“Wasted Malaka Youth”:
een audiovisuele vertaling
van sociolecten in Wasted Youth
Masterscriptie Door Annemarie Oosting
Master Taalwetenschappen: Vertalen Studentnummer 6056148 Scriptiebegeleider Dhr. Dr. Jeroen Vis 13 augustus 2015
Inhoudsopgave
1. Inleiding (blz. 3)
2. Vertaling van audiovisuele teksten (blz. 5) 3. Sociolecten
3.1 Algemeen (blz. 10)
3.2 Sociolecten in de film (blz. 11) 3.3 Sociolecten in vertaling (blz.11) 4. Verantwoording van de vertaling
4.1 Methode (blz. 13)
4.2 Vertaling inclusief vertaalcommentaar (blz. 13) 5. Conclusie (blz. 47)
Inleiding
Sociolecten en andere vormen van taalvarianten worden vaak buiten beschouwing gelaten in vertalingen en geneutraliseerd. Op die manier gaat er echter veel essentiële informatie verloren uit de brontekst. Het effect dat de brontekst op de lezer heeft zal daardoor niet hetzelfde zijn als het effect dat de vertaling, de doeltekst, op de lezer heeft (Volgens Nida is het equivalenteffect een van de vier basiscomponenten van een vertaling, zie Munday, 2008:42). Het bereiken van hetzelfde effect zal in elke vertaling een uitdaging vormen maar wanneer de vertaling bedoeld is als ondertiteling bij een film vormt dit een extra uitdaging aangezien ondertitels bepaalde restricties met zich
meebrengen, met name qua tijd en ruimte.
In deze scriptie zal onderzocht worden in hoeverre de Griekse sociolecten in de Nederlandse vertaling weergegeven kunnen worden en hoe deze vervolgens verwerkt kunnen worden in de ondertiteling. De hoofdvraag die centraal staat in deze scriptie is dan ook: ‘In hoeverre kunnen de Griekse
sociolecten in de Nederlandse ondertitels verwerkt worden?’
Deze vraag zal beantwoord worden aan de hand van de ondertiteling die is verzorgd bij de Griekse film Wasted Youth. Het praktische deel van de scriptie is de film inclusief ondertitels. Het theoretische deel van de scriptie begint met een inleidend hoofdstuk over audiovisueel vertalen in het algemeen en meer specifiek over de richtlijnen met betrekking tot ondertiteling. Het vervolgt met een
hoofdstuk over sociolecten in het algemeen en meer specifiek over de Griekse sociolecten die in de film voorkomen en de regels met betrekking tot het vertalen van sociolecten. Hierna volgt het hoofdstuk over de totstandkoming van de vertaling waarin de methode besproken wordt en een analyse wordt gegeven van de vertaling waarin diverse probleemsituaties aan bod komen. In het laatste hoofdstuk zullen de conclusies worden besproken.
De film Wasted Youth had zijn wereldpremière op het International Film Festival Rotterdam op 26 januari 2011. Het scenario en de regie van de film is in handen van Argyris Papadimitropoulos en Jan Vogel. Wasted Youth is geïnspireerd op het verhaal van Alexandros Grigoropoulos, de 15-jarige tiener die op 6 december 2008 werd doodgeschoten door een politieagent na een confrontatie tussen de politie en een groep jongeren. Volgens de agenten die betrokken waren bij het incident werd hun politiewagen bekogeld door een groep van zo’n dertig jongeren, waaronder Alexandros. Hierdoor moest de agent een waarschuwingsschot afvuren, deze zou zijn afgeketst en zo Alexandros hebben geraakt. Volgens andere omstanders zocht de politie echter gericht de confrontatie op en werd er zonder waarschuwing of aanleiding gericht geschoten op de jongeren, waarbij Alexandros dodelijk werd geraakt. De dood van Alexandros leidde tot vele rellen en demonstraties, aanvankelijk alleen in Athene maar later breidden de rellen zich ook uit naar andere grote steden in Griekenland,
waaronder Thessaloniki en Patra. De directe aanleiding voor de rellen was uiteraard de moord op Alexandros maar de rellen legden ook de problemen die binnen de samenleving spelen bloot, waarin het wantrouwen jegens overheid en overheidsinstanties een grote rol speelt. Nog steeds zorgt de jaarlijkse herdenking voor onrust in Griekenland.1
Het feit dat de film zijn wereldpremière had op het International Film Festival Rotterdam, houdt in dat er reeds Engelse ondertitels bestaan voor bij de film en inmiddels misschien ook ondertitels in
1Bron voor informatie m.b.t. de moord op Alexandros Grigoropoulos:
andere talen (wellicht ook Nederlandse), aangezien de film na Rotterdam op vele andere festivals is vertoond2. Deze ondertitels spelen echter geen rol in mijn scriptie. De focus in deze scriptie ligt puur
op eigen bevindingen tijdens het vertaalproces en dan met name de bevindingen met betrekking tot het vertalen en ondertitelen van sociolecten.
De film draait om de levens van de twee hoofdpersonen, Charis en Vasilis. Charis is een zestienjarige jongen uit de gegoede middenklasse en leidt het leven zoals vele andere jongens van zijn leeftijd. Hij hangt rond met zijn vrienden, skate, maakt ruzie met zijn vader en heeft relationele problemen met zijn vriendin. Vasilis is een politieagent van middelbare leeftijd die niet lekker in zijn vel zit. De crisis heeft hem en zijn gezin hard geraakt en hij is alles behalve tevreden over zijn huidige baan.
Uiteindelijk zullen de levens van de twee hoofdpersonen elkaar op dramatische wijze kruisen aan het eind van de film. De film schetst niet alleen een beeld van de levens van Charis en Vasilis maar ook van het Athene van vandaag de dag. Allerlei aspecten van het alledaagse leven in de stad worden getoond; familieverhoudingen, opvoeding, corruptie, werk- en woonomstandigheden, weinig onderwerpen blijven onbesproken in de film (zie ook Lychnari 2 (2011) 34-35).
2. Vertaling van audiovisuele teksten
Er bestaan verschillende mogelijkheden om een audiovisuele tekst te vertalen. Ondertiteling is in Nederland de meest gangbare vorm van audiovisueel vertalen (Luyken, 1991:31). Naast ondertiteling zijn er nog drie andere vormen van audiovisueel vertalen; dubben, voice-over en vrij commentaar (Luyken, 1991:71). Dit zijn alle drie vormen van ‘revoicing’: het creëren van een nieuwe stem. Bij dubben wordt de originele stem vervangen door een nieuwe stem, waarbij het van belang is dat de lippen synchroon bewegen met de tekst. Bij voice-over wordt er een nieuwe stem toegevoegd, de originele stem is ook (deels) nog te horen. Bij vrij commentaar wordt de brontekst niet letterlijk vertaald maar wordt de inhoud samengevat, hierbij is geen aandacht voor lipsynchronisatie. Vrij commentaar komt met name voor in documentaires en kinderprogramma’s. Voor de vertaling van de audiovisuele tekst van Wasted Youth is voor ondertiteling gekozen, deze vorm van audiovisueel vertalen bevat op vertaalvlak een hoop uitdagingen en daarnaast is het creëren van ondertitels ook mogelijk zonder budget.
Ondertiteling is ook weer onder te verdelen in verschillende types. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen interlinguale, intralinguale en bilinguale ondertiteling en tussen onder- en boventiteling. Bij interlinguale ondertiteling is er sprake van twee talen, de brontaal en de doeltaal, er wordt
bijvoorbeeld van het Grieks naar het Nederlands vertaald, zoals bij deze vertaling het geval is. Bij intralinguale ondertiteling is er sprake van slechts één taal. Deze ondertitels zijn bedoeld voor specifieke doelgroepen, doven en slechthorenden of blinden en slechtzienden (in het geval van blinden en slechtzienden wordt er gebruik gemaakt van audiodescriptie). Ook worden ze vertoond als er sprake is van ruis op de gesproken tekst, bijvoorbeeld als de brontekst dialectisch taalgebruik bevat. Bij bilinguale ondertiteling worden er tegelijkertijd ondertitels in twee verschillende talen getoond. Dit is gebruikelijk in landen waar men twee officiële talen heeft, zoals België. Ten slotte is er nog het onderscheid tussen onder- en boventiteling. Ondertiteling wordt, zoals het woord al
aangeeft, onderaan het scherm vertoond, terwijl bij boventiteling de tekst boven het podium vertoond wordt, of aan de achterkant van de stoelen. Boventiteling wordt gebruikt in theater- en operazalen (zie voor het overzicht Munday,2008:184-185).
Een audiovisuele vertaling vraagt om een andere werkwijze dan een “traditionele” vertaling. Naast het linguïstische aspect, de gesproken tekst, dien je ook rekening te houden met het visuele aspect. Chaume (2004) pleit in zijn artikel ‘Film Studies and Translation Studies: Two Disciplines at Stake in Audiovisual Translation’ voor een analyse van audiovisuele teksten waarbij zowel de
Vertaalwetenschappen als de Filmwetenschappen in acht worden genomen. Chaume onderscheidt tien codes van audiovisuele teksten. Hieronder volgt een korte samenvatting van de inhoud van deze codes, voor zover deze betrekking hebben op de praktijk van het ondertitelen.
1. Linguïstische code. De linguïstische code is uiteraard aanwezig in elke tekst en deze code is dan ook niet specifiek gericht op audiovisuele teksten. Het verschil met andere teksten is echter dat men bij audiovisuele teksten te maken heeft met geschreven teksten die over moeten komen als gesproken teksten.
2. Paralinguïstische code. Bij het vertalen van audiovisuele teksten wordt er gebruik gemaakt van leestekens om zo tempo, volume, ritme, pauzes e.d. aan te geven.
