Campylobacters: nog steeds een uitdaging?

(1)

stichting food industry micro methods

GOED OF SLECHT NIEUWS VAN OUDE VRIENDEN?

even bijpraten over voedselpathogenen

-SYMPOSIUM

Wageningen, 17 maart 2011

(2)

stichting food industry micro methods

SYMPOSIUM

“GOED OF SLECHT NIEUWS VAN OUDE VRIENDEN?” - even bijpraten over voedselpathogenen -

Donderdag 17 maart 2011, Hof van Wageningen te Wageningen

Programma

09.30-10.00 Ontvangst, koffie, thee 10.00-10.10 Inleiding

Dr. Rijkelt Beumer (Wageningen Universiteit)

10.10-10.40 Pathogene sporenvormers: Bacillus belangrijker dan Clostridium? Dr. Ir. Heidy den Besten (Wageningen Universiteit)

10.40-11.10 Campylobacters: nog steeds een uitdaging? Wilma Hazeleger (Wageningen Universiteit) 11.10-11.40 Koffie, thee

11.40-12.10 Staphylococcus aureus: een goede verklikker voor slechte hygiëne? Dr. Ir. Paul in ’t Veld (nieuwe Voedsel en Warenautoriteit, Eindhoven) 12.10-12.40 Cronobacter: een link naar een reservoir?

Dr. Ir. Martine Reij (Wageningen Universiteit) 12.40-13.45 Lunch

13.45-14.15 Salmonella: nooit weggeweest!

Drs. Kirsten Mooijman (RIVM, Bilthoven)

14.15-14.45 Listeria monocytogenes: wat te doen met kolonies zonder halo op ALOA? Dr. Rijkelt Beumer (Wageningen Universiteit)

14.45-15.15 Escherichia coli in al zijn/haar facetten

Dr. Ir. Annet Heuvelink (nieuwe Voedsel en Warenautoriteit, Zutphen)

15.15-15.30 Afsluiting

Dr. Rijkelt Beumer (Wageningen Universiteit) 15.30 Koffie, thee, borrel

Voor elke pathogeen wordt een (kort) overzicht gegeven met de belangrijkste kenmerken, een beetje historie, een leuke uitbraak, en de huidige stand van zaken. Voor dit laatste onderdeel kan je denken aan trends: nemen uitbraken en sterftecijfers toe (of af), is er een toename van ziektegevallen bij bepaalde risicogroepen. Of is er sprake van resistentie, zijn er nieuwe reservoirs gevonden, of is er een ander belangrijk feit te melden uit geregistreerde gevallen. Ja, en dan eindigt het met een wijze raad: het zou het meest effectief zijn om …

(3)

Campylobacters: nog steeds een uitdaging?

Wilma C. Hazeleger

Wageningen Universiteit

Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie

Wilma.Hazeleger@WUR.nl

In dit verhaal wordt een kort overzicht gegeven over diverse aspecten van

Campylobacter die een rol spelen bij de aanwezigheid van het organisme en de ziekte

die de pathogeen veroorzaakt. In samenhang met voedsel, wordt met Campylobacter meestal de groep van thermotolerante soorten bedoeld, te weten C. jejuni, C. coli en C.

lari. De eerste soort komt vooral voor op kip en rund en de tweede vindt men vooral in

varkens. C. lari is van minder betekenis voor het veroorzaken van ziekte. Campylobacteriose, de ziekte die Campylobacter veroorzaakt, wordt meestal

gekenmerkt door misselijkheid en diarree (gastro-enteritis) en in veel gevallen komt ook bloed in de ontlasting en koorts voor. De gemiddelde incubatietijd is drie dagen en de duur van de ziekte is één tot zeven dagen. Voor de meeste mensen is de ziekte zelf-limiterend (gaat vanzelf over), maar bij ernstige diarree en uitdroging, kunnen

antibiotica gegeven worden. In Nederland worden per jaar ca. 40 per 100.000 mensen ziek door Campylobacter. Tot 20 procent van de ziektegevallen kan te maken krijgen met gewrichtsklachten en naar schatting 1 op de 5000 patiënten krijgt het Guillain-Barré Syndroom, een ernstige vorm van verlamming. Er zijn maar weinig cellen nodig om iemand ziek te maken, in het algemeen wordt aangenomen dat 500 cellen voldoende zijn (lage dosis respons ration). Vooral heel jonge kinderen en bejaarden lopen een verhoogd risico op een ernstig beloop van de ziekte. Verder is er een piek in het aantal gevallen bij jong-volwassenen.

