatories and frames (no. 3). the potting shed (no. 4) and the fruit garden (no. 10). Behind the perennials are cold frames (no. 8) and grape and peach greenhouses (nos 6 and 7).
A garden is sited on either side of the school. The eastern garden is a practice garden for formal bedding schemes, in neo-baroque form; the western garden is a rose garden with a pergola leading to a wild garden with pond (no. 16) and a fern garden (no. 17). I n a later plan dating from 1900 the site for wildflowers has been modified into a semicircular garden with beds for perennials. An arboretum (no. 19)
16
delen voor A l p e n p l a n t e n (no. 201 en m o e r a s p l a n t e n (no. 21 ). In de meest oostelijke hoek van het a r b o r e t u m is door S p r i n g e r een p e r g o l a met k l i m -p l a n t e n o n t w o r -p e n ( no. 22).
W a t is er DU na b i j n a I 00 j a a r nog te h e r k e n n e n van d e / e botanische t u i n ? Het deel ten westen \ a n de m i d d e n l a a n is b i j n a h e l e m a a l b e b o u w d met g e b o u w e n v a n de L a n d b o u w u n i v e r s i t e i t en met een grote p l a n t e n k a s . De / i j -t u i n e n zijn eveneens v e r d w e n e n , l i e -t gedeel-te voor de b o o m k w e k e r i j e n is hele-maal v e r a n d e r d . Het a r b o r e t u m en p i n e ü i m z i j n w a t b e t r e f t de p a d s t r u k t u r e n nog enigszins te h e r k e n n e n . De v i j v e r is thans het c e n t r u m van een grote r o l s t u m . die naar het zuiden t< n o r m is u i t g e b r e i d . De o p p e r v l a k t e van deze t u i n was in 1900 ongeveer een ha. Omstreeks 191 .'5 w e r d de t u i n aan de n o o r d -kant van het a r b o r e t u m , u i t g e b r e i d met een g e o m e t r i s c h aangelegde t u i n . o n t w o r p e n door \ l e j . L.H. Haas Becking. H i e r i n w e r d een k w e k e r i j o p g e n o m e n en k r e g e n C o n i f e r e n en Ericaceae een p l a a t s , naast m o e r a s - en v e e n p l a a t s e n en k l i m p l a n t e n langs een p e r g o l a . In 1925 w e r d de t u i n nogmaals u i t g e b r e i d \ ;111 twee tot zes ha.
Het n i e u w i n g e r i c h t e a r b o r e t u m op de b u i t e n p l a a t s Belmonte (sinds 1954), is als een v o l w a a r d i g a r b o r e t u m te b e s c h o u w e n , zoals I.A. S p r i n g e r in 1 895 al voor ogen h a d .
is planned in the eastern part, along the street. It includes a pinetum (no. 19a) and areas designated for alpines (no. 20) and bog plants (no. 21 ). In the easternmost corner of the arboretum Springer designed a pergola to be covered by climbers.
One hundred years later, what elements of Springer's botanical garden are still recognizable? The part to the west of the central avenue has been almost filled up with Agricultural University buildings and a huge greenhouse. The flanking gardens have vanished. The part reserved for the nurseries has changed completely. The arboretum and pinetum are recognizable from their path layouts. The pond is now the centre of a large rockery, which has been greatly extended southwards. In 1900 the area of this garden was about 1 hectare, but around 1913 the garden was extended on the north side of the arboretum by a formal, geometric garden, designed by Miss L.H. Baas Becking. This included a nursery. Conifers and heathers were given a place next to bog and fen plants, and climbers were trained up a pergola. In 1925 the garden was again extended, from two to six hectares.
The arboretum laid out in the grounds of the former Belmonte country house in 1954 is a fully- fledged arboretum as LA. Springer had in mind in 1895.
4
VOGELVLUCHT VAN l> I BOI \ \ I s ( II I TUIN Dl l)H BIJEN IN WAGENINGEN
T e k e n i n g d o o r H.F. H a r t o g h Heijs v a n Z o n t e v e e n , t u i n a r c h i t e c t .
On ge dal -<l [tussen L900 en 1913].
