De machinefabrieken in Nederland tot 1914: overzicht en bibliografie

De machinefabrieken in Nederland tot 1914

Citation for published version (APA):

van Hooff, G. (1985). De machinefabrieken in Nederland tot 1914: overzicht en bibliografie. Technische Universiteit Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1985

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

Onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen

...

Technische Hogeschool Eindhoven .J

De machinefabrieken in

Nederland tot 1914

Overzicht en bibliografie

G. van Hooff Eindhoven, 1985

DE MACHINENIJVERHEID IN NEDERLAND TOT 1914 OVERZICHT EN BIBLIOGRAFIE EERSTE DRUK

-

BIB!.JOTHEEK

.

---·-!1'1) ·•

8 Sftl ,.,, ..

-l.H:EtNOHOVEN

Dit rapport is een werkdoeumenl van het Onderzoekscenlrum Techniek, wetenschap, lnnovatie en Maatschappij (sectie Techniek, wetenschap en Industrialisatie in Nederland) van de Technische Hogeschool Eindhoven, in samenwerking met

-bet samenwerkingsorgaan Katholieke Hogeschool Tilburg~-Technische School

Eindhoven en

-bet Doeumentatiecenlrum ten behoeve van een Nationaal Museum voor Industria en Techniek le Geldrop.

VERZOEK

Dit (bibliografiseh) overzicht is het resultaal van een eerste inventari-satie. Via literatuuronderzoek (nijverheidsstatistieken, adresboeken e.d.) is een eerste lijst van Nederlandse machinefabrieken opgesteld. Daarna zijn de gemeenten waar zij gevestigd waren om historische inlichtingen verzocht, ter-wijl ook zoveel mogelijk bestaande machinefabrieken zijn benaderd. Ook enkele particulieren hebben informalie verstrekt. Verder is voor enkele gemeenten een eerste archiefonderzoek (gemeenleverslagen, Verslagen van Kamer van Koophandel e. d.) verriehl. Het resultaat van deze naspeuringen wordl hierbij in

overzichtelijke vorm gepresenteerd.

Er ontbreken nogal wat gegevens, die wij bij een tweede druk willen aanvullen. Wij vragen dan ook iedereen zo veel mogelijk aanvullingen door te geven,

schrift,elijk of telefonisch.

Giel van Hooff 'f.H. Eindhoven HG 9.01

Postbus 513

5600 MB EINDHOVEN

tel. 040-472698

INHOUDSOPGAVE Pag.

1 lnleiding - Aehlergrond van bet onderzoek I

- De historiografie van de Nederlandse maehinenijverheid - De opzel van van de bibliografie en het overzieht

2 Index op bedrijfsnamen _VI

3 Index op plaatsnamen _XII

1 INLEIDING

De machinenijverheid vervull in bet induslrialisatieproees van een land een centrale rol. Zij is de leverancier van machinerieen, beschikt over

technologisebe kennis voor de mechanisering, stimuleerl bet innovatieproces en houdt mede bel machinepark in stand door reparalie en onderboud.

Desondanks is de ontwikkeling van de Nederlandse machinenijverheid een nog weinig.bestreken lerrein. In de meer recenle geschiedsehrijving van de

Nederlandse industrialisatie komt dil thema sleehts enkele malen explieiet ter sprake. De Jonge concludeert in zijn standaardwerk .. de lndustrialisalie van Nederland tussen 1850 en 1914 .. (Nijmegen, 1976 ) dat in de Nederlandse

situatie de machinenijverheid geen uitgesproken stuwende bedrijfslak was. Pas na 1890, toen bel mechaniseringsproees zieh vrijwel over de gehele nijverheid begon uit te slrekken, nam de binnenlandse vraag naar maehinerieen dermate toe dal de Nederlandse machinenijverheid voldoende kansen kreeg om op grotere sehaal een eigen markt te verwerven. Daarvoor, tot bet einde van de 19de eeuw dus, werden technologische kennis en machinerieen voor een groot deeel

ge1mporteerd. Griffiths komt in zijn ruim tien jaar later verschenen disserlatie in bet hoofdstuk over de maehinenijverheid tussen 1830 en 1850 niet verder dan de beseheiden eonclusie dat deze, ondanks haar beperkingen, gedurende de 19de eeuw toeh een positieve bijdrage aan de nationale

economische ontwikkeling leverde ( .. Industrial Retardation in the Netherlands 1830-1850", Den Haag, 1979).

De huidige stand van zaken in bet onderzoek werpt een groot aantal vragen op. Wat behoorde precies tot de machinenijverheid? Wat was haar omvang en groei

lot 1914? Wal is de bijdrage van de machinenijverheid (ondanks haar beperkte omvang} in kwalitatief opzieht geweest? Heeft de beperkte omvang van de

machinenijverheid de meehanisatie in Nederland geremd? Hoe waren de contacten met potentiele afnemers? Hoe stond zij er in technisch opzicht voor? Dat zijn uiteraard allemaal vragen die slechts te beantwoorden zijn via een diepgaande bestudering van de bedrijfstak in haar geheel en de afzonderlijke bedrijven. Een belangrijke vraag in dit verband is : welke gegevens over de

machinenijverheid van nederland zijn in de literatuur reeds ter besehikking?

Al~ O¥erzichten over de machinenijverheid ontbreken vdjwel volledig. Er zijn·~:e oudere artikelen die een vrij willekeurig opsommend karakter h:ebt.Mm. Brugmans komt in zijn "Paardenkracht en mensenmacht" ( 's Gr,avenhage, 1961) niet tot een samnenvatting. De al genoetnde reeentere gescbiedsebrijvers

als De Jonge en Griffiths doen dat wel. Griffiths erkent eehter dat zijn

OftellQrzoek nog diepte mist en laeunes bevat. De Jonge geeft voornamelkijk een bese1rriJving op macro-eeonomiseh niveau. Kenmerkend in dil geval is dat de

Joa:&e (Vt"ijwel) geen bedrijfsarehiefonderzoek heeft gedaan. De fa11ering van de ontwikkeling van de maehinenijverheid in twee pedodes geschiedl vooral aan de hand van handelsstatistieken en andere maero-eeonomische gegevens. Ter

vetrkladng van de zodoende geconstateerde sehommelingen en variaties in de onwikkeling wordt er ook wel op ontwikkelingen binnen de bedrijfstak

ingeg~an. maar De Jonge geeft geen samenhangende analyse vanuit en van de bderijfstak zelf.

Naast de hierboven genoetnde overziehlsartikelen kunnen de gedenkboeken van en art.ikelen over de afzonderlijke ondernemingen een eerste basis vormen voor een b:edrijfstakverkenning voor de periode 1825-19H. Er zijn van een 25-tal

ondernemingen min of meer uitvoerige gedenkboeken versehenen, van sOBDige beddjven zelfs meerdere. Daarnaast zijn er nog diverse uitgebreide jubileumnummers van personeelsorganen die vaak uitvoerige bistorisebe overziehten bevatten. Verder zijn er van versehillende bedrijven

besehrijvingen versebenen in niet-bedrijfsgebonden periodieken, vaak voorzien van een inleidend historiseh overzieht. Dit vrij uitgebreide seeundaire

Van alle ons bekende bedrijven zijn, per bedrijf, zoveel mogelijk gegevens opgenomen omtrent naam, vestigingsplaats, voorgeschiedenis en

ondernemingsvorm, aard en omvang, produktiepakket en leiding, aangevuld met gegevens over literatuur en archief.

-!!~...!!!!!!!.!· Bier staat in de eerste regel de oudste naam waaronder het beddjf funclioneerde. In de regel(s) daaronder zijn eventuele maamswijzingen

opgenomen. De jaartallen aan het begin van de regel geven het oprichtingsjaar, respectievelijk het jaar van naamswijziging aan. Naamswijzigingen worden

opgenomen als hel om een en helzelfde bedrijf gaat, dat met behoud van dezelfde leiding of produktiepakket in hetzelfde bedrijfsgebouw wordt voortgezel. Wordl een bedrijf overgenomen dan wordt hiervoor doorgaans een nieuw document gecreeerd.

-Plajlts/Pf'_<!!..i!!.ti.~· De vesligingsplaats is meestal vermeld zonder jaartal .oit belekenl dat bel bedrijf sinds de opriehting in de genoemde plaats gevestigd

is geweesl en gebleven. Alleen bij verandering van vestigingplaats is bet jaartal waarin de verhuizing plaalsvond toegevoegd.

-Voorg_eschied~pj!!_. Hier vindt men gegevens over de bedrijfshistorie voordat er sprake was van machinefabricage.

-Qnderqgm!ngsvorm. Geefl aan of en sinds welk jaar er sprake is van een naamloze of conmanditaire vennoolsehap.

-A~r4_Qe~~Jj_~. Uit welke onderdelen bestond een bedrijf? ln welk jaar is ~en

ijzergieterij opgericht of is een bedijf als eonstructiewerkplaats of maehinefabriek te beschouwen? Bij veel bedrijven is het moeilijk om een jaartal te geven waarin bet gestart is met maehinefabricage en dus als

maehinefabriek te besehouwen is. Veel kleinere en grotere ondernemingen hebben zich geleidelijk tot maehinefabriek ontwikkeld, zonder dat een jaartal gegeven kan worden dat het eind- of beginpunt van deze ontwikkeling kan markeren. ',

Bovendien is het moeilijk om exact aan te geven welke producten als maehin~s

te beschouwen zijn. Ret .begrip .maebinefabriek is ruim opgevat bij de

aamenatelling van deze lijst. Vrijwel alle grolere metaalbewerkende bedrijven (.afgezien van instrumentenfabrieken, koper- en zinkverwerkende bedrijven, kleimae.:ta.albedrijven als sebroef- en boutenprodueenten e.d.) zijn opgenomen. -Produkten. Geeft de ontwikkeling van bet produkliepakket in de loop van de jaren voor 1914 weer, zoveel mogelijk voorzien van een datering.