3. Muzikale code. Deze code behandelt de muziek en speciale effecten die voorkomen in de film, wat doe je bijvoorbeeld met de muziek die in de film afgespeeld wordt?
4. Code van de klankregie. In een audiovisuele tekst kan er ook sprake zijn van gesproken tekst buiten beeld. In de ondertitels wordt de vertaling hiervan cursief weergegeven.
5. Iconografische code. Grafische informatie moet eventueel worden vertaald in de ondertitel. Wanneer het niet noodzakelijk is wordt de informatie meestal niet vertaald, echter als het van belang is voor het verhaal of er wordt naar verwezen op het beeld, dan moet dit ook worden vertaald in de ondertitels, tekst en beeld moeten in overeenstemming zijn. 6. Fotografische code. De kleur van de ondertitel is afhankelijk van de belichting. Het gebruik
van kleur kan soms leiden tot een vertaalprobleem, als er bijvoorbeeld op het beeld gebruik wordt gemaakt van een kleur die in een andere cultuur andere associaties kan oproepen, bijvoorbeeld de kleur van rouw.
7. Code van de planning. Ondertitels dienen synchroon te lopen met de audiovisuele tekst, een opname vanuit een bepaalde hoek kan daarbij een direct effect op de vertaling hebben. Als er bijvoorbeeld een poster in close-up wordt getoond, verwacht de kijker een vertaling van de tekst op de poster, is de poster niet in close-up te zien, dan is een vertaling niet nodig. 8. Mobiliteitscode. Wanneer er tegelijkertijd drie of meer personen aan het woord zijn in een
audiovisuele tekst zal de vertaler een selectie moeten maken van wat hij vertaalt aangezien er in de ondertiteling slechts ruimte is voor twee sprekers. Deze selectieprocedure kan plaatsvinden op basis van waar de sprekers zich bevinden, veelal zullen de sprekers met de meest relevante informatie het dichtst bij de camera zitten. Ook is het van belang dat de ondertitels synchroon lopen met de gesproken tekst zodat de kijker een link kan leggen tussen de ondertitel en de persoon die aan het woord is.
9. Grafische code. Deze code is met name van belang voor het dubben. De kijker ontvangt geschreven tekst in de vorm van titels, tussentitels, teksten en ondertitels. De vertaler zal elke keer moeten bekijken of en hoe deze grafische codes te vertalen.
10. Syntactische code. Deze code heeft betrekking op de opmaak van de doeltekst. Het leggen van verbanden tussen de scènes kan de vertaler helpen de audiovisuele tekst beter te begrijpen. Zo kan het bekijken van latere scènes helpen bij het oplossen van een
vertaalprobleem in een eerdere scene, omdat de connotatie bijvoorbeeld pas in een latere scene duidelijk wordt.
Het artikel van Chaume laat goed zien dat een audiovisuele tekst meer omhelst dan alleen het linguïstische aspect. Ook bevat het een aantal voorschriften (bv. gesproken tekst buiten beeld wordt cursief weergegeven) en adviezen (wat te vertalen wanneer er meerdere sprekers tegelijkertijd aan het woord zijn). Echter, er wordt verder in het artikel weinig uitgewijd over hoe deze codes toe te passen in de praktijk. Om een beter beeld te krijgen van het ondertitelproces in de praktijk is het artikel van Karamitroglou (1998) ‘A Proposed Set of Subtitling Standards in Europe’ gebruikt als leidraad. In dit artikel geeft Karamitroglou richtlijnen voor het proces van ondertitelen. Deze
richtlijnen deelt hij in vier categorieën in: lay-out, duur, interpunctie en lettertype en opmaak van de doeltekst. Hieronder volgt een beknopte samenvatting van de belangrijkste punten uit deze
categorieën. Lay-out
- Ondertitels dienen onder aan het scherm te verschijnen, in het midden van het beeld, waarbij een maximum van twee regels geldt. Op deze manier wordt voorkomen dat de actie op het beeld verstoord wordt door de ondertitels.
- Een volle regel ondertiteling zou ongeveer 35 karakters moeten bevatten. Er is dan voldoende plaats om de brontekst te vertalen zonder te veel te hoeven reduceren of weglaten. Meer dan veertig karakters per regel is niet gewenst aangezien de leesbaarheid verminderd wordt door het onvermijdelijke aanpassen van het lettertype.
Duur
- Uit onderzoek naar de leessnelheid van kijkers is gebleken dat de gemiddelde kijker ongeveer 5,5 seconde nodig heeft om twee volle regels ondertiteling in zich op te nemen. De hersenen hebben ook nog ongeveer een halve seconde nodig om de ondertiteling te verwerken waardoor het van belang is dat twee volle regels ondertiteling zes seconden in beeld blijven. Het is echter ook van belang dat de ondertitels niet langer dan zes seconden in beeld blijven aangezien de kans op herlezen dan groot is, met name bij snelle lezers. Eén volle regel ondertiteling dient niet 3 maar 3,5 seconden in beeld te blijven. Bij het lezen van twee volle regels ondertiteling wordt er door de vele informatie een mechanisme in gang gezet dat de leessnelheid bespoedigt, bij 1 regel is dit niet het geval. Als er sprake is van slechts 1 woord in beeld, dan dient deze minstens 1,5 seconde in beeld te blijven, als het woord korter dan 1,5 seconde in beeld is, zal de kijker dit slechts als een flits ervaren.
- Ondertitels dienen niet tegelijk met de gesproken tekst in beeld te komen, maar een kwart van een seconde later, aangezien uit onderzoek is gebleken dat de kijker deze tijd nodig heeft om het gesproken materiaal tot zich te laten komen en de ogen tot de ondertitels te richten. Na het eind van de gesproken tekst dienen de ondertitels niet langer dan twee seconden in beeld te blijven. De ondertitel dient zo getrouw mogelijk de brontekst te volgen en als de ondertitel te lang in beeld blijft wekt dit wantrouwen over de kwaliteit van de ondertitels op bij de kijker. Als meerdere ondertitels elkaar opvolgen dient er een kwart van een seconde tussen de ondertitels te zitten. Zo veel tijd hebben de hersenen nodig om de linguïstische informatie uit de vorige ondertitel te verwerken en over te gaan naar de volgende.
- Ondertitels dienen synchroon te lopen met de audiovisuele tekst, zo mogen ondertitels niet blijven staan als er naar een andere scene wordt overgegaan.
Interpunctie en lettertype
- Drie opeenvolgende puntjes (…) dienen aan het eind van de laatste regel te worden gebruikt als de zin doorloopt. Op deze manier is het voor de kijker duidelijk dat de zin nog niet af is en is daardoor al voorbereid op de rest van de zin. De daaropvolgende regel zal wederom beginnen met drie opeenvolgende puntjes, wat het vervolg van de zin aangeeft. Het gebruik van een punt (.) duidt het einde van de zin aan.
- Het verbindingsstreepje (-) wordt gebruikt wanneer er meerdere personen aan het woord zijn, elke regel ondertiteling begint dan met het verbindingsstreepje. Op deze manier is het voor de kijker duidelijk wie er aan het woord is.
- Het gebruik van overige leestekens (vraagteken, uitroepteken, komma, dubbele punt, punt komma, aanhalingstekens, dubbele aanhalingstekens) gebeurt op eenzelfde manier als in andere teksten. Als er sprake is van gesproken tekst buiten beeld dan dient deze cursief te worden weergegeven. Dikgedrukte of onderstreepte woorden zijn niet toegestaan in ondertitels.
- Idealiter bevat een regel ondertiteling een volle zin. Als een zin echter te lang is en over twee regels verdeeld moet worden dient dit te gebeuren aan de hand van de syntaxis van de zin, de nominale en verbale constituenten dienen hierbij intact te blijven.
- Twee kortere regels ondertiteling heeft de voorkeur boven een lange regel ondertiteling. Doordat het lijkt alsof twee regels meer informatie bevat, bespoedigt dit de leessnelheid bij de kijker. Bij voorkeur zijn de bovenste en de onderste regel ondertiteling gelijk in lengte. Echter, het is belangrijker dat de zin grammaticaal correct wordt opgedeeld dan dat de regels gelijk zijn in lengte.
- De lengte van de gesproken tekst en de lengte van de geschreven tekst dienen zoveel mogelijk overeen te komen. Dit om de doeltekst zoveel mogelijk overeen te laten stemmen met de brontekst en om verwarring bij de kijker te voorkomen. Als de lengtes van de gesproken en de geschreven tekst teveel verschillen zal de kijker gaan twijfelen aan de kwaliteit van de ondertitels. Binnen een ondertitel mogen ook niet meer dan twee zinnen verschijnen.
- De vertaler zal een balans moeten vinden tussen een maximaal behoud van de brontekst (essentieel om het linguïstische deel van de doelfilm te begrijpen) en de tijd die hij de kijker geeft om de non-linguïstische en visuele elementen waar te nemen (essentieel om het esthetische deel van de doelfilm te waarderen). De vertaler zal uiteraard niet alle linguïstische informatie kunnen vertalen en er zijn een aantal categorieën van linguïstische items die weggelaten zouden kunnen worden:
Uitdrukking als ‘je weet wel’, ‘hoor’ etc. Deze uitdrukkingen hebben weinig tot geen semantische betekenis en kunnen daarom weggelaten worden.
Antwoorden (ja, nee, oké, dankje,sorry etc.) Deze uitdrukkingen zullen door het merendeel van de kijkers worden herkend en begrepen. Als de antwoorden echter niet goed verstaanbaar zijn of worden gepresenteerd in een andere vorm (bijvoorbeeld yup i.p.v. ja) moeten ze wel ondertiteld worden.
