Arbeidskundig onderzoek van houtteeltkundige werkzaamheden t.b.v. natuurlijke verjonging van het drooglandbos; Groei en mortaliteit der waardehoutsoorten in geexploiteerd en natuurlijk verjongd drooglandbos : opname en behandeling in 1975

Landbouwhogeschool-Wageningen CENTRUM VOOR LANDBOUWKUNDIG ONDERZOEK IN SURINAME

ARBEIDSKUNDIG ONDERZOEK VAN HOUTTEELTKUNDIGE WERK-ZAA'IHEDEN T.B.V. NATUURLIJKE VERJONGING VAN HET

DROOGLANDBOS (Onderzoekproject 7U/18)

C.F .W.M. von Meyenfeldt

Verslag van een onderzoek verricht onder leiding van Ir. N.R. de Graaf en Ir. F.J. Staudt

I N H O U D

b i z .

1 . S a m e n v a t t i n g 5

2. Voorwoord 5

3. Inleiding en probleemstelling 5

h

. Methodiek 6

5 . U i t v o e r i n g 6

5 . 1 . Algemeen 6

5 . 2 . T i j d s t u d i e s 7

5 . 2 . 1 . M a r k e r e n 7

5 . 2 . 2 . V r i j s t e l l e n 0

5 . 3 . Lichamelijke a r b e i d s b e l a s t i n g en klimaat . . . . 12

6 . R e s u l t a t e n 12

6 . 1 . Waardehout markeren 12

6 . 2 . Vulhout markeren 16

ó . 3 . V r i j s t e l l e n 16

6.3.1. Tijdstudies 16

6.3.2. Hartslagfrequentiemetingen 21

6.3.3. Energieverbruik en

arbeids-capaciteit 21

7. Discussie 28

7.1/2. Markeren van waardehout en vulhout 28

7 . 3 . V r i j s t e l l e n 30

7 . 3 . 1 . T i j d s t u d i e s 30

7 . 3 . 2 / 3 . H a r t s l a g f r e q u e n t i e - en

e n e r g i e m e t i n g e n 31

7.H. Totaal benodigde arbeid voor een v r i j s t e l l i n g . . 32

8. Conclusies 3^

9. Literatuur 35

5

-1. SAMENVATTING

In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de werkzaamheden ten behoeve van het projjct 7**/l8» velke plaatsvonden in de proefperken van di. projecten 65/3 en 67/9. Gedurende de maanden februari tot mei

1975 is het veldwerk verricht.

De meetgegevens zijn zoveel mogelijk verwerkt. De belangrijkste zaken die naar voren kwamen zijn:

- de totaal berudigde arbeid bij een vrijstelling varieert van 2,^-5»9 mandagen per ha;

- de toegankelijkheid en de samenstelling van de opstand is van grote invloed op ;ie benodigde arbeid per ha;

- het vrijstellen valt te classificeren als lichte lichamelijke arbeid;

- de voorgestelde arbeidsgang ten aanzien van het markeren moet opnieuw bekeken worden op haar doelmatigheid;

- vrijstellen kan, arbeidstechnisch en houtteeltkundig bezien, in tarief uitgegeven worden.

2. VOORWOORD

Dit rapport geeft een overzicht van de arbeidskundige activitei-ten in het kader van het project 7U/18, uitgevoerd in de eerste twee

kwartalen van 1975•

Bij het veldwerk verleenden J.A. Jubitana, H. Sabajo, M. Narsingh en T.F.C. Chin A Fat assistentie, waarvoor mijn hartelijke dank. De

heren De Graaf en Staudt, die als mentoren voor de begeleiding zorgden, worden eveneens hierbij hartelijk bedankt.

3. INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING

Aangaande de houtteeltkundige aspecten van natuurlijke verjonging van het Surinaamse droóglandbos worden door het CELOS reeds sinds

1965 teeltproeven gedaan, voortbouwende op werk door de Dienst

's Landsbosbeheer (L.B.B.) verricht. In deze proeven wordt vooral ge-zocht naar een mogelijkheid om minder frequent onderhoud aan de cultu-res te geven, met behoud van goede cultu-resultaten. Voorlopig kan gesteld worden dat uit de lopende proeven blijkt dat besparing op het onderhoud zeker mogexijk is.

In het verleden zijn kostenberekeningen van de werkzaamheden in de natuurlijke verjonging gemaakt welke zodanig hoog uitvielen dat L.B.B, besloot het systeem voorlopig niet toe te passen. Genoemde kostenberekeningen stoelden op een in het verleden toegepast, vrij intensief teeltsysteem.

Het doel van dit onderzoek (project 7^/18) is het opnieuw verza-melen van betrouwbaar cijfermateriaal van een verbeterde werkwijze in de verjongingscultures, om daarmee een nieuwe kostenberekening mogelijk te maken. Het cijfermateriaal wordt verzameld door middel van tijdstu-dies, aangevuld met ergonomische studies aangaande de lichamelijke arbeidsbelasting. Het cijfermateriaal wordt voorts zo verzameld dat extrapolatie naar praktijkomstandigheden mogelijk is.

6

-Dit onderzoek bekijkt in het "bijzonder het markeren van waarde-hout en vulwaarde-hout en het vrijstellen.

Oudere publicaties over de houtteeltkundige aspecten zijn: LANDSBOSBEHEER (1955-1968), SCHULZ (i960), BOERBOOM (1965; 1967a, b, c ) , STERRINCA (1968), WIERSUM (1970), GIETELING (1970), ZONDERVAN

(1972), JONKERS (197M, SCHELTENS (1975) en VON MEYENFELDT (1975).

k.

METHODIEK

Het onderzoek onderscheidt de volgende onderdelen:

a. Tijdstudie. Continu zijn tijdwaarnemingen verricht, met een drie-wij zer-stophorloge van het type doorloper, bij het markeren van

waardebomen, het markeren van vulhoutbomen en het vrijstellen. Tege-lijkertijd zijn produktiemetingen verricht, te veten aantallen bomen per bekende oppervlakte, en zijn toegankelijkheden en tempo's geschat. b. De lichamelijke arbeidsbelasting. Tijdens het vrijstellingswerk werd de hartslagfrequentie gedurende 5 dagen doorlopend gevolgd. Gemeten werd aan twee proefpersonen, êén 's morgens en de andere

's middags. Ook werd 6x per dag, steeksproefsgewijs (3x 's morgens en 3x 's middags) gedurende 15 minuten (3 min inleiding, 12 min meten) een draagbare droge gasmeter op de proefpersonen aangesloten. Deze meter registreerde de totale hoeveelheid uitgeademde lucht (ventilatie) en ving een klein gedeelte (0,6$) in een ballon op, welk monster in een veldlaboratorium op zuurstof geanalyseerd werd. Uit het verschil in zuurstof met de buitenlucht kan de verbruikte energie

in kilocalorieën per minuut berekend worden. Hierbij is gebruik ge-maakt van de berekeningswijze zoals aangegeven door HETTINGER (1965» blz. 51 e.V.). Tevens zijn tijdens de belastingmetingen produkties, terreinomstandigheder., weersomstandigheden en tempo's gemeten of geschat.

5. UITVOERING 5.1. ALGEMEEN

De onderzochte bosverksaamheden waren:

a. Markeren waardehout in diverse gedeelten van de proefperken 1/9 A, 3; gedurende totaal 7 mandagen werden arbeidsstudies ver-richt .

b. Markeren vulhout in diverse gedeelten van het proefperk Mapanebrug; gedurende totaal 5 mandagen werden arbeidsstudies verricht. c. Vrijstellen in diverse gedeelten van de proefperken 1/9 A, 3 en

Mapanebrug; gedurende 25 mandagen werden tijdstudies verricht, waaronder 9 mandagen door middel van tijdschrijven; tevens werden gedurende k dagen (2 in 1/9 A, B en 2 in Mapanebrug) hartslag- en

energiemetingen uitgevoerd; de metingen vonden verspreid plaats in de maanden februari t/m mei 1975.

In totaal werden metingen verricht aan vijf personen, nl. twee bij het vrijstellingswerk, êên bij het markeren van waardehout en twee bij het markeren van vulhout. Het onderzoekskarakter van het werk en de beperkt beschikbare tijd lieten niet toe dat van meer personen metingen werden verricht.

7

-De waardehoutmarkeerder was een persoon met enige ervaring (ca. 1 maand) en hetzelfde geldt voor de vulhoutmarkeerders (ca. 2 weken, resp. 2 dagen).

Tijdens de tijdstudies heeft iedere arbeider zijn eigen tempo kunnen bepalen.

5.2. TIJDSTUDIES 5.2.1. Markeren

De tijdstudies vonden plaats in de isolatiestroken en de plots van behandeling 3 van 1/9 A, B en in enkele plots van Mapanebrug.

Voor een overzicht van reeds uitgevoerde teeltkundige handelingen wçrdt verwezen naar Tabel 1. Een uitgebreider overzicht van de

ver-schillende handelingen is te vinden in het 1e deel van dit CELOS-rapport (VON MEYENFELDT, 1975). Voor een indeling van de proefperken zie Fig. 1 en Pig. 2.