-,LeidiQ&· Van de leiding is naast naam en tijdstip van in- en uitdiensttreding ook bet beroep van de vader (soeiale berkotnst), de opleiding en bun eerdere loopbaan vermeld. Onder leiding is niet aleen de directie maar ook de

bedrijfsingenieurs e.d. verstaan

-o.van&/Opgest!!P_J~[!p~!n· om de kwantitatieve ontwikkeling van de bedrijven en de bedrijfstak enigszins le kunnen benaderen bebben we van alle bedrijven voor een aantal jaren gegevens over bel aantal arbeiders en bet geinslalleerd stoomvermogen verzameld, voor zover een bedrijf op bet moment van telling bestond en er gegevens over voorbanden waren. Daarbij bebben als basis gediend: -voor 1859: "Staat van de Nederlandsebe Fabrieken, volgens de verslaaen der aemeenten die aan bet Hinisterie van Binnenland•ebe Zaken werden gevond.en". (.Haarlem, 1859). Zoals de titel al aangeeft is deze publikatie sleebts een indirekte bron die gebaseerd is op gegevens uit de gemeenteverslagen over 1858

e

die op bet ministerie van Binnenlandse zaken aanwezig waren. Ook al omdat de primaire bron, de gemeenteverslagen, vaak onvolledig zijn, niet gespeeifieeerd of de eijfers niet uitsplitsen naar onderneming is dit overziebt onvolledig en sleebts gedeeltelijk betrouwbaar. Bovendien doet zieb bet probleem voor dat de maebinefabricage toendertijd niet als aparte bedrijfstak onderkend werd. Er is slecbts sprake van enkele fabrieken van stoo~ en andere werktuigen. Onder vele grofsmederijen e.d. sebuilden diverse bedrijven die zicb ook met de macbinefabricage bezig bielden.

-voor 1871t:••staUstiek van de Fabrieks- en Alnbacbtsnijverbeid in Nederland" (•s Gravenbage, 18711). Eveneens gebaseerd op geaevens uit de gemeent.everslagen op bet ministerie van Binnenlandse Zaken over 1872. Voor wat betrouwbaarbeid en volle<Uabeid betreft selden dezelfde opmerkinaen als bij de voorgaande uilaave.

ingenieurs in heel Nederland bij bedrijven met 10 of meer personeelsleden slatislieke gegevens verzameld over werktijden, inriehting, soeiale

voorzieningen en omvang van bet personeel, uitgesplilst naar leeftijd en geslaebt. De gegevens zijn door bezoeken ter plekke verzameld waardoor de betrouwbaarbeid boog is. Helaas ontbreken in bun onderzoek toeb nog enkele bedrijven, in ieder geval enkele machinefabrieken. Daarnaast is bet deel over Limburg verloren geraakt.

-voor 1897:C. F. S'l:ORK'De Neder1andscbe M.aehinenijverbeid'. in:''Gedenkboek van bet Koninklijk Instituut van Ingenieurs ,1847-1897 .. ( 's Gravenbage, 1891) ,pg. 213-218. ln dit overzicbtsartikel van de hand van de directeur van een van Nederlands grootste maebinefabrieken is een lijstje opgenomen van een 40-tal macbinefabrieken met vermelding van bun opriehtingsjaar en bet aantal

werklieden in 1897. Stork geeft zelf aan dat dit overziebt onvolledig is en noemt al een 17-tal bedrijven die bij om gegevens heeft benaderd maar die niet bebben gereageerd. D. m. v. gegevens uit gemeenteverslagen bopen wij de

leemtes op te vullen. Het is de bedoeling om uit de laatste periode van bet onderzoek, ca. 1910, ook nog twantilatieve gegevens te verzamelen. Daarbij zou de in 1912 uitgegeven nstatistiek van Fabrieken en werkplaalsen vallende onder de Veiligbeidswet" als uitgangspunt kunnen dienen. Dit statistisch overzieht geeft ecbter geen cijfers per bedrijf, zodat die via gemeenteverslagen of uit bet arehief van de Arbeidsinspectie betrokken zullen moeten worden.

-~jbliografie. Per bedrijf staat de tot nu toe ontdekte literatuur vermeld. Daarbij zijn kleine krantenberiebten, torte vermeldingen in bladen of boeken -vanwege bet al le uitputtende karakter- niet opgenemen. Ook teebnische

bescbrijvingen van produkten ontbreken doorgaans. Wij vragen iedereen die nog niet vermelde literatuur kent, van welke aard dan ook (ook krantenberiebten e.d.) dit door te geven.

-Ar~bi!f· Van de aebterbaalde arcbieven is zoveel mogelijk omvang, vindplaats en aard vermeld.

-P.iver~~~· Onder dit boofstuk vindt men bet buidige adres, fusie{data), liquidalie enz ..

INDEX OP BEDRIJFSNAMEN

BJ:.Z NAAM

56 Aberaon, Job 167 A:.D.~.

263 Aikema Junior

&

co.

2~ AlblallfSJ:W'dam.sehe maehinefa.briek

176 Alkmat•sehe ijzergleterij en maehiftefabriek

191 G. A. Alsehe

&

Co.

21t7 'De .Amatel'

224 Appinaedammer molorenfabriek 233 Arnhemsehe

St.ooasleephellingmaatsehappij

44 Asselbergs en Van der Hoeven

44 Anelbergs,Arn. en Ant.

44 A•selb&rgs en Zonen,Arn.

36 • de Atlas •

77 Backer

&

Rueb 115 B. Bakker 115 Bakker

&

Zoon

248 ItakltHijW'erktuigen,Ned. fabriek van 264 Balkster maehinefabriek

39 Bi.r,J.F.

265 Bttrtling en Zn. ,D.

198 Bayer,H.H.

198 Bayer en Vander Sehuyt 83 Beelaerts,G.C.O.

142 Begemaan,E.H. 59 Berg,Joh.

66 aerges,Hk. Jonker

&

zn.

322 'de Berasehe Maas•

252 Berkel's Patent,van 255 Bernhard 83 Bletterman,E.H. 222 Boe1e Pz,P. 2'2.2 Boele en Pot 2~1 Boele's seheepswerf en maehinefabriek 132 Boezeman,Gebr. 132 Boezeaan,J.H. 212 'Bolnes• 48 Boom,P.J. 266 Boon,c.J. 116 Boon,Kolema en De Coek 332 Boot,D.

244 Ter Borg en Kensinga 168 Botje,Ensing en Co. 3U Braat 328 Brandenburgh,van Rbeenen en voorwalt 189 Brandt,F. 71 'Breda' 102 Brinkhoff,G.B. en J.W. 41 Broetman Lzn,G.H. 40 Brons

&

Co.,A.

VII

224 Brons,J.

224 Brons en Bonthuis Tonkes 224 Brons en Timmer

224 Brons en Zonen 142 Briiekenhaus 51 Bruyn,H.W. de

51 Bruyn,wed. H.W. de

71 Bruyn Kops en Baeker,de

77 Bruyn Kops en Cie ,de

77 Bruyn Kops,Mannsbaeh en Cie.,de

267 Buiskool,G. 117 Burgerhout en Kraak 117 Burgerhout en zoon 12"1 Burgers, H. 14 Bijla.rd,F.J. 14 Bijlard en Zoon 212 Capellen,J.H. van 209 Cate,J. en J.C. ten 261 Ceuvel

&

co.

57 Chevalier

&

Cie. 87 Christie en Nolet

87 Christie ,Nolet en De Kuyper 87 Christie en zoon,D. 144 commereie compagnie 174 •conrad' 256 Constandse,J.G. 253 construetiewerkplaatsen 26$ Cos,A. 60 Cosyn,C. 60 Cosyn

&

Co. 269 Croles,J.J. 318 Croo en Brauns,du 85 Dal,J. 85 Dalen Zoon,J. 61 Dalhuysen,H. 270 Dam en Gorter,van 165 David,». 271 Dejevy,V.J. 63 'Delfshaven• 339 Delftsehe maehinefabriek 260 Delnoz,H.J'. 79 Dentjens,Hekkens en Thijssen 211 Deprez,Gebr. 305 Deursen,c.w. van 16+ 'Deventer• 163 Deventer,D. van 234 'Deutz• 1 Diepenbroek en Reigers 90 Diepenveen,Lels en smit 177 Dikkers

&

Co.

36 Dixon & co.

42 Doedens jr.,J.

42 Doedens,Jaeobs en Co. 123 Donkers,J.

120 Doppler,Gebr. 192 Doppler-Oomes

129 Dorsser en Terhorst,van 160 'Drakenburgh'

213 Duyvis en Co.,P.M. 272 Egmond

&

co.,van 189 'de Eland' 273 'de Bmer' 138 EMIJ 188 Ensink en Bleeker 188 Ensink en Cie. 10 Enthoven en Co.,L.J. 243 Eriks jr. ,P. 159 'de Etna• 63 Everdingen,Evrard en Co.,van 63 Evrard,Van Duyl en co.

63 Evrard,Van Duyl en De Kruyff 274 'Excelsior' 219 Eysinck,D.H. 25 Figee,H. 25 Figee en Thomassen 25 Figee en Slingerland 25 Figee,Gebr. 174 Figee,Th. 174 Figee en Co.,Th. 86 Flentge,A. 86 Flentge,Gebr.

275 Franken en Van Weel 324 'Fulton• 12 'Fijenoord' 133 Galen,van 276 Gelder,P. en A. can 191 'Gelria' 52 Giesbers,J.M.

52 Giesbers en Van Deun 199 Giessen jr.,c. van der

7 Gips en Zonen,C.

315 Gonnermann

&

Co.

60 Goudsche machinefabriek 93 Grasso,

w.

218 •s Gravenhaagsche machinefabriek 30 Grofsmederij,de Nederlandsche 110 'Gusto• 25 Haarlemsche machinefabriek

215 Hamer

&

Co.,Jan 317 Hamers

&

co.,Gebr. 335 Hankamp,H. 65 Harmens en Penning 16't Harte,J. van 103 Hartogh Heys jr.,H. 103 Hartogh Heys Hzn,S.B. 235 Hasselman,D.P.H. 41 Heel en Holtzman,van 329 'Hengelo' 23., Hennemean,K.F. 237 Henneman

&

Co. 256 'Hera' 278 Heyen,H.J. 169 Hillen en Penning 169 Hillen en Co.,Joh. 319 Hoek's machine- en zuurstoffabriek,W.A. 134 'Holland' 316 'Holland'

150 'de Hollandsche Ijssel' 341 Hollandsche Plaatwellerij en Pijpenfabriek

279 Holthuis,Th.

28 ••t Hondsbosch'

262 'Hoogenlande'

280 •t Hooft

&

Schuytvlot

193 Hoogland

&

Hassee 142 van Hoorn en Begemann 112 Hormann,P.H.