In 1900 word de tuinarchitect LA. Springer, die In 1895 het ontwerp maakte voor de tuin van de liijkstuinbouwschool, als docent tuinkunst aan d e / e school opgevolgd door de tuinarchitect H.F. Hartogh lleijs van Zonteveen. Van hem is d e / e tekening, die het o n t w e r p van Springer in vogelvlucht laat zien. Aangezien de uitbreiding van de tuin van ongeveer 1 9 1 3. aan de noord-zijde (rechts) van hei a r b o r e t u m , er nog niet op s t a a t , moet d e / e tekening tussen 1900 en 1 91 A zijn gemaakt.
* Deze tekening hangt Ingelijst in het gebouw \ an da Vakgroep Plantentaxonomie.
4
B I R D S EYE V I E W OF ' D E D R E I J E N ' B O T A N I C A L G A R D E N IN W A G E N I N G E N
Undated [ b e t w e e n 1900 and 1913] d r a w i n g * by H.F. Hartogh Heijs van Z o u t e v e e n . garden d e s i g n e r .
In 1900 the garden designer LA. Springer, who prepared the plans for the garden of the State School of Horticulture, was succeeded as lecturer in garden architecture by the garden designer H.F. Hartogh Heijs van Zouteveen. The latter drew this bird's eye view of Springer's plan. It can be dated at sometime between 1900 and 1913, because it does not show the extension of the garden on the north (right-hand) side of the arboretum, which was designed round about 1913 by Miss L.H. Baas Becking and which comprised a new formal garden, closed off by a higher part with a pergola.
* The original drawing hangs in the Department of Plant Taxonomy.
IS
Omstreeks 1913 o n t w i e r p m e j . L.H. Baas B e c k i n g n a m e l i j k een n i e u w e t u i n in r e g e l m a t i g e s t i j l , afgesloten door een hoger gedeelte met p e r g o l a .
Van H a r t o g h Heijs van Zouteveen w e i e n we, dat hij voor het o n t w e r p en de a a n l e g van de r o t s t u i n hij het p i n e t u m v e r a n t w o o r d e l i j k was. l a t e r is d e / e naar de Generaal F o u l k e s w e g toe a a n z i e n l i j k u i t g e b r e i d .
De b o t a n i c u s Dr. J. V a k k e n i e r S u r i n g a r , die o n d e r w i j s g a f i n de d e n d r o l o -gie, heelt na S p r i n g e r de b e p l a n t i n g van de t u i n hegeleid. Hij / e g t zelf i n een p u b l i k a l i e over de t u i n uit 1910, dat de t u i n is aangelegd in 190'). Het / a l dus wel een b e p l a n t i n g s p r o e e s geweest z i j n . d a l w e r d u i t g e v o e r d tussen 1 900 en
1 9 0 9 . De oudste bomen / u i l e n n u r u i m 90 j a a r oud z i j n : de hoogste boom is thans ongeveer 35 meter hoog en dat is de m a m m o e l b o o m of S e q u o i a d e n d r o n g i g a n t e u m . Dit is w a a r s c h i j n l i j k ook de hoogste boom in de stad W a g e n i n g e n . Het o n t w e r p van S p r i n g e r , d a t a a n deze v o g e l v l u c h t ten g r o n d s l a g l i g t . geelt geen be plan tings p l a n . Het is meer een r u i m t e l i j k e i n d e l i n g \ an de b e s c h i k b a r e g r o n d e n . S p r i n g e r heelt ten aanzien van het a r b o r e t u m g e d e e l t e heel d u i -d e l i j k gestel-d -dat hij -dit in l a n -d s c h a p s s t i j l heeft o n t w o r p e n , om -de l e e r l i n g e n het v e r b a n d te l e r e n k e n n e n tussen p l a n t m a t e r i a l e n en t u i n k u n s t en om hen e r v a r i n g te laten opdoen in het o n d e r h o u d e n van p a r k e n en b u i t e n p l a a t s e n , in het b e h a n d e l e n van b l o e i n s t r u i k e n en o m de b o m e n en s t r u i k e n i n h u n w a r e s c h o o n h e i d te l a t e n z i e n .
From Hartogh Heijs van Zouteveen we know that he himself was responsible for the design and layout of the rockery next to the pinetum. Later, this rockery was extended towards the Generaal Foulkesweg.