Het gebruikte gereedschap bestond uit een houwer, een vijl, twee door middel van ijzerdraad aan elkaar verbonden blikjes van ca. 500 cc gevuld met verf, en een verfkwast. Voor het waardehout markeren werd rode verf, en voor het vulhout markeren gele verf gebruikt. De verf-blikjes werden iedere morgen aan de bosweg bijgevuld uit 5-liter

blikken. Er werd gewerkt in een 10-20 meter brede strook. De waardehout-markeerder was een goede waardesoortenkenner. Eên van de twee vulhout-markeerders was niesde ander (schrijver dezes) gedeeltelijk, ervaren. Verder waren er geen objectieve instructies aangaande het markeren verstrekt maar werd meer op inzicht en gevoel vertrouwd, dit omdat het vulhout markeren een nieuw aspect van de vrijstelling was. Gemar-keerd werden alle waardebomen > 2 cm dbh door middel van het aan twee kanten aanbrengen van een rode stip op 1,50 m en voorts werd een aantal vulhoutbomen > 2,5 cm resp. > h cm dbh gemarkeerd door middel van gele

stippen op 1,50 m (VON MEYENFELDT, 1975). Arbeidsfysiologische metingen zijn niet verricht omdat het werk lichamelijk niet zwaar is. Eerder

kan. er sprake zijn van een zware mentale belasting. Hier zijn evenwel geen gegevens over bekend.

Een opstandsbeschrijving is gemaakt naar toegankelijkheid en aantal te markeren bomen/ha. De toegankelijkheid'is uitgedrukt in een vijfdelige schaal. Oplopende van 1 tot 5 neemt de toegankelijkheid af. Voor een overzicht van de omschrijving wordt verwezen naar Bijlage 1. Behalve de toegankelijkheid zijn ook de aantallen te markeren bomen per ha van direkte invloed op de gemiddelde tijd voor markeren per boom.

Ten behoeve van de tijdstudie zijn de volgende arbeidselementen met codenummers (1 t/m 11), onderscheiden:

1. Lopen vanaf bosweg naar werkplek en terug; 2. Verfpotjes vullen;

3. Houwer slijpen;

h. Boom zoeken; 5. Boom markeren ;

6. Rust (incl. pauze's korter dan 15 minuten); 7. Overleg;

8. Storing;

9. Persoonlijke verzorging; 10. Wachten + pauze (> 15 min);

8

-ad 8 : Storing kan het gevolg zijn van wespen, mieren, regen, enz.; ad 9 ' Persoonlijke verzorging, zoals insmeren met citronella,

reorganiseren van de kleding;

ad 10: Wachten als gevolg van de aard van de proef en/of proefperk zoals bijv. wachten op de tijdwaarnener (dit element komt, evenals het volgende, bij werken in de praktijk niet voor); ad 11 : Verhuizen van het ene plot naar het andere plot of van het

ene vak naar het andere vak.

Tan behoeve van de verwerking zijn de arbeidseIementen ingedeeld in categorieën:

I. Direct produktief: lopen van boom tot boom (boom zoeken); boom markeren (elementen h en 5)•

II. Indirect produktief: voorbereidende werkzaamheden (vullen rugspuit, slijpen houwer), lopen vanaf bosweg naar werk-plek en terug (elementen 1, 2 en 3).

III. Niet-produktief afhankelijk: rust, persoonlijke verzorging, over-leg en storing (elementen 6, 7» 8 en 9 ) .

IV. Niet-produktief onafhankelijk: pauze (> 15 min), wachten als gevolg van de metingen, lopen van plot naar plot

(elementen 10 en 11). ad I. Spreekt voor zich. Dit wordt 100$ genoemd.

ad II. Deze werkzaamheden zijn iedere werkdag noodzakelijk ongeacht de lengte van de werkdag; dit is een vaste tijd uitgedrukt in minuten per dag.

ad III. De tijd hiervoor benodigd is uitgedrukt in procenten van cate-gorie I. Hoe langer de werkdag is hoe meer minuten rust, hoe meer kans op storing e.d.

ad IV. Deze categorie bestaat uit de te vermijden elementen in een werkdag en de extra elementen als gevolg van de aard van de proef en/of proefperk.

5.2.2. Vrijstellen

De tijdstudies, waaronder het tijdschrijven, vonden plaats in de isolatiestroken van 1/9 A, B, de plots met behandeling 3 van 1/9 A, B en in de D-vakken van Hapanebrug, gedurende 25 mandagen.

Voor een overzicht van de reeds eerder uitgevoerde behandelingen wordt verwezen nasr Tabel 1_ In Fig. 1 en 2 zijn resp. de proefperken

1/9 A, B en Mapanebrug getekend. Het gebruikte gereedschap bestond bij het vrijstellen uit een houwer, een vijl en een eenvoudige zelfvervaar-digde rugspuit gevuld met een 5% oplossing van Esteron (a.i. 2,-'+,5-T) in dieselolie. Er waren enkele gevulde blikken van 20 liter aan de

bosrand geplaatst, alsmede enkele reserve jerry-cans voor de rugspuit. Iedere morgen werden de rugspuiten half gevuld (ca. 6 liter) en werd eventueel een reserve jerry-can met vergifmengsel (ca. 10 liter) mee naar de werkplek genomen. Het gewicht van de lege giftspuit bedraagt /"

Er zijn tijdstudies uitgevoerd bij 2 arbeiders waarbij ook gelijk-tijdig toegankelijkheids-, tempo- en produktieschattingen (aantallen bomen en oppervlakte) werden gemaakt. Er werd gewerkt in 10 m brede

stroken.

9

-Tabel 1. Tijdstippen en behandelingen uitgevoerd na exploitatie in de vakken waarin het onderzoek plaatsvond

code Kamp 8 beh. 3 vak I/9A beh. 3 vak I/9B isolatie 1/9 A, B Mapanebrug 9-20/D3 13-40/D3 •11-20/D5 10-U0/D5 22-20/D8 23-40/D8 jaar van zuive-ring 1965 1965 1965 1967 1967 1967 1967 1975 1967 • . - 1 -1- 1. 11 . .. onder-grens (dbh in cm) 10 20 10 en 2C 20

ko

20 ^0 20 1+0 jaar 1e vrijst. 1969 1969 1975 1970 1970 1972 1972 1975 1975 van vriji 2e vrijst 1970 1970 1972 1972 1975 1975 stelling 3e . vrijst. 1975 1975 1975 1975 vrijstellings-ondergrens in 1975 (dbh in cm)

5

5

3

3

3

3

3

3

3

De twee arbeiders hadden het werk reeds een maand lang uitge-voerd zodat zij er niet onbekend mee waren. De routine ontbrak echter nog, wat tot uiting kwam in het soms moeilijk aanhouden van de 10 m breda werkstrooken een verkeerde volgorde bij de keuze van bomen. Het

tempo werd dan ook gemiddeld op 85 (zie Bijlage 2) geschat. De arbeid vereist geen scholing. Gedurende h dagen werden tijdens het arbeids-proces hartslag- en energiemetingen aan de 2 arbeiders uitgevoerd. De resultaten hiervan zijn vermeld in de hoofdstukken 6.3.2 en 6.3.3.

Een opstandbeschrijving is gemaakt naar toegankelijkheid en aantal te elimineren bomen. De vrijstellingsondergrens was steeds 3 cm dbh met uitzondering van de plots met behandeling 3 in 1/9 A, B. Daar was de vrijstellingsondergrens 5 cm dbh. Bomen > 50 cm dbh werden ge-acht door de zuivering reeds eerder te zijn gedood en zijn dus niet behandeld.

Voor de tijdstudies werd het werk ingedeeld in de volgende arbeidselementen met codenummers:

< * O - p C T N O CD M CM © M Vi cö a! > xi O CD co xS m a x ra o > o m +» +* ta o © i - i - H ClJ ra 0) ' r i

n

CD > o es • H S rH CO CD r-H ri <J> X S CD (Ö T 3 r O 54 CD Cd CO CD Ü M f-i r« Cd <P - d feO Ö CO c3Q > Q* a • H •p N CD Xi " ES d <D - H S fn ^ ta > -« J4 CO CD CD ^—• ' M • O « •r-t «S O CS ca W •H ci S* - H CO CO T 3 +» S ai es (0 co 0) , û co a>

n n

" +» CO ' M + » CO o co O, fn co CO < H • H ï«0 o •rt O i - H <p rH S h +» O CÖ CD 0 ) s-, e «s CD CD 3 CS > . p S <H 1(0. • H

11

N

1 0 6 V 11 20 / D5 16 20/55 21 40 A5 2 20/A3 7 40/'A 8 12 V 17 0 22 20 Dâ 3 40/0 8 0 13 40/ D3 18 40/ A3 23 40 D8 4 V 9 20/Ù3 14 20 /A 6 19 20/0 24 0 5 20/S3 10 40/ D 5 15 0 20 20/A5 25 V

Lijn 20

.versiebt van de plots .^et behandelingscod.es -•an het proefveld iïapane crug. Voor ae betekenis •-an de relevante codas zie Tabel 1. schaal 1:4000.