181 Horn,J. ten 24 Hot.z,H.P. 24 Hotz,J.C.P. 313 Hovers,A.

183 Hubert

&

Co.,W.

42 'Hubertina•

246 Huiskens en Van Dijk 184 Huygens

&

Van Gelder 330 Ieperen,H. van 332 'de Industrie' 124 Jaarsma,E.M. 94 Jacob,J.C, 42 Jacobs,W.H. 186 'Jaffa' 42 Jahnus,P. 42 Jahnus en Zoon,J.P. 53 Jenken,W. 216 Jolmers,J.D. 109 Jonge en Plate,de 121 Jongh,D. de 121 Jongh,Gebr. N. en E. 150 Jongh

&

Co.,de 66 Jonker

&

Zn.,Hk 306 Jonker

&

stans 194 Jonker

&

Zonen,J.C. 320 Kalimas '19 Kamp en Soeten 148 •Katendrecht' 238 Kelderman,c.s. 239 de Keulsche vaart 90 'Kinderdijk' 336 •Kinderdijk'

81 Rlinkt~nberg,Gebr. 81 Klinkenberg Jzn,Pieter 119 Kloos en Zonen,F. 281 Klootwijk,A. 282 'de Klop' 156 Konings

15 Koniftl:lijke fabriek van stoom-- en andere werktuigen 157 I<.oopt'l\an,H.J. 152 Korpershoek,K.J. 126 ' ' t Kromhout• 126 Kromhout motorenfabriek 321 'de Kroon•

283 I<.uy

&

Van der Ree,van der 69 Kuyl,M. van der

301 Laarhuis en Zonen,K. 105 Landeweer en Zoon,D.H. 105 Landeweer's machinefabriek 125 Landman,H.T. 284 Landll\an,H.T. 134 Ledeboer,Gebr. 185 Lodder,Gebr. 185 Lodder,J.

114 Loeff

&

Co.,Joh. 228 Lohnis en co.

83 Looman en Van Delden

229 Loog Landaal

87 'de Haas'

331 Kaastrichtse machinefabriek

10 Maritz

&

Comp.,E.B.L.

1/8 Mau1aee & Comp. ,H.W. 138 Meerburg en Sepp 32 Mercx,Gebr. 32 Kercx,J.A. 32 Kercx,P.

54 Keu1en zoon en Bennet,L. van de 58 Meursing,Jan F.

285 Keyer,C.H.

13/t Meyling en Ledeboer 135 Keylink,F.B.

308 Kinkema en Zonen,B. 179 Hoed

&

Veenstra 92 Mohrmann,B.

92 Mohrmann

&

Co.,B.

287 Molell\a,Landeweer en Stemmer 286 Moll,L.A.

301 Mommers,Corn.

136 Kunckhof,J.M. van der 136 Munclthof,W. van der 288 Muylwijk,P.D.

289 Mijs

&

Co.,D.

95 Nardten en Luckerhoff

333 Nederrijnsche machine- en motorenfabriek

2 Nederburgh,Nering Bagel en co.

IX

316 Nerincx,Alex

2 Nering Bagel en co.,J.L.

343 NIEAF 29 Nolet,A. 29 Nolet,c. 253 Noord-Nederlandsche machiriefabriek 12 NSM 173 Nijmeegsche ijzergieterij en maehinefabriek 72 'de Nijverheid'

341 Olie

&

Gonnermann 325 omnia Motors 1'10 Oosterbroek en Zoon,E. 245 'de Ooy' 245 Ophuysen en Jager 290 ouderkerk,L.D. 309 oversehiese motorenfabri-ek 342 overijsselsehe ijzergieterij en machinefabriek 291 Paauw,van der 262 Pannevis en Zoon 49 Penn

&

Bauduin 49 Penn

&

Co.,F.J. 210 Penning,W.E. 154 Piedboeuf,J.

10 'de Pletterij'

250 Ploeg,J. en H.W. van der 346 Pot

&

Ter Borg

20 'de Prins van Oranje'

111 Pijl Pzn,J. 232 Reede,van 108 Reigers,Karel

137 Reigers en Ter Meulen 103 'Reineveld'

160 Rennes,D.W. van 330 RHIWA

106 Richelle,Joh. 106 Riehelle,N.J. 103 Rinsum

&

Co.,van 217 Rodenburg,R.

204 Rogier,Nerincx

&

Richter

326 Rorink en van den Broek 107 Roszmark,Gebr.

107 Roszmark,J.B.

96 Rossem

&

WUrtz,van

87 Rotterdamsehe Droogdok Kij.

145 Royakkers

&

Everts,Th.

145 Royakkers

&

Zn.,Th. 292 Rijn,G.J. van 293 Rutten 158 Sanders,A. 158 Sanders en Zonen,A. 155 Sanders

&

Zn.,G.B. 130 Schaaf 161 'de Schelde'

294 Schepper,W.J.

295 Scheuermann

&

Co.,J.

195 Schie

&

Co.,van

166 Schiedamsehe kunstsmederij maehinefabriek

159 Schmidt,B.H.W.

87 'Sehoonderloo•

296 Schouten

&

Co.,J.J.

22 Schretlen,D.A. 22 Schretlen en Comp.,D.A. 22 Sehrellen,Mercer en Comp. 46 Schutte en Co.,J.J. 46 Schutte en Weiler,Gebr. 46 Schutle,Gebr. 200 Schuyl,A. van de 201 Schuyt,Gebr. van der 164 scwullie,J.

103 Senf,Gebr. 103 Senf

&

Co. 138 Sepp 138 Sepp

&

Co.

22 Seret

&

Barneveld

206 Siegel,H.

en

226 Simplex Automatic Machine Cmp. 226 Simplex Rijwielfabriek

74 Slotemaker,Lantinga en Co.

337 Smil Electro motorenfabriek

4 Smit en Zoon,E.J.

147 Smit jr. ,P.

207 smit

&

Co.,Willem 344 Smit & Co's

transformatorenfabriek,Willem 261 smit

&

Croll

110 Smulders,A.F. 242 smulders,Frans

186 Smulders

&

Co.,Louis

34 smulders,W.H. 218 Spoor

&

Wijnvoord 113 Spronk

&

Zonen 302 •staalwerk' 196 Steffelaar,Corn. 20 Sterkman,A.

20 Slerkman

&

Zoon,Wed. A.

334 Steijaard en Janette Walen

340 'de Nederlandsche Staalinduslrie'

12 'de Nederlandsehe

StoombootMaatschappij'

97 Stork,Meyling

&

Co.

9"1 Stork & Co. ,Gebr. 70 Stout,G. 310 Straatman,L. 172 suyver,H. en J. 66 Suyver,Hk. Jonker en Zn. 202 251 333 139 139 139 139 83 139 70 297 71

rattarsall

&

Holdsworth

Thole Thomassen,G. Thomassen,J.H. Thomassen,Th. Thomassen,Th.H. Thomassen,Fa. Th. Thomassen,G.F. Thomassen,Wed.Th. Tielsehe machinefabriek Timmer & Co. ,N.

Timmerman,J.C.

71 Timmerman en zoon,Wed. J.C.

13'1 Tjeenk Willink & Co. ,W.A. 220 Traanboer en Thomassen 257 Traast,J. 298 tubantia 131 Unger,Gebr. 101 Utreehtsche ijzergieterij 311 Vaessen en Co.,G. 181 veendammer maehinefabriek 1'19 Veenstra,F. 179 Veenstra en Zonen,F. 180 Ven

&

Co.,F. van der 214 Verhoeven

&

Vis 19 Verloop,C. 258 Verloop

&

Co.

19 verloop

&

Co.,Joh.

55 Verloop,Soeders

&

co.

345 Versehure

&

Co's seheepswerf en

maehinefabriek

35 Verveer en Co.,C. 299 Verwer

&

Zn. 140 Veth

166 Vincent

&

Co. 145 Vinckers

&

Stork 300 Vis & Co. , Johan

15 Vlissingen en Dudok van Heel,van

103 Vreede,van Rinsum

&

co.,de

203 Vries Robbe

&

co.,de 19'1 'de Vuleaan'

301 'Vuleano' 38 waal

&

Co.,de

148 Walker,Stronck

&

Van Delden

101 Wall Bake,H.A. van de 190 weegen,P.A.J. van der 190 Weegen en Zonen,P. van der 240 Werkspoor

302 Westermann,C.J. 173 westrhenen,G.W. van

245 Wiegerink

&

co.,H.T.

75 Wilton,B.

221 Wintbouwer

72 Wispelwey & Co. ,G.J.

197 Wi.tzel

3-04 Ydo ,Jt,.ll.

210 'de IJsel'

79 IJzerfabriek van Tegelen,Dentjens

&

Cie.