- Er zijn ook bepaalde woorden die altijd vertaald moeten worden, en wel letterlijk (woord voor woord). Het gaat dan bijvoorbeeld om geografische namen, de kijker zal dit woord herkennen in de brontekst en verwacht hier een letterlijke vertaling, als deze vertaling ontbreekt zal de kijker zich afvragen in hoeverre de vertaling betrouwbaar is.
- Indien mogelijk wordt een eenvoudigere syntaxis in de vertaling geprefereerd omdat dit voor de kijker makkelijker te begrijpen is. Een voorbeeld hiervan is het omzetten van een passieve constructie naar een actieve constructie. Er moet echter wel een balans zijn tussen de semantische, pragmatische en stilistische aspecten van de brontekst en de vertaling, het is dus niet de bedoeling dat elke zin wordt versimpeld.
- Het gebruik van afkortingen en symbolen kan ruimtebesparend zijn echter dient men er wel voorzichtig mee om te springen en er zeker van zijn dat alle kijkers bekend zijn met de desbetreffende afkortingen en symbolen.
- Als er wordt besloten om een dialect of sociolect te behouden in de doeltekst, is het niet toegestaan om een fonetische of syntactische transcriptie van dit dialect/sociolect in de doeltekst te gebruiken, met uitzondering van dialecten/sociolecten die al eerder in geschreven vorm zijn verschenen.
- Taboewoorden dienen niet te worden gecensureerd.
- Voor het vertalen van cultuurspecifieke elementen bestaat geen vaste koers. In het geval van de vertaling van een cultuurspecifiek woord zijn er vijf verschillende mogelijkheden.
Culturele overdracht Handhaving
Handhaving met uitleg Neutraliseren
Weglating
Voorschriften zullen her en der verschillen maar Karamitroglou poogt in zijn artikel een standaard neer te zetten voor de praktijk van het ondertitelen in Europa. In de ondertiteling van Wasted Youth is geprobeerd deze richtlijnen zo veel mogelijk op te volgen, al zijn er wel een aantal punten die wat summier omschreven zijn en waar verderop in deze thesis dieper op in zal worden gegaan. Dit betreft uiteraard het punt over sociolecten, evenals de mogelijkheden die door Karamitroglou worden omschreven voor het vertalen van cultuurspecifieke elementen.
Uit het artikel van Karamitroglou blijkt dat ondertitels een hoop beperkingen met zich meebrengen en dat dit vaak om creatieve oplossingen van de vertaler vraagt. Het is dan ook niet voor niets dat audiovisuele vertaling vaak wordt aangeduid als “constrained translation”. Met name de beperkingen die worden opgelegd door het gebrek aan tijd en ruimte, maar ook de beperkingen die het beeld met zich meebrengt, zorgen ervoor dat er een zo compact mogelijke vertaling gemaakt dient te worden, zonder dat er al te veel informatie uit de brontekst weggelaten wordt.
3.1 Algemeen
Met de term taalvariant wordt het verschil in taalgebruik aangeduid, zowel door individuele sprekers als door groepen sprekers. Verschil in taalgebruik ligt ten grondslag aan geografische of sociale factoren. Wanneer het verschil in taalgebruik met geografische factoren te maken heeft, spreekt men van (regionale) dialecten. Wanneer het verschil in taalgebruik te maken heeft met sociale factoren spreekt men van sociolecten of sociale dialecten. In deze scriptie zullen alleen de sociolecten
behandeld worden. Sociale diversiteit in taal wordt voortgebracht door sociale factoren die de leden van de samenleving onderscheiden zoals sociale rang, leeftijd, ras, beroep en opleidingsniveau (Xidopoulos, 2012: 232).
Sociolecten zijn echter niet alleen gerelateerd aan de gebruikers ervan maar ook aan het gebruik, de functie van de interactie. Holmes (2013) omschrijft de componenten die een rol kunnen spelen in een conversatie als volgt:
1.) De gebruikers/sprekers
- Wie is er aan het woord en - tegen wie wordt er gesproken?
2.) De setting/sociale context van de interactie: waar wordt er gesproken? 3.) Het onderwerp: waar wordt over gesproken?
4.) De functie: waarom wordt er gesproken?
Dit zijn binnen de sociolinguïstiek de basiscomponenten om uit te leggen waarom we niet allemaal op eenzelfde manier spreken en waarom we niet allemaal altijd op eenzelfde manier spreken
(Holmes, 2013:9). Zo zal de taal die Charis gebruikt wanneer hij met zijn vrienden is verschillen van de taal die hij gebruikt wanneer hij tegen zijn vader spreekt, en weer anders is de taal die hij gebruikt wanneer hij in gesprek is met een van de oudere collega’s van zijn vriend Arthur. Voor welk taalgebruik wordt gekozen hangt af van de hierboven genoemde factoren evenals de sociale dimensies die samenhangen met deze factoren. Deze worden als volgt omschreven door Holmes (2013):
1. Sociale afstand (Wat is de sociale afstand? Belangrijke factor bij de linguïstische keuze, hoe intiemer de relatie, des te informeler is het taalgebruik).
2. Status (Welke status heeft iemand? Relevante vraag bij het bepalen van de juiste taalcode, hoe hoger de status, des te formeler het taalgebruik).
3. Formaliteit (In welke sociale setting begeeft men zich? Hoe formeler de setting, des te formeler ook het taalgebruik).
4. Functie (Wat is de functie en het doel van de conversatie? Geeft de spreker orders of vraagt de spreker om een gunst? Beide situaties vragen om een ander taalgebruik).
(samenvatting van Holmes, 2013:9-11)
Wanneer Charis met zijn vrienden in gesprek is vindt dit plaats in een informele setting, de relatie tussen de vrienden onderling is intiem en ze hebben allen dezelfde status, dit heeft een informeel taalgebruik tot gevolg. Wanneer Charis met zijn vader in gesprek is, is er weliswaar sprake van een intieme relatie maar heeft de vader als ouder een hogere status. Dit blijkt ook uit de manier waarop de vader handelt in de film. In scene 5 (zie voor de tekst blz. 21-23), zien we hoe zijn zoon eerst een
omhelzing krijgt en vervolgens een klap in zijn gezicht. Vervolgens voert hij een stevig gesprek met zijn zoon waarbij hij zowel orders geeft (Charis moet zijn moeder opzoeken in het ziekenhuis, een baan gaan zoeken en bellen als hij niet thuiskomt) als om een gunst vraagt (kan Charis zich in het vervolg aan de afspraken houden?). Hoewel de vader van Charis informele taal gebruikt (hij gebruikt dezelfde taal als Charis door te vragen of hij Christina neukt)is de rolverdeling wel duidelijk in deze scene.
3.2 Sociolecten in de film
Volgens de criteria van Xidopoulos (2012) zijn de sociolecten die in de film voorkomen αργκό (argo) en jongerentaal. Argo is hierbij het sociolect dat gebruikt wordt door Vasilis en zijn vrienden/collegae en jongerentaal de term voor het sociolect dat Charis met zijn vrienden spreekt. Er moet echter vermeld worden dat de criteria voor beide categorieën niet altijd geheel duidelijk zijn, dit komt met name omdat de categorieën niet strikt van elkaar gescheiden kunnen worden. Bepaalde
uitdrukkingen uit de jongerentaal worden ook door Vasilis gebruikt en Charis gebruikt vice versa ook uitdrukkingen uit het argo. Zo gebruikt de collega van Vasilis op het politiebureau (zie blz. 37) meerdere malen de uitdrukking κουλάρω [kularo](ontspannen), dat volgens de tabel van Xidopoulos (2012:251) tot de jongerentaal behoort. Vice versa komt hetzelfde voor, zo gebruiken Charis en zijn vrienden de uitdrukking την κάνω (zie blz. 20,23 en 29)wat “weggaan” betekent, deze uitdrukking behoort tot het argo (Xidopoulos, 2012:242). Het voornaamste verschil tussen de beide sociolecten is het gebruik van Engelse woorden en uitdrukkingen. Binnen jongerentaal wordt er veel gebruik gemaakt van het Engels terwijl dit bij het argo nauwelijks het geval is. Het verschil tussen Griekse en Nederlandse jongerentaal is dat er, naast het Engels, in het Nederlands ook veel gebruik wordt gemaakt van andere talen, zoals Turks, Berbers of Surinaams (Cornips, 2002:7). Woorden uit deze talen zijn echter niet gebruikt in de vertaling aangezien deze bij het doelpubliek wellicht niet bekend zijn.
De zogeheten ‘bad vocabulary’ is een categorie van woorden en uitdrukkingen die zowel in argo als in de jongerentaal voorkomt. Deze categorie onderscheidt drie vormen; taboewoorden, beledigingen en scheldwoorden (categorisering van Crystal, overgenomen door Xidopoulos, 2012:253). Een woord kan tot meerdere categorieën behoren. Zo is het woord σκατά [skata](gelijk aan het Engelse woord shit) een taboewoord maar kan het in bepaalde contexten ook een scheldwoord zijn (Xidopoulos, 2012:253). In het Grieks vormt de ‘bad vocabulary’ een grote categorie met een enorm scala aan woorden en uitdrukkingen, μαλάκας [malakas] is veruit de bekendste en meest voorkomende, hier zal in hoofdstuk 4.2 uitgebreid op worden ingegaan.
3.3 Sociolecten in vertaling
Zoals eerder in de Inleiding al opgemerkt, worden taalvarianten in vertalingen vaak geneutraliseerd. Dit onderschrijft ook Diaz Cintas (2010) in zijn hoofdstuk over ondertitelen, ‘linguïstische variatie wordt vaker niet dan wel behouden in ondertitels’. Met vloeken en taboewoorden wordt zeer voorzichtig omgesprongen in ondertiteling aangezien de overtuiging heerst dat deze offensiever overkomen op beeld, wat vrijwel altijd tot gevolg heeft dat de desbetreffende woorden niet worden vertaald (Diaz Cintas, 2010:364). Dat de meningen over deze kwestie verschillen blijkt uit het feit dat Karamitroglou (1998) juist van mening is dat taboewoorden niet gecensureerd dienen te worden. In de eigen vertaling is er voor gekozen zoveel mogelijk van de sociolecten te behouden, inclusief
taboe-en scheldwoordtaboe-en, om de brontekst zo getrouw mogelijk weer te gevtaboe-en. In het volgtaboe-ende hoofdstuk zal worden ingegaan op alle problemen die zich voordeden tijdens het vertaalproces.