-

12

-1. Lopen vanaf bosweg naar verkplek en terug; 2. Rugspuit klaar maken; - vullen; - opbergen; 3. Houwer slijpen; k. Hakken en s p u i t e n ; 5 . Boom zoeken; 6 . R u s t ; 7 . O v e r l e g ; 8 . S t o r i n g ; 9 . P e r s o o n l i j k e v e r z o r g i n g ; 10. Wachten + p a u z e s (> 15 m i n ) ; 1 1 . Lopen i . v . m . a a r d van de p r o e f p e r k e n . Ook h i e r ( z i e 5 . 2 . 1 ) z i j n h c a t e g o r i e ë n t e o n d e r s c h e i d e n : I . D i r e c t - p r o d u k t i e f : elementen k en 5 ( = 100$). I I . I n d i r e c t - p r o d u k t i e s : elementen 1, 2 en 3 . I I I . N i e t - p r o d u k t i e s a f h a n k e l i j k : elementen 6 , 7» 8 en 9 (= %). IV. N i e t - p r o d u k t i e f o n a f h a n k e l i j k : elementen 10 en 1 1 .

5 . 3 . LICHAMELIJKE ARBEIDSBELASTING EN KLIMAAT

De g e b r u i k t e a r b e i d s f y s i o l o g i s c h e a p p a r a t u u r b e s t o n d u i t de volgende i n s t r u m e n t e n . Voor de h a r t s l a g f r e q u e n t i e m e t i n g werd een t e l e -m e t r i s c h e c a r d i o t a c h o -m e t e r g e b r u i k t (een H e i l i g e 1 - k a n a a l s ) . De zender werd aan de z i j k a n t van een r u g s p u i t v a s t g e m a a k t . De t i j d s t u d i e werd eveneens t e l e m e t r i s c h ( d . m . v . een w a l k i e t a l k i e ) o v e r g e s e i n d . R e g i s t r a -t i e van h a r -t s l a g en -t i j d s -t u d i e vond p l a a -t s i n een v e l d l a b o r a -t o r i u m aan de bosweg met een Sony 2 - s p o r e n - c a s s e t t e r e c o r d e r . Op h e t CELOS werd naderhand d . m . v . de 10slagenmethode (2x p e r min.) de h a r t s l a g b e -p a a l d . Ontvanger en r e c o r d e r werden gevoed door een Honda-aggregaat van 300 w a t t . Voor de v e n t i l a t i e m e t i n g e n werd een e r g o s p i r o m e t e r n a a r M u e l l e r - F r a n z g e b r u i k t ; deze werd onder de r u g s p u i t b e v e s t i g d . De m e t i n g e n werden v i a de p a r a m a g n e t i s c h e methode met een Servomex O2-a n O2-a l y s O2-a t o r 0A 272 en chemisch ( t e r c o n t r o l e ) met een S c h o l O2-a n d e r (methode Haldane) g e a n a l y s e e r d .

Ook z i j n e r b i j de 2 a r b e i d e r s , aan wie h a r t s l a g f r e q u e n t i e - en e n e r g i e m e t i n g e n z i j n u i t g e v o e r d , van t e voren a r b e i d s c a p a c i t e i t s -metingen met b e h u l p van een f i e t s e r g o m e t e r g e d a a n . Verder werd h e t b a s a a l metabolisme b e r e k e n d u i t de l e n g t e en h e t gewicht van de p r o e f

p e r s o o n . De weersomstandigheden werden t i j d e n s de h a r t s l a g f r e q u e n t i e en e n e r g i e m e t i n g e n b e p a a l d door h e r h a a l d e metingen van r e l a t i e v e l u c h t -v o c h t i g h e i d , t e m p e r a t u u r en w i n d s n e l h e i d . De l i c h t i n t e n s i t e i t was l a a g ( c a . 3% d a y - l i g h t f a c t o r (VON MEYSNFELDT, 1 9 7 5 ) ) •

6 . RESULTATEN

6 . 1 . MARKEREN WAARDEHOUT

In Tabel 2 s t a a n de meetgegevens van 7 dagen v e r m e l d .

Met b e t r e k k i n g t o t de t o e g a n k e l i j k h e i d , de meer extreme waarden 1 en alsmede h kwamen n i e t o v e r g r o t e o p p e r v l a k t e n v o o r . In Tabel 3 z i j n deze waarden wel opgenomen, maar deze gegevens z i j n aan de hand van k l e i n e r e o p p e r v l a k t e n v e r k r e g e n . Kolom: k van Tabel 2 i s d i r e c t b e -i n v l o e d door de v a r -i a b e l e n -i n de kolommen 1 en 2 .

13 -- J ro I 1 - * 3 1 ro i i —-3 V I I t —3 f 1 t o * * —3 O ( 1 f t •; 1 —3 P cf- P ro >-3 o po P W fi) p j P* O I—1 p> ro -£r~ o o o I * ON -Cr ._» ro v r . v n VC O tf v n JS- 4s-co VJ1 CO —» o *» v x ON vo ro _» —*. _ A O ur co - j co ro VO - J —» O V t o vo • p -C0 ro o o —* V o o GD ro ro o o o i * C o ro O N y -v ^0 .- -. • u> ->~* ^"•—N J r -^—' i - H ra 3 *^, O" P -—% „ i O O f - cf" H . O C-J. 0) tsr* ob anke aa n hel d ma r ! V c+

3

e-<T> _t e dire c n m H - C+ 3 \tr i

8*3

^ O Pa «—' 2 C i 1 P j P : , . J ! » | a 1er-i o • w i_; CO O >• p -\J1 • CO : ~J i « O O CTN —* V o CD c o v c t* —-3 —3 r\3 -fr-*» CO CA ~ A ON V* CO ON ro F -%* \n IV) vo <# _o co —fc o V —» V ä . ! o ( V j —* ! vo i co i -—» : co

! °

! » ! vo o *» _o co co ^-» ON \# _—> O v* o Sr v n , — v —-3 s* VO o \» _o —>3 -£:"" •>—» — J vo t » c o • o V £2 -Cr-Co -—-, ™ 1 r\) s» ro o %• _o CO —5 '—-* CO «# —3 O tf — J l \_n ]> ^-^ —* co «1» (.-O CD P> 0} o cf 3 H p j hi P O CR Q> t - i . 3 P 3 w . Mj H -a ? ( t >** ^ ó S'y O (Î 4 3 M O H-fl> C - i . V I P J £ c+ CO O P O --! - a Co — • vo v —-v co ro CN V vo V.0 — 1 vn 4 —3 — i r^O VXi \« _^0 —V (!) B* ! •1 O P J O H f ! p ! «+ •. f » ; 03 • O ' fD 3 ^ O H-B P-y p ^ P rf 0 3 *"« O •—- pj a o < p-h-3 p H-S p. •ri S ' O (5 < et- O O O ' r i C ^ o P M P* M » ra ra o H- S PJ O . P P H, Ji ra h! ra 3 tn ' _{—» t^} O P ' P J p ra < P ra P I_I i-i p' SJ C J . ra o) o ra F' ra —• 3 P P J H" Q j ra ra (ti P J . ra ra 3 *d p v P H" ro * o H- £5 ö P. M JT; -o •^-> M-- s Cd H ra H P c-i-H' ra

14

-U i t de gegevens van Tabel 2 b l i j k t d a t de t i j d voor de c a t e g o r i e " n i e t - p r o d u k t i e f a f h a n k e l i j k " c a . 10% (gewogen gemiddelde) van d i e van de c a t e g o r i e " d i r e c t p r o d u k t i e f " i s . Verder d a t de t i j d voor de c a t e -g o r i e " i n d i r e c t - p r o d u k t i e f " -g e n i d d e l d 30,45 min p e r da-g i s . H i e r b i j z i j opgemerkt d a t e r k o r t e r e l o o p a f s t a n d e n waren (normaal 500 ia) en d a t deze t i j d d a a r d o o r m i s s c h i e n i e t s t e l a a g u i t g e v a l l e n i s .

I n F i g . 3 i s Tabel 3 g r a f i s c h weergegeven. B i j een l a g e r a a n t a l bomen i s h e t v e r s c h i l i n t i j d p e r boom t u s s e n de t o e g a n k e l i j k h e i d s -graden 2 en 3 g r o t e r . De l o o p - en z o e k t i j d e n worden n a m e l i j k r e l a t i e f b e l a n g r i j k e r en d a a r d o o r neemt de i n v l o e d van de t o e g a n k e l i j k h e i d t o e . Wiskundige t o e t s i n g van de verbanden h e e f t n i e t p l a a t s g e v o n d e n . Het tempo werd s t e e d s op 100 g e s c h a t ( z i e B i j l a g e I I I ) . Het v e r f g e b r u i k v a s 1 l i t e r voor c a . 700-800 bomen.