Gedurende de laatste jaren zien we het aantal ziektegevallen veroorzaakt door

Campylobacter niet duidelijk dalen, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Salmonella. De

meeste ziektes worden geassocieerd met de consumptie van kippenvlees, waarschijnlijk worden mensen vooral ziek via kruisbesmetting van de kip op producten die geen hittebehandeling meer krijgen voor consumptie, zoals salades of reeds bereid vlees. Verder zijn landbouwhuisdieren, honden en katten regelmatig drager van de pathogeen. Direct contact met deze dieren is dan ook een risicofactor voor het oplopen van de ziekte. De meeste ziektegevallen komen voor in het zomerseizoen en deze piek is ook te zien in de aanwezigheid van Campylobacter in slachtkuikens.

Campylobacter kan niet uitgroeien op voedsel en omdat dit micro-organisme gevoelig is

voor uitdroging, verhitting, invriezen etcetera, lijkt het vreemd dat er veel gevallen van campylobacteriose voorkomen. Hoewel deze pathogeen niet kan groeien bij

koelkasttemperatuur, is de bacterie juist wel heel goed in staat om te overleven bij deze temperatuur. Bovendien is Campylobacter in staat om zich bij lage temperatuur aan te passen aan de omgeving en kan naar een gunstige plek (niche) toe bewegen.

De verklaring dat deze pathogeen ondanks gebrekkige groei, toch veel gastro-enteritis veroorzaakt, moet worden gezocht in een combinatie van de goede overleving bij koelkasttemperaturen, daarbij in staat is om een gunstige plek te zoeken, en de lage dosis-respons ratio. Bij experimenten, waarbij vleesprodukten kunstmatig zijn besmet met Campylobacter, en daarna zijn verhit, bleek dat het tussen de 4 en 15 minuten kon

(4)

duren voordat alle bacteriën werden afgedood. Waarschijnlijk vindt de pathogeen ook op het vlees micro-niches waarin hij bescherming heeft tegen de verhittingsstap.

Om de besmetting van Campylobacter in de produktieketen terug te dringen, is een aantal maatregelen mogelijk. In eerste instantie is het natuurlijk het best om te

voorkómen dat dieren besmet raken met dit micro-organisme, maar in de praktijk is dat erg moeilijk gebleken, vooral bij bedrijven met meerdere typen dieren. Knaagdieren, insecten en de laarzen van de boer kunnen de pathogeen overdragen en verspreiden. Verder kan de besmettingsgraad mogelijk worden teruggedrongen met het toedienen van probiotia, vaccins, bacteriofagen of bacteriocines. Al deze methoden werken redelijk tot goed in het laboratorium, maar in de praktijk blijken ze niet eenvoudig toepasbaar. Misschien is nog een voordeel te behalen bij de keuze van het kippenras, want sommige kippenrassen lijken minder gevoelig voor kolonisatie door Campylobacter. Een goede aandacht voor hygiëne bij het vervoer naar de slachterij is ook een aandachtspunt. In sommige landen wordt het vlees van positieve koppels ingevroren of verhit voordat het verkocht wordt, dit blijkt heel goed te werken, maar vraagt een uitgebreid testsysteem en is lastig uit te voeren. Logistiek slachten, ofwel de Campylobacter-negatieve dieren slachten voordat de positieve koppels aan de beurt komen, is een andere manier om besmettingsgraad en –niveau terug te dringen.

Al met al zijn er veel mogelijkheden om de besmetting van kip te voorkomen, maar ook veel moeilijkheden in de uitvoering hiervan. De meeste winst op korte termijn lijkt toch te behalen in voorlichting van de consument zodat consumptie van rauwe produkten wordt vermeden, vlees op de juiste wijze wordt bereid en kruisbesmetting wordt voorkomen.

Bibliografie

Aalten, M., Stenvers, O., Pelt, W. van, Braks, M.A.H., Schimmer, B., Langelaar M.F.M. 2010. RIVM, Staat van zoönosen, 2009.