122 IJzerpletterij van Capelle a/d Ijsse1 259 Zeister macbinefabriek 5 Zimmer,Bendrik 5 Zimmer

&

Zn.,J. 314 Zuid-Bo1landsebe macbinefabriek en construetiewerkplaats

323 Zuivel-indust.rie,Ned. fabriek van werktuirs,en: voor de

9 Zwalve

231 Alblasserdam 28 Allaaaar H6 Alkmaer 294 Alk:laae~r 296 Altmaar 107 Almelo 209Almelo 298 Almelo

289 Alphen a/d Rijn

332 Alphen a/d Rijn

219 Amersfoort 126 .Amsterda 96 Amsterdam 5 Aasterdaa 15 .Amsterdam 35 Amat.rdam 36 Amsterdam 41 Amsterdam 46 Aasterdam. 54 .AJuterdam 58 Aasterdam 66 .Ams t:.erd-am 123 .AJuterdaa 159 .Amsterdaa 167 .Amsterdaa 11.2 .Amsterdam 1'18 .Amsterdam 180 Aasterdaa 184 Amsterdam 189 . .Amsterdaa 194 Amsterdam 215 Amsterdam 226 .Amsterdaa 227 .Amsterdaa 234 Aasterdam 235 Amsterdam 240 Amsterdaa 247 Amsterdam 271 Amsterdam 280 Amsterdam 285 Amsterdam 300 Amsterdam 318 Amsterdam 320 .Amsterdaa 345 Amsterdam 3 2 8 Amsterdam. 229 Apeldoorn 224 Appingedam 244 Appin&edam 191 Arnhea 220 Arnhell\ 83 Arnhea 233 Arnh8ll\ 33 Arnhem. 264 Balk 267 Beerta 44 Bergen op Zoom 204 Bergen op Zoom 316 Bergen op Zoom 48 Blerilt 169 Blerilt 323 Bodegraven 9'1 Borne 134 Borne 77 Breda 273 Breda 302 Bussem

122 Capelle a/d IJs.sel

276 Deest 63 Delfshaven 87 Delfshaven 10 Delft 39 Delft 103 Delft 339 Delft 59 Delfzijl 224 Delfzijl 2 Deventer 127 Deventer 155 Deventer 236 Deventer 239 Deventer 342 Deventer 140 Dordecht 193 Dordrecht 7 Dordrecht 40 Dordrecht 49 Dordrecht 129 Dordrecht 15"1 Dordrecht 246 Dordrecht 310 Dordrecht 337 Dordrecht 23·1 Ede 153 Eindhoven 51 Enschede 138 Enschede 155 Enschede 197 Easchede 202 Ensehede 251 Enschede 257 Ensehede 307 Ensehede 335 Ensehede 326 Enschede 275 Goes 170 Gorinchem 203 Gorinchem· 60 Gouda 288 Gouda XIII

10 •s Gravenhace 213 Koog aan de Zaan

20' •s Gravenhage 81 Krommenie

24 •s Gravenhage 92 Leeuwarden

218 •s Gravenhage 2H Leeuwarden

23"1 •s Gravenhage 287 Leeuwarden

248 •s Gravenhace 22 Lei den

2"14 •s Gravenhage 30 Lei den

27 •s Gravenhage 71 Lei den

304 •s Gravenhage 281 Lei den

314 •s Gravenhage 158 Lonneker 321 •s Gravenhage 55 Maarssen 74 Groningen 102 Maarssen 168 Gronincen 291 Mae.ssluis 346 Groninsen 120 Maastricht 250 Grouw 130 Maastricht 25 Haarlem 149 Maastricht 42 Haarlem 192 Maastricht 135 Haarlea 260 Maastricht 141 Haarlem 293 Maastricht 174 Haarlea 317 Maastricht 265 Haarlem. 331 Kaaslricht 315 Haarl• 254 Keppel 65 Harlincen 297 Keppel 142 Helmond 144 Middelburg 145 Helmond 216 Middelburg

306 Hendrik Ido Ambacht 261 Naarden

97 Hencelo 290 Nieuw-Lekkerland 177 Hencelo 255 Nieuwendam 329 Hencelo 308 Nieuwpoort 5"1 '• Hertogenbosch 299 Nieuwwolda 93

••

Hertoaenboseh 139 Nijmecen 106 •s Hertogenboseh 173 Nijmegen 109 's Hertocenboseh 245 Nijmegen 114 •s Hertogenboseh 286 Nijmegen 123 •s Hertogenboseh 305 Nijmegen 248 •s Hertogenboseh 344 Nijmegen 110 •s Hertogenboseh 56 Olst

14 Hilversum 9 Oude Pekela

188 Hilversum 150 OUdewater

4 Hoogezand 201 Papendrecht

lOS Hoogezand 232 Papendrecht

116 Hoogezand 185 Ridderk:.erk 266 Hoogezand 115 Ridderkerk 324 Hoogezand 121 Ridderk:.erk 136 Horst 147 lHdderkerk 269 !Jlst 212 Ridderkerk 243 IJmuiden 22 Ridderkerk 256 lJmuiden 249 Ridderkerk 303 IJssel.mond 52 Roermond 61 Kampen 198 Rotterdam 133 Kampen 200 Rotterdam 210 Kampen 12 Rotterdam 90 Kinderdijk 75 Rotterdam 119 Kinderdijk 94 Rotterdam 336 Kinderdijk 113 Rotterdam

lH Rotterdam 85 Utrecht 125 Rotterdam 86 Utrecht 147 Rotterdam 101 Utrecht 148 Rotterdam 110 Utrecht 164 Rotterdam 112 Utrecht 171 Rotterdam 160 Utrecht 152 Rotterdam 163 utrecht 201 Rotterdam 186 utrecht 228 Rotterdam 206 Utrecht 248 Rotterdam 242 Utrecht 252 Rotterdam 258 Utrecht 263 Rotterdam 262 Utrecht 283 Rotterdam 282 Utrecht 284 Rotterdam 295 Utrecht 309 Rotterdam 132 Veendam 322 Rotterdam 181 Veendam 340 Rotterdam 278 Veendam 334 Rotterdam 2"19 Veendam 330 Rotterdam 196 Velzen 327 Rotterdam 341 Velzen 59 sappemeer 161 Vlissingen 29 Schiedam 325 Voorburg 195 Schiedam 239 Vreeswijk 110 Schiedam 93 Vught 166 Schiedam 311 Weert 283 Sehiedam 179 Winschoten 284 Schiedam 253 Winsehoten 312 Schiedam 81 Wormerveer 319 Schiedam 214 Wormerveer 338 Schiedam 268 zaandam 282 Sliedrechl 302 zaandam 110 Slikkerveer 259 ~eist 207 Slikkerveer 95 Zierikzee 69 Slikkerveer 272 Zoeterwoude 183 Sneek 12 zwolle 199 Stormpolder 13"/ zwolle 156 Swalmen '79 Tegelen 70 Tiel 1511 Tilburg 32 Til burg 34 Til burg

n

Til burg 131 Tilburg 190 Tilburg 211 Tilburg 165 Tilburg 301 Tilburg 313 Tilburg 270 Uithuizen 108 Ulft 1 Ulft 19 Utrecht 38 Utrecht 53 Utrecht XV

OVERZICHT EN BIBLIOGRAFIE

VAN DE NEDERLANDSE

Naam ~;tedrijf.: 1754 Diepenbroek & Reigers Plaats Provineie: Ulft/ Gelderland

Voorgesehiejieni s.: Qnde_rnemingsv...Q.!!!: Aard_]!edrijf_: 1754 ijzergieterij ca. 1854-1860 werkluigenfabriek Produeten: LeidiJl&: Sociale herko~st: Q£l~idin&: Loopbaan: ca. 1850 brandspuilen 1854--1860 stoomkelels na 1860 reparalies Om.Va.J!.S. BedtijJ: 1859 Opgesteld Verm.: 1859

~iblio~rafi~: 'Tweehonderd jaar DRU, 1754-1954'.Gedenkboek, 58 pgs. waarvan ea. 1/5 ills.

Arch_ief: Di vet:_sel_!,:

Naam Bedrij f: Plaats Provinci~: Voorgescbiedenis: Q~dernemingsvorm: Aard Bedrijf: Produeten: Leiding: Social~ berkomst: Opleiding: Loopbaan: Leiding: ~q~iale berkomst: Q.P.leidiqg: Loq2baan: Leiding: Soci~le herkoms~: OJ2leiding: Loo.P.baan: Leidi!!&: §oeiak.._herkomst: Q.P.J.eidins: Looppaan:

1826 Nederburgb, Nering Bagel en Co. 1850 J. L. Nering Bagel

&

Co.

Deventer/ Overijssel

1826 oude ijzergieterij overgenomen 1902 naamloze vennootscbap

1756 ijzergieterij ca. 1840 macbinefabriek

ca. 1840 (land)sloommachines, persen, ketels, pompwerktuigen, constructiewerk

ca. 1850 stoomketels

ca. 1880 machinerieen suikerindustrie, steenvormmaehines ca. 1900 papiereilinders, strokokers, verbrandingsmotoren, drijfwerk, bedrijflocs

1826-1865 Johan Laurents Nering Bagel

1826-1849 H. A. Nederburgh

rechter

1850-1895 Johan Frederik Nering Bagel

1865-1904 Willem Frederik Nering Bogel

Soci!1e herk~~: machinefabr~kant

QE_l_.eiding: Loo2baan:

1907-1910 Johan Laurens Nering Bogel Sociale herkomst: machinefabrikant

QR.leidin...&: Loo(!baan: !,.eiding: ~ocial~-~!rkomst: O(!leidi!!A: Loopbaan_: Leidin&: Omvang Bedrijf: 0)2gesteld Verm.: Qmy_a.!llL Bedri jf: Qpgesteld Venn_.__: Om'!_ang Bedr

lif.:

Q.l!.&.~_sleld Ver~:

Omvang Bedt:_ijf:

Bibliografie:

~£hie[: Di V!_J;:[~.!l:

TH Hannover/ praklijk op ijzergieterij te Isselburg

1904-1909 Johan Frederik Nering Bogel jr.

TH Gent,praklijk ijzergieterij Cockerill te Luik

1910--1932 Jac. Albert constant Nering Bogel

Univ. Sheffield/ praktijk op messenfabriek Nowill le Sheffield 1859 115 arbeiders 1859 26 pk 1874 182 arbeiders 1874 26 pk 1889 190 arbeiders 1889 1897 2"10 arbeiders

BARBARA S. KAPSENBERG:'Uit ijzer gegolen.Beeld van de Deventer ijzergieterij Nering Bogel en haar

produkten.(l756-1932)' (Zutphen,1982) (108 pgs.,ills.)(bevat verdere literatuurverwijzingen)

1785 E. J. Smit en Zoon

Plaats Prov~ncie: Roogezand/ Groningen

Voorgesch!~degj~.: 1785 opgericht als scheepssmederij

Ondernemingsvo~: Aard Bedrijf: Leiding_: Sociale herkomst: Ql:!.,!e i ding: Loopbaan: LeidJ.~.&: Soeiale herkomst: Opleiding: Lo_~paan: omvang Be<tt!i{.: ~teld Verm.: Omvang Bedriji_: Opgesteld Verm..:..: omvang Bedrij f: BibliQ&rafie: Ar~jlief: 187? machinefabriek 190? scheepswerf 187? landbouwwerktuigen (dorsmachines) 187? brandspuilen 187? ankers 187? (land) sloommachines 190? scheepsmachinerieen 190? stoomketels 1874 25 arbeiders 1874 16 pk 1889 62 arbeiders 1889 189"/

Aanwezig op het Rijksarchief in Groningen.Inventaris :zie J.