Tabel 3 . Benodigde t i j d voor h e t markeren van waardehout (bomen > 2 cm dbh) i n r e l a t i e t o t de a a r d van h e t b o s . D a g e l i j k s e gemiddelden b e p a a l d in 1/9 A, B (Kamp 8 ) ; voor v e r k l a r i n g c a t e g o r i e ë n z i e Tabel 2 . datum ( 1 ) 6-2-T5 29-1-75 7-2-75 6 - 2 - 7 5 5-2-75 6-2-75 6-2-75 6 - 2 - 7 5 31-1-75 4 - 2 - 7 5 30-1-75 5-2-75 6-2-75 5-2-75 5-2-75 U-2-75 5-2-75 t o e g a n k e -l i j k h e i d ( 2 ) 1 2 2 2 2 2 2 el 2 2 3 3 3 3 3 3 4 a a n t a l t e markeren bomen/ha (3) 343 200

4oo

1*29 >*57 657 663 680 971 1206 200 1+86 583 589 629 1000 800 c a t e g o I (min/boom) ( 4 ) 0,497 0,826 0,641 0,663 0,549 0,547 0,520 0,551+ 0,391* 0,338 1,008 0,621+ 0,520 0 , 6 2 7 0,534 0,1+22 0,529 r i e ë n I I I (min/boo ra) (5) 0,050 0,083 0,061+ 0,066 0,055 0,055 0,052 0,055 0,039 0,034 0,101 0,062 0,052 0,063 0,053 0,01+2 0,053 t o t a a l / m i n .

(6)

0,547 0,909 0,705 0,729

o,6o4

0,602 0,572 0,609 0,433 0,372 0,109 0,686 0,572 0,690 0,587 0,464 0,582

- 15

ui

x

SC LU

£

< O UI O Ui

o:

O

o

ffl OS UI

o.

o

UI > UI »— O O OS 0-»-> SC UI ft: O M O o o O O co « X ft: UI

o.

m

AARD

E

BOME

N

?

. z

UI

os

UI SC

cc

<

• 2

UI l ~ _ J < , *— 2 < < » o o 10 O CM) %r Gt O

i

» » »

e

o o XJ u 0) ft *r-3 • H • f U 0) CD AÎ • U «$

v

e

m

a

pe

r

h

<a • H CJ +3 ©

31

T3X» O <ü Utf ft ^ • P cd o ? a> ^ 0 • H CU

e

n

d

e

d

marke

r

m co w -y

ban

d

t

u

aanta

l

e

t

ve

r

n

he

t

« 0) « HD • H (34 « «o *

o

- 16

6 . 2 . MARKEREN VULHOUT

I n Tabel k s t a a n de gegevens van de t i j d s t u d i e s v e r m e l d . De t i j d benodigd voor c a t e g o r i e " n i e t - p r o d u k t i e f a f h a n k e l i j k " b e d r o e g 10,5$ van d i e van c a t e g o r i e " d i r e c t - p r o d u k t i e f " ; b i j h e t waardehout markeren was d i t 1 0 , 1 $ , z o d a t deze waarden s t e r k overeenkomen, wat t e verwachten w a s . Het tempo was voor m a r k e e r d e r 1 s t e e d s 100 en voor m a r k e e r d e r 2 s t e e d s 70 ( z i e B i j l a g e I I I ) .

De t i j d benodigd voor c a t e g o r i e " i n d i r e c t - p r o d u k t i e f " was gemiddeld ^ 5 , 2 2 min p e r d a g . D i t g e t a l i s aan de hoge k a n t door de abnormaal l a n g e l o o p a f s t a n d e n (normaal i s 500 m).

Daar h e t a a n t a l t e markeren bomen/ha i n p r i n c i p e n i e t zo s t e r k u i t e e n l o o p t ( z i e B i j l a g e I I I ) i s deze v a r i a b e l e w e g g e l a t e n en i n Tabel 5 a l l e e n de t o e g a n k e l i j k h e i d a l s v a r i a b e l e genomen. D i t i m p l i c e e r t d a t de a a n t a l l e n / h a n i e t d u i d e l i j k i n v l o e d hebben o p de d i r e c t -p r o d u k t i e v e t i j d -p e r boom.

Tabel 5 . Verband t u s s e n t o e g a n k e l i j k h e i d en de d i r e c t - p r o d u k t i e v e t i j d per boom van twee v e r s c h i l l e n d e v u l h o u t m a r k e e r d e r s

markeerder t o e g a n k e l i j k h e i d 1 2* d i r e c t p r o d u k t i e v e (min/boom) 2 0,1+86 0,785 3 0,577 t i j d

k

0,662 1.3U9

» Door o n e r v a r e n h e i d t e w e i n i g bomen gemarkeerd.

Tabel 5 v e r t o o n t , m a r k e e r d e r 2 b u i t e n beschouwing g e l a t e n , de t e n d e n s d a t hoe b e t e r de t o e g a n k e l i j k h e i d i s hoe k o r t e r de benodigde t i j d p e r boom. D i t s t o e l t w e l i s w a a r maar op 3 metingen maar t o c h g e e f t h e t de v e r w a c h t i n g w e e r .

Dat h e t a a n t a l t e markeren bomen/ha g e l i j k g e s t e l d wordt h e e f t z i j n g r o n d s l a g i n h e t f e i t d a t h e t maar k l e i n e v e r s c h i l l e n z i j n in v e r g e l i j k i n g met de v e r s c h i l l e n b i j h e t waardehout markeren ( z i e 6 . 1 ) .

Er z i j n t e w e i n i g waarnemingen om een kurve z o a l s i n F i g . 3 t e t e k e n e n . B i j v e e l meer waarnemingen was h e t a a n t a l t e markeren bomen e r wel i n t e b e t r e k k e n .

C a t e g o r i e IV w i s s e l t s t e r k ( T a b e l h) maar d a t i s w e i n i g i n t e r e s s a n t ( z i e D i s c u s s i e ) .

Het v e r f g e b r u i k was 1 l i t e r voor c a . 700-800 bomen.

6 . 3 . VRIJSTELLEN 6 . 3 . 1 . T i j d s t u d i e s

In T a b e l 6 s t a a n de gegevens van de t i j d s t u d i e s , waaronder h e t t i j d s c h r i j v e n , weergegeven.

I -i f . Ö >~* H * P" 0 ) H H -£ - ; • t * d -ffï5 S"* ri! H ' » F -Cft o* O 3 (S a 93 S {to *i is* m 0 ) h i p . P> o o h j o s f » r i <! 5» h< m £3 »-** S H . f i • ^ • j ri> H t a O O 3 ro << P CO H -0> S P 3 f " g f!> <H-_» p . P en n> 1 ""« p ^ H -tf «

8

s P i <s 4 c i -3 * (S O H ro c + t — w o D ' « !** (1) 'J f i H . H " • D ro 4 t a o o f i _ i s " p t a H -f!> 0 S» P P* 3 IT, r f a p p s P-A» h i <! P H p . P CR 4 . en 0 o> P» 0> c + D ' ra 0 H fl> c + H -w 0 f r " rt> »-•» (!> f i H -M o i - 3 O e t sa

t

(Pi ID £J p. p . . P . ."6 : 1 * 1 : - 4 : ^'"1 '. - i ; 0 i ^ ^ * — • * to -.. »-1 t —i \J\ _ i O O V I • " " - » . — A »^-' 1

f

~ 3 \ / i

i

-^ 0 «A y S, ro *...«' 1 —0 \À ^> O O " ^ •—-» ~ j »—*' 1 t - 4 v n >. 0 0 " B A •• V ™ * *w•>• P"

g'

P-ro P-ro -p" u> ta g o o f i * H- o C J . (Xi ! V ( K fs' ffl a> 5 H- X P« fl> I - * OS V> - t CT\ O - » ON CTN O

?

_!» ES P -A' ID 4 3 Cf S* r r tflt H S1 o o -> o o • C " V / l **> _ro __»-0 <* V J 1 " • * S l ; , 't 1 C i ! u' - " " • v ! — v ! O O ; ^ s ^ i i U i to ! » i - 3 to . 0 v* ; O ~J> ; ^»n • • * " • " " * • * ; • r o *t ' 0 • ^ 4 . p -oo o \ .'-*>. - ^ i 0 0 > A < J 1 ro « _^o X 0 V» 0 & --—X ~ 3 u> O J V * U J V O *"*-»* — Ä 0 0 "v-A ^ r ~ O a • P " O >_-• ** ^ _ x -.--> 4 r " .—-», co >* j r -^ £ Ä ^_n - 4 - J s-*. ™ i 0 0 « A \ n O «« U ) o \ 0 u 0 Û D v n ^—^. _ A •J=-W ~ ] ' S Ä o \ C T , ro < ^ ^ v ~^. 0 0 •S-M P ->-£> <* -"•3 ro 0 <<— h « ro vo **~T _ J V \ o * t r • * « . ; SS i a1" 0 • 0 • S 'v*-** • e " ; H > i 3 ' "*""^* 1 P ' •; f » 1 '-"•* '• B ' H' : » , ~-~ , a ' : O . 0 ; s - • * — * • i M t - H M M M M O e * a. OQ O H-a> f » s f ) V J l ' . 0 1# M » » c» •c-~ i •* - ^ 1 - ~ 3 \ J 1 ' . H V 0 CD p -~ J '> - ~ 3 O V O ro v 4 = -\ J 1 , H ; 3 * "*~*^ 1 p. ; C« 1-3 & O •£ Cti y p c + a> tn 0 4 ^ (ï> CD f j M H a» H 3 p> a1 CD H ro 0 ) 4 13 SD 4 • ^' a> : (0 • i P . f t H y* V m % f a H H - P-fl> Ö 1 , <J fr !^ CO » < P f i « 1 ^ O a> • - b t r j rb 4 W ^>* A . P T i P Ö CD O * h !