4. Verantwoording van de vertaling 4.1 Methode
De eerste stap in het vertaalproces was het maken van een transcriptie van de tekst uit de film. Een aantal zinnen in de tekst waren moeilijk verstaanbaar. Om een compleet beeld te krijgen van de audiovisuele tekst en om de transcriptie compleet te maken is deze naderhand doorgenomen samen met een native speaker (Vasiliki Tamvaki, studente aan de Universiteit van Thessaloniki). Vervolgens is er een vertaling gemaakt van de transcriptie, waarbij reeds zoveel mogelijk rekening is gehouden met het feit dat de vertaling nog verwerkt moest worden tot ondertitels.
Het programma dat is gebruikt voor het maken van de ondertitels is Subtitle Edit. Deze ondertitelsoftware wordt gratis beschikbaar gesteld op het internet. De vertaling is vervolgens ingevoerd in dit programma. Hoewel bij de ruwe vertaling rekening was gehouden met de beperkte tijd en ruimte bleken er op dit punt in het vertaalproces toch nog verscheidene aanpassingen doorgevoerd te moeten worden in de vertaling, bijvoorbeeld omdat de zin toch te lang bleek. Om het bestand van Subtitle Edit om te zetten en zo de ondertitels toe te voegen aan de film is het programma Any Video Converter gebruikt, eveneens een programma dat gratis beschikbaar wordt gesteld.
Zoals eerder al beschreven in het hoofdstuk over audiovisuele vertaling (zie hoofdstuk 2, pagina 6-9), zijn de richtlijnen, omschreven door Karamitroglou (1998) in zijn artikel ‘A Proposed Set of Subtitling Standards in Europe’ gehanteerd als leidraad voor het creëren van de ondertitels. Het bleek in de praktijk echter niet altijd even makkelijk om al deze richtlijnen te volgen. Wanneer er sprake is van meerdere richtlijnen is het vinden van een balans soms lastig. Zo zijn er qua tijd en ruimte bepaalde restricties (max. 40 karakters per regel ondertiteling) maar zal er wel geprobeerd moeten worden de lengte van de geschreven tekst zoveel mogelijk overeen te laten komen met de lengte van de
gesproken tekst. De vertaler zal vaak afwegingen moeten maken en met creatieve oplossingen moeten komen. Andere punten, zoals het behouden van dialecten en/of sociolecten in de doeltekst, zijn weinig belicht door Karamitroglou. Vertaalproblemen die betrekking hebben op het vertalen van sociolecten zijn per geval bekeken en afhankelijk van de context is er een passende oplossing
gevonden.
In de komende paragraaf volgt een verantwoording van de vertaling. Deze bestaat allereerst uit algemeen vertaalcommentaar en wordt gevolgd door een gedetailleerde analyse waarbij de gehele transcriptie plus vertaling in een tabel gezet is gezet en de vertaalkeuzes in voetnoten worden uitgelegd. Gezien de omvang van de scriptie is het niet mogelijk om elke vertaalkeuze uit te leggen, de belangrijkste vertaalproblemen en vertaalkeuzes zullen worden uitgelicht.
4.2 Vertaalcommentaar
De film bestaat voor een groot deel uit muziek, zowel Engelstalige als Griekstalige. De muziek is in de ondertitels niet vertaald. Wat betreft de Engelstalige muziek kan er vanuit worden gegaan dat de gemiddelde kijker het Engels beheerst en de tekst van de muziek begrijpt. Wat betreft de Griekstalige muziek (in een van de laatste scènes te horen op de bruiloft), zal het toevoegen van de tekst in vertaling geen toegevoegde waarde hebben, aangezien de teksten van de desbetreffende liedjes geen connectie hebben met de film. De liedjes die te horen zijn, zijn bovendien typische liederen die op
een Griekse bruiloft gespeeld worden, een Griekse kijker zal deze link meteen leggen, een
Nederlandse kijker niet, of de tekst nu vertaald wordt of niet. Overige geluiden, bijvoorbeeld de radio of televisie die op de achtergrond aanstaat, zijn ook niet vertaald. Deze geluiden bevatten geen belangrijke informatie die nodig zijn om het linguïstische deel van de film te begrijpen en bovendien lopen ze vaak parallel aan de tekst, als beiden vertaald zouden worden zou dit de kijker alleen maar verwarren.
In het Grieks bestaat er een groot scala aan begroetingen onder jongeren. Op de website
http://www.slang.gr/lemma/15499-ela-klise-slangk-xairetoures staat een lijst met alle voorkomende begroetingen. Een hoop van deze begroetingen komen ook in de film voor. In het Nederlands is het scala minder groot en de vertaling is in veel gevallen wat neutraler gehouden.
Voor het vertalen van de uitdrukkingen die Charis en Vasilis in de film gebruiken is er veelvuldig gebruik gemaakt van de website www.slang.gr. Aangezien met name jongerentaal erg dynamisch is en snel vernieuwt, zijn vele woorden en uitdrukkingen niet opgenomen in het Prisma Woordenboek Nieuwgrieks-Nederlands. Aangezien de website bestaat uit ruim negenduizend leden, leden die het sociolect beheersen en allen een bijdrage leveren aan de website, is dit een prima vervanging voor het woordenboek gebleken.
Een van de woorden die ook op de lijst met begroetingen voorkomt is het woord έλα [ela](kom). Naast de letterlijke betekenis van het woord (gebiedende wijs van het werkwoord έρχομαι [erchome] (komen), kan het nog vele andere betekenissen hebben. Vaak komt het woord voor in combinatie met de woorden ρε, βρε of μωρέ (zeg, joh, hé etc.) en heeft het de betekenis ‘kom op joh/kom op zeg etc.’. Het kan echter ook ‘alsjeblieft’ betekenen, of het antwoord zijn op een vraag, ‘wat zei je?’ als je het niet goed verstaan hebt of ‘wat is er?’ (de reactie van Vasilis op de opmerking van zijn moeder dat ze zich verveelt, zie blz.32).
In het Grieks wordt er veelvuldig gebruik gemaakt van de gebiedende wijs. In veel gevallen komt het in het Nederlands onbeleefd over als de gebiedende wijs in de vertaling zou worden overgenomen. Zo hoor je in Griekenland vaak de uitdrukking ‘δώσε μου’[dose mu](geef mij), de uitdrukking ‘Geef mij’ wordt in Nederland als zeer onbeschoft ervaren en zal dan ook zelden op deze wijze worden gebruikt. In de vertaling wordt de imperatief dan ook vaak gemeden of op andere wijze ‘afgezwakt’. Het grootste vertaalprobleem vormde de vertaling van het woord μαλάκας [malakas]. Dit woord wordt veelvuldig gebruikt in de film, zowel door Charis en zijn omgeving als door Vasilis en zijn omgeving. Het woord behoort tot de zogeheten bad vocabulary, de categorie die in beide soorten sociolecten voorkomt, zoals in hoofdstuk 3.2 al besproken, en het woord is binnen deze categorie de meest voorkomende (Xidopoulos, 2012: 256). Dit woord heeft vandaag de dag vele betekenissen. Xidopoulos (2012) zet in zijn hoofdstuk over bad vocabulary in een diagram de verschillende
betekenissen uiteen die het woord malakas kan hebben, zowel negatieve als positieve (257). Uit deze diagram blijkt dat het woord tegenwoordig meer positieve dan negatieve betekenissen heeft. In het Nederlands is er geen equivalent te vinden voor dit woord dat alle betekenissen omhelst. Er zijn uiteraard een hoop opties de revue gepasseerd maar uiteindelijk is er voor gekozen om het woord malakas te behouden in de doeltekst, uiteraard wel met de orthografische aanpassing van het Grieks naar het Nederlands (μαλάκας wordt malakas). In de meeste gevallen zou het geen belemmering zijn om voor elke context een passende vertaling te vinden, echter in scene veertien van de brontekst
wordt er een aantal keer expliciet verwezen naar de meerdere betekenissen van het woord (zie voor de gehele scene blz.34 en 35).
Καλά λογάκια μαλάκα μου (mooie woordjes malaka mijn) Αι γαμήσου ρε μαλάκα (fuck you malaka)
Μαλάκα, μαλάκα, μαλάκα.
Τρείς στις δέκα λέξεις είναι μαλάκα
(malaka, malaka, malaka.
Drie op de tien woorden is malaka) Αφού είναι μαλάκας! (aangezien het is malakas)
Wasted Greek Youth? (Wasted Greek Youth?) Όχι τι Greek ρε μαλάκι όχι (Nee, geen Greek malaka nee) Μαλάκα! Wasted Μαλάκα Youth (Malaka! Wasted Malaka Youth)
Er bestaat in het Nederlands geen vertaling voor het woord malakas dat zowel in een positieve als negatieve context gebruikt zou kunnen worden en dat ook even frequent gebruikt wordt. Om een voorbeeld te geven; het woord eikel is een van de vele mogelijkheden die wordt gegeven door het Prisma woordenboek Nieuwgrieks-Nederlands als vertaling van het woord malakas. Het woord eikel wordt echter niet zo frequent gebruikt dat het als vertaling gebruikt zou kunnen worden in de frase ‘drie op de tien woorden is eikel’. Het zou vreemd zijn als het woord malakas in de vertaling pas in scene veertien zou verschijnen. Er is daarom voor gekozen om het woord μαλάκα stelselmatig te vertalen met malaka in het Nederlands. Op deze manier kan de kijker al vanaf het begin van de film kennis maken met het woord en zal het ook snel de betekenis doorkrijgen.