H. de Vey Mestdagh:'Gebunde1de inventarissen van het Rijksarchief in Groningen, dee1 XI.' (Groningen, 1982)

Naam Bedrill.: 1790 Hendrik Zimmer 1845 J. Zimmer

&

Zoon

Plaals Provinci~: Amsterdam/ Noord-Holland

y~~rgeschiedeni~:

Ondernem~svorm: 1872 commanditaire vennootschap

!ard ~edrij{: 1790 koper/ klokkengielerij

ca. 1815 ijzergieterij 1845 smederij

ca. 1870 machinefabriek Producten:

Leid~!l..&: 1815-? Job. Zimmer sr. Social~herko~st:

Ql!l.!idiM:

Loopbaan:

Leiding: 1845-? Jacob Zimmer Johzn

Sociale herkomst: Opleiding:

Loopbaan:

Leiding: Sociale herkomst: 9.£leidin_g_: Loopbaan: Leidin_g_: Soeiale her~ms~: Qe_leidin_g_: Loopbaan: Leiding: Soeiale herkoms~: Opleiding: h~iding: §oeiale herkomst: Q.pJ_eiqm: Lq,Q,pbaan: Leiding: Sociale herkomst: Opleiding: Loop]?aan: 9fl\V!l-J.!.S ... Jiedrti.f: Opgeste!_d Verm.:_: omvang Bedrijf: Opgesteld Verm.: ~vang Bedriif: 9~esteld Verm.: Qmvang Bedrijf: Bi_bliografie: Arch!_ef: 18'•5-? Job. Zimmer jr. 1872 Karel F. Zimmer 1883-? Joh. Zimmer

praktijk bij Kon. Fabriek van werktuigen en machinefabriek Ruston Roetor le Lincoln

1884-1917 Jac. Zimmer

1891-? Willem George Lodewijk Zimmer

kweekschool machinisten/ praktijk 'De Scbelde'

1859 1859 187ll 1874 1889 1889 1891

1805

c.

Gips en Zonen

Plaats Provinci~: Dordrecht/ ~uid-Holland

YQorgeschied~nis: 1805 opgericht als reparatie/ nieuwbouwwerf 1826 eerste zeeschip Ondernemingsvorm: Aard Bedrijf: Prg_duclen: !!eidiB.K: ~ociale ~erkomst: Q.21.~idi9.&! LOOJ!b&..!.n! Leidif!.&: Sociale herkomst: Q..e.!eid\.n&: Looebaan:

1869 laatste houten koopvaardijschip

1805 scheepswerf 1870 machinefabriek 1870 stoomketels 1870 scheepsmachineriein ?-? C. Gips ?-?

c.

Gips jr. Leidi~A: ?-? D. Bosch So~t~le herkoms~: Qe.]..eiding: Loopbaan: Leiding_: sociale herkomsi,:: oeleidiB.K: LOQ.'e!!!:ru!: Q!I!VJ~.I!J:L[edr i

J!.:

9.E.g e s te !4..!.!'1..!1!h.: omvang Bedr.iH:.: OJ2gesteld Ver_m._: Omvang BedriJf: Qp_gesteld Verm..:..: OmV&.!lJLBedr ijf.: ?-? Gips Jzn 1859 1859 1874 1874 1889 62 arbeiders 1889 1897

Bibqogre.fie:

Arcbief.: Diverseq:

'Nijverheid en handel in Dordreebt en omstreken' (Dordrecht,

1823 zwalve

Plaats .ft'Q.Yin~.ie: Oude Pekela/ Groningen

Voorgeschi~~eni~: 1823 W. J.

s.

Zwalve koopl grofsmederij

9.n.9erneJl!in.&.~.YQ!1!!: Aard Begrijf: 1-~idin&: Sociale herkomst: 0Eleidin&: LOOEbaan: Bibliografie: Archief_: Diverseq: ca. ca. ca. ca. ca. 1890 reparatiewerkplaals 1900 constructiewerkplaals 1890 reparalies 1910 landbouwwerkluigen 1900 conslruetiewerk 9

Naam .. Bedrij

f..:

1824 E. B. L. Maritz

&

Comp. ca. 1830 L. J. Enlhoven en Co. 1891 Plelterij

Pl~~ts Provinci~: •s Gravenhage/ Zuid-Holland

190'• Delft/ zuid--Holland

yoorgeschie9enis: 1824 opgericht als koperpletterij Ondernemin~~: 1891 naamloze vennootschap

~ard Bedrijf: 185? machinefabriek ijzergieterij 187? constructiewerkplaats Producten_: Leidi!!Z,: Socia~e herkom~~: Opleiding: LooJ!Paan,.: Leiding: ~ocial~ herkom~~: Qpleiding: Loopbaan: belding: Sociale herkomst: Opleiding: Lo~pbaan:

verder koperraffinaderij/ gielerij/ loodgielerij/ zink-, lood-, tin-·, en koperpletlerij,1865:fabriek vuurvasle stenen, fabricage geweerpatronen.

185? scheepslier, schroefpers 186? (land) stoommachines

187? constructiewerk (bruggen, reservoirs, inrichting (gas)fabrieken)

189? draaiscbijven, onderstellen goederenwagons,

hersporingstoestellen, wissels/ afstandsignalen spoorwegen

1824-1863 Lion Israel Enthoven

1824-1867 Eduard Barlholome Maritz

Leiding: So~iale berkoms!:_: QpleidiJ!&! LoopbaaJ!: Leidin&: Sociale ber~gmst: Qpleidin_g_: Loopbaan: Omv~n.g_ Bedrijf: Qp_&.esteld Vet'!ll...:..! Omvang Bed!;:.Ui: Q~teld_Verm. : Omva.!!JLBedri j

f:

~esteld Verm~: omvang Bedrijf: DiverseJ!: ?-1891 K. Enthoven Lzn

187?-? Henri Louis Entboven Hczn

1859 IJ77 arbeiders 1859 115 pk 1874 540 arbeiders 1874 182 pk 1889 721 arbeiders 1889 1897 '/75 arbeiders

JOHAN GRAM:'" s Gravenbage in onzen tijd"( 's Gravenbage,

1893), pg. 80-84

Gemeentearchief •s Gravenhage /periode 1909-1911 (0,13 meter)

Gemeentearchief Delft/periode 1831-1964 (8 meter)

Naam Bedrij~: 1825 Nederlandsehe Sloombootmaatsehappij Plaats Provineie: Rotterdam/ Zuid-Holland

Voorgesehiedeq~Jt:

Ond~rnemingsvorm:

Aard Bedrlif: 1825 seheepswerf, maehinefabriek en ijzergielerij

Produet~Jl: 1826 stoomketels seheepsmaehinerien 1839-1841 spin- en weefmaehines LeidU!.&.: [geiale herkomst: Q2_]_.eiding: Loopbl!!!!: Leiding: S~ial!! her~Q.~st: Oplei.9-JJ!&.: ~2Qpbaan.: Leiding: Soeiale herkomst: Opleiding: Loopbaan: !>~iding: Social!! herkomst: Q.plei~ing: Loopbaan: !,&iding: Sociale herkomst: Opleiding: Loopbaan: ea. 1850 rijstpelmolens,baggerboten,sleepbolen ca. 1880 eonstrueliewerk

ea. 1900 pompwerktuigen waterleidinginstallaties/ gemalen

1825-1849 G. M. Roentgen

1849-1867 J. W. L. van Oordt

1867-1881 D. L. Wolfson

dir. Kon. Ned. Grofsmederij le Leiden

1881-1889 M. Visser

kapitein-luitenant ter zee

1889- David Croll

Q!tvs.ng Bedrij {: QE.&. e s t.e ld_J_~_rm ._: OmvaQg Bedrijf_: Ql!.&_est.el,_d Ve!!k_: QIDvang BedrUf.: 0Egesteld Verm.: Q}!lvang Bedtli{: Bibliografie: Archief: Diversen: 1859 ca.. 700 s.rbeiders 1859 1874 1874 1889 1345 arbeiders 1889 1897 1185 arbeiders

w.

A.M. PIEPERS:'het elablissement 'Fijenoord' der N.S. M.

in:'Notulen der vergaderingen van het KIVI'1884,pg. 51-52

F. J. H. EVERS:'Het etablissement Fijenoord' in:'Katholieke

lllustratie' ,jrg. 1898/ 99,pg. 150-151

TH. P. LOHNIS:'De maatschappij voor scheeps- en werktuigbouw 'Fijenoord' te Rotterds.m,voorheen de Nederlandsche

stoombool-Mas.tschappij' in:'Tijdschrift voor Economische Geographie',jrg. 1916,pg. 133-156

M.G. DE BOER:'Leven en bedrijf van Gerhard Moritz Roentgen'. (z.pl.,1923)

J. GOUDRIAAN JR:'De maatschappij voor scheeps- en

werktuigbouw 'Fijenoord' voorheen en thans'in:'De lngenieur•,jrg. 1929,W 35-42

P.J. BOUMAN: 'Gedenkboek Wilton-Fijenoord' (Schieds.m,l954)

Naam Bedr;:_ij f: 1826 F. J. Bijlard

ca. 1900 F. J. Bijlard

&

zoon

Plaats P££l~incie: Hilversum/ Noord-Holland

Voorgeschiedenis: 1702 opgericht als boerensmidse •oe Haar•

g~nemingsvorm:

1826 overgenomen door F. J. Bijlard, voortgezet als familiebedrijf.

Aard Bedrij(: ea. 1900 ijzerhandel en grofsmederij

Prod~cten: !,.eiding: Sociale herk~st: Opleiding: koopbaan: Bibliografie: Arehief: D i V.!!:.!.!.!!.:

1828 Van Vlissingen en Dudok van Heel

1871 Koninklijke Fabriek van stoom en andere werktuigen

Plaats Pr.gy~nsJ~: Amsterdam/ Noord-Holland

!2.~.t:~!?ch i edef!.i s:

Ondernemin~yQ.rm: 1828 commanditaire vennootschap

1871 naamloze vennoolschap

Aard Bedrij(: 1827 reparalieinrichling

1828 machinefabriek en ijzergieterij

1844 scheepswerf

1828 (land)stoommachines machinerieen suikerindustrie scheepsmachinerieen stoomketels brandspuiten

ca. 1840-184/t locomotieven

ca. 1850 construcliewerk (sluiswerken, bruggen, dokken, fabriekskappen)

1855-1872 ijzerpletlerij 1872 rollend malerieel

Leiding: 1827-1852 Paul van Vlissingen

s~~tale herkom~~:

Opleiding:

oud-ambtenaar, mede-oprichter Amsterdamsche Stoomboolmij.