Anoniem. 2009. Campylobacter. The EFSA Journal 223, 109-133. Anoniem. 2008. Campylobacter. LCI/RIVM richtlijn infectieziekten

http://www.rivm.nl/cib/infectieziekten-A-Z/infectieziekten/campylobacter/index.jsp. Geöpend maart 2011.

Bergsma, N.J., Fischer, A.R.H., van Asselt, E.D., Zwietering, M.H., de Jong, A.E.I. 2007. Consumer food preparation and its implication for survival of Campylobacter

jejuni on chicken. British Food Journal 109 (7), 548-561.

Hazeleger, W.C., Wouters, J., Rombouts, F.M., Abee, T. 1998. Physiological activity of

Campylobacter jejuni far below the minimal growth temperature. Applied and

Environmental Microbiology 64 (10), 3917–3922.

Heuvelink, A.E., Hofhuis, A., Hoekstra, T. 2008. De smaak en wraak van rauwe melk. Infectieziekten Bulletin 19 (3), 105-107.

Lori, S., Buckow, R., Knorr, D. Heinz, V., Lehmacher, A. 2007. Predictive model for inactivation of Campylobacter spp. by heat and high hydrostatic pressure. Journal of Food Protection, 70 (9), 2023-2029.

Nachamkin, I, Szymanski, C.M., Blaser M.J. (eds). 2008. Campylobacter, 3rd ed. ASM Press, Washington DC, USA.

(5)

Pelt, W. van, Notermans, D., Mevius, D.J.,, Vennema, H., Koopmans, M.P.G., Duynhoven, Y.T.H.P. van. 2008. Trends in gastro-enteritis van 1996 – 2006: Verdere toename van ziekenhuisopnames, maar stabiliserende sterfte Infectieziekten Bulletin jaargang 19 (1), 24-31.

Sagarzazu, N., Cebrián, G., Pagán, R., Condón, S., Mañas, P. 2010. Resistance of

Campylobacter jejuni to heat and to pulsed electric fields. Innovative Food Science and

Emerging Technnologies 11, 283-289.

Sampers, I., Habib, I., Zutter, L. de, Dumoulin, A., Uyttendaele, M. 2010. Survival of

Campylobacter spp. in poultry meat preparations subjected to freezing, refrigeration,

minor salt concentration, and heat treatment. International Journal of Food Microbiology, 137, 147-153.

(6)

Campylobacters: nog steeds een uitdaging?

Wilma Hazeleger

Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie,

Wageningen Universiteit

Campylobacter

Thermotolerante campylobacters: C. jejuni, C.

coli, C. lari

(7)

Ziekte na bedrijfsuitje op 29 juni 2007

Heuvelink et al (2008) Infectieziekten Bulletin 19, 105-107

19 pers rauwe melk, waarvan 16 ziek

(8)

Campylobacter en campylobacteriose

Gastroenteritis, vaak buikpijn, koorts en bloed in feces Incubatietijd gem. 3 dagen, duur 1-7 dagen

Tot 20 % gewrichtsklachten (2-7% reactieve arthritis) 1 op 5000 Guillain Barré Syndroom

Lage D/R (102-103 kve)

Mortaliteit ca 30 pers. per jaar

Reservoir: landbouw-, huis-, wilde dieren, (water)

Aantallen door de streeklabs en ziekenhuizen gerapporteerde gevallen

Salmonella, Campylobacter en het aantal onderzochte feces monsters.

Van Pelt et al (2008) Infectieziekten Bulletin 19, 24-31)

(9)

The reported notification zoonoses rates in confirmed human cases in the EU, 2007

Data submitted to the European Surveillance System (TESSy);The EFSA Journal (2009), 223

Campylobacteriosis notification rates in humans in the EU (per 100,000 population), 2007

(10)

Age-specific distribution of reported confirmed cases of human campylobacteriosis, TESSy, data for reporting MSs, 2007

The EFSA Journal (2009), 223

Distribution of speciated Campylobacter isolates from fresh broiler meat, 2007

(11)

Species distribution of positive samples isolated from broilers, cattle and pigs, 2007

Proportions of Campylobacter positive samples, by animal species and foodstuff category within the EU in 2007

(12)

Prevalence in the Netherlands in % (# samples)