(g

». <! O O H < >ti h i V? ( — 1 P 4 H -3 t » fil 3 O P * H -09 P* n> c+ h1 -C . j . P« <! O O W è - * (& r t -hj tv (P 0) a p s

g

H 5" 0 tf---*. _c/ 0 CD S V L O 0 S P» a1 D " '• a P OQ eu H -C J . • T ^ ïfl (!> OQ iT> 3 H' S1 Q i f» Pi-ro

18

-Tabel 6. Benodigde tijden voor het vrijstellen van bomen > 3 cm dbh resp. > 5 cm dbh. Gegevens bepaald in 1/9 A, B en Mapane-brug; tempo voor alle dagen 85; voor verklaring categorieën

zie Tabel 2 c a t e g o r i e datum 11-2-75 12-2-75 13-2-75 15-2-75 17-2-75 18-2-75 19-3-75 20-3-75 8-1» -75 9-1*-75 10-4-75 15-^-75 16-5-75 a r -b e i d e r ( 1 ) M.N.C. M.N.C. H . S . C . M.N.C. H . S . C . M.N.C. M.N.C. H . S , C . H . S . C . M.N.C. M.N.C. M.N.C. M.N.C. H.S.C• M.N.C. H .S . C . H . S . C . M.N.C. M.N.C. H . S . C . H .S , C . t o e g a n k e -l i j k h . (2) 2 2 3 3 3 k 2 U 2 2 2 2 3 3 k h 3 3 h k k a a n t a l t e e l i m i n e r e n bomen/ha (3) 2050 1*900 3000 5750 2000 315O 25OO 2250 2050 700 600 600 1050 950 550 I25O 1300 1250 15OO 350 I85O I p e r boom (min) (U) 0,865 0,662 0 , 5 9 3 0,502 1,193 0,669 0,860 0,762 0,977 0,856 1,0U1 0,810 0,959 1,120 0,992 0,867 0,7^5 0,736 0,733 1,963 1,135 I I p e r dag (min) ( 5 ) 18,1*7 23,66 1+9,51 19,1*0 6U,36 5 1 , 9 3 32,1+9 1*9,31 21*,1*1 6 6 , 1 6 70,05 2l*,00 38,00 I I I p e r boom (min) en % van (1*) (6) 0,073 (8%) 0,265 C*o$) 0,011* (2%) 0,065 (135) 0,368 (3150 0,031 (5*) 0,032 (k%) 0 , 0 2 3 (3%) 0,051* (6%) - (056) 0,065 (650 0,02U (3%) 0,068 ( 7 / 0 0,071 (650 0,272 (27*) 0,068 (850 0,098 (1356) 0,002 (0%) 0,11*1 (19/0 0,593 (30%) 0,108 (950 IV p e r dag (min) (7) _ 57,U0 36,50 13,75 7 3 , 7 0 8 2 , 3 2 6 9 , 9 7 23,38 193,68 115,32 31*, 36 -11*,00

Tabel 6 (vervolg) 1 9 -15-4-75 17-^-75 17-U-75 19-U-75 21-4-75 22-1*-75 23-l*-75 2)+J+-75 13-5-75 1U-5-75 15-5-75 16-5-75 M . N . C . M . N . C . M . N . C . M.ÏÏ.C. H «o «C • H.D.C• H.S.C. M.N.C. M.N.C. H .S .C. M.N.C. H.S.C. H.S.C • M.N.C. M.N.C. H.S.C • 2 2 2 1 2 1

1

3

1*

1»

3

2

3

2 1

2

1000 1300 1350 1Ó00 1050 850

850

1250 1550 1350 1250 1950 1U50 2650 2300 1000 0,937 0,723 0,61+5 0,570 1,231 0,960 1,237 1,023 1,053 1,193 1,309 1,059 1,291 0,758 0,1*39 1,008 61,50 1*5,99 77,00 '*5,00 71,00 52,00 53,00 1*H,00 1*6,00 57,00 100,00 1*2,00 0,031 0,059 0,051* 0,038 0,053 0,052 0,052 0,01*3 0,030 0,085 0,019 0,333 0,189

(3*)

(8*)

(8*)

(6*)

(5*)

(1**) (k%) (3*)

(1%)

(158) (31*) (15*)

0.10U O W

0,737 068*)

0,100 (10*) 75,3** 20,33 1U,00 -19,00 -11,00 -5,00 55,00 18,00 -gemiddeld: 1*9, Ol* 9,7***

De voorbereidende werkzaamheden en het lopen naar en van het werk namen gemiddeld iedere dag 1*9 min in beslag. Rust, persoonlijke ver-zorging, storing en overleg vormden gemiddeld bijna 10* van de direct produktieve tijd. Dit percentage is ook bij het vaardehout en het vulhout markeren gevonden. In Tabel 7 staan de variabelen naast de direct produktieve tijd per boom*vermeld. Bij toegankelijkheid 1 is er sprake van een lagere tijd per boom bij een hoger aantal te elimi-neren bomen/ha. Bij de toegankelijkheden 2 , 3 en 1* is deze tendens niet duidelijk terug te vinden. De looptijden nemen een veel minder belangrijk deel der direct produktieve tijd in bij het vrijstellen dan bij het markeren (zie 6.1 en 6.2). Het grootste deel van de direct produktieve tijd bij het vrijstellen wordt ingenomen door het hakken en het spuiten. De invloed van de toegankelijkheid wordt daardoor geringer. De in Tabel 7 aangenomen grenzen van 600 en 2500 te elimineren bomen/ha zijn gekozen i.v.m. de realiteit. Bij eerder onderzoek (VON MEYENFELDT, 1975) op grotere schaal werden waarden gevonden tussen deze grenzen. In Tabel 6 zijn gegevens, gemeten op kleine oppervlaktes

(0,1-0,2 ha) vermeld. Hierin zit meer variatie, echter de praktijksitua-tie is het niet.

20

-Tabel 7. Verband tussen toegankelijkheid, aantal te elimineren bomen per ha, en de direct produktieve vrijstellingstijd per boom. Gegevens uit Tabel 6. Aantallen < 600 en > 2500 weggelaten

t o e g a n l e -i -i j k h e -i d 1 1 1 1 gemiddeld 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 gemiddeld » N i e t i n a a n t a l / h a 850 350 1600 2300 1^00 600 600 700 1000 1000 1050 1300 1350 1950 2050 2050 2500 1350 Tabel 6 t e r u g min/boom 1,237 0,960 0,570 0,1+39 0,801 1,0U1 0,810 0,856 1,008 0,937 1,231 0 , 7 2 3 0,61+5 1,059 0,977 0,865 0,860 0,918 t e v i n d e n ; i ' t o e g a n k e -l i j k h e i d 3 3 3 3 3 3 3 3 gemiddeld 1+ 1* h k h k gemiddeld * 5 * 5 gemiddeld d i e g e e f t a a n t a l / h a 950 1050 1250 1250 1250 13OO 11+50 2000 1300 1250 1350 1500 1550 I85O 2250 165O 1100 160O 1350 min/boom 1,120 0,959 1,023 1,309 0,736 0,7^5 1,291 1,193 1,0U7 0,867 1,193 0 , 7 3 3 1,053 1,135 0,762 0,957 1,593 1,078 1,335 n l . d a g - g e m i d d e l d e n .

Kennelijk heeft de toegankelijkheid (zie ook Bijlage i) alleen bij de meer extreme toegankelijkheden veel invloed op de tijd per boom. Toegankelijkheid 1 geeft een gemiddelde tijd van 0,89 min per boom. Toegankelijkheid 5 (niet in Tabel 6 vermeld, dat zijn nl. daggemiddel-den) geeft voor 1350 bomen/ha gemiddeld 1,3b min per boom. Bij de gankelijkheden 2, 3 en ^ verschillen de tijden naar aantallen en toe-gankelijkheden onderling niet duidelijk.