Leiding: 1828-1868 Abram Everardus Dudok van Heel

So~! ale Jl~rkotil.!_!;.:

Oplei4Jn.&: Loopba.!!!.:

!,.,!.idin_g: 182"1-1830 William Jackson

§ociale herkomst: Qp!~idill: Loopb~an.: bedrijsingenieur Lei9JJl&: 1830-1831 Ponton Sociale herkQmst: Q.p_leiding: Loopbaan: 15

Leiding: 1831-1871 Hend~ik Radler Social! herkomst;._:

Oplei~ing: meubelmaker

Loopbaaq: modelmakersbaas bij Van Vlissingen

&

Dudok van Heel

Leiding: 1848-1871 Corne1is Fentener van Vlissingen

Soeiale herkQms1:

Qp_M!

i d

.!n:

!&QPP.!l.!-.!!: Leid_\n: Soeiale perkomst: Opleiding: Loopb!:_!n_: Leidif!.&: Soeiale her~omst: Qp_!,eiding:

1859-1871 Paul Corn. van Vlissingen

1869-1871 J. P. Dudok van Heel

Loopbaan: kostsehool Hilversum, praktijk en tekenles op de fabriek

Leiding: 1872-1884 J. H. van der Hade

Soeiale herkomst:

Opleiding: praklijk op Engelse en Belgisehe fabrieken

Loopbaan: aanleg spoorwegen en gasfabrieken, oud-direeteur gasfabriek

Dordreehl

Leiding: 1883-1891 J. D. van der Hade

Soeiale jlerltomsl: Qp_leiding:

Loopbaan:

Lei

gill:

1872-1879 Corn. van Vlissingen

Soeiale h~rkomsl:

Opleiding:

h~iding: Soci~~~ herkoms~: Opleiding: Lo_oEbag: Leiding: Sociale herkoms~: OEleidins: Loop]?~: Leig,lng:

2_9ci ale hesko~!l!.:

QlliJ.QJl!S.: LOOP.baaJ!! ~~Jding: Sociale herkomsh: OP.leiding: LOOP.b.!!!!.! ~g_Bedrij_[: Qpgesteld Verm.: Q!nvaq __ Bedrij_f: Q.2gesteld Verm.: Omvang Beddjf: Opges~eld Ve~m.:...: Qmvan.g__Bedrij ~: 1872-1879 Jan Ceuvel seheepsbouwmeester 18J9-1883 van Vliet scheepsbouwmeester 1883-1891 John Renton

Sunderland Shipbuilding Yard

1884--1891 F. W. Hudig 1859 (1858) 1000

a

1200 arbeiders 1859 1874 1874 1889 1889 1897

'Verhandelingen en Beriglen belrekkelijk het zeewezen en de zeevaartkunde • , j rg. l8l18. pg. 5 71-5 78

M.G. DE BOER:'Honderd jaar machine-induslrie op Ooslenburg' (Amslerdam.l927) (156 pgs., ills.) <verantwoord gedenkboek . Behandelt de bedrijfshislorie vanaf opriehting lot 1925, met aparte hoofdstukken over de relalies mel de suikerindustrie en de soeiale werkzaamheden)

Archie{: Diver!_cm:

I. J. BRUGMANS:'De opkomst der Amsterdamse

machine-industrie'. in: 'Welvaart en Historie' (Den Haag, 1970) ,pg. 51-60

'Werkspoor,l827-1952' (Amsterdam,1952) (beval slechts een kort algemeen overzicht van ca. 20 pgs. van de geschiedenis

van Werkspoor en zijn voorgangers zoals Van Vlissingen

&

Dudok van Heel)

1891 gelikwideerd. machinefabriek in gewijzigde vorm

voortgezel door de Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel (zie aldaar)

1830 C. Verloop

1835 Job. Verloop en Co. fla:ats __ Prqyincie: Utrecht! Utrecht

Voorgescbiedenis: 1815 c.verloop begint timmermans-/ molenmakerswerkplaats

1827 uitbreiding met ijzergieterij

Qp~~rnemin!svorm:

Aard Bedrjj!: 1830 machinefabriek ijzergielerij

~rod~~t~q: 1830 reparalies 1830 gielwerk Leiding: Sociale herkomsl: 9.12J.eijiing: 1oopbaa~: Arehief_: Diver~: 183? (land) sloommachines 1830-1840 c. Verloop limmerman/ molenmaker

J. c. WESTERHANN: .. Geschiedenis van de !Jzer- en

staalgieterij in Nederland", (Utrecht, 1948), pg. 48-50

In 1840 overgenomen door de Waal en Co. (zie aldaar)

Naam Bedrij f: ca. 1830 A. Sterkman

1840 Wed. A. sterkman

&

Zn. 1866 De Prins van Oranje Plaats Provij!cit: •s Gravenhage/ Zuid-Holland

Voorseschiedenis.: ca. 1830 oprichling ijzergieterij door A.Sterkman 1846 voorlgezet als Wed. A. stertman en Zoon Ondernemingsvorm: 1866 naamloze vennootschap

Aard Bedrijf: machinefabriek, ijzergieterij

gietwerk (o.a. functioneel werk als molenassen, fabriekskolommen, oliewalsen>

186? (land) stoommachines

186? sloomketels

186? stoompers, stoombaggervaartuigen, veentretmachines conslrucliewerk (bruggen,overkappingen,kranen,gashouders)

1870 pompwerkluigen

Leiding: 1859-1897 J. J. van Coeverden

Sociale herkomst: Oplei<Un.&:

Loo_pbaan:

!te i

<!.U!&:

Soc ialJ:! he,,.koms

t:.:

Opl~iding: !ooopbaan: Leidins: Sociale herkomst: Opleiding: LoopJ1yJ!: ?-? E. H. H. Post 1866-? H. P. Hotz LeidJn&: 1866-?

w.

Huygens Wz socjJ!le herkomst:

Opleid}J!i.: civiel ir.

Leiding: s~s.J.J!.!_!L_herkomst.: Q.PleidinjS: Loopbaan: Leiding: Sq~ia).e herkpmst: Qpl_eidin_g_: Lo.QP.baan: Leiding: Sociale herkomst: Oplej.din;: Loopbaan: Omvan&..~!griif.: Q~eld Verm .. : omvang Bedrijf: Q.pg_esteld Verm.: Omvang BedrU[: Qp&es~eld Ver~: omvang. Bedrii{: Arcbj~{: Diversen: 1870-1888

w.

Schlusen construe leur ?-? J. H. Huijgens ?-1889 H. M. van Diggelen 1859 1859 1874 492 arbeiders 1874 28 pk 1889 235 arbeiders 1889 1897 300 arbeiders

F.H.USENER:''Maatschappij IJzergielerij 'De Prins van oranje•, machinen- en bruggenbouw te • s Gravenhage " In: • Eigen ltaard • , j rg .1895, pg. 388-392 en 410-·412 (ills.)

1897:opgeheven

Naam Bedrijf: 1834-184? Schretlen, Mercer en Comp. 184?-1871 D. A. Sehretlen

1871-1887 D. A. Sehretlen en eomp. 1887-1889 Seret en Barneveld Plaa£~ Provincie: Leiden/ Zuid-Holland

Voorgeschiedenis: 1834 opgerichl a1s ijzergieterij

Qnde~!!!mingsvo~:

Aard Bedrij(: 1834 ijzergieterij

184? machinefabriek Leiding: Soeiale herkomst: Qlliiding_: Loopbaan: Leiding: Soeiale herkoms~: QJ?leiding: Leiding: Sociale perko~~~: Ql!leiding: Loopbaan: 18110 (land) sloommachines 184? constructiewerk (bruggen,gashouders,gietijzeren vuurtorens)

185? installatie/ beheer gasrabrieken

1834-1883 Dominicus Antonius Schretlen

smid/ koperslager

1834-184? John Mercer

machinewerker

1834-184? Henr. Jae. Hermans

1871-188/ A. D. D. Sehrellen So~ial~herkom~: machinefabrikant

Qpleiding_: Loopbaan:

Le _i d !!!.&_: Sq.£J ale herkomst: ~leidii!&: b_oop~aan: Leidin&: Sociale herko~s~: Opleiding: Loop~aan: omvans Bedrtif: Opgesteld V~~~: omvans Bedrij!: ~tel!!__ Verm.: omva!!.&.. Bedrij f: Opgest.eld Verm.: omvans Bedr ij£:

BibliografJe:

Ar_~hief:

Div~:

1887-1889 Wouler Adr. Seret

1887-1889 Wouter Barneveld smid 1859 1859 187/t 8 arbeiders 1874 20 pk 1889 72 arbeiders 1889 1897 ca. 1892 gelikwideerd 23

Naam Bedrijf: ca. 1835 H. P. Holz

ca. 1850 J. C. P. Holz

Plaats Provincie: •s Gravenhage/ Zuid-Holland Voorge~chiedenis:

Onderneming~vorm:

Aard Bedrij~: smederij/ ijzergieterij

Produeten: boekdrukpersen 1eiding: H. P. Holz Soeiale herkomst: Opleiding: Loopbaan: Leiding: J. C. P. Hotz Sociale herkomst: Opleiding: Loopbaan: omvang Bedrijf: 1859 Opgesteld V~rm.: 1859 Bibli_ografie: Archie£:

1836 H. Figee

1857 Figee en Slingerland ca. 1860 Figee en Thomassen 186? H. Figee

1874 Gebr. Figee

1896 Haarlemsche machinefabriek Pl~~ls Pro~!nci~: Haarlem/ Noord-Holland

Voo!geschiedeni!: 1836 H.Figee sr. richt kislenfabriek op, o.a. mel

melalen binnenbekleding voor verzending lextielgoederen overzee.Metaalbewerking geleidelijk steeds belangrijker onderdeel.