Retail (-c/d) Campylobacter Salmonella

Broiler meat 11 (1407) 8.1 (1418) Turkey 16 (711) 5.7 (595) Pork 1.1 (269) 302 (277) Beef 0 (264) 0.2 (401) Cattle 0.7 (3005) 2.2 (356) Goat 0 (315) Sheep 2.8 (278) Cat 8.9 (225) Dog 19.9 (376)

Cases in the Netherlands

Campylobacter Salmonella Cases 3462 1245 Confirmed cases 3289 1245 Per 100.000 38.6 11.9 domestic 93.5% 87.1% travel 6.5% 12.9%

trend stable decreasing

(13)

15

For each case recorded in the national surveillance system, an estimated 136 cases are present in the community

Feces tested in laboratory (n =6.2) Positive test result (n =1.4)

Disease in the community (n=136) Patients presenting to primary care (n=23)

Record in Surveillance

system (n=1)

Seizoensvariabiliteit 2002-2006 van Campylobacter-infecties bij mens en besmettingsgraad van slachtkuikens gemeten door de PVE

Van Pelt et al (2008) Infectieziekten Bulletin 19, 24-31

(14)

Het verloop getoond afhankelijk van regionale verschillen in vroege, middel of late schoolzomervakanties

Van Pelt et al (2008) Infectieziekten Bulletin 19, 24-31

Paradox

(15)

Hazeleger, W. C. et al. 1998. Appl. Environ. Microbiol. 64(10):3917-3922

Growth rates of Campylobacter jejuni as a function of temperature

Paradox

Veel gevallen campylobacteriose

Maar:

(16)

Effect of freezing on survival of Campylobacter spp. in naturally contaminated chicken skin (left) or minced meat (right) vs incubation time (days) at −22 °C.

Sampers et al. (2010) International Journal of Food Microbiology 137, 147–153

Thermal inactivation of C. jejuni (A) and C. coli (B) in poultry meat slurry at ambient pressure.

Lori, et al (2007). Journal of Food Protection, Vol. 70, No. 9, 2023–2029

(17)

Heat resistance of C. jejuni NCTC 11351 at pH 7.0, at 52 °C (■), 55 °C (▲), 58 °C (▼) and 60 °C (◊) (A). Relationship between treatment temperature and resistance to heat (■) (B). Values represented are the Log₁₀of the δ values (in minutes).

Sagarzazu, et al (2010), Innovative Food Science & Emerging Technologies, 11, 283-289

Pressure inactivation of C. jejuni (A) and C. coli (B) in poultry meat slurry at 15°C.

Lori, et al (2007). Journal of Food Protection, Vol. 70, No. 9, 2023–2029

(18)

Paradox

Veel gevallen campylobacteriose

Maar:

Groei >30°C, microaerofiel, geen groei in voedsel

Gevoelig voor vriezen, uitdroging, verhitten, desinfectie,...

Hoe kan dat?

Effect of temperature on the ATP production of C. jejuni. The arrow indicates the moment of formate addition.

(19)

Aerotaxis of C. jejuni in PBS agar (A), PBS+pyruvate (B) or formate (C) (20 C for 16 h). Arrows: concentration of cells as a result of aerotaxis.

Dus:

Ondanks smalle groeitemperatuur- zones en

gevoeligheid, toch in staat om goede plekjes in de

omgeving op te zoeken en te overleven!

Voorkómen Campylobacter in de keten

Op de boerderij:

Voorkom insleep

Vaccinatie

Probiotica

Ras (genetische resistentie)

Bacteriofagen

(22)

Voorkómen Campylobacter in de keten

Productie/slacht

Uitdunnen

Transport

Positieve koppels behandelen (invriezen,

verhitten)

Logistiek slachten

(23)

If you or a loved one has contracted Campylobacter from poultry

products, raw milk or other food source, contact a Campylobacter lawyer at PritzkerOlsen, P.A., for a free consultation on whether you should pursue a financial claim or possible Campylobacter lawsuit. Our firm currently represents a Pennsylvania man who drank raw milk

contaminated with the organism and his severe illness from the bacteria caused him long-term paralysis. Call 1-888-377-8900 (Toll Free) or complete our contact form online and a lawyer will contact you.

(24)