The botanist Dr. J. Valckenier Suringar, who taught dendrology, supervised the planting of the garden after Springer. In a publication about the garden dating from 1910, he writes that the garden was laid out in 1909. This means that the planting was done between 1900 and 1909. The oldest trees are now about 90 years o l d ; the tallest - the Sierra Redwood or Sequioadendron giganteum - is about 35 metres tall and is probably the tallest tree in Wageningen.
Springer's plan, on which this bird's eye view is based, does not indicate the planting scheme. It is more a spatial division of the area available. Springer made it clear that he designed the arboretum part in landscape style, to teach students the relationship between plant material and garden design, and to give them
experience in the maintenance of parks and gardens, in tending flowering shrubs and in allowing trees and shrubs to achieve their full glory.
V I D I H l A \ l ) S I \ I I M ) I H S
Tekeningen en g r a v u r e s van Christ ia an Sepp.
Christiaan Sepp is de stamvader van een beroemd geslacht van tekenaars,
etsers/graveurs en uitgevers: Christiaan Sepp (ca 1700-1775), Ian Christiaan
Sepp 11739-1 s 11 i.ian Sepp 1177S-1853) en Cornells Sepp (1810-1S68).
Bovendien beschikten vader Christiaan en later ook /eer zeker zijn zoon
Jan Christiaan o\ er een grote entomologische kennis. Beiden waren
verant-woordelijk voor zowel de inhoud als de uitgave van de eerste twee delen van de
Vederiandsche Insecten, een reeks die overigens in acht delen verscheen, het
laatste deel in 1860.
De uitgave van de Flora Batava werd eveneens verzorgd door Jan
Christiaan Sepp (en Zoon). Deze /eer uitgebreide Hora \ au Nederland werd
wat het relt de eerste vier delen geredigeerd door Jan Kops. naar wie het
Jan-Kopshuis is genoemd, de hoofdzetel van de bibliotheek van de
Landbouw-universiteit in Wageningen.
D U T C H B U T T E R F L I E S A N D M O T H S
Drawings and e n g r a v i n g s by C h r i s t i a a n Sepp.
Christiaan Sepp was the founding father of a renowned line of draughtsmen, etchers, engravers and publishers: Christiaan Sepp(ca. 1700-1775), Jan Christiaan Sepp (1739-1811), Jan Sepp (1778-1853) and Cornells Sepp (1810-1868).
He knew much about entomology - as did his son, Jan Christiaan. Father and son were together responsible for the content and publication of the first two volumes of the Nederlandsche Insecten [Dutch Insects], a series that ran to eight volumes, the last of which appeared in 1860.
Jan Christiaan Sepp (and Son) were also responsible for the publication of Flora Batava. The first four volumes of this comprehensive flora of the Netherlands were edited by Jan Kops, after whom the Jan-Kopshuis - the building housing the main Wageningen Agricultural University Library - is named.
r u e , V I . I N ' D K I I S v a n d e K E H R T E H K S ! ) ) ;
20
D A G V L I N D E R G R O T E A U R E L I A OF G R O T E VOS ( N Y M P H A L I S P O L Y C H L O a O S L . )
Uit: B e s c h o u w i n g d e r W o n d e r e n G o d s , in d e m i n s t g e a c h ( t ) t e s c h e p z e l e n of N e d e r l a n d s c h e I n s e c t e n . . . d o o r C h r i s t i a a n S e p p . A m s t e r d a m : J . C . S e p p , 1 7 6 2 ( e e r s t e d e e l , e e r s t e s t u k T a b . VIII).
De dagvlinder Grote Aurelia of Grote Vos. De n a a m aurelia slaat op de rijke goudglans, w a a r m e e de pop is versierd; de n a a m vos slaat op de bruine grondkleur van de vlinder. De soort komt voor in bossen en parkachtige c u l t u u r l a n d -s c h a p p e n . Hun voed-selplanten zijn voornamelijk iepen en wilgen.
Flg. 1 eitje, natuurlijke grootte; Fig. 2 eitje, gezien door microscoop; Fig. 3 k r u i p e n d e r u p s , w a a r u i t mannetjesvlinder zal komen; Fig. 4 r u p s , w a a r u i t wijfjesvlinder zal komen; l i g . 5 mannetjes-pop; Fig. 6 wijfjes-pop; Fig. 7 boven-zijde van de vlinder; Fig. S onderboven-zijde van de vlinder.