Het woord malakas kan ook als een realia worden beschouwd. Met realia worden de concrete, unieke verschijnselen of categorale begrippen bedoeld die specifiek zijn voor een bepaald land of
cultuurgebied en die elders geen of hooguit een gedeeltelijk equivalent kennen (Grit, 1997:42). Je zou malakas dan kunnen rekenen tot de sociaal-culturele begrippen. Er bestaat wel een, of eigenlijk meerdere equivalenten, voor het woord maar deze dekken slechts gedeeltelijk de lading. Grit geeft in zijn artikel meerdere oplossingen voor het vertalen van realia. Welke strategie het beste toegepast kan worden hangt af van drie factoren, de tekstsoort, het tekstdoel en de doelgroep (43). Bij de tekstsoort wordt er gekeken om wat voor soort tekst het gaat, bij een ambtelijke tekst wordt er een grote mate van semantisch-denotatieve overeenstemming verwacht met het origineel, in deze tekst zal dat niet het geval zijn. Het tekstdoel is namelijk niet het geven van nauwkeurige informatie maar neigt meer naar een sfeertekening. Zoals in de inleiding al aangegeven is in deze vertaling mijns inziens het effect van belang dat de vertaling heeft op de kijker en deze hangt nauw samen met het taalgebruik van de hoofdpersonen. De laatste factor betreft de doelgroep, er worden drie
doelgroepen onderscheiden; absolute leken, geïnteresseerden met voorkennis en deskundigen (44). Aangezien Wasted Youth een film is die je in de categorie arthouse films zou kunnen scharen, kun je ervan uitgaan dat de doelgroep geen absolute leken betreft, noch deskundigen echter. Afgezien van deze drie factoren zijn er eveneens twee vragen die je vooraf kan stellen die zo de keuze voor een vertaalstrategie vergemakkelijken. ‘Is voor de doelgroep vooral de denotatie of de connotatie van belang?’ en ‘Hoe kunnen die denotatie en/of connotatie zo adequaat mogelijk worden
In deze vertaling/ondertiteling is connotatie belangrijker dan denotatie. Bij het woord malakas is er qua vertaalstrategie gekozen voor handhaving. Grit (1997) merkt op dat de toepassingsmogelijkheden van deze vertaalstrategie beperkt zijn, “om te vermijden dat de tekst vol vreemde uitdrukkingen komt te staan wat gauw geforceerd en storend overkomt”(44). Echter, een vertaling die de lading niet dekt komt eveneens storend over en zal de kijker doen twijfelen aan de kwaliteit van de ondertitels. Wel is er voor gezorgd dat er in de rest van de vertaling geen vreemde uitdrukkingen staan.
Vanwege de beperkte tijd en ruimte in de ondertitels zijn herhalingen in de meeste gevallen weggelaten. Woorden in de categorie enzo, hoor, joh etc. zijn, indien er sprake is van ruimtegebrek, ook niet vertaald. Dit zijn woorden met weinig semantische betekenis die Karamitroglou (1998) categoriseert als woorden die eventueel weggelaten kunnen worden. Aangezien deze woorden echter karakteristiek zijn voor de hoofdpersonen uit de film zijn deze woorden, indien mogelijk, met enige regelmaat behouden. Om niet steeds in herhaling te vallen zullen deze vertaalkeuzes niet elke keer genoteerd worden in het vertaalcommentaar.
Voor de transcriptie van het Grieks is er gekozen voor broad transcription, ook wel bekend als phonemic transcription. Deze vorm van transcriptie bevat zo min mogelijk details en is daardoor eenvoudig leesbaar. De transcriptie wordt weergegeven tussen vierkante haakjes []. Vervolgens wordt er tussen ronde haakjes () een woord-voor-woord vertaling gegeven van het desbetreffende woord of frase. Als deze frase een gezegde of uitdrukking bevat zal er in plaats van een woord-voor-woord vertaling een uitleg gegeven worden.
Εφτά παρά Iets voor zevenen
Κοιμήσου Slaap nog maar even1
Χάρη, Χάρη, Χάρη! Charis! Charis!
Καλημέρα Goedemorgen
Καλημέρα Goedemorgen
Τι γίνεται; 2
Πως κοιμήθηκες; Heb je lekker geslapen?3
Κοιμήθηκα τέλεια Ik heb heerlijk geslapen. Τέλεια μπράβο, έφαγες τίποτα; Mooi, heb je al iets gegeten?
Ε όχι ήπια λίγο γάλα το πρωί Nee, ik heb alleen wat melk gedronken vanochtend.
Το ξέρω, έφερα πράγματα να κάνουμε ένα τέλειο πρωινό
Weet ik, ik heb boodschappen bij me voor een heerlijk ontbijtje.4
Πω καλή φάση, πεινάω αφάνταστα Strak plan, ik heb echt onwijze honger.5
Φέρε και τις σακούλες από πάνω Neem je ook de tassen mee van boven?6
Οκ, έρχομαι Oké, ik kom eraan.
Ακους; Ακους; Hoor je me?7
Ναι ακούω Ja ik hoor je7
1 Κοιμήσου [kimisu](slaap). Zoals hierboven al vermeld wordt de imperatief in het Grieks vaker
gebruikt dan in het Nederlands, in de vertaling heb ik de imperatief afgezwakt door ‘nog maar even’ toe te voegen.
2 Τι γίνεται [ti jinete](wat gebeurt er). Dit kan vertaald worden als hoe gaat het/hoe is het etc. In de
ondertitels is deze zin niet vertaald wegens ruimtegebrek. De vraag is niet van essentieel belang voor de vertaling en er wordt ook geen antwoord op gegeven door Christina maar een tegenvraag gesteld.
3 Πως κοιμήθηκες [pos kimithikes] (hoe heb je geslapen). In dit geval is er in de vertaling gekozen voor
de variant ‘Heb je lekker geslapen?,in het Nederlands mijns inziens een meer gangbare vraag.
4 Πράγματα [pragmata] (dingen/spullen). Het Nederlands vraagt hier om een specifiekere vertaling,
aangezien het om spullen voor een ontbijt gaat is boodschappen hier een passende vertaling.
5 Καλή φάση [kali fasi] is een uitdrukking in het Grieks die veel door jongeren wordt gebruikt. Op
www.slang.gr wordt deze uitdrukking als volgt uitgelegd: “επιδοκιμάζω μια κατάσταση” [epidokimazo mia katastasi](instemmen met situatie/toestand). De vertaling waar in dit geval voor is gekozen (strak plan) heeft eenzelfde betekenis. Strak, in de betekenis die het hier heeft, is een zogeheten
jongerentaalwoord (Cornips:23). Πεινάω αφάνταστα [pinao afadasta] (Ik heb honger onvoorstelbaar) is ook een uitdrukking, niet per definitie een die alleen door jongeren wordt gebruikt. In de vertaling is het woord onwijs gebruikt. Binnen jongerentaal wordt veel gebruik gemaakt van woorden die een hogere graag aanduiden,(Cornips:23) zoals super, mega en onwijs.
6In deze zin wordt er gebruik gemaakt van het imperatief φέρε [fere]dat verschillende betekenissen
kan hebben, in dit geval betekent het breng of neem mee. In de vertaling is er een vraagzin van gemaakt om zo het imperatief te mijden.
7Ακούς [akus]en ακούω [akuo] betekent resp. hoor je en hoor. In het Nederlands moet hier een
Λοιπόν αβγά, άνοιξέ το αυτό, γάλα… Eieren, maak dit maar open, melk…8
Γάλα… Melk…
Γάλα, από το μπουκάλι ήπιες; Heb je uit het pak gedronken?9
Ναι Ja
Αβγά, βάλτα όλα Doe alle eieren er maar in
Εδώ μέσα; Hierin?
Άνοιξε, ναι χωρίς τα τσόφλια ε, άνοιξέ το Ja, zonder schaal hé10
Ωωωπ είπατε χωρίς τσόφλια! U zei zonder schaal!11
Έλα έλα Vooruit!
Λοιπόν (να ανοίξουμε το μάτι) Even het vuur aanzetten12
Πρόσεχε έτσι, τέλεια Voorzichtig, super
Πόσο χρονών είσαι τώρα Χάρη μου? Hoe oud ben je nu Charis?
Δεκαέξι Zestien
Ωχ θε μου, δεκαέξι, πως μεγάλωσες έτσι παιδάκι μου?
Mijn god, zestien al, wat wordt je snel groot jongen13
Το βάζω τώρα που το’πιασα? Zal ik hem er nu in doen? Τώρα που το’πιασες Gooi hem er maar in
8 Λοιπόν [lipon]is weggelaten in de vertaling , dit woord zou vertaald kunnen worden als
dus/enfin/welnu etc. Het woord heeft weinig semantische betekenis en voegt hier weinig toe aan de inhoud vandaar dat het is weggelaten.
9 Μπουκάλι [boukali](fles). In dit geval kan dit woord echter niet met fles vertaald worden omdat de
vertaling dan niet in overeenstemming is met het beeld. Op beeld is te zien dat er gebruik wordt gemaakt van een pak melk, en niet van een fles. Christina en Charis zeggen hier op hetzelfde moment het woord γάλα (melk) dus wordt het slechts eenmaal vertaald.
10 Er staat hier letterlijk: ‘open, ja zonder schaal hé, open maar’. Het werkwoord openen is uit de
vertaling weggelaten, dit werkwoord slaat op de eieren oftewel ‘open de eieren maar’. Mijns inziens is de vertaling zonder werkwoord al helder genoeg aangezien er al eerder aan de eieren gerefereerd wordt (doe alle eieren er maar in) wat deze informatie overbodig maakt.