Bij deze tijdstudies is er vanuit gegaan dat de diameterverde-ling steeds dezelfde was. Dikke bomen vergen meer tijd dan dunne, het gaat echter om het gemiddelde. Een bijzondere boom is bospapaja

(Ceopopia s?p.) welke door haar hoge steltwortels tamelijk veel tijd kost (gem. 2-U minuten bij diameters < 20 cm dbh). Deze boom reageert echter erg sterk op het arboricide waardoor frillen misschien niet nodig

21

-is en volstaan kan verden met alleen spuiten. Dit kan in de toekomst een tijdsbesparing geven. Het arboricidegebruik was 10 liter voor ca. 500 bomen.

6 . 3 . 2 . H a r t s l a g f r e q u e n t i e m e t i n g e n

De resultaten van de hartslagmetingen zijn weergegeven in Tabel 8, Arbeider H.S.C, heeft over het algemeen een lagere hartslag dan

arbei-der M.N.C. De gemiddelde hartslag varieerde van 8U-105 si/min voor de direct-produktieve werkzaamheden. Terwijl de hoogst gemeten waarden

gemiddeld niet boven de Wh uitkwamen. Bij de overige elementen zijn

geen hogere waarden waargenomen.

6 . 3 . 3 . E n e r g i e v e r b r u i k en a r b e i d s c a p a c i t e i t

Tabel 9 geeft de resultaten van de energiemetingen tijdens het vrijstellen. De waarden varieerden van 3,2 tot U,8 kcal/min. De hart-slagf requenties tijdens deze metingen varieerden van 8U tot 108 el/min.

De persoonlijke gegevens van de twee vrijstellingsarbeiders staan vermeld in Tabel 10. De arbeidscapaciteitswaarden zijn verkregen ïn.b.v. fietsergometertests. In Tabel 11 zijn weersgegevens vermeld voor de verschillende dagen.

Tabel 11. Overzicht van de vreersgegevens tijdens de arbeidsfysio-logische waarnemingen bij vrijstellen

datum plaats relatieve

luchtv.h,

(%)

temp.

(°C)

windsn. tijdstip

opmer-(m/sec) kingen 13-2-75 1*+-2-7 5 8-^-75 9-^-75 1/9 A , B Kamp 8 1/9 A, B Kamp 8 Mapanebrug Mapanebrug 88

8o

95

9h

97 82 79 97 93 82 92 79 93 27,0 27,0 2^,5 26,0 26,0 27,5 28,0 26,5 26,0 28,5 28,0 29,0 28,0 «•» 0,00 _ 0,00 0,00 i _ 0,8 0,3 «. 0,01 0,05 0,03 0,05 11.35 13.35 8.1i0 9.1*5 12.00 9.25 11.15 15.15 9.22 10.1*5 12.15 13.Î+5 15.00 regen regen

m r ï

E,-ri

P S i» *•»» 2 rH 22 -t— t - vo CJ MO t r -i o , M * .0) tu > a s 0) v •ri t l 10 P CO 0> • d S Ö Ü E H CO

S,

0 ) <u .id • p a a) s eu <U CO <d • H <U r d f-f as ft COVU <u vu. ' H , - P <*-»• G O 0 ) SH S* + 5 CJ* CL) CD fit u cô H U co a - p p ö <L> cy a P eu xi ft ü o tö > <ü ^~-• d C • H « -O) • H P Ö (P a1 eu ' Ö ö eu c *9 p a3 o o t u a> •d eu k ' Ö p a • H p 2 <d a» .-i S

ä

CD P CO in a> P

•3

p Ü CD CD aï P > H O W co / H a> ce bû to a) a a> cd X cd to a ï • H Ä o | H CD • a a) • a ' d • H CL/ CÖ 60 > CD • H .s » - O N MO as ON ! 0 \ VJD c û 0/ B C •Ö U fi.H t > ' d - H g - H ><; *-*_ S C «J H CL> aj S w bû > a <d r H SO t J H "Ö B> g • r1, P "*•«« cp a3 ca b O , C <t> - d « d r H fl> « d •Ö • H S (D ß Ö • r i

Ö

P W) «d • H p p p 2 a> <-•>. c g a eu a> — fc r-t n3 • H CD X> U IfN O 1 o o 3 -o i o O N o\ CO I A ON ! u\ co 0J co OO i co I ('1 t— <n ON •— oo m t— co s t - i co • O t— c~ r o ! VD 0 \ ï — t — 1 C ) o T — CJ O t — CD O i — I -a-o \ CO CO ^—. -*-0 \ 1 t — t — 0 \ i P ; s f D • s a; - i H t -o\ 1 o ON vo CA co CA c^ o\ CO o \ IX\ 1 — 4 * iS\ T ~ * o r— t -^î" ON ' o o # 1 L f \ r— 1 o o Ä •^ L^ o t — o o » o I T d -r— I vo ON •^-^ o o «* SP CM 1 O : t r \ «k . o CM o *— IT\ -=r • * i r \ CM MO O ,r_ 1 c— ON '—' co co «» t — LTS » ro -=r # i -*

C

CM O N ON \o 0 » T — CM ^~* f t - i ON ; 1 i KO i

S '

~ l l — ' en ; A .'

° !

- 3 - Ï » l f \ : 0 0 j ^ ' CO j ^ t CO en _* M CO . — X -a-ON 1 C— t -'~*' o o A OJ CM 1 o o A

z

c— co I A IT\ «V t — CM .—* _{O j} ON : 1 m . co : ~~* : - *. • ' I A ; «v Vu ; ro 1 T—" ^* * v r MO ; r— t— CO T — O • t ^ 1 -CM ^^ ^ , _{O ! i} ON j ' i i : t/% : co ; ! "—^ J 1 L_j t— • c- , : « o ; ' - * • i CM CM * i O '• i CO CM en • ITN : t— ; C\J : -^3" 1 I A t t— ( C O i/N t— ! - = * • O N CO ! ^ f CM ! I i -r IfN t— I - 3 " I CO ITN lr— I I ON o CJ _o • * J... o o Cû o • ! + Ö <l> v | (D O N o o ^J • f Ü 11)

â

_cri ü P CIJ p

'3

P H (0 ! ! i

II

ra o CO i i-1 -A -rt LA O C \ O) O'. CÜ (O - i f 0 \ LA H, 1) f " I LA ! t CO t -: ! I 1 1 i cc' t<û H O _c ' " . ' • • j ; r~\ •y *s\ n a* •Xj r'-~ ^r; 54 Cl--c:ï « Î . - \ -?, ' - • ^ ;x; O «VI. <L> M P crt f-4 £ o i - n * , - J ci £3 •i-t K jti e** l-J 0.' * i (Ö « Q ,« U-' , . * J P-t - P <4-< flj A ^ O Ü J

i - i 4) T3 'G • H e Lb o TT. CS ?» té ~! g - H •>-! 13 ß " - - : • H i—1 '0. « ; O--t— -— o ^O I t— *T f 'vu CC cO ( \L O I * - C O on c— o. ' O .-H E-I l ri T3 -as - H i j i g X "-t « .-i ö S o ai tû >-a TS r-i bù 0 <U «S -H 'C r-i 5 •'O M ~-~ "r~t 4J r H S f-( M <u îd 6û , c J.1; ' l ~ ! C : ; ~"*-^ r' K', i CG ON f— co .*"-'> 0 0 o . 1 CO a-. • . -~-~. _N-~ -i) i VD CO *. L T \ O • r -.."-!" C' \ o . O T -ï ;..A O r-»-...• ,—-. J-A l"ï\ i 0". O'. -. .-u"\ O 0 \ c\ ,-.~, . V ) r— *-- • ï cO ON *^—' —^ O T " " ¥ --i CO Çj s s,^-^--, co —T O'. Qs ! ' CO CO • • . .-•' ^ - - • s C") o--VO i i r > O j CO -*._' 0 \ CO • ; 0 »Ai i l / \ u~> (.Ni oc. u \ ! oo !>-CO cl t -ON o -."-1 ï — o « 3 t— t ro t— CO ! co • o o o CO f O o CO VC v o* tjG ' G o *•• o\ _i o L'N O *-o c*-o U*N i «4 C'' vu o o I o I 0 0 Cvl CO m OJ ON vu o I PO * o ON o on ci ' - r i ") « '~-3 <!> C o* ri •*—* r»i r - i :f\ i :.r\ t—-i ON i r \ t— t co LC\ t— ! C\i t i / \ c— i à I O O L T \ C— 1 J -ON t f \ t— ,1 i l f \ ! i i cO Lf\ C— 1 -a-1 ON u o t i ,.! _O t> S-, 'U ï <? 1 * - * . '. a* r-t • ! 1 o ' O 3 1 W Cs 'U +•> x: C j '^» a> • , - • ) •ri :i -t-> o t * , r~ i - . - t fe-l (S c. - —

25 -«o H CO

•8*1

S! «

M ' a 0)

IIS

ft'S

•i-l CM os IAI P I 0 0 i t A O N O I l OJ | Os Os I V*-os ro GO I A O l *~ CM I Os «~ i • c o i L A ; * V A Î OS O D os CO

T

CO os CM CM ON UAj o ! to s£> vj3 ON Os i v û t OS eo Os O «1 CA • O i O I A o O ! I A; «s ! O Od i OS I ;. * O i o m ; OJ o co o Os CM I A t LA I A ro o t A

T

CM CO

5"

C M l 3 -I A

i-T

! os

•£.

oo 00 C/s ! 1 «sr ! 00 j CO p - !•• CO il • 1 os Vti -** _{t ~} •***•* I S O i t ~ i 1 1 OJ ! M <r> o. CM ! Osi 1 1 ,~t j o ! Os CO co

£ j Ss

CM ! Os ! IA I i CO o 1 Os i 0O co ii Os Os o

oV

I i O I I A «: o I A * 6© ia-. » rff' CM . © ! OJ l os i « I co m li I A I , ( CO -«f oo o o : .st csi _{! co} I A t— OJ I * SS » O S3 ! ^ ! »

lx

i « ! I I A CD Ö3 : ON o 03 I A LA CM I

IJL.