5
L A R G E T O R T O I S E S H E L L B U T T E R F L Y ( N Y M P H A L I S P O L Y C H L O R O S L.)
From: Beschouwing der Wonderen Gods, in de m i n s t g e a c h ( t ) t e s c h e p z e l e n of N e d e r l a n d s c h e I n s e c t e n . . . by C h r i s t i a a n Sepp. A m s t e r d a m : J.C. Sepp, 1762 ( v o l . I part 1 Table V I I I ) .
One of the Dutch names for this butterfly, 'aurelia', refers to the rich golden sheen of the pupa. The other name 'grote vos' [large fox] refers to the butterfly's tawny background colour. The species occurs in woodlands and park-like countryside. The main foodplants are elm and willow.
Fig. 1 egg, life size: Fig. 2 egg seen through microscope: Fig. 3 caterpillar that will eventually turn into male butterfly: Fig. 4 ditto, but for female butterfly; Fig. 5 male pupa; Fig. 6 female pupa; Fig. 7 upper side of butterfly; Fig. 8 underside of butterfly.
6
N ACHT VU N DER P A U W OOG PIJ LSTA AKT (SMERINTHUS OCBLLATA L.)
2 2
Uit: B e s c h o u w i n g d e r W o n d e r e n G o d s , in de; m i n s t g e a c h ( t ) i e s c h e p z e l e n o f N e d e r l a n d s c h e I n s e c t e n . . . d o o r C h r i s t i a a n S e p p . A m s t e r d a m : J . C . S e p p , 1 7 6 2 ( e e r s t e d e e l . e e r s t e s t u k Tab. II).
In tegenstelling tot de meeste g r a u w gekleurde nachtvlinders, is deze vlinder zeer opvallend. De vlinder heeft prachtige oogvlekken op de a c h t e r -vleugels, om h a a r vijanden af te schrikken. W a n n e e r de vleugels in ruststand zijn, worden de oogvlekken overdekt door de voorvleugels.
De vlinders zijn nachtvliegers in bossen en p a r k a c h t i g e l a n d s c h a p p e n . Hun voedselplanten zijn voornamelijk wilgen en appels.
Fig. 1 eitje, afgezet op blad van wilg; I- ig. 2, 3 en 4 verschillende s t a d i a van de r u p s ; Fig. 5 pop; Fig. 6 vlinder in r u s t s t a n d ; Fig. 7 vlinder met uitgespreide vleugels. 6 E Y E D H A W K - M O T H ( S M E R I N T H U S O C E L L A T A L.) F r o m : B e s c h o u w i n g der W o n d e r e n G o d s , in de m i n s t g e a c h ( t ) t e s c h e p z e l e n of N e d e r l a n d s c h e I n s e c t e n . . . by C h r i s t i a a n Sepp. A m s t e r d a m : J.C. Sepp, 1762 ( v o l . I part 1 Table II).
Whereas most moths are rather drab, the eyed hawk-moth is striking. It has beautiful eye' markings on the hind wings, to frighten enemies. The eyes are concealed by the fore wings when the moth is at rest.
The moth flies at night in woodlands and park-like countryside. The main foodplants are willow and apple.
Fig. 1 egg on willow leaf; Figs 2, 3 and 4 various stages of the caterpillar; Fig. 5 pupa; Fig. 6 moth at rest; Fig. 7 moth with outspread wings.
\ 1 11 s ( Il II I I \ I) I (, |< 0 I N T E N M I A I. H 1 M VI I M (I H I \
Uit A l b u m V i l m o r i n : f l e u r s r u s t i q u e s a n n u e l l e s e t v i v a e c s . l é g u m e s et p i a u l e s f o u r a g è r e s . P a r i s : V i l m o r i n - A n d r i e u x e t (lie.
1 8 5 0 - 1 8 7 0 . Deel 2, n o . 12 ( 1 8 6 1 ) en n o . 2 1 ( 1 8 7 0 1 .