11 Ωωππ is zo’n linguïstisch item dat weggelaten zou kunnen worden volgens de criteria van
Karamitroglou (zie hoofdstuk Audiovisuele vertaling). Dit item zal ook zonder vertaling door de kijker begrepen worden.
12Deze zin wordt bijna gefluisterd maar er is wel degelijk te horen dat Christina hier iets zegt, als hier
vervolgens geen vertaling van wordt gegeven zal de kijker niet meer op de kwaliteit van de
ondertitels vertrouwen, een vertaling is hier dus noodzakelijk. Het woord λοιπόν [lipon]is wederom weggelaten (zie voetnoot 8).
13De vraagzin is hier omgezet in een constatering. De vraagzin luidt letterlijk ‘Πως μεγάλωσες έτσι
παιδάκι μου;’[pos megaloses etsi pedaki mu](hoe ben je groot geworden zo kindje mijn). In het Nederlands is dit nogal een ongebruikelijke vraag, de constatering die men uit deze vraag kan trekken is dat Charis heel snel groot geworden is, de tijd is voorbij gevlogen. De vraagzin is vertaald als ‘wat wordt je snel groot jongen’, eveneens is het woord al toegevoegd aan de vertaling, om het ongeloof dat er bij Christina heerst op deze wijze te benadrukken.
Θα είσαι εδώ το βράδυ, εδώ θα κοιμηθείς; ε η θα πας στο μπαμπά σου; ... εμένα δεν με πειράζει να έρχεσαι εδώ, μ’αρέσει, έχω και λίγη παρέα ξέρεις το’χω υποσχεθεί και στη μαμά σου, ξέρεις πως την αγαπάω τη μαμά σου.
Blijf je vanavond hier of ga je naar je vader? Ik vind het niet erg hoor als je hier bent, ik vind het juist wel gezellig. Ik heb het ook aan je moeder beloofd, je weet hoeveel ik van je moeder houd.14
Χαροπαλέβεις με την αβγόφετα Χαρούλη μου; Lukt het Charis?15
Νταξ το κατάφερα Ik heb hem al.16
Πιας’το με το χέρι βρε παιδί μου. Χαρούλη μου, τι μουσική ακούς; Ολη μέρα σε βλέπω με αυτά τα ακουστικά, βάλε με κι εμένα να ακούσω λίγο. Για να δω κι εγώ τι ακους όλη μέρα. Πως το λένε αυτο;
Eet maar met je handen hoor. Charis wat voor muziek luister je? Ik zie je de hele dag met die oortjes in, laat mij ook eens luisteren. Laat eens horen wat je de hele dag luistert. Wat is dit voor muziek?
Hiphop το oldskool, παλαιάς σχολής Hiphop, old school. Aaa oldskool hiphop, α μια φορά, μια φορά στη
Νέα Υόρκη είδα αυτόν τον, πως τον λένε, five cents
Ik heb in New York een keer hoe heet hij nou gezien, five cents.
Fifty cents Fifty cents.
A fifty cents, fifty ήταν παλιά, τώρα με την κρίση έγινε πέντε (χαμός, έγινε χαμός)
Vroeger was het fifty, nu door de crisis is het vijf.17
Ξέρεις κάτι, γι’αυτό σε πάω Weet je, daarom vind ik jou zo cool.18
Γιατί με πας; Waarom vind je mij cool? Επειδή είσαι πολύ νέα δηλαδή μπορεί εντάξει
να έχεις μια ηλικία ξέρω εγώ αλλά πάλι είσαι νέα δεν ξέρω
Omdat je echt jong bent je hebt dan misschien wel een bepaalde leeftijd maar toch ben je jong. Θα πλύνεις τα πιάτα; Doe jij de afwas?
Ναι εννοείται Ja natuurlijk.
Τέλεια, άντε μάζεψέ τα, πλύν’τα Super, ruim maar vast op.
Οκ Oké.
Γιατί έχουμε και δουλειές ε Want we hebben nog een hoop te doen.
14 Dit is een erg lange zin vandaar dat er bepaalde elementen zijn samengevoegd. In de eerste twee
zinnen staat letterlijk “Ben je vanavond hier? Blijf je hier slapen?” Deze twee zinnen zijn
samengevoegd tot “Blijf je vanavond hier?” Μ’αρέσει, έχω και λίγη παρέα [maresi, echo ke liji parea] (ik vind het leuk, heb en beetje gezelschap) is vertaald met ‘ik vind het juist wel gezellig’. Het woord gezellig omhelst zowel het woord leuk als het woord gezelschap. Μπαμπάς [babas] (papa) en μαμά [mama] (mama) is vertaald met vader en moeder omdat er in Nederland tegenover een zestienjarige tiener niet meer over papa en mama wordt gesproken. 15
Χαροπαλέυεις με την αβγόφετα Χαρούλη μου; [Charopaleveis me tin avgofeta Charouli mou?] (Worstel je met je wentelteef Charis mijn) Een letterlijke vertaling klinkt in dit geval heel vreemd vandaar dat de achterliggende betekenis is vertaald; ‘Lukt het Charis?’.
16 Hier staat letterlijk ‘Het is me gelukt’. Echter, omdat de voorgaande zin vertaald is met ‘Lukt het
Charis?’ zou deze vertaling dubbelop zijn, vandaar dat het is vertaald met ‘Ik heb hem al’ dat slaat op de handeling, het is Charis gelukt een stukje af te snijden van zijn wentelteefje.
17 De frase Χαμός, έγινε χαμός [chamos, ejine chamos]() is weggelaten uit de vertaling. Deze zin wordt
tegelijkertijd met de zin van Charis uitgesproken en dus moest er een keuze worden gemaakt, deze zin voegt weinig toe aan de betekenis van de tekst. De frase slaat op het concert van Fifty Cent, het was een groot feest. 18Σε
(graag)’, vaak ook gebruikt in de negatieve zin ‘Δεν σε πάω’ [den se pau](ik mag/moet jou niet). De vertaling ‘Daarom mag ik jou graag’ heeft echter een ander register en daarom is het op een andere manier vertaald, ‘Daarom vind ik jou zo cool’.
Να σου πω, χρειάζεσαι κούρεμα; Zeg, moet je haar niet weer eens geknipt worden?19
Όχι Nee
Έχεις ψαλίδα βλέπω Je hebt dode punten zie ik. Δεν πειράζει Dat maakt niet uit
Γιατί κοριτσάκι μου όμορφο; Waarom niet liefje?20
Μ’αρέσει μακριά Ik vind het mooi zo lang.
Καλά Oké
Καλημέρα Goedemorgen
Δεν κοιμήθηκες; Heb je niet geslapen? Καινούργιος είναι αυτός; Is dit een nieuwe rekening?21
Ναι Ja
Κύρια Χριστίνα, την έκανα! Christina, ik ben ervandoor!22
Γεια σου Χάρη Doei Charis!
Θα τα πούμε το βράδυ Tot vanavond Να περάσεις τέλεια! Veel plezier! Πρόσεχε ε, έχει πολλή ζέστη, ζέστη τρελαίνει
τους ανθρώπους
Doe je voorzichtig? Het warme weer maakt mensen gek!23
Το ξέρω! Weet ik!
19Χρειαζεσαι κούρεμα [xriazese kurema](heb je nodig knippen). Om een grammaticaal correcte
vertaling te maken zal er in het Nederlands een lijdend voorwerp toegevoegd moeten worden, in dit geval gaat het om ‘haar’.
20κοριτσάκι μου όμορφο [koritsaki mu omorfo](meisje mijn mooi). In het Grieks wordt er veel gebruik
gemaakt van liefkozende namen, in het Nederlands is dit een stuk minder, mijn mooie meisje zal erg overdreven klinken in het Nederlands, vandaar dat het is vertaald met liefje.
21 Καινούργιος είναι αυτός [kenurjos ine aftos](nieuw is deze).In dit geval is er voor gekozen om de
vertaling explicieter te maken. Het was in deze scene moeilijk te verstaan wat de acteur hier zegt en het beeld helpt hier ook niet bij. De kans is dus groot dat ook de kijker niet zo snel zal begrijpen wat er in deze scene gebeurt en bedoeld wordt. Vandaar dat het woord rekening is toegevoegd om zo de vertaling te verduidelijjken.
22κυρία [kiria](mevrouw). Het woord kiria wordt in Griekenland veel gebruikt in combinatie met de
voornaam en is een beleefdheidsvorm. In Nederland spreken we van meneer of mevrouw in
combinatie met de achternaam. De achternaam is in deze niet bekend en het is daarom niet mogelijk om de beleefdheidsvorm hier te behouden. Op deze wijze is de doeltekst informeler dan de
brontekst, idealiter wordt dit op een later moment gecompenseerd. Την έκανα [tin ekana]is een uitdrukking die tot het sociolect argo behoort en heeft de betekenis weggaan (Ξυδόπουλος: 242). In het Nederlands is ‘ik ben ervandoor’ een informele manier om te zeggen dat je weggaat.
is heel warm, warmte maakt gek de mensen).Deze zin is wegens ruimtegebrek wat ingekort in de vertaling, het eerste gedeelte is weggelaten, ter vervanging is het woord ‘weer’ toegevoegd om duidelijk te maken dat het om het weer gaat.
Που’σαι σκύλε Dag hondje24
24 Που’σαι σκύλε [pu’se skile](waar ben je hond) Που’σαι (afkorting van Που είσαι) betekent letterlijk
‘waar ben je’ maar wordt door jongeren ook gebruikt als begroeting.
Γεια σου μπαμπά Hey pa
Νεαρέ, δώσε μας μια αγκαλιά Jongen, geef je vader eens een knuffel25
Καλα; Alles goed?26
Καλά, εσύ; Ja met jou?