• I a l o u , O O I « N M h J* 4>

l l o

•P M tù , to •»"» e as 3 «H 'rl <U l i a • H

3

o CD

4

I A O SO -a-Os fO t -CO

X

o * - I CM I A ; kA t— . t-» I I

-T ! <ï

O ' * W '• * *k-4 ! Ü * CQ • M

26 -p< ' H •p •r-3 • H • P NO I A fr- . * • * * 00 i A VD ' <M : r" O t --sr -sr I A 00 ' _{I A :} ON r - oo -•*

a

r>-00 o a « - O — CM j f r _{-- m I A} a 4> 01 • p M

ï

• P 0)

•8

" • 3 • H +» c 4> • faO Ö C 0 ) u w • H O H O • H W t * • r l H) Ä O

u

o

I M bO • H • P H O

S Ä

a <M «J 4* X ! O «J fi I <y « M •ri Ü 0)

&£

a> "~9 Q - r i M ' < ON ' ^ _M • r - l 0 w ; -H _•rt -Ö a

S

• H 3 & •Ö • H l A o ©

-t

_o r * co B S S

« -§ -S

• H »ri ' H O CM O N S « • H S • H

e

-S

• H ro en Q j P •r en o ON ON

U'

c\j co en en CM eo o CM « •> CM CM co co en en o -* lA -a- o o o o * * * TN ON -sr -a- JT -a- -sr o o o o I A O l A UN A A M * ON t A NO j f • H P •Ö

t

eö O a as £> I OD _{co ^r} « - CM CM CM ! CM r~ CM CM P i , — O 0 O o o oo J» I A I A I A M O t>- NO CM

85

1

ON -sr ON CO - s f O O ON O OO CO ON O O co eo ^3- I A O l A *— CM t*» t— »— CM •*• "*• CM c O » - t— O N O N O N 0 0

ä g

Si -P4> ^ O tó

es*!

4) r» •—' l A O N -d- _en -îC CO I A O CM CM ft ft ft f« CM «a- ro jt r- co -sr ft ft A -a- -sr -sr a o o m u m fi« o o ftj.

w

o o _{• *} a " »o

w

Ü •rt

_s

0) co -ri * _{• H} •a O i H •S

•8

V

CM E ; 0 0 "U l/N

T

CM I -=r «~ ' H ! i ~ 0) •o • H I A

3

•Ö na «tf

I S I

• H - H - H I A t

-4 $

_{O N <Ö} • H • H - H

27 -in • ca

b

• ro 00 ; —* _* VJI vo .. . ~ ] a\ _». 4 _^ ro —A ro 0 —* ro c» LO \ J • p • p -vn S hi • 0 • ro - J —* *» -^ _^_~—. ON 0 0 —A V — 1 O — 1 vn 0 * a CO <* _* 4r-v£> ! • _ w 1 ; ; i f , I i J,...— i i -^—^ Y-> s~ H ' : 0 1 ; ' j i I tv O P H

Ï

_{3_} s*~\ 33 p c+ c+ t » t-> ^^v^

j l

3 W W H3 ! rt> *i 10 O 0 3 C J . M

£

'8

?

a ' . 0 05

'I

a" a> H" p w 3 cn CS1 P 4 c+ t-*j 4 » e 3 c+ H ' n> < » • { » O ro B P> K •

"ÉT

H a H ' 3 CKi CD w 0 S* f» C+ c+ (T) P. 0) 3 ^ 0 CD H i ' H H> C - i . P-H f» 3 ou rt-a> 05 n> 3 H -O 3* a1 w (B (» ; H • 1 9> 4 ' M' &

•« :

0 H * (1> H -c+ ' W d-w c+ : ; i 1 i H ^ <y rt> H» 0 H W O O 0 W tra <T> 3 (B 3 ai < • a> 3 & • <T> ro

1

H» C i . W et (T> (-" H-C» 4 o* ro H -p i a> H w P< fl> a" H ' C J . Pu CD 'S O a> ^ a* fl> c+ • i 0 W pf n> 3 s! t» 4 ro 3

28

-7 . DISCUSSIE

T. 1/2. MARKEREN WAARDEHOUT EN VULHOUT

Het n a t u u r l i j k e v e r j o n g i n g s s y s t e e m v e r k e e r t i n de o n d e r z o e k f a s e . Wil men een i d e e k r i j g e n van de benodigde a r b e i d i n de toekomst dan

z a l men een aanname moeten doen o v e r de l e n g t e van de werkdag. Tevens z a l h e t van b e l a n g z i j n de k w a l i f i c a t i e van de a r b e i d t e s c h a t t e n . I n v e e l l a n d e n i s een 8 - u r i g e werkdag n o r m a a l . Gaan we h i e r ook voor Suriname ir: de toekomst v a n u i t dan i s h e t m o g e l i j k door middel van e x t r a p o l a t i e van de gegevens i n F i g . 3 de p o t e n t i ë l e d a g p r o d u k t i e ( i n ha) t e b e p a l e n . Het tempo van de v a a r d e h o u t m a r k e e r d e r i s op 100

( s c h a a l van B i j l a g e 2) g e s t e l d . C a t e g o r i e IV van de a r b e i d s e l e m e n t e n fcie 5 . 2 . 1 ) kunnen we b i j een b e r e k e n i n g van d e p o t e n t i ë l e p r o d u k t i e b u i t e n beschouwing l a t e n . I n de p r a k t i j k z a l een pauze van 60 minuten

t u s s e n de middag (12-1 u u r ) aangehouden kunnen worden, welke b u i t e n de 8 - u r i g e werkdag v a l t . De r e s t van de t i j d e n van c a t e g o r i e IV z i j n h e t g e v o l g van de a a r d van de p r o e f e n / o f p r o e f p e r k e n .

S t e l l e n v e c a t e g o r i e I I I ( r u s t ; o v e r l e g ; p e r s o o n l i j k e v e r z o r g i n g ; s t o r i n g ) o p gemiddeld 10$ van c a t e g o r i e I ( d e d i r e c t p r o d u k t i e v e e l e -menten) en c a t e g o r i e I I ( v o o r b e r e i d e n d e werkzaamheden; l o p e n n a a r en van h e t werk vanaf de bosweg) op gemiddeld Uo m i n u t e n , dan i s de d i r e c t

p r o d u k t i e v e t i j d p e r dag UOO minuten f/\Qn . i,n • \ 100 •>

* o i o ((U8o min - h0 min) x 1 Q Q + 1 Q) .

In Tabel 12 zijn de potentiële dagprodukties b i j 2 variabelen vermeld. Tabel 12. Potentiële dagproduktie voor het markeren van waardehout

(> 2 cm dbh). Gegevens d.m.v. extrapolatie van Fig. 3 berekend voor een 8-urige werkdag

toegan-kelijkh.

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

aant. te mark. bomen/ha 200 300

Uoo

500 600 200 300 1*00 500 600 direct produk. tijd per boom

(min) 0,83 0,72 0,65 0,59 0,5J4 0,98 0,85

0,lk

0,65 0,59 aant. bomen te mark. per dag

U82 555 615 678 7U0 U08

kfO

5U0 615 673 opp. per dag (ha) 2,U 1,8 1,5 1,H 1,2 2,0 1,6

M

1,2 1,1

Het tempo was b i j de metingen 100 zodat hier geen extra toeslag percentage noodzakelijk was. Er wordt van uitgegaan dat het markeren gedurende 8 uur geen lichamelijke overbelasting vormt. In Tabel 13

29

-Tabel 13. Potentiële dagproduktie vcor het markeren van vulhout (> 3 cm dbh). Gegevens ontleend aan Tabel 5 (markeerder 1 ) . Gegevens verzameld te "Mapanebrug". Berekening voor een 8urige werkdag - toegan-kelijkh. 2 2 3 3 aant. te mark. bomen/ha 500 700 500 T00 500 700 direct produk. tijd per boom

( min ) 0.U9 0,58 0,53 0,66 0SG6 aant. te mark. bomen per dag

816 816 690 690 606 606 opp. per dag (ha) 1,6 1,2 1.* 1,0 1.2 0,9

Het aantal te markeren vulhoutbomen/ha is voor het proefperk "Mapanebrug" reëel. Uit het houtteeltkundige rapport van VON MEYENFELDT (1975) (zie aldaar Tabel 3) blijkt dat de aantallen te markeren bomen ook vel eens slechts 100 kunnen bedragen. (Cijfers uit proefperk 1/9 A, B.) Dit is in Bijlage III ook weergegeven. Het spreekt voor zich

dat de potentiële produktie dan veel hoger kan zijn, bijv. tot 3 ha per dag. De gegevens in Tabel 13 zijn ontleend aan markeerder 1. Dit vas de markeerder met de meeste ervaring en een goed tenpo (100). Het vul-hout markeren wordt geacht een niet avare lichamelijke belasting te zijn zodat ook dit werk gedurende 8 uur vol te houden is.