De namen Vilmorin en Andrieux zijn al bekend in de kwekerswereld vanaf 1775. In 1775 is er s p r a k e van de firma Andrieux et Vilmorin: in 1780 ver-a n d e r t dver-at in Vilmorin-Andrieux en in 1815 is er ook nog eens sprver-ake vver-an de firma Vilmorin et Cie. In ieder geval stond de firma in de tweede helft van de
19-de eeuw onder leiding van Henry !.. de Vilmorin en hij zal dan ook voor de samensteller en verantwoordelijke van dit album gehouden moeten worden.
Een dergelijk album met losse platen mei afbeeldingen van g r o e n t e n , echter kleiner van afmetingen, is ook bekend van de kwekersfirma Benary in Erfurt. Het h e e f t e e n identieke titel: Album liciiary. lïrfurt, 1876-1886. De tekeningen en lithografieën in dit album zijn van G. Severeyns en G. Leutzsch.
V E G E T A B L E S F R O M T H E V I L M O R I N A L B U M
From Album V i l m o r i n : f l e u r s rustiques a n n u e l l e s et v i v a c e s , légumes et plantes f o u r a g è r e s . P a r i s : V i l m o r i n - Andrieux et Cie, 18 50-18 70. V o l . 2. no. 12 (1861) and no. 21 ( 1 8 7 0 ) .
The names Vilmorin and Andrieux have been well known to nurserymen since 1775. In 1775 the company was called Andrieux et Vilmorin; in 1780 the name changed to Vilmorin-Andrieux, and in 1815 it was Vilmorin et Cie. The firm's director in the second half of the nineteenth century was Henry L. de Vilmorin, and it is assumed that he compiled this album.
A similar, smaller-format, album of loose plates depicting vegetables was produced by the nursery firm Benary in Erfurt. It is called Album Benary and was published in Erfurt 1876-1886. The drawings and lithographs in that album were by G. Severeyns and G. Leutzsch, respectively.
24
Zowel de firma Vilmorin-Andrieux in Parijs, als de firma lïenary in Erfurt, b e s t a a n nog steeds. Waarschijnlijk worden de originele tekeningen van beide albums in de archieven van d e / e firma's b e w a a r d .
W a n n e e r we alle platen uit het Album Vilmorin b e s t u d e r e n , va II op dal de verschillende groenten vaak op ongeveer w a r e grootte /ijn afgebeeld. De n a m e n die a a n de groenten gegeven worden zijn beschrijvende n a m e n , die soms iets /eggen over de h e r k o m s t van het produkt en ook over de grootte en de kleur, liet blijkt dat de firma Vilmorin vaak Hollandse rassen heelt gebruikt ter a a n v u l l i n g e n ter v e r b e t e r i n g van de Franse rassen. Overduidelijk blijkt ten slotte dat wij vele g r o e n t e r a s s e n Diet meer kennen.
De functie van het Album Vilmorin is niet duidelijk. Door het ontbreken van inleidende teksten is niet na te gaan of de verzameling platen nu bedoeld was als reclame en/of relatiegeschenk of dat de platen als een soort catalogus /ijn te beschouwen van produkten die door de firma Vilmorin-Andrieux te koop werden a a n g e b o d e n , liet laatste is het meest waarschijnlijk.
The firm Vilmorin-Andrieux in Paris is still going strong, as is Benary in Erfurt, and they presumably have the original drawings of the albums in their archives.
It is striking that the vegetables illustrated in the Album Vilmorin are often shown life size. The names given to the vegetables are descriptive, and sometimes refer to the vegetable's provenance, size or colour. The firm of Vilmorin often used Dutch varieties to augment and improve French varieties. Many of the vegetable varieties are unknown today.
The function of the Album Vilmorin is unclear. There are no introductory texts, so it is unclear if the collection of plates was intended as an advertisement, or a gift for clients - or both, or - more probably - whether the plates make up a sort of catalogue of the products the firm of Vilmorin-Andrieux offered for sale.
7
V A N P A A R S i: R A D I I S 1 ( 1 1 S I I k 1 H I'O M I'O I \
2 6
T e k e n i n g d o o r M " e C o u t a n c e en l i t h o d o o r E l i s a C h a m p i n .
1. p a a r s e radijs (rave violette); 2. r a a p uit de Limousin (navet-rave du Limousin); 3. a a r d p e e r (topinambour. ); 4. gele voederbiet ( betterave j a u n e des Barres*); 5. zwarte s c h o r s e n e e r (scorsonère); 6. rode tomaat, veel-hokkig (tomate rouge grosse); 7. suikerpompoen uit Brazilië (courge sucrière du BrésilI.