Καλά Ook goed
Ωραία πάμε μέσα Mooi, kom mee27
Κάτσε Ga zitten
Θες να σου μαγειρέψω κάτι, θες να αλλάξεις ρούχα να σου πλύνω κάνα ρούχο, θες να ανοίξω το νερό να κάνεις κάνα μπάνιο, τι θέλεις;
Wil je dat ik iets voor je kook, wil je dat ik een was voor je draai, wil je dat ik het bad voor je vol laat lopen, wat wil je?28
Όχι ευχαριστώ Nee dankjewel
Δεν θέλεις; Wil je dat niet?
Όχι Nee
Γιατί ήρθες εδώ; Waarom ben je hier?
Ήρθα να αλλάξω ρολλερ στο σκειτ μου Om de wieltjes van mijn skateboard te verwisselen.
25Νεαρέ δώσε μας μια αγκαλιά [neare, dose mas mja agalja](jongeman, geef ons een knuffel). ‘Geef
ons een knuffel’ is niet correct in het Nederlands, aangezien het slechts om een persoon gaat, vandaar dat ons is vervangen door ‘je vader’.
26 καλά; [kala](goed). Eigenlijk is de vraag όλα καλά [ola kala] (alles goed), hier is het woord ‘alles’
weggelaten, dit is een vorm van informeel taalgebruik. In het Nederlands is het echter niet mogelijk het woord ‘alles’ weg te laten vandaar dat het vertaald is met ‘alles goed?’
27 πάμε μέσα [pame mesa] (laten we gaan binnen). In dit geval zijn Charis en zijn vader al binnen, in
het Nederlands kun je dan niet zeggen, laten we naar binnen gaan, vandaar dat het is vertaald met ‘kom mee’ wat ook de dwingende toon van de vader weergeeft.
28 Deze zin in zijn geheel geeft goed de Griekse realiteit weer en de vader van Charis drijft hier ook de
spot met het verzorgende karakter van de ouder,wat wil Charis immers nog meer dat er voor hem gedaan wordt? Deze zin is in de vertaling wat ingekort omdat er te weinig ruimte is, wel is dezelfde vraagstelling behouden, alle drie de vragen beginnen met ‘wil je dat ik?’. Θες να ανοίξω το νερό να κάνεις κάνα μπάνιο? [thes na anixo to nero na kanis kana banjo?](Wil je openen het water doen een douche) is een realia, de vraag van Charis zijn vader is hier; ‘Wil je dat ik dat ik het water voor je aanzet? ’. Hiermee wordt de thermostaat bedoeld, in veel Griekse huishoudens moet die aangezet worden voor warm water. Voor de vraag ‘Wil je dat ik de thermostaat voor je aanzet zodat je kunt douchen?’ is echter geen ruimte, vandaar dat er gekozen is voor een benadering ‘Wil je dat ik het bad voor je vol laat lopen?’. Dat is een min of meer overeenkomende uitdrukking in de doeltaal en zo blijft eveneens de vraagstelling uit de brontekst intact.
Με βλέπεις; το ξέρεις ότι με κάνεις έτσι, ότι εσύ με κάνεις έτσι, το ξέρεις.
Που είναι η μητέρα σου;
Je ziet hoe ik er aan toe ben, door jouw toedoen.29 Waar is je moeder?
Στο νοσοκομείο In het ziekenhuis. Ναι πότε θα τη δείς; Ξέρεις πόσον καιρό είναι
μέσα; Χθες, προχθές, την τελευταία εβδομάδα, που είσαι, που βρίσκεσαι;
En wanneer was je van plan haar op te zoeken?30
Weet je hoe lang ze er al zit? Waar hang je al die tijd uit?31
Χθες έμεινα στην κυρία Χριστίνα επειδή δεν είχε λεωφορείο να γυρίσω.
Gisteren ben ik bij Christina gebleven omdat er geen bussen meer reden.
Είναι ωραίο στην κυρία Χριστίνα ε; Je hebt het fijn hé bij Christina?
Όχι Nee
Μένεις συχνά στην κυρία Χριστίνα, ενώ εδώ δεν σε βλέπουμε ποτέ, δεν ξέρω τι κάνεις.
Je bent wel vaak bij Christina, ik weet niet wat je er uitspookt.32
Δεν έχω, μόνο κοιμάμαι εκεί, δεν είναι ότι περνάω καλά.
Niks, ik slaap daar alleen, het is niet dat ik het daar leuk heb.
Την πηδάς; ε; την γαμάς καλά; Neuken jullie? Heb je haar een goede beurt gegeven?33
Τι είναι αυτά που λες; Γαμάω την κυρία Χριστίνα;
Waar heb je het over echt? Of ik het met Christina doe?
Τι κάνεις εκεί; Wat doe je daar? Εγώ σου λέω ότι απλά κοιμάμαι εκεί πέρα καμιά
φορά επειδή τυχαίνει
Ik slaap daar alleen als het zo uitkomt. Δεν θες να μου πεις; Wil je het niet zeggen?
Τι να σου πω, αυτό που λες είναι…. (για πες) Wat wil je dat ik zeg echt? …… να σου πω τι γίνεται; Ότι πρέπει να δεις τη μητέρα σου, ότι πρέπει να βρεις μια δουλειά, να έρχεσαι πιο συχνά, όταν δεν έρχεσαι να παίρνεις τηλέφωνο, δεν ξέρω νομίζω ότι είναι μια σειρά από πράγματα, ε, μπορείς να τα κάνεις;
Zal ik je vertellen wat er moet gebeuren? je moet je moeder opzoeken, je moet een baan vinden, je moet vaker langskomen, als je niet langskomt moet je bellen, ik weet niet het lijkt mij allemaal vrij simpel. Kun je dat doen?34
29 Με βλέπεις; το ξέρεις ότι με κάνεις έτσι, ότι εσύ με κάνεις έτσι, το ξέρεις. [Me vlepis; to xeris oti me
kanis etsi, oti esi me kanis etsi, to xeris.](me je ziet, je weet dat me doet zo, dat jij me doet zo, dat weet je). Dit is een te lange zin voor in de vertaling, bovendien is de zin erg rommelig, vandaar dat in dit geval de essentie is vertaald ‘Je ziet hoe ik er aan toe ben, door jouw toedoen.’
30 Ναι πότε θα τη δείς; [Ne, pote tha ti dis](ja wanneer ga je haar zien). Uit deze zin blijkt irritatie,
Charis heeft zijn moeder nog steeds niet opgezocht. Uit de vertaling ‘En wanneer was je van plan haar op te zoeken?’ komt ook deze irritatie naar voren. 31
Χθες, προχθές, την τελευταία εβδομάδα, που είσαι,που βρίσκεσαι [chtes, prochtes, tin teleftea efdomada, pui se,pu vriskese](gisteren, eergisteren, de afgelopen week, waar ben je,waar bevind je je). Deze zin is te lang om als vertaling in de ondertitels op te nemen. In de vertaling is gekozen voor ‘Waar hang je al die tijd uit?’, wat de zin uit de brontekst samenvat.
32 Δεν ξέρω τι κάνεις [den xero ti kanis](Ik weet niet wat je doet). Een letterlijke vertaling volstaat hier
niet, er hoort nog een plaatsbepaling bij, er of daar. Ondanks het toevoegen van een plaatsbepaling loopt de zin nog steeds niet lekker vandaar dat het werkwoord ‘uitspoken’ is gebruikt in plaats van
‘doen’.
33 Την πηδάς, τη γαμάς καλά [tin pidas, ti gamas kala](neuk je haar, neuk je haar goed). Ook in het
(www.synoniemen.net/index.php?zoekterm=neuken), in dit geval is er gekozen voor ‘neuken’ en ‘een goede beurt geven’. 34 De
opbouw van deze zin is in de vertaling behouden, πρέπει να [prepi na](je moet) is telkens vertaald met ‘je moet’. Νομίζω ότι είναι μια σειρά από πράγματα [nomizo ine mja sira apo pragmata](ik denk het is een reeks van dingen). Afgezien van het feit dat het een te lange zin is voor in de ondertitels klinkt het in het Nederlands ook onnatuurlijk, vandaar dat de achterliggende gedachte (is het nu zo moeilijk om de zaken die hij noemt te regelen?) is vertaald, ‘het lijkt mij vrij simpel’.
Ναι αμέ Ja natuurlijk.
Μπορείς να τα κάνεις Dat kun je doen. Ναι θα πάω μετά Ja ik ga straks. Μπορείς να τα κάνεις. Χάρη, δεν μπορώ να το
κάνω αυτό, πραγματικά.
Dat kun je.
Charis, ik kan dit echt niet langer. Μα ανησυχείς χωρίς λόγο, για αυτό δε.. Maar je maakt je zorgen om niks. Μα ακούς τι σου λέω, πραγματικά δεν μπορώ
να το κάνω όλο αυτό. Πες μου
Hoor je me, ik kan dit niet langer. Zeg me Έχουμε κάτι άλλο να πούμε; Is er nog iets dan?35
Ναι έχουμε να πούμε, πες μου ότι θα πας να δεις τη μάνα σου σήμερα
Ja er is nog iets, zeg me dat je vandaag naar je moeder gaat.
Ναι θα πάω να τη δω, μόλις φύγω απ’το σπίτι ik ga naar haar toe, zodra ik hier weg ben. Πες μου ότι αύριο, πες μου ότι αύριο θα
αρχίσεις να ψάχνεις για δουλειά.
Zeg me dat je morgen een baan gaat zoeken36
Θα αρχίσω να ψάχνω για δουλειά αύριο, και μετά θα πάω στη μαμά
Ik ga morgen een baan zoeken en daarna ga ik naar mama toe.