Bij het vaardehout markeren zijn potentiële dagprodukties van 1,1-2,U ha per mandag mogelijk, en bij het vulhout markeren van

0,9-1»6 ha per mandag (Tabel 13).

De waardehoutmarkeerder en vulhoutmarkeerder zouden in tweemans-ploegverband kunnen verken. Een tweemansploeg is voor de veiligheid noodzakelijk. Het markeren wordt op deze manier in één keer afgewerkt. Een nadeel van dit systeem is dat vaar veel waardehout gemarkeerd moet worden er weinig vulhout gemarkeerd hoeft te worden en omgekeerd.

Hier-voor zou als oplossing kunnen dienen dat beide markeerders twee kleuren verf meenemen en elkaar zo nodig kunnen helpen. Een andere oplossing zou kunnen zijn dat waardehout markeren en vulhout markeren afzonder-lijk, dus na elkaar, in tweemansploegen verricht wordt.

Een verfspuit zou uitgeprobeerd moeten worden. Hier zou veel tijd mee uitgespaard kunnen worden. Onderzoek kan hier uitsluitsel over geven.

De kwalificatie van de arbeid is niet voor beide markeerders

gelijk. Een waardehoutmarkeerder moet alle waardesoorten kennen, waar-voor een cursus van enkele maanden gevolgd moet worden. Ook de ervaring is hier een zeer belangrijke factor. Een ervaren arbeider is vaak in

staat aan bastkenmerken de bomen te herkennen. Een waardehoutmarkeerder is te kwalificeren als bijv. arbeider A en dienovereenkomstig te

belonen. Een vulhoutmarkeerder zou een korte cursus (van b.v. h weken) moeten volgen. Ook bij dit werk is ervaring zeer belangrijk, en ook

inlicht in het bos speelt een grote rol. Een vulhoutmarkeerder is dan te kwalificeren als arbeider B en dienovereenkomstig lager te belonen dan arbeider A. Arbeider B heeft goede mogelijkheden om na enige tijd te promoveren tot arbeider A.

30

-Het markeren is in tarief uit te voeren. Een scherpe controle in

het veld is dan wel noodzakelijk, met sactiemogelijkheden voor slecht

geleverde arbeid. Arbeiders in vaste aanstelling kan men mogelijk ook

inzetten, waarbij een taak gesteld kan worden. Ook hierbij is controle

noodzakelijk, mogelijk via een steekproefprocedure door de houtvester.

De potentiële produkties uit de Tabellen 3 en 9 zijn niet zo zeer voor

taak- en tariefmaatstaven te gebruiken. Het zijn meer gegevens die de

orde van grootte aangeven van de benodigde arbeid. Dit is van belang

voor een economische evaluatie van het natuurlijke verjongingssysteem

en voor de planning (VAN WELY & WILLEMS, 1966).

7.3. VRIJSTELLEN

7.3.1. Tijdstudies

Ook voor het vrijstellen is het van belang te weten wat de

beno-digde arbeid per oppervlakte-eenheid is en wat de kwalificatie van de

benodigde arbeid is.

In 6.3.1 is gesteld dat het tempo op 85 (zie Bijlage 2) werd

geschat. Dit vereist voor het uitrekenen van potentiële dagprodukties

een omrekeningsfactor van 85:100 bij normaal tempo (= 100). De

voor-bereidende werkzaamheden en het lopen naar en van de bosweg besloegen

iedere dag ca. 50 minuten. Rust, persoonlijke verzorging, storing en

overleg vormden 10$ van de direct produktieve tijd. Dit geldt als men

aanneemt dat de gevonden 10$ onafhankelijk van het tempo is. De direct

produktieve tijd per dag is dus 391 min

,

n Qn cn

\

100 \

( ( 4 Ö O

- 50; x

( 1 0 0 + 10);.

Stelt men de aantallen te elimineren bomen niet van invloed op

de direct produktieve tijd per boom en neemt men voor de

toegankelijk-heid 1 een gemiddelde van 0,68 min ,-

0n

85 •>, voor de

toeganke-(0,80 x Yoo")

lijkheid 2 een gemiddelde van 0,78 min /n Q O 85 \. voor

toeganke-1,0,9^ x .wW

lijkheid 3 een gemiddelde van 0,89 min ,., _ oy v, voor

toegankelijk-\ 1 »fJp x 100

heid

k

een gemiddelde van 1,01 min /.. 1G 85 \> en voor

toegankelijk-X 1-OD

heid 5 een gemiddelde van 1,14 min

(

.

_„ oy \» dan is de potentiële

100

produktie eenvoudig te bepalen. In Tabel

ik

staan de interpolaties

weergegeven. Alleen de door interpolatie gevonden tijd voor

toeganke-lijkheid

k

is veel hoger dan de gemiddelde waargenomen waarde. Of deze

aanname correct is, is discutabel. Aangenomen wordt hierbij dat het

vrijstellen in een 8-urige werkdag geen lichamelijke overbelasting is

(zie 7.3.2/3).

Uit Tabel 14 blijkt dat een vrijsteller, afhankelijk van de

toe-gankelijkheid en het aantal te elimineren bomen per ha, van 0,19-0,82

ha per dag kan doen.

De arbeid is te kwalificeren als ongeschoolde arbeid. Instructies

voor het gebruik van het gereedschap en het werk in het bos zullen

voldoende zijn. Deze vrijstellers zouden gekwalificeerd kunnen worden

als arbeiders C. Dit werk leent zich uitstekend voor het uitgeven in

tarief. Het is eenvoudig te controleren, hoewel de controle, of er

inderdaad ook na het frillen vergiftigd is, extra de aandacht verdient.

De cijfers uit Tabel 14 zijn niet als maatstaf waarop tarieven gebaseerd

worden te gebruiken. Het zijn meer indrukken van de orden van grootte,

van belang voor voorlopige planning en kostenramingen.

31

-Tabel 14. Potentiële produktie berekend aan de hand van 1

vrij-steller voor 2 variabelen, verkregen d.m.v. extrapolatie

uit Tabel f, voor een 8-urige werkdag

to egan-kelijkh.

1

1

1

1

2

2

2

3

-3 •3 •5 j

4

4

4

4

5

5

5

5

aantal te elimineren bomen (> 3 cm dbh) 700 1000 1400 1800 700 1000 1400 1800 700 1000 11*00 1800 TOO 1000 Ui-00 1800 700 1000 1400 1800 direct produk. tijd per boom (tempo 100) (min) 0,68 0,68 0,66 0,68 0,T8 0,T8 0,T8 0,T8 0,39 0,89 0,89 0,89 1,01 1,01 1,01 1,01 1,14 1,14 1,14 1,14 .. aantal te elimineren bomen/dag 575 5T5 5T5 575 501 501 501 501 4 39 439 439 439 38T 38T 387 387 3^3 3^3 3^3 343 0pp. per dag (ha) 0,82 0,58 o,4i 0,32 0,72 0,50 0,36 0,28 0,63

o M

0,31 0,24 0,55 0,39 0,28 0,22 0,49 0,34 0,24 0,19 7 . 3 . 2 / 3 . H a r t s l a g f r e q u e n t i e - - en e n e r g i e m e t i n g e n

Een criterium om de belasting ten gevolge van arbeid te beoordelen is de hartslagfrequentie. Uit Tabel 8 blijkt dat de gemiddelde hart-slagfrequentie voor het vrijstellen varieert van 84-105 slagen/min bij het direct produktieve verk (boomzoeken, hakken en spuiten). In het collegedikteat van VAN LOON (1972) wordt de toelaatbaarheidsgrens op gemiddeld 110 slagen/min gesteld. De gemeten waarden van het vrij-stellen zitten dus ruim onder de toelaatbaarheidsgrens. Uit de gegevens die STAUDT (1974) vermeldt blijkt dat hier sprake is van lichte tot

soms matig-zware arbeid. Volgens GRANDJEAIï (1963) is de hartslagfre-quentie bij deze arbeidsbelasting te beoordelen als laag tot matig. De