* Les Barre« la de naam van hel landgoed bij Nogent-8ur-\ ernisson (Loiret), waar Maurice L.
de Vilmorin zijn collectie heesters had \ er/ameld.
7
F R O M P U R P L E R A D I S H TO S U G A R P U M P K I N
Drawing by M l ' e C o u t a n c e . Litho by Elisa C h a m p i n .
1. purple radish (rave violette); 2. Limousin turnip (navet-rave du Limousin); 3. Jerusalem artichoke (topinambour); 4. yellow mangold (betterave jaune des Barres*); 5. scorzonera (scorsonère); 6. red tomato, ribbed (tomate rouge grosse ); 7. Brazilian sugar pumpkin (courge sucrière du Brésil).
Les Barres is the estate near Nogent-sur-Vernisson (Loiret), where Maurice L. de Vilmorin built up his shrub collection.
H
VAN K L E I N E B H W 1 loi S P E R Z I E B O N I \
Litho door Elisa Champin.
1. kleine erwt uil Auvergne (pois d'Auvergne [Cosaque ou Serpette]);
2. zwarte raap (navet noir rond ou plat); 3. gele raap (navet boule d'or);
4. aubergine van Guadeloupe (aubergine panachée» de la Guadeloupe);
5. witte aubergine (aubergine blanche ronde Iplante aux oeufs)); 6.
savooie-kool (chou de Milau hatif, petit d"Ulm); 7. sperziebonen (haricot à cosse
violette, sans parchenim).
8
F R O M PEA TO F R E N C H B E A N S
Litho by Elisa C h a m p i n .
1. Auvergne pea (pois d'Auvergne [Cosaque ou Serpette]); 2. black turnip (navet noir rond ou plat); 3. golden turnip (navet boule d'or); 4. Guadeloupe eggplant (aubergine panachée de la Guadeloupe); 5. white eggplant (aubergine blanche ronde [plante aux oeufs]) : 6. savoy cabbage (chou de Milau hatif. petit d'Ulm); 7. stringless purple French beans (haricot à cosse violette, sans parchenim).
\ I D I R I . \ \ DS I I I I M ' I \ \ T I \
28
G o u a c h e s d o o r A l i d a W i t h o o s .
Alida Withoos (1659 of 1660 - 1730) b e h o o r d e tot een bekende schilders-('amilie. Haar vader, h a a r zuster en h a a r drie b r o e r s schilderden e\ e n c e n s . Alida schilderde voornamelijk bloemen, vruchten, paddestoelen en vlinders.
De Universiteitsbibliotheek Wageoingeil bezit van h a a r /even gouaches (vijf t u i n p l a n t e n , één t o m a t e n p l a n t en één met enkele vlinders), t e r « ijl dertien tekeningen van h a a r zich bevinden in de z o g e n a a m d e Moninckx-Atlas (Universiteitsbibliotheek A m s t e r d a m ) . Deze atlas bevat tekeningen van planten die g e m a a k t w e r d e n voor de Hortus Medicus in A m s t e r d a m . De meeste zijn van de hand van Jan en Maria Moninckx, m a a r ook enkele a n d e r e kunste-n a a r s w e r k t e kunste-n h i e r a a kunste-n m e e , zoals Alida Withoos. Haar tekekunste-nikunste-ngekunste-n voor deze atlas zijn waarschijnlijk alle g e m a a k t in 1694, d a a r in dat j a a r geld a a n h a a r werd uitbetaald voor dertien geleverde tekeningen. De afgebeelde planten voor de Hortus Medicus zijn bijna alle nieuw ingevoerde exotische planten,
DUTCH GARDEN PLANTS
Gouaches by Alida W i t h o o s .
Alida Withoos (1659 or 1660- 1730) came from a well-known family of painters. Her father, sister and three brothers also painted. Alida mainly painted flowers, fruits, fungi, and butterflies and moths.