1857 oprichting werkplaats van ijzeren werkluigen door H.Figee en J.Slingerland (wagenmakerij, smederij, draaierij en kopergieterij)

Onderneming.!.~: 1896 naamloze vennootschap ~ard Bedrij!:_:

Productert: 185? draaibank/ schaafbank/ snij-ijzers

1860 reparaties

1860 afsluiters/ appendages

1866 injecteurs voor ketelvoeding 186? sloomkele1s

186'1 conslrueliewerk (bruggen, vuurlorens, 1871 conslruetiewerk (stoomkraan) 1873 baggermolen 1876 sloomgemalen 1879 veenmengmacbine 1879 pompwerkluigen 18'19 stoomlier 1880 grondverplaatsingwerktuigen 1880 heimachine 1882 grijperkraan 189? eleelriscbe kranen draaischijven)

190? smalspoor, tabakspersen, lbeeverflensmaehines

Lei g.!!!&: 1836-1894 Hendrik Figee sr. Soeiale herkomst:

Opleidi_p_g_:

Loopbaan: limmerman bij de kislenmakerij van de fa. Previnaire te

Haarlem

Leiding: 1857-186? J. Slingerland

Soei~le herkomst: Opl~iding:

Loopbaan:

Leiding: 1874-1889 Jan Figee

So~iale herkomst: maehinefabrikant

Opleiding: ing.

Loopbaan:

Leiding: 1874-1883 Thomas Figee

Soeia~e herkomst: maehinefabrikant Qpleiding:

Looppaa11:

1874-1903 Hendrik Figee jr.

Soeiale her~~~st: maehinefabrikant

Opleiding: Loopbaan:

1!_eiding: 1874-? Jacobus Figee

Soei!_l_e herkomst: Qpleiding: Loopbaan: Leiding: 1903-·1932 F

.c.

Dufour SoeL~le herkomst: Opleidin,&: ir. !!oop};!aan:

Lei<!_ing: Sociale herkomst: Oplel<H..n.&.: Loopbaan: omvan&. Bedrij!: Opgesle1d Verm.: omvang Bedrijf: Opgesteld Verm.: omvang Bedrijf: Opgesteld Verm._: omvan!L@.!,!ir i j

t:

B\!?].iografie: Archief: Diver~!_eJ!:

1903-1927 Jan Frederit Hulswit

burgerdagschool, praktijk bij 'De Atlas• 1883 conslrueteur bij Figee

1888-1894 praktijk in VS,daarna terug bij Figee

1859 28 arbeiders 1859 5 pk 1874 67 arbeiders 1874 14 pk 1889 137 arbeiders 1889 189"/

'Gebr.Figee, fabrikanten in werktuigen.'(ca. 1887) (aanwezig op gemeentearchief Haarlem)

'Haarlem als industrieslad• (Haarlem, 1906), pg. 49-53

(ills.)

'De Ingenieur• ,1921,pg.664-·676

'De N.V. Haarlemsche Machinefabriek v/b Gebr. Figee.

'in:'Indie', jrg.7 (1923/ 24),bijblad 26 maart 1924,pg.2-8 'Figee-agenda 1946':historisch overzicht t.g.v. 50-jarig beslaan als N.V. (17 pgs., ills.)

Huidige adres:B.V. Machinefabriek Figee,Postbus 531, 2003 RM

1836 't Hondsbosch' Plaats__Provincie: Alkmae.r/ Noord-Holland

Voorgeschiedenis: 1836 opgericht als scheepswerf door J. Bagge en van der Drift

ca. 1880 overgenomen door rederij Bosman Ondernemi ngsv_Q.rm: Aard Bedrill: Producten: Leiding: Sociale_ herkoms~: Opleiding: Loopb.J!~l!: Leiding: Sociale herkomst: Qpleiding: Loopbaan:

ca. 1900 schepen stoomketels scheepsmachinerieen stoomgemalen, inrichting kaasfabrieken

1870-?

c.

Bosman

ca. 1900-? G. J. Bosman

ir.

Leiding: 1906-1950 Herman Joh. Bosman

Sociale herkomst:

Opleiding: HBS/ Practical Engineering School te Londen

Loopb_!..!J!.!

Omvang Bedrijf: 1889 23 arbeiders

Opgesleld l!F.!!h.: 1889

amvang Bedrijf: 189.1

Bibliogr!lfie: Archief:

1836 A. Nolet ca. 1855 C. Nolet

Plaats ~ravine!~: Schiedam/ Zuid-Holland

Voqrgeschiedenis: o~~ern~mingsvorm:

Aard Bedrijf: 1836 ijzergieterij

Prgducten: ca. 1855 inrichting gasfabrieken

J::.J!iding: A. Nolet

Sociale her~:

Opleidin&,: Loopbaan:

Leiding:

Sqci ale jlet;!_qmst:

opl~J.dirr&:

Loopba~rr:

C. Nolet

om~ang Bedrijf: 1859 35 arbeiders 9pgest~!d Ve~~= 1859 8 pk

Bibliggrafie: Archie(.:

Dive~: 1870 opgeheven

1837 De Nederlandsche Grofsmederij Plaat.s _}'rovincie: Leiden/ Zuid-·Holland

Vo~geschieden~s:

Ondernemingsvorm: 1836 naamloze vennootschap Aard Bedrjj£: 1837 grofsmederij

1838 ijzergiet.erij 1851 kettingfabriek Leiding: Soeiale herkomst.: Opleiding: ~()Op b!:,§A: Leidi!!,&: soei~~e herkomst: Qp]..ei.ding: Loopbaan: Leidin..&: ~oeial~ herkomst: Opleiding: Loop~~aQ.: ~!.!~.ing: Sociale herkomst: QP.leiding: Loop baa~.: 1860 construct.iewerkplaats 1876 scheepswerf 1837-1875 stafijzer 1842 ankers 1851 ket.tingen 1860 eonstructiewerk (bruggen,kappen.gashouders.putboortoestellen) 1876 grondverplaalsingwerktuigen I seheepsmaehinerie$n 1836-1840

w.

A. Bake 1840-1861 Wolters 1862-1868 D. L. Wolfson

~idiM: s~ciale herkomst: Qp].eidin.,&: Loopbaan: Leiding: socjJI.J._e herkoms~: QEleidi:.!!A: Loopbaaq: omvang Bedriif: QE.gesteld Verm. : omvang Be9_di{: QE&!_steld Verm.: omvang Bedrijf: Qe&esteld Verm.: omvang Bedrij f: Bibliografie: Archie(: Diverse11: 1885-1901 Corn. Bongers 1901-? B. H. J. Hailink 1859 1859 1874 200 arbeiders 1874 43 pk 1889 189 arbeiders 1889 1897

artikel in:'Industrie Leiden Holland' (Leiden,1952),pg. 62-78 (ills.)

'125 jaar Grofsmederij'(Leiden,1961)

Gemeentearchief Leiden.1831-1976 (6 meter) 1976 opgeheven

1837 J. A. M.ercx

185? P. M.ercx

1869 Gebr. M.ercx

1903 'Tilburgscbe macbinefabriek en ijzergieterij' Plaats Prqyincie: Tilburg/ Noord-Brabant

Voor&escbiedenis:

Ondernemingsvorm: 1903 naamloze vennootscbap

Aard Begrij~: 1837 macbinefabriek

1841 ijzergieterij 183 7 reparalies

18? (land) sloommacbines

18? drijfwerk

18? pompwerktuigen

1837-185? Job. Ant. Hercx

Sociale berkomst: (boef)smid QRJ,_eiding:

Loopbaan: smid

185?-1869 Peter Mercx

Sociale berkomst: maebinefabrikant OpleidiJ!&:

Loopbaan:

Leidi.!!&: 1866-? Job. Franc. M.ercx

Sociale berkomst: QpJ._eiding:

Loopbaan:

:k!.iding: 1866-? Job. Lud. Mercx

Soci alJ! __ tJ,erkomst: OpleidiJ!&:

Leiding: ca. 1900-? J. K. Mercx §Q£~a1e herkomsk: machinefabrikanl

Opleiding: werkluigb. ir.

Loopbaaq:

Leidiq&: ca. 1900-? P. A. Mercx

So~l~le herkomst: machinefabrikant ~leiding:

Lo.9.pbaan:

Qmy_an..& Bedrij~: 1859 Qp£esteld Verm. : 1859

Omvang Bedrijf: 1874 (1876) 18 arbeiders

~esleld Verm.: 1874

Omvang Bedrill: 1889 21 arbeiders

~leld Verm.: 1889

Omvang Bedr!ji_: 1897 30 arbeiders

Bibliografi~: Arcbief: Dive!,"sen:

Naam BedriJ.!.: 1838

w.

H. Smulders

Plaats Provinci~: Tilburg/ Noord-Brabant

Voorgeschiedenis: Ondernem!ngsvorm: Aard Bedri..if: Leiding: Soeiale .. herkoll,\st.: .QRlei_ding_: LOQ~!.!_~:

1838 smederij • laler reparaliewerkplaats 1859 ijzergieterij

textielmachinerien

1838-1871 Wilh. Hendr. Smulders

gmvang Jle4!Uf: 1859

~.!!.~ld Verm.: 1859

Bibliografie: Archief:

Naam Bedrijf: 1838-1843

c.

Verveer en Co. ~}aats_?rovi~ci~: Amsterdam/ Noord-Ho11and

Voorgeschiedeni~: 1836 opgerichl als spijkerfabriek

1837 uilgebreid mel produktie klein-zilver Qndernem\nssvorm: 1838-1843 eommanditaire vennootschap

~ard Bedrijf: 1838-1843 maehinefabriek ijzergieterij 1838 (land) stoommaehines 1838 reparalies 1838 stoo~etels 1839 boeien 1840 sloomlocomolief 1838-1843 Christiaan Verveer Sociale herkomst: Kapilein ter zee

Opleid~: Artillerie/ genieschool, Delft

Bibliografie:

Archief: Diversen:

Luitenant ler zee

J. MAC LEAN :"De luitenanl ler zee der eerste klasse

Christiaan Verveer <1801-1845)".In: 'M.aandblad Amslelodamum', jrg.64 (1977), pg.76-84

1839 Dixon en Co. 1848 'De Atlas•

Plaats.Provincie: Amsterdam/ Noord-Holland Voorgescniede'Q.l§l_:

Onderne~q!Jlli.f!.'!!.Q.Im: 1848 naamlozc vennoolschap

Produeten: Leiding: Sociale herkoms~: Opl~iding: Loopbaan: Leiding: Soeiale herkomst: Opleiding: J.oopbaan: Leid~J!K: Soc!,ale _b_erkomst:.: Opleiding: Loopbaa_n: 1839 machinefabriek 1842 ijzergieterij 1870 scheepswerf 1841 scheeps- en molenwerken 1841 stoomketels 184? weefgetouwen 184? suikerinstallaties 184? constructiewerk (bruggen) 184? snelheidsmeter 184? wat..erkisten 1848 scheepsbouw en scheepsmaehinerie~n 186? constructiewerk (kranen) 1881 bakentonnen 1883 hydraulische st..eenpers 1886 verbrandingsmot..oren 1839-1847 Job Dixon

1839-1841 Jacq. Ed. Saportas

commissionair

Leiding: 1848-1851 F. van Vollenhoven pzn

Soci~le herkomst: QE.!_ei~ing:

Lo~pbaan:

Leiding: 1848-1851

c.

van Lennep

,§.Q.ci ~_'!!_her,!.Q!l\S l:

Opleidin,&: Loopbaan:

Leiding: 1874-?

c.