Δεν έχουμε τίποτε άλλο να πούμε Er valt verder niks meer te bespreken Ωραία την κάνω . Θα πάω να δω τη μαμά Oké ik ben er vandoor, ik ga naar mama. Θα πας να δεις τη μάνα σου ακούς; Je gaat naar je moeder toe hoor je?! Θα πάω, τα λέμε. Ik ga, spreek je later.37
Ναι ε λες να τα πούμε, λες να τα πούμε; Denk je dat?37
35 έχουμε κάτι άλλο να πούμε; [echume kati alo na pume](hebben we iets anders te zeggen). Dit is
een vrij brutale manier om je vader aan te spreken, vandaar dat het in het Nederlands is vertaald met ‘Is er nog iets dan?’ wat ook vrij brutaal overkomt. 36
Afgezien van de herhaling die is weggelaten is ook het tweede deel van de zin ingekort. Πες μου ότι αύριο θα αρχίσεις να ψάχνεις για δουλειά [pes mu oti avrio tha archisis na psachnis ja dulja](zeg me dat morgen je zult beginnen zoeken voor werk). In het Nederlands volstaat de combinatie ‘ik ga zoeken’ waardoor het ruimteprobleem is opgelost.
37 Τα λέμε [ta leme] is een begroeting (zie
http://www.slang.gr/lemma/15499-ela-klise-slangk-xairetoures) die in een andere context waarschijnlijk met ‘later’ vertaald zou zijn, een begroeting onder Nederlandse jongeren, echter, in de daaropvolgende zin wordt er voortgeborduurd op deze frase, λες να τα πούμε; [les na ta pume] wat in dit geval ‘denk je dat we elkaar spreken?’ betekent. Aangezien het werkwoord spreken in de vorige zin wordt genoemd, is het niet nodig dit weer te herhalen, vandaar dat de tweede zin met het korte ‘denk je dat?’ is vertaald.
Ωωω Χαράκη yo! Yo Charis!
Που είσαι dugger τι λεεί καλά; What’s up, alles lekker?38
Α ρε Σπόρε Kleine39
Είσαι καλά πρωί πρωί Ben je wel lekker man. Ναι ρε φίλε, είναι κι οι άλλοι ρε De anderen zijn er ook man.
Τι έγινε Hey man.
Τι λεεί, καλά; Alles lekker?
Στο Κάπα ρε, στο Γκάζι έχει πάρτι σήμερα In Kappa is er een feestje vandaag.40
Δεν ξέρω, οι άλλοι αυτοί κάτι οργανώνουνε θα παίζει μουσικούλα καλή και τέτοια
Ik weet niet, ze organiseren een feestje met goede muziek.
Θα πάμε We gaan wel.
Εγώ λεώ να αράξουμε σπίτι μου παρέα Ik stel voor dat we bij mij thuis chillen.41
Θα πάω ρε φίλε δεν έχω τίποτα να κάνω σήμερα Ik ga wel man, heb toch niets te doen vandaag Μαλακίες, εσύ είσαι θαμώνας ρε φίλε Gelul, jij bent echt stamgast daar.
Σπίτι με dope και γιοφα 42
Εσυ δουλεύεις ρε; Moet jij werken?
Ναι Ja
Τι ώρα σχολάς; Hoe laat ben je klaar? Οχτώ, και κάτι Acht uur ongeveer
Προλαβαίνεις να πας για πλάκα Dat red je makkelijk man43
Ναι παίζει παίζει Zou kunnen
Εσύ σπόρος; Jij kleine?
38 Het woord ‘dugger’ is een bijnaam voor een van de jongens maar ik heb nergens terug kunnen
vinden wat de betekenis is vandaar dat het niet is meegenomen in de vertaling. Om het Engels wel terug te laten komen in de vertaling is τι λεεί [ti lee] hier vertaald met ‘what’s up’, een Engelse begroeting die ook door jongeren wordt gebruikt.
39 Σπόρος [sporos](zaadje) is de bijnaam van Dimitris omdat hij waarschijnlijk de jongste is en klein. In
het Nederlands vertaald met ‘kleine’.
40 In deze zin worden twee plaatsnamen genoemd; Κάππα [kapa] en Γκάζι [gazi]. Kappa verwijst naar
de straat Κωνσταντινουπώλεος [konstadinupoleos], dat zich in de wijk Gazi bevindt waar een heleboel clubs zitten. Met Kappa wordt echter ook de specifieke club aangeduid waar het feestje plaats zal vinden. Gazi heb ik niet overgenomen in de vertaling omdat de kijker deze wijk niet zal kennen. Door het voorzetsel in te gebruiken voor ‘Kappa’, zal de kijker begrijpen dat het om een club gaat, zeker gezien genoemd wordt dat daar een feestje plaatsvindt.
41 Het werkwoord αράζω [arazo](luieren/relaxen) is hier vertaald met het werkwoord chillen. Dit
werkwoord wordt veel door jongeren gebruikt in Nederland (zie anw.inl.nl/article/chillen)
42 Deze zin is weggevallen in de vertaling, er wordt in deze scene veel door elkaar heen gesproken en
niet alles kan vertaald worden, hier wordt de mobiliteitscode van Chaume (2004) toegepast (zie blz. 6 van deze scriptie), de tekst van degene die het dichtst bij de camera zit zal de meest relevante zijn en
die zal worden vertaald.
43 Προλαβαίνεις να πας για πλάκα [prolavenis na pas ja plaka](haal je om te gaan …) Για πλάκα
betekent πανεύκολο [panefkolo](supermakkelijk)(zie www.slang.gr , lemma: gia plaka). Arthur red het makkelijk om nog naar het feest te komen.
Εγώ ρε φίλε, μάνα, έχω να παώ σε ένα γάμο και μου πρίζει και μου λεεί δεν θα πας
Ik zit met mijn moeder, we hebben een bruiloft en ze zit de hele tijd te zeiken dat ik mee moet44
Ω ρε πούστη
Έλα ρε φίλε (βλάκα) παντόφλα Sukkel, dat worden klappen45
Εε ρε Μιτσούκο παντόφλα κατευθείαν Dat wordt gezeik thuis. Είσαι μικρός ακόμα ρε Je bent nog jong hé Φύγε από δω ρε μαλάκα Rot op malaka
Μαμά, δεν με αφήνει η μαμά ρε μαλάκα Mama, Ik mag niet van mijn mama malaka46
44 Op het moment dat Dimitris hier μάνα [mana](mama) zegt, maakt hij een gebaar met zijn handen.
Hiermee geeft hij aan dat zijn moeder het voor het zeggen heeft. De vertaling is dan ook op zo’n manier opgebouwd dat het handgebaar samenvalt met het woord moeder.
45 Ook op dit punt in de scene wordt er weer door elkaar heen gesproken.Ω ρε πούστη [o re pusti]
(flikker) is om deze reden niet opgenomen in de vertaling . Παντόφλα [padofla](pantoffel) komt van de uitdrukking θα πέσει παντόφλα [tha pesi padofla] en wordt gebruikt om aan te geven dat zijn moeder boos zal zijn en dat ze de ‘pantoffel’ tevoorschijn zal halen. In het Nederlands heeft de uitdrukking ‘klappen krijgen’ deze zelfde connotatie. In de daaropvolgende zin wordt met de
herhaling van ‘gezeik’ terugverwezen naar de bewoording van Dimitris.
46 In deze zin wordt twee keer het woord mama gebruikt, hoewel de klemtoon ergens anders ligt in
het Grieks zal de kijker dit woord waarschijnlijk herkennen, vandaar dat het beide keren met mama is vertaald zodat de kijker niet zal gaan twijfelen aan de kwaliteit van de ondertitels.
Ένα καφεδάκι Een koffie graag47
Ωπα, καλώς το αφεντικό! Daar heb je onze baas!
Σένιος Chic hoor.
Σένιος ε βέβαια. Uiteraard. Τσιγαράκι. Ίσα που προλαβαίνουμε έτσι;
Δύο γουλιές και φύγαμε.
Peukie erbij. Dat redden we net hé. Twee slokken en we zijn er vandoor.48
Λοιπόν; En?
Καλά θα σου πω τώρα κάτσε, που είναι ο καφές μου;
Wacht even ik vertel het zo, waar blijft mijn koffie?
Έρχεται ρε, λοιπόν άκου, βρήκα και δύο παιδάκια με παπάκι, μιλημένα, μόλις
ξεκινήσουμε με τη μία μαζί μας. Έχω βγάλει και τη ρεκλάμα για το μαγαζί ε.
Die komt eraan joh, luister, ik heb twee jongens gevonden met een brommer, alles is besproken, zodra we beginnen doen ze mee. Ik heb ook al reclame klaar voor de zaak.
Άντε επιτέλους Eindelijk.
Άντε δύο γουλιές, ένα τσιγάρο και φύγαμε Twee slokken, een peuk en we gaan.
Ευχαριστώ Dankjewel.
(Ω ρε πούστη μου) Λοιπόν για λέγε Oké vertel op.
Τώρα κάτσε θα σου πω. Wacht even ik vertel het zo. Εεε… Τάσο δεν θα την κάνουμε τη δουλειά Tasos we gaan het niet doen.49
47 Het woord ‘graag’ is toegevoegd, ‘een koffie’ komt in het Nederlands erg onbeleefd over. 48
Τσιγαράκι [tsigaraki](sigaretje) is hier vertaald met peukie, een peuk is letterlijk het restant van een sigaret maar wordt ook als synoniem gebruikt voor sigaret en is een vorm van informeel taalgebruik. Zoals verderop in de scene ook zal blijken is het taalgebruik van Tasos heel informeel en gebruikt hij daarnaast veel scheldwoorden. Deze zullen vanwege ruimtegebrek niet allemaal vertaald kunnen