Wageningen Agricultural University Library has seven of her gouaches (five of garden plants, one of a tomato plant and one depicting butterflies). Amsterdam University Library has thirteen of her drawings, in the Moninckx Atlas, which contains drawings of plants made for the Hortus Medicus [medicinal botanical gardens] in Amsterdam. Most of the drawings in this atlas are by Jan and Maria Moninckx, but other artists are represented, including Alida Withoos. Her drawings for the atlas were probably done in 1694, because there are records of her being paid for thirteen drawings that year. The plants depicted for the Hortus Medicus are nearly all newly imported exotic plants, from places such as Ceylon, South America
onder a n d e r e uit Ceylon, Zuid-Amorika en Zuid-Afrtka. Via schepen van de WestIndische Compagnie en de Verenigde OostIndische Compagnie a r r i -\ eerden d e / e planten in de A m s t e r d a m s e Hortus.
De tekeningen van Alida Withoos in onze Wageningse collectie betreffen meer gewone tuinplanten, die in de 17-de eeuw in Nederlandse tuinen werden a a n g e p l a n t . Behalve de Acanthus mollis en de Primula X pubescens zijn dit FritiUaria meleagris of kievitsbloem en de Rosa gallica 'Versicolor' of F r a n s e Hoos mei rood-wit gestreepte bloem. Deze vier sierplanten zijn alle ook a a n g e p l a n t in de g e r e c o n s t r u e e r d e tuin van Museum Paleis Het Loo, die oor-spronkelijk in 1685 werd aangelegd voor s t a d h o u d e r Willem III. Deze teke-ningen van Alida Withoos dienden, naast vele a n d e r e 1 7-de eeuwse bronnen. bij de reconstructie van de tuinen van Paleis Het l.oo als b r o n n e n m a t e r i a a l voor een historisch verantwoorde beplanting.
Alida Withoos heeft ook planten getekend voor Agnes Block, een b e k e n d e p l a n t e n v e r z a m e l a a r s t e r aan het eind van de 17-de eeuw. Zij liet h a a r collectie tuinplanten op de b u i t e n p l a a t s Vijverhof in Breukelen in tekeningen vast-leggen. Deze collectie is u i t e e n g e r a a k t . Mogelijk hebben de zeven tekeningen van Alida Withoos in de Wageningse collectie hiervan deel u i t g e m a a k t .
and South Africa. These plants arrived in the Amsterdam botanical gardens in ships of the West-Indische Compagnie [West India Company] and of the Verenigde Oost-Indische Compagnie [East India Company].
The drawings by Alida Withoos in our Wageningen collection are of more ordinary garden plants that could be found in seventeenth-century Dutch gardens. As well as the Acanthus mollis and Primula x pubescens they include the Fritillaria meleagris (snakeshead fritillary) and Rosa gallica 'Versicolor' (the candy-striped Rosa Mundi). All four of these varieties have been planted in the reconstructed garden of Het Loo Palace, which was originally laid out in 1685 by William III, Stadhouder [governor] of the Seven United Provinces. These drawings by Alida Withoos were among the many seventeenth-century sources consulted when planning the authentic replanting of Het Loo gardens.
Alida Withoos also drew plants for Agnes Block, a well-known plant collector of the late seventeenth century, who commissioned drawings of her collection of plants on the Vijverhof estate in Breukelen. This collection of drawings has not survived intact, but the seven drawings by Alida Withoos in the Wageningen collection may have been part of it.
30
A C A N T H U S M O L L I S L 1Ü P R I M U L A X P U B E S C E N S J A C Q . T U 1 N A U R I K E L 9 A C A N T H U S M O L L I S L. 31 10 P R I M U L A X P U B E S C E N S J A C Q . T U I N A U R I K E L
32
Landbouwuniversiteit Wageningen /Wageningen Agricultural University
Voorlichting en PR / Information and PH Offlee
Costerweg 50
Postbus/P.O. Bo* 9101
6700 HB Wageningen
Telefoon / phone + 31 (0) 8370 84 472
Telefax + 31 (0) 8370 84 884
E-post/e-mail Bor@rcl.wau.nl
TelexNL45 8541uwag
tekst/text Carla S. Oldenburger-Ebbers vertaling / translation Joy Burrough-Boenisch ontwerp/design Jenny Labaar fotografie/photography Berrie Geerligs produktie / productionEva van Drie
druk/print
Modern Bennekom Gaca Arnhem
afwerking / collation
Berry Heersink Arnhem