H. Strumphler

Soeia~e her~omst:

OpleJdin.&: praktijk I tekenkamer

Loopbaan: chef-eonstrueteur

Leiding: 1874-? Jan Maurils Elias

Sociale herkomst: Opleiding: LoqE_baan: Leidin: ~~jale herkomst: Q.pl~iding: Loopbaan: omv~ng Bed~_U.f: Qp~esteld Verm.: omvanr;_Begsjjf: 2P£!.!te,gt_~erm.: Archie#;_: Diversen: 1874-?

c.

H. Beyerinek 1859 1859 1874 320/ 330 arbeiders 1874

A. L. van SCHELVEN:'De Dixons op bet continent• .in: 'Textielhislorisehe Bijdragen',dl.12 (1970), pg. 28-35

1842 H. P. van Heukelom brengt de ijzergieterij van de Fa.

Sevenbergen en De Lanoy in 1886 gesloten

Naam Bedrij f: 1840 De Waal

&

Co.

Plaats Provin~: utrecht/Utrecht

Voorg~~hiedenis: voortzetting fa. Joh. Verloop

&

Co. Ondernemingsvo~: commanditaire vennootsc hap

Aard Bedi!JL: machinefabriek, ijzergieterij,smederij,molenmakerij

(land)stoommachines, gietwerk

Leidi.ng: 1840-1859 G. de Waal

Sociale herkomst: Qpl~din&:

Loopbaan:

Leiding: 1840-1859 E. van Driest

.[qciale herkoml:'!l: Opleidin_g_:

Lo_Qpbaan_:

Omvang Bedr~jf: 1859 16 arbeiders

Qpgesteld Verm!.: 1859

Bibliog~af!_~: ~J"chief:

Naam Bedrij f: ea. 1840 J. F.

Bar

Plaa~s Provineie: Delft/ Zuid-Holland

Y9orgesehi~denis: opgericht als wapenfabriek Onde.£1!emingsvo.£!1:

!ar<LBedrijf: 1866 aan wapenfabriek ook inrichling lot vervaardiging van

ijzeren voorwerpen en machinerien verbonden. ~~odueten: Leiding: Sociale berkoms~: ~eiding: Loopbaan: Omvang Bedrij f: Opges!;.eld Verm. : OmV:.!n&_ BedrUf: ~lll.!_ld Verm!_: Om!.!H!lLBedrij f: ~est.eld Verm. : Omvan.g_ Bedrijf: Bibl!Q&~aqe: Arehief: JH.y_~: 1859 1859 1874 1814 1889 1889 1897 39

Naam Bedrij(: ca. 1840 A. Brons en Co.

Plaals Provi~cie: Dordrecht/ zuid-Holland

Y..Q...<!!:M.!I£!1 ieden i~:

Ondernerningsvo~m:

Aard @.edr.!.J[: ca. 1840 grofsrnederij.

Produclen: Leidi.n&: A. Brons Soc i ale J!.!!K<?!\S t_: Opleidiqg_: Loopbaan: Bi_Eliografie: At:~hief: Diver~en:

Naatn Bedrij~: 184? 'Van Heel en Holtzman 1857 G. H. Broekman Lzn P~aats Provincie: Amsterdam/ Noord-Holland

Voorgeschiedenis: 184? opgericht a.ls grofsmederij Ondernemin~yg_~:

Aard Bedrij£: 184? machinefabrlek

Producten:

Leidi..B,&:

Soc_i a)..e her_!:,pJ!!Sl:

2E.l~.l9 in...&: Loopbaan.: ~sleld_Y.!!..!m.:.: Om.vans Bedrijf: Qpgesteld Verm. : Om.vang Bedrij f: Qp£esteld Verm.: Om.vans Bedrijf: Bibliografie: Archie(: Div~~a:

1860 ijzergieterij (oude ijzergielerlj van fa. Gebr.Nering Bogel te Amsterdam overgenomen)

1857 scheepssmeedwerk (ankers, veren, knlen, kombuizen, beslag, pultingwerk) 1860 gietwerk 18?? (land) stoommachines 1857-? G. H. Broekman Lzn 1859 1874 1874 1889 56 arbeiders 1889 1897 41

ca. 1840 J. P. Jahnus

&

Zoon

1845 1?. Jahnus

1850 J. Doedens Jr.

1856 Doedens, Jacobs en Co. 1865 W. H. Jacobs

1906 werf 'Hubertina' Plaats Provincie: Haarlem/ Noord-Holland Voorgeschiedenis:

Ondernemingsvorm: 1906 naamloze vennootschap

Aard Bedrijf: 1845 machinefabriek

1880 scheepswerf Producten: LeiQ.ing: So~~ale herkomst: Opleidin.g: LQ.2.2.paan: Leiding: Sociale herkomst: Opleiding: !!QOpbaan: Leidi..n&: Sociale herkomst: Opleiding: J,&opbaan.:

1850 kachels, brandkasten, telegraafhaken, buigmachine, boekdrukpersen, wastoestellen 1870 reparalies 1880 stoomketels 1880 scheepsmachinerieen 1880 (land) stoommachines 1845-1850 P. Jahnus 1850-1870 J. Doedens 1856-? W. H. Jacobs Omv~g_~edrijf: 1874 ~esteld Y-~~= 1874

omvang Bedsijf: 1889 44 arbeiders Opgesteld Verm~: 1889

omvang Bedr!if.: 1897 70 arbeiders

Bibliografie: ,.Haarlem als induslriestad" (Haarlem, 1906),pg.54-56 (ills.) A.rehief:

Diversen,:

1841 Asselbergs en van der Hoeven

1852 Arn. en Ant. Asselbergs

1865 Arn. Asselbergs en zn.

Plaats Provineie: Bergen op Zoom/ Noord-Brabant

Voor&es~hiedenis: 1841 opgericht als smederij

Onde~nemingsvorm: 1917 naamloze vennootsehap Aard Bedrijf: 184J ijzergieterij

LeidJ.n: Sociale herkomst: QP.leidin&: ~oopb~~n.: I,.eid1!!.&: Soeia!!_herkomsl: OpleidiJ:t&: Loopb!.!,!!: Leiding: Sociale herkomst: Ople~di~: Loopbaan: Leiding: so~iale herkomst: opleidin: hQQ.Pbaan: Leiding: Sociale herkom~~: Op 1 e i !UJ!.&.: Loopbaan: 1865 eonstructiewerkplaats

1865 constructiewerk (bruggen, inriehling gasfabrieken)

1841-? Arn. Asselbergs

1841-1852 Adrianus van der Hoeven

1852-1865 Antonius Asselbergs

1865-1913 Joh.Petr. Asselbergs

Leidi..!!&: ~ociale herkomst: opleidins: Loopbaan: Q~tel_g Ve!:!t!..: erqyans ___ Bedrij {.: Opgeste;ld Verm.: Qmvans Bedr i j {.: Opgesteld Verm.: ~~lli.il: Bibliografie: Archief: D i VE!!.!!m:

1904-? Joh. Petr. Jos. Asselbergs

1859 1874 1874 1889 52 arbeiders 1889 16 plt' 1897

K.SLOOTHANS :'Arnoldus Asselbergs, 1811-1880'. in:'De Ghulden Roos• 1969, pg. 108-152.

'Gedenksehrifl bij bet 100-jarig bestaan van de zalten behoerende lot bel concern Asselbergs te Bergen op Zoom'

(1948).

Naam Bedrijf.: 184? J .J. Schutte en Co.

ca. 1848 Gebr. Schutte en Weiler 186?-1882 Gebr. Schutte

flaats Provinci~: Amsterdam/ Noord-Holland

Voorgescqiedenis: 184? begonnen als stoomkoper- en ijzergieterij 'Plaats Royaal' Ondernemig!!.Q.D!: Aa:r_g_!Jedr i

H:.:

h~.5!ing: Sociale )erkomst: Opleidi!!.&: Loopbaan: Leiding: Sociale herkomst: Opleiding: Loopbaan: 185? machinefabriek en ijzergielerij 1857 ?/1868 scheepswerf 185? stoommaehines en scheepsmaehinerieen 1868 reparaties (sehepen) 184?-? J. J.Sehulle 185?-186? Weiler Leiding: 185?-1882 H.

c.

w.

Schutte Soci~le herkomst: Qpleiding: Loopbae.n: Leiding: Sociale herko~st: Opl!}.ding: Loopba.an: Qmva.ng Bedrijf: Opgesteld Verm.: Omvang Bedrijf: Qp,g!~j:.eld Verm.:_: 185?-1882 ? Schutte 1859 (1857) 140 arbeiders 1859 1874 80 l 100 a.rbeiders 1874

Bibliografie: Archief_: Diversen:

Naam Bedrii{.: 1842-1884 P. J. van Boom Plaats Pro~inci~: Blerik/ Limburg

Voorgeschiedenis:

Ondern~mingsvo~:

Aard Bed~ijf: 1842 ijzergieterij

Product~~: 1844 gielwerk (w.o. fabrieksgereedscbap)

~~iding: 1842-? P. J. van Boom Sociale herkomst:

Opleiding:

Loopb_l!!!!!: kopergieter

~ing: ea. 1870-1884 J. J. Joiris Sociale herkomst: Opleiding: Loopbaan: omvang Bedriif: 1859 ~esteld Ve~~= 1859 omvang Bedrijf: 1874 ~esteld Verm.: 1874 B~bliografi_!.: Ar~~l~f: