R A P P O R T 1-1973
S TIKS TOF BEMES TINGS PROEVEN BIJ T U L P
Samenhang t u s s e n o p b r e n g s t en stikstofgehalte van blad, bol en grond
R a p p o r t e u r :
d r . i r . J . VAN DER BOON
S a m e n w e r k e n d e i n s t e l l i n g e n : Instituut v o o r B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , H a r e n ( G r . ) Proeftuin voor B l o e m b o l l e n t e e l t op z a n d g r o n d , B r e e z a n d Proeftuin voor G r o e n t e - en b l o e m b o l l e n t e e l t , E n s Proeftuin voor B l o e m b o l l e n c u l t u u r , L i s s e Proeftuin voor B l o e m b o l l e n - en g r o e n t e t e e l t op k l e i - en z a v e l g r o n d e n , Wie r i n g e r w e r f
C o n s u l e n t s c h a p voor de tuinbouw voor O v e r i j s s e l en de I J s s e l m e e r -p o l d e r s , E m m e l o o r d
C o n s u l e n t s c h a p voor de tuinbouw, Hoorn C o n s u l e n t s c h a p voor de tuinbouw, L i s s e
R i j k s t u i n b o u w c o n s u l e n t s c h a p voor B o d e m a a n g e l e g e n h e d e n , Wageningen
1973
Instituut voor B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , O o s t e r w e g 92, H a r e n ( G r . ) I n s t . B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , R a p p . 1-197 3
In leiding 5 Invloed van de b e m e s t i n g op het stikstofgehalte van
h e t tulpeblad 7 Invloed van de b e m e s t i n g op het stikstofgehalte van
de tulpebol 10 H e t stikstofgehalte van blad en bol en de hoeveelheid
b e s c h i k b a r e stikstof in de grond 14 H e t v e r b a n d t u s s e n het stikstofgehalte in het blad en
dat in de nieuwe bol 18 De o p b r e n g s t en de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof
in de grond 20 De o p b r e n g s t en het stikstofgehalte van het blad 27
De o p b r e n g s t en het stikstofgehalte van de bol 30
S a m e n v a t t i n g 32 Bijlage: Effect van hoeveelheid en tijdstip van s t i k - 35
stofbemesting op o p b r e n g s t en s o r t e r i n g van de tulp g e d u r e n d e d r i e p r o e f j a r e n op v i e r proeftuinen
G e d u r e n d e d r i e j a r e n zijn op v i e r p l a a t s e n landelijke stikstof-b e m e s t i n g s p r o e v e n u i t g e v o e r d stikstof-bij de tulp door s a m e n w e r k i n g van c o n s u l e n t s c h a p p e n voor de tuinbouw, proeftuinen en het Instituut voor B o d e m v r u c h t b a a r h e i d .
In de p r o e v e n w a r e n g e v a r i e e r d : de hoeveelheid stikstof, de v e r deling h i e r v a n over w i n t e r en v o o r j a a r s b e m e s t i n g en de o v e r b e m e s -ting in m e i . De s tik s tof t r a p p e n in w i n t e r / v o o r j a a r 1970/1971 w a r e n : 0, 50, 100, 200, 300 en 400 kg z u i v e r e stikstof p e r ha in de v o r m van k a l k a m m o n s a l p e t e r , w a a r u i t op de afzonderlijke proefvelden d r i e , v i e r of vijf t r a p p e n w e r d e n gekozen. De v e r d e l i n g van de stikstof o v e r twee tijdstippen was a l s volgt: 100% in de w i n t e r , T l ; 75% in de win-t e r en 25% in hewin-t v o o r j a a r , T2, en v e r d e r T 3 , T4 en T5 m e win-t r e s p , 50, 25 en 0% in de w i n t e r en de r e s t in h e t v o o r j a a r . De b i j b e m e s t i n g bestond uit 50 kg N / h a in de v o r m van k a l k s a l p e t e r , gegeven na de bloei in m e i .
Op het t i j d s t i p van de v o o r j a a r s g i f t w e r d de grond in d r i e lagen b e m o n s t e r d : 020, 2040 en 4 0 6 0 c m . Deze b e m o n s t e r i n g w e r d h e r haald n e t voor h e t m o m e n t van de o v e r b e m e s t i n g . Voor het o v e r b e -m e s t e n w e r d ook een b l a d -m o n s t e r geno-men en wel h e t o n d e r s t e b l a d . Na de oogst w e r d e n p e r veldje 10-15 bollen van z i f t m a a t 11 v e r z a m e l d voor h e t s t i k s t o f o n d e r z o e k . „
In dit v e r s l a g wordt g e r a p p o r t e e r d o v e r het s t i k s t o f o n d e r z o e k van blad en bol: de invloed van de b e m e s t i n g op de N - g e h a l t e n van blad en bol, het v e r b a n d t u s s e n deze gehalten en het g r o n d o n d e r z o e k , en de s a m e n h a n g t u s s e n de o p b r e n g s t en de stikstof gehalten in grond, blad en b o l . De gegevens van het l a a t s t e p r o e f j a a r , het o n d e r z o e k in
I 9 7 0 / 1 9 7 1 , worden g e d e t a i l l e e r d b e s p r o k e n . De r e s u l t a t e n van de v o r i -ge proefjaren zijn v e r m e l d in de n o t a ' s C7731 en C7699 en nota
vdB 7 2 1 2 2 / 6 0 . Aan het eind van elke p a r a g r a a f wordt een s a m e n -vatting gegeven o v e r de d r i e p r o e f j a r e n .
bijlage I w o r d t de r e a c t i e van de o p b r e n g s t op de behandelingen voor de d r i e p r o e f j a r e n w e e r g e g e v e n .
Na de bloeiYvóór de o v e r b e m e s t i n g w e r d het o n d e r s t e blad b e -m o n s t e r d voor onderzoek op stikstof.
De s t i k s t o f b e m e s t i n g heeft n i e t alleen invloed op het gehalte m a a r ook op de u i t g r o e i van h e t blad. Bij een m a t i g e stikstofgift kan h e t blad wel zo s t e r k u i t g r o e i e n dat h e t gehalte aan stikstof in het
blad n i e t stijgt, en s o m s wel daalt, v e r g e l e k e n m e t o n b e m e s t . D a a r o m w o r d t in t a b e l 1 het drooggewicht van de b e m o n s t e r d e b l a d e r e n w e e r -g e -g e v e n . Af-gezien van telfouten z a l in a l l e m o n s t e r s p e r proefveld en w a a r s c h i j n l i j k ook t u s s e n de proefvelden hetzelfde a a n t a l b l a d e r e n in h e t m o n s t e r a a n w e z i g z i j n . Met de b e m e s t i n g stijgt het gewicht van h e t blad tot een bepaald m a x i m u m , dat op de proeftuin L i s s e bij 100 kg N / h a ligt, en in E n s en W i e r i n g e r w e r f bij 200 k g . Op de proeftuin B r e e z a n d was e r t u s s e n weinig en v e e l b e m e s t geen duidelijk stijgende lijn. De v e r d e l i n g van de s t i k s t o f b e m e s t i n g over de tijd heeft over de proefvelden gezien n i e t dezelfde invloed op de bladontwikkeling gehad.
TABEL I , Hoeveelheid d r o o g m a t e r i a a l (g/20 b l a d e r e n ) in b l a d m o n -s t e r g e r a n g -s c h i k t n a a r hoeveelheid (kg N / h a ) en tijd-stip van -stik-stof- stikstof-b e m e s t i n g P r o e f v e l d B e m e s t i n g (kg N / h a ) van 0 50 100 200 300 400 g e m . B r e e z a n d 2 1 , 6 2 1 , 1 2 2 , 1 2 2 , 7 2 1 , 9 L i s s e 1 8 , 6 1 9 , 3 1 9 , 1 18,8 18,9 E n s 18,7 1 9 , 5 2 0 , 0 19,9 19,6 W i e r i n g e r w e r f 1 7 , 3 19,9 2 0 , 0 2 2 , 3 2 0 , 0 19,9 T i j d s t i p T l T2 T3 T4 T5 g e m . B r e e z a n d 2 2 , 1 2 4 , 4 2 2 , 2 2 1 , 4 19,4 2 1 , 9 L i s s e 1 8 , 0 18,7 19,6 1 9 , 5 19,1 18,9 E n s 2 0 , 1 2 0 , 0 1 8 , 8 1 9 , 3 1 9 , 6 19,6 W i e r i n g e r w e r f 2 1 , 5 1 9 , 5 19,7 1 8 , 8 2 0 , 2 19,9
TABEL II. Het stikstof gehalte van het blad in begin m e i 1971 (N % op d r o g e stof) T i j d -. stippen T l T 2 T 3 T 4 T 5 G e m , T l T 2 T 3 T 4 T 5 G e m . T l T 2 T 3 T 4 T 5 G e m . T l T 2 T 3 T 4 T 5 G e m . M 0 eststofgiften NO B L E W 2 , 2 , 50 N I r e e z a n d i s s n s 2 , 6 8 2,67 2 , 4 8 2 , 5 2 2,70 2 , 6 1 e 2 , 9 4 2 , 9 2 2 , 8 4 2,87 2 , 8 8 2,89 2 , 5 2 2,62 2,84 2,74 2 , 4 1 2 , 6 0 i (kg N / h a ) 100 N2 2,87 3, 10 2 , 9 3 3,08 3 , 2 3 3 , 0 4 3, 12 3 , 2 3 3, 17 3 , 0 8 3,02 3, 12 2 , 7 0 3,19 3,01 3,07 3,01 2 , 9 9 i e r i n g e r w e r f 94 94 3,25 3,19 3,19 3 , 1 6 3,34 3,23 3,55 3,48 3 , 5 1 3,57 3,67 3,56 200 N 3 3,24 3 , 3 3 3,41 3,29 3,22 3,30 3,37 3,42 3 , 4 3 3,41 3,32 3,39 3 , 5 3 3,58 3 , 5 3 3,02* 3 , 4 8 3 , 5 3 3,57 3 , 8 3 3 , 7 3 3,57 3,70 3 , 6 8 300 N4 3 , 4 0 3 , 5 3 3,41 3,62 3 , 5 8 3 , 5 1 3,00 3,40 3,36 3 , 4 1 3,40 3 , 3 1 4 0 0 N4 3 , 5 4 3 , 6 8 3,57 3 , 5 1 3,55 3 , 5 8 3,59 3,76 3,76 3 , 9 3 3,78 3,76 g e m . 3 , 0 5 3 , 1 5 3,06 3, 13 3,18 3 , 0 8 3,10 3,24 3,20 3,19 3 , 1 5 3 , 1 8 3,09 3 , 2 6 3 , 2 3 3, 11 3,11 3 , 1 5 3,49 3,57 3,55 3,56 3 , 6 3 3,56 * Afwijkende w a a r d e , bij het m i d d e l e n weggelaten
B r e e z a n d en E n s het l a a g s t , dan volgt het gehalte in L i s s e , t e r w i j l de gehalten van o n b e m e s t en 50 kg N in Wie r i n g e r w e r f nog h o g e r l i g gen. De tulp heeft dus in deze proef op de z a v e l g r o n d in W i e r i n g e r -w e r f m e e r stikstof -weten op te n e m e n . De b l a d m a s s a blijft op dit proefveld n i e t a c h t e r , het is dus geen k w e s t i e van m i n d e r e g r o e i en h o g e r g e h a l t e . B i j de hoogste gift is het s t i k s t o f gehalte in h e t blad in W i e r i n g e r w e r f ook h e t hoogst, m a a r de uiteindelijke stijging i s v e r g e l e k e n m e t de l a a g s t e t r a p p e n , die al h o g e r in s tik s tof gehalte w a r e n , g e r i n g e r . De v e r d e l i n g van de s t i k s t o f b e m e s t i n g o v e r de tijd lijkt ook invloed gehad te hebben op het stikstofgehalte van het blad in m e i . Bij de volledige gift in de w i n t e r is het gehalte van h e t blad h e t l a a g s t . De v e r d e l i n g m e t 75% van de stikstof in de w i n t e r en 25% in m i d d e n f e b r u a r i - b e g i n m a a r t gaf het hoogste of het op èèn na hoog-s t e gehalte aan hoog-stikhoog-stof in h e t b l a d . T e r w i j l de twee d a a r o p volgende v e r d e l i n g e n leidden tot wat l a g e r e gehalten, w a s het stikstofgehalte van het blad in twee van de v i e r gevallen w e e r h o g e r bij een volledige stikstofgift in het v o o r j a a r . De conclusie van het v o r i g e j a a r dat een l a a g gehalte v o o r a l v o o r k w a m bij lage en v r o e g e gift ging dit j a a r in zijn a l g e m e e n h e i d n i e t o p .
S a m e n v a t t e n d o v e r d e l a a t s t e t w e e p r o e f j a r e n kan w o r d e n g e s t e l d :
(1) Het stikstofgehalte van het blad was in de proef op k l e i in de W i e r i n g e r m e e r h e t hoogst bij a l l e s t i k s t o f t r a p p e n . Bij 50 kg N / h a was h e t stikstofgehalte in E n s het l a a g s t .
(2) Het stikstofgehalte van h e t blad steeg door de stikstofhoe-v e e l h e i d in de b e m e s t i n g en wel h e t s t e r k s t op de proeftuin E n s .
(3) Van de v e r d e l i n g over de tijd ging een g e r i n g e invloed uit, die voor beide j a r e n n i e t dezelfde w a s . In beide j a r e n w a s wel het stikstofgehalte van het t u l p e b l a d het l a a g s t , a l s a l l e stikstof in de w i n t e r , was gegeven. In het tweede proefjaar w e r d h e t m a x i m u m m e e s t a l b e r e i k t bij een gift van 75% in de w i n t e r en 25% in h e t v o o r j a a r , m a a r in h e t e e r s t e proefjaar gaf, behalve in B r e e z a n d , v o o r -j a a r s t o e d i e n i n g van a l l e stikstof of 75% van de stikstof het h o o g s t e g e h a l t e .
INVLOED VAN DE BEMESTING OP HET STIKSTOFGEHALTE VAN DE TULPEBOL
Bij de oogst werden 10-15 b o l l e n per veldje v e r z a m e l d van zift-maat 11 om na te gaan, hoe de stikstofbemesting had gewerkt op het
stikstofgehalte van de nieuwe bol. In tabel III staan de gemiddelde en uiterste waarden van het drooggewicht en het drogestofgehalte van de bollen in de m o n s t e r s vermeld; bovendien zijn de gemiddelde waarden per meststofgift berekend.
TABEL TIL Drooggewicht en drogestofgehalte van geanalyseerde bollen zonder huid: laagste, hoogste en gemiddelde waarde, gemiddelde waarde per meststofgift
Proeft er re in Drooggewicht, g
uiterste gemidd. gemiddelde waarde bij een bemesting met overbemesting (kg N/ha) geen wel 0 50 100 200 300 WO Breezand 11,86-14,09 13; 10 13,35 13,21 12,90 1 2 3 ^ ^W Lisse 9,01-10,57 9,81 9,90 10,00 9,68 9,65 9,74 9,89 Ens 10,14-12,19 11,09 11,40 11,00 10,92 11,04 11,10 11,08 Wieringerwerf 10,62-15,49 13,66 14,14 13,79 13,59 13,20 13,56 13,75 13,56 Drogestofgehalte, % Breezand 41,9 -44,9 43,28 43,61 43,24 43,13 42,74 43,22 43,14 Lisse 41,1 -48,1 44,18 44,44 44,55 43,79 43,93 44,40 43,96 Ens 40,0-43,9 41,80 42,71 41,67 41,36 41,45 41,91 41,68 Wieringerwerf 43,2 -47,6 45,18 45,51 45,31 44,98 44,83 45,27 45,37 44,99
De gemiddelde-drooggewichten per bol lopen tussen de proef-velden nogal uiteen. Het lijkt erop dat niet dezelfde ziftmaat is
inge-stuurd. Om de invloed van de stikstofbemesting op het stikstofgehalte van de bol via opbrengstvermeerdering en vergroting van de bol uit te schakelen, is per proefveld dezelfde ziftmaat genomen. Inderdaad blijken de gemiddelde waarden per meststof gift weinig uiteen te lopen.
N e t z o a l s het v o r i g e j a a r loopt bij h o g e r e stikstofgift h e t d r o o g g e w i c h t wat t e r u g . Dit zou h i e r d o o r te v e r k l a r e n zijn, dat bij de h o g e r e o p -b r e n g s t door een r u i m e r e -b e m e s t i n g ook de n i e t r o n d e , niet A - -b o l l e n , die bij gegeven ziftmaat l i c h t e r in gewicht zijn, m e e r u i t g r o e i e n en een g r o t e r e ziftmaat bereiken,, Ook het d r o g e s t o f g e h a l t e n e e m t i e t s af bij een z w a a r d e r e b e m e s t i n g , wat eveneens een l a g e r drooggewicht bij toenemendsmeststofgift kan v e r o o r z a k e n . De z w a a r d e r e s t i k s t o f b e m e s t i n g zou dus leiden tot een v e r g r o t i n g van de o p b r e n g s t aan t u l p e -b o l l e n , w a a r -b i j p e r -bol e c h t e r m i n d e r a s s i m i l a t e n zijn afgezet.
De s t i k s t o f b e m e s t i n g heeft het stikstofgehalte van de bol d u i d e -lijk verhoogd (tabel IV). Bij de l a a g s t e meststofgift hebben de bollen van de Proeftuin in E n s het l a a g s t e g e h a l t e . Bij de hoogste m e s t s t o f -gift lopen de gehalten niet v e r u i t e e n . Ook het stikstofgehalte van de bol van de Proeftuin in W i e r i n g e r w e r f s t e e k t e r niet boven u i t . De o v e r b e m e s t i n g in m e i heeft het stikstofgehalte van de bol duidelijk v e r hoogd bij de l a a g s t e gift. Deze verhoging w o r d t k l e i n e r bij de z w a a r d e r e b e m e s t i n g in w i n t e r en v o o r j a a r . Wat de v e r d e l i n g van de s t i k -stofhoeveelheid o v e r w i n t e r - en v o o r j a a r s g i f t b e t r e f t , h i e r v a n gaat geen u n i f o r m e invloed u i t . Op d r i e proefvelden is h e t gehalte van de bol hoog, a l s de stikstof geheel in het v o o r j a a r was gegeven, m a a r voor de gegevens van de Proeftuin in L i s s e ligt de z a a k p r e c i e s a n -d e r s o m .
S a m e n v a t t e n d o v e r d e d r i e p r o e f j a r e n w o r d t het volgende v a s t g e s t e l d :
(1) Binnen ziftmaat 11 is de nieuwe bol wat l i c h t e r en h e t d r o g e -stofgehalte wat l a g e r bij de z w a a r d e r e stikstofgiften.
(2) De stikstofhoeveelheid heeft duidelijk het stikstof gehalte van de bol v e r h o o g d .
(3) O v e r b e m e s t i n g in m e i verhoogde in twee van de d r i e proef-j a r e n h e t s t i k s t o f g e h a l t e , v o o r a l biproef-j de l a g e r e b a s i s b e m e s t i n g in win-t e r of v o o r j a a r . In één p r o e f j a a r w e r d hewin-t swin-tikswin-tofgehalwin-te van de nieuwe bol op de o n b e m e s t e veldjes in de W i e r i n g e r m e e r z e e r s t e r k v e r h o o g d , wat w e r d v e r k l a a r d door opname en ophoping van stikstof z o n d e r dat d a a r b i j een g r o e i s t i m u l a n s o p t r a d .
H -O - M CO CD O s_ ~o CD " O ' o . O X Ä • M ^ ~ • * T — \— H -SJ r - H .8 as 3 : =3 a> S= er ca > CD r - H 0 3 CD O l 4 -O - 4 -1 CO _>c • I-t •+-> co - M CU r r : i—I i & <x i— - o ~ o - -i-H cn E 1—1 CU «SC O l ; i t a < ^ ^ i a i jx. C 3 3 CO _c: - z _ i c : O C D CU o » T_ 'no g CD O l | v ~ 'co CD C O £ Q CO _cz - z O l - Ü CD E CU O l c o C D co CO ^^ Z3L O l _ ü C D C D ^— E CU O l ^— c a
s
t o zsz O l _*: C D L A e CU o> ^— C O C D C O CO - 1 = ^ O l _ î < • CU a i C O C D C D « C O CD 1 O -- O C L •r—, - H • H - ^ 1 co IT— CM - d * <J- L A CM - d " L A L A L A L A L A • CM ON C— T - CM - d ~ c— er— tr— e-— c— c— ^ Y " V " T V T -MD -MD - d " - d - CM - d " t — c ^ . c— C— C— L— m * * * <» M, ^ — ' T — ^ — \ — \ — T — CO " O CD O N CM - s f . V O Z— CO MD C"— C— ^— ^— ,.— ^— ^— ^_ v - T - O N C D v — - 4 " \ 0 M D M D M D C"— M D Y — ^ — Y — Y — v - Y ~ C — O N C O M D - d " O N M D M D M D M D Z— M D M D C A C M I A C O O L T S L A - O L A V O M D ^ — T — Y ~ T "- Y ~ Y ~ O N C — C D O N Y- T — c o c o ,3- -d- _ct- _^-T — Y ~ _^-T — _^-T — Y ~ Y — T — O N C O C O O N Y ~ L A - d " L A L A - d " L A V - ' T- T - T — V - \ — M D , M D L A C O - d " C M CM CM c n pr\ c o c o Y ~ T — ' T " T — T — Y ~ C — C D ^ — L O M D C D Y ~ C O C O C O C O C O -*— -s— v - Y — T — T — L A c— - d - O r - c n CM - d " - d " L A L A - d " \ — T — T — T — T — T — CD - d " CO T— CM C— r Y — Y ~ CM CM T -T — Y — Y — T — Y — T — " O C ca M CU CU £_ C O « £E T — C M C O -^j- L A CU 1 — | — (—. | — [— e n C A ( ^ O CM T " CO LTN LTN LTN - d " - d " -cj-c \ i C M m T - o ' ^ -cj-c n M D C — M D M > - LTN M D T — •;— T— T — T — •ï— M D O N <TN M D C D LTN L O C— M D M D M D M D T — T— ^ — ^ — T — ^ — C-— MD IT— MD C— CD MD MD MD LTN - d " MD T — T — T — T — V — T— C D C O M D M D O N y — M D C — M D L f \ ~4- M D •^— T — T — 'S— ^ — \ — <TN O N O N - d - M D C D M D O - LTN '-TN - d " M D C O CT— <TN O N C M C M L T N M D C — LTN L T N M D V - T — T — T — V - T — ON CD CM O N O N CD - d - - 31 - d - CM <TN ~3-T -ï ^ X ^ ~3-T — C D - d " T — C D C O - d " LTN d " LTN d " C N d -, — M— T — r- v — y — C O tr—• - d " C O L T N LTN - * • C O C N v - ( T N 0~\ T ~ r T T T T -S C ^ ^ C M -S -S ^ — ^ — T — T — T — ^ — LfN CD r - O N L A CO - d - - d - - 4 " CNJ (VN O N ^ — V — V - T - T " T — LTN f d" C O - d - O N c o T - -ï— v ~ r - T— ;— •*— v— \ — T — r -cu co t o •r-i m B£ T — C M O ^ -dr LTN CD 1 . i ! 1 1 O l - d - C N J O N T - - d - M D C O d d ~ LTN L O d -•% * \ A -•% •>> • » c o c o - d - CVJ CD CO c— er— ir— c o O N tr— ^— ^— T — ^— \ — T — M D O N t — L f N C O O N LT— M D C — C O O N D — ^— ^— ^— ^— -^— ^— T — C O C — O N C O C O ir— r— c— r— c o c— ^ ^ - ~ v - " v - " v - "T-, > L O V O C O CO CO c— LfN MD C— C— MD MD ^ T_ T— , T_ _ y — C D c o tr- d- O o M D L7— C — C M C— C— V — C O CTN C O L f N C M LTN L f N M D M D M D M D T — ^ — V - T — ^ — T — - d - CO CO CD CD MD ^— C O CO - 3 " MD CO ^ — ^ — T — ^ — T — T — CO MD LfN MD L~— - d c o c o c o d MD d -•*— V — T - \ — V - T -O C D T T L f N C -O C -O O N C O C O C O L f N C M C D T — V T T — T -C M -C O -C O -C D L f N O O O N O N T- ^ — O N C D O O r r O r O N LfN CM LfN CO. O N O N CD CM CM O N CD A * \ • % * % • « M CD T— T— T— CD 'ï— L A CM - 4 * L A r - C— CO O N T— O N CD O N O O r O r - O co c : L U # e= T — C M C O - d " L A CU 1 1 H — h — 1 U I C D C M C O L f N C O C O L O L f N L f N L O L f N L A - 4 - O N V — C O - d - C M MD tr— c— cr— c— c— T T V " V V T -- d -- CD c o v— CO CD L O CO MD C— C— C— T — ^ — T — T- ^ — Y -c o -c o -c o -d- v— -d-C — -d-C — E — -d-C — I T — -d-C — T — ^ — T — T- \ — V — CM O N ca, c— c o -d-M D L f N -d-M D -d-M D -d-M D -d-M D T Y T — t — T — V M D L A T — M D LTN d -M D L f N C — -M D -M D -M D * t «t n •« •« * t c o d CO O N T — d -I A MD MD MD MD MD T— V ^— T- t — T -CM - d - L A OD CT— L A - ï -d-T- ^ ~ T — T — ^ ^ — CM C A O CM CM r -L A I A -L A -L A -L A -L O T— T— r~~ T" T— T— MD L O CD - d * CM O N co co -=r -3- -d- co T- T — ^ — V - T- T -C M -C O M D -C M Q O N C O C M C M C O C O C M ^ — T — T- ^ — T- \ - ~ MD d ~ CD d * MD d -c o -co -c o -co -co -co T — T — ^ — T — ^ — ^ — C M C M C M C O C M C M M - T — T — V - T - T — T — E -CU ^ O N C O M D C O V - C M CU O l T — C M C O - d - C O O N CZ C M C M T — 'S— C M v — s_ CU C— C O L A CO Ç 3 d -• H C O O N O N O N CD CD :x T— CD CD CD v - T— * E= ^— CM C O - d - LTN CU j _ _ | _ | — ( _ j — _ , O l ^— ^ - ^— co(4) Met b e t r e k k i n g tot de v e r d e l i n g van de stikstof o v e r w i n t e r - en v o o r j a a r s g i f t w e r d op de d r i e in het p r o e f j a a r 1968/1969 o n d e r z o c h t e proefvelden h e t hoogste of bijna het hoogste gehalte b e r e i k t na de v o l l e -dige v o o r j a a r s g i f t . In het tweede proefjaar was dat het geval voor de bollen van de proef te L i s s e en E n s , en in het l a a t s t e p r o e f j a a r w a s het gehalte over het a l g e m e e n ook stijgend n a a r m a t e m e e r stikstof was gegeven in de v o o r j a a r s g i f t , u i t g e z o n d e r d op het proefveld van L i s s e .
(5) In de e e r s t e twee p r o e f j a r e n was h e t stikstof gehalte van de bol afkomstig van B r e e z a n d het l a a g s t , zowel bij de lichte a l s bij de z w a r e b e m e s t i n g . Door de s t i k s t o f b e m e s t i n g s t e e g h e t stikstofgehalte van de bollen van E n s gemiddeld het s t e r k s t .
H E T STIKSTOFGEHALTE VAN BLAD EN BOL EN DE HOEVEELHEID BESCHIKBARE STIKSTOF IN DE GROND
H e t stikstofgehalte van het blad, gevonden na de bloei bij b e m o n -s t e r i n g op 3-5 m e i 1971 en het -stik-stof gehalte van de nieuwe bol na de oogst w e r d e n g r a f i s c h u i t g e z e t tegen de h o e v e e l h e i d in w a t e r o p l o s -b a r e stikstof, aanwezig in de l a a g van 0-60 c m in -begin m e i , en tegen de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof, aanwezig j u i s t voor het tijdstip van de v o o r j a a r s b e m e s t i n g in m i d d e n f e b r u a r i b e g i n m a a r t , v e r m e e r -d e r -d m e t -de hoeveelhei-d stikstof van -die v o o r j a a r s b e m e s t i n g .
Het stikstofgehalte van h e t blad v e r t o o n d e een v r i j goede s a m e n -hang m e t de hoeveelheid in w a t e r o p l o s b a r e stikstof in de laag van 060 c m in begin m e i op de proefvelden te B r e e z a n d (fig. 1) en W i e -r i n g e -r w e -r f , m a a -r de s a m e n h a n g op de twee a n d e -r e p-roefvelden was m a t i g . Het v e r b a n d was duidelijk b e t e r a l s de s tik s tofhoe v e e l h e i d op het t i j d s t i p van de v o o r j a a r s b e m e s t i n g w e r d genomen, v e r m e e r d e r d m e t de op dat m o m e n t te geven hoeveelheid stikstof (zie bijv. fig. 2).
Voor de gegevens van E n s en L i s s e v e r t o o n d e het stikstof gehalte van de bol, v e r g e l e k e n m e t dat van het blad, eveneens een m a t i g a l t h a n s geen b e t e r v e r b a n d m e t de in m e i aanwezige s t i k s t o f h o e v e e l -h e i d . De s a m e n -h a n g voor de beide a n d e r e proefvelden was b e t e r (zie bijv. fig. 3). De c o r r e l a t i e v e r b e t e r d e aanzienlijk a l s de b e s c h i k b a r e
stikstofhoeveelheid van m i d d e n f e b r u a r i - b e g i n m a a r t w e r d genomen, w a a r b i j de h o e v e e l h e i d van de v o o r j a a r s g i f t was opgeteld (fig. 4 ) .
De g e r i n g e r e s a m e n h a n g in m e i doet vermoeden dat een deel van de gegeven stikstof a l door de plant is opgenomen, zodat de s a m e n -hang m e t de in de grond a c h t e r g e b l e v e n stikstof v e r m i n d e r t .
S a m e n v a t t e n d o v e r d r i e p r o e f j a r e n kan worden v a s t g e s t e l d : (1) Het stikstof gehalte van de nieuwe bol v e r t o o n d e over het a l g e -m e e n een goede s a -m e n h a n g -m e t de hoeveelheid in w a t e r o p l o s b a r e
stikstof in de laag van 0-60 cm in begin m e i . A l l e e n in het d e r d e p r o e f j a a r was deze s a m e n h a n g voor de gegevens van de proef te E n s en L i s s e m a a r m a t i g .
N0/. 3.80 3.60 3.40 3.20 3.00 2j80 260 2/.0 blad — -X • D X a 0 • «X D 0 1 1 X A 0 D 1 A 1 D 1 1 Breezand T, T2 T, T4 T5 • x o A a 1 1 1 40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 kgN/haO-60cmop4/5
F i g . 1. Stikstof gehalte van het blad, u i t g e z e t tegen de in m e i aanwezige hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond
N°/oblad 3.80 3.60 3.40 3.20 3.00 2.80 2. 0 0 X o • 0 o 1 1 D O 1 1 o A 1 1 X 0 • 1 ! A oc D • Wieringerwerf T, T2 T, T4 T5 • X O A 0 1 1 1 1 40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 440 480 kgN/ha 0-60cm op 17/2* voorjaarsgift
F i g . 2. Stikstofgehalte in het blad, u i t g e z e t tegen de in f e b r u a r i 1971 aanwezige hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond, v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s g i f t
N'/. bol leor-1.50 1.10 0.90 * ' A è Sï Wieringerwerf B0 B, T, T; T, \ T5 T, T, T, T4 Ts • x o A o • x o A o 40 60 120 160 200 240 280 320 360 400 440 460 520. 560 kgN/ha 0 - 6 0 c m o p 4/5
F i g . 3. Het stikstof gehalte van de bol u i t g e z e t tegen de in m e i 1971 a a n w e z i g e hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond
1,90 1.80 1.70 1.60 1.60 1.40 1.30 1.20 1.10 1.00 0.90 -- 1 • 1 * • 0. 0 X A X 1 ü X s D 6 A fi 0 0 a 1 A » X * • A 1 1 T, • X B, T. o 1 A Q D X * Q Ens B, h T, T, T, T, Ts O • X o j g 1 1 1 120 160 200 2LQ 260 320 360 400 660 kgN/ha 0-60cm opl6/2* voorjaarsgift
F i g . 4 . Het stikstofgehalte van de bol, u i t g e z e t tegen de in f e b r u a r i 1971 aanwezige hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond, v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s g i f t
(2) Het v e r b a n d was even goed, en in h e t l a a t s t e p r o e f j a a r b e t e r a l s de h o e v e e l h e i d b e s c h i k b a r e stikstof aanwezig in de laag van 0-60 c m in midden f e b r u a r i - b e g i n m a a r t w e r d genomen, w a a r a a n toegevoegd de h o e v e e l h e i d van de v o o r j a a r s gift.
(3) Voor het stikstof gehalte van het b l a d , dat a l l e e n in de l a a t s t e twee p r o e f j a r e n w e r d o n d e r z o c h t , w e r d hetzelfde gevonden.
H E T VERBAND TUSSEN H E T STIKSTOFGEHALTE IN H E T BLAD EN DAT IN DE NIEUWE BOL
D a a r onder invloed van de t o e n e m e n d e s t i k s t o f b e m e s t i n g zowel het stikstofgehalte van het blad a l s dat van de nieuwe bol stijgt, is e r p e r proefveld een s a m e n h a n g te v e r w a c h t e n t u s s e n déze gehalten (fig. 5). De helling van de r e g r e s s i e l i j n blijkt voor de proefvelden niet d e -zelfde te zijn. De s t i p p e n z w e r m e n van de gegevens van L i s s e en Ens . v e r t o n e n p r a k t i s c h dezelfde helling, m a a r voor de gegevens van B r e e zand geldt dat bij een laag stikstofgehalte van het blad een h o g e r s t i k stofgehalte van de bol v o o r k o m t , en voor de gegevens van W i e r i n g e r -werf , w a a r de stikstofgehalten van .het blad h o g e r liggen dan e l d e r s , zijn de bijbehorende stikstofgehalten van de nieuwe bol l a g e r .
N% 4.00 3.80 3.60 3.40 3,20 3.00 2.80 2.60 2.40 blau ~ -— -1 D o 1 1 D * C a ù * a i i • X a. i D ù 0 ' • 1 X A A X X a ° B * x Wierinqerwerf Bo B, T3 Tt T5 T, T2 T, \ T5 o ù. a » x o A D 1 1 1 1 0.80 0.90 1.00 1.10 1,20 1.30 1.40 1.50 1.60 1.70 1.80 N'U bol
S a m e n v a t t e n d o v e r d e l a a t s t e t w e e p r o e f j a r e n kan het volgende worden o p g e m e r k t :
(1) E r is een duidelijke s a m e n h a n g t u s s e n het stikstofgehalte van het o n d e r s t e blad, b e m o n s t e r d in begin m e i en het stikstofgehalte van de nieuwe bol, b e m o n s t e r d op h e t tijdstip van de oogst; m a a r :
(2) De helling van de lijn die het v e r b a n d aangeeft t u s s e n s t i k -stofgehalte van blad en dat van bol is n i e t dezelfde voor de d i v e r s e
proefvelden binnen4ietzelfde j a a r , noch voor de gegevens van hetzelfde proefveld voor de twee p r o e f j a r e n . In het l a a t s t e geval t r e d e n v r i j g r o t e v e r s c h i l l e n op in n i v e a u s .
DE OPBRENGST EN DE HOEVEELHEID BESCHIKBARE STIKSTOF IN DE GROND
De o p b r e n g s t p e r plant en het p e r c e n t a g e 12/op w e r d e n in v e r b a n d g e b r a c h t m e t de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond, a a n w e -zig op het t i j d s t i p van de v o o r j a a r s b e m e s t i n g in midden f e b r u a r i - b e gin m a a r t , v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s g i f t , en m e t de h o e v e e l h e i d s t i k -stof, begin m e i aanwezig in de d r i e o n d e r z o c h t e lagen van de g r o n d . Dit w e r d u i t g e v o e r d op twee m a n i e r e n . Via een t w e e d e g r a a d s v e r g e -lijking w e r d e n c o l l e c t i e v e c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n b e r e k e n d voor het v e r b a n d m e t de h o e v e e l h e i d stikstof in de volgende lagen: 0-20 c m , 0-40 cm en 0-60 c m . Bovendien w e r d e n o p b r e n g s t en p e r c e n t a g e 1 2 / o p g r a f i s c h u i t g e z e t tegen de stikstofhoeveelheid in de l a a g van 0-60 c m op de twee b e m o n s t e r i n g s t i j d s t i p p e n .
Wat de gegevens van h e t l a a t s t e proefjaar b e t r e f t , is de s a m e n -hang van de o p b r e n g s t m e t de h o e v e e l h e i d stikstof in de l a a g van 0-60 c mf aanwezig in f e b r u a r i - m a a r t , v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s gift,
b e t e r dan m e t de h o e v e e l h e i d stikstof die in begin m e i in h e t p r o f i e l tot deze diepte a a n w e z i g i s . Zo v e r t o n e n de gegevens 1971 van de proeftuin in B r e e z a n d een behoorlijk duidelijk v e r b a n d , a l s m e n de fout van de stikstofbepaling van de grond, de b e m o n s t e r i n g s f o u t , in a a n m e r k i n g n e e m t (fig. 6). Bij de hoge stikstofvoor r a d e n t r e d e n o p -b r e n g s t d e p r e s s i e s op, v o o r a l in de gegevens van L i s s e . Volgens de g r a f i s c h e b e w e r k i n g is het v e r b a n d t u s s e n h e t p e r c e n t a g e 12/op en de s t i k s t o f v o o r r a a d in de grond wat m i n d e r duidelijk dan dat van de t o t a l e o p b r e n g s t p e r plant m e t g e n o e m d e v o o r r a a d . Ook h i e r i s de s a m e n -hang m e t de s t i k s t o f v o o r r a a d in de grond in h e t v r o e g e v o o r j a a r , w a a r b i j de v o o r j a a r s g i f t i s opgeteld, b e t e r . De gegevens van L i s s e l a t e n w e e r duidelijk een ongunstige r e a c t i e zien van s t i k s t o f o v e r m a a t (fig. 7).
In t a b e l V s t a a n de significante c o l l e c t i e v e c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n v e r m e l d voor het v e r b a n d van o p b r e n g s t en k w a l i t e i t m e t de h o e v e e l heid b e s c h i k b a r e stikstof in d r i e grondlagen na de v r o e g e v o o r j a a r s -gift en op het t i j d s t i p van de o v e r b e m e s t i n g in m e i . De gegevens van h e t proefveld vaP W i e r i n g e r w e r f zijn b e w e r k t z o n d e r en m e t de n u l t r a p .
o p b r e n g s t in g / p l a n t 39 38 37 36 35 34 33 32 — — gS O 0 • X • A â X 1 1 • A a * 0 a x * X 1 X * X 1 2 0 T, • 1 A X 4 B f j T3 X o B 3 \ A • •_ a a r e e z a n d T5 0 T, • 1 h X 0 A fi ù a a B, h \ \ o A o 1 40 80 120 160 200 240 2B0 320 kgN/ha 0 - 6 0 c m o p 1 7 / 2 » v o o r j a a r s g i f t F i g . 6. De o p b r e n g s t p e r plant u i t g e z e t tegen de in f e b r u a r i 1971 aanwezige hoeveelheid b e s c h i k b a r e hoeveelheid stikstof in de grond, v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s g i f t
•/.12/op m aantal Lisse
van opkomst B o B ] 4 2 4 0 3 8 3 6 34 32 30 2 8 26 24 2 2 20 Ti h h T» Ti T, T2 T, T« T, • x o £ o « x o â o x 2 û ± G I 40 B0 120 160 200 240 280 320 360 4Û0 440 480 520 560 kg N / h a 0 - 6 0 c m op 1 2 / 2 + v o o r j a a r s g i f t F i g . 7. P e r c e n t a g e 1 2 / o p , u i t g e z e t tegen de in f e b r u a r i 1971 aanwezige hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond, v e r m e e r -d e r -d m e t -de v o o r j a a r s g i f t
5 h - O S KU O "? a C D O C D O N O N v o O N O N N O O N c o N O O N C D C D O C D C D C D CNI I C D C D C— O N C D SN 03-O N i V O O N h O N N O O N G O V O 1 O N C D
't
C D CNI C D C D C D CNI g C D O - M CD i—4 CO i—1 CD S 3 S ! t fa I CO O CD - O . E C D CNJ I C D C D C D O C D C D V O c o O N Y"~ S » CD" U N LCN --*- I t I CN u v t I ( I A C D CD* i r \ o . CN T -r - O M A c— OO VO C— L— • * « » d * «k C D C D C D C D CNI O N O N O N C D C - . L T \ v o C O V O ET— C — C D * C D * C D * C D * O N C O , v o CNJ V O LCN T — C-— C — V O C — V O « » • » Ok * t C D C D C D C D C D C D C N L T N -d- co CN vo c— vo o - -¥ C D C D C D C D O N CNJ d -C D T — [:— C * - N O V O t C D C D C D * C D C O O -C N ON -d-N O - d " L T -d-N o* e« «» C D C D C D C \ O N CO LTN C O C D * O O C — L T N LTN C N C — C O LCN - d " «v «» ^ C D C D C D C O CNJ C N c £ ^ 3 C D C D C D - d " O N N O CNJ V O - d " T — C O C O C O C O C O *t o* «t *t O O O O - d " - d " C O <33 C D C D C D C D ÇNJ O N - d " CNJ C D O N N O T — O N C — C O O N CN EH • * e\ C D C D C D C D £_ S o O -ca o CNJ 'S-«. « * • » fl» Ofc C D C D C D C D V O O N O N LCN C N CNJ - d - 1 — LCN - i f - LCN LCN C D * C D * C D * C D * 1 • - d ^ 1 CD - t - ON O L1N Q J -t V O I A C-— " C D * C D * C D * C O CNJ C N C O N O O C — v o -d" C— o o o C N ^ — O N O N CNJ i -I T — LCN C O e» M a t C D C D C D C O O O c o c o c o T — V O C O O N CO \ 0 C— N O CzTcD* CD* CD* C M T - T - C O O N C O d " T -L f N -LCN -L f N N O C D C D C D C D -d" O C O C D I L f N C O C O L f N C O T — O N N O L f N * à p . L f N L f N L f N C 5 * C D C D CD O C— V - N O r:— co CM o -d- -3= -d- us C D * C D ^ C D * CD* c o r— C D o -O c o T - v o L f \ N O N O c - ~ «* o» • * o» C D C D C D C D LTN C — v o C O C D C D C D C D O N - i j - C N . CNJ F — C Q 8 C O L T N C O •» Ä •» C D C D C D C — O N C M C D d " C N N O d -C D -C D -C D -C D Cvl O N C O CO C D C D C D C D c o c o d -t A e n v o &l-t;-t- <t-C D <t-C D <t-C D <t-C D T — - 4 " L T N C D - d " O N C O 3 - C — «* M • * C D C D C D -4- C— v o CNJ ( T N CNJ o o - d - C O C D * C D * C^ V O o o C D C D c o c o -d- r— fcd* LTN L T N V O C D * C D * C D * C D * O N L T N - d " V O - d " C N T — C O - d - L f N LCN V o * ^ •« 01 C D C D C D C D CNI C D LTV C O L f N - d " ^ — C O - d - L f S LTN V O o» e* o t •» C D C D C D C D© s a ?
c— =t c— d -CD -CD -CD -CD CNJ C O C — O N C D C N V O C -o -o - d - c—• -d-ff» o* •» «« C D C D C D C D C- =h C O LCN v* <* m. », C D C D C D C D t> 1 1 1 1 d -O N C— CD v o CD t' -=t-O N U N CD* LTN CO Cr-\ CD 1 r i t CNJ C— CD CD 0,50 1 0,51 5 ^: 52 °° CN] CD V O LTN d d -CD -CD -CD O N CO LCN CNJ O N d -C— - d - LCN C D * C D * CD* O N CNJ O N LCN CD LCN C— LTN LCN CD CD CD T — O N d -CD* -CD* -CD* C^N O O N O N - 3 - V O LCN C— V O CD CD CD OO CD d -O N C— LCN LCN v o v o M • * Ä CD CD CD 0,55 5 0,59 6 OO CNJ -=£ N O CD" CD* ' T— v o T- V O - d - LCN « CD* CD* LCN CD CNJ - ^ -it- - d - I « « I N C 3 CD V O v o i t -- d -- CD O N v o v o d -CD* -CD* -CD* V O LCN - d * CD CD CD CNJ CNJ CD I A V - Q LCN LCN - 31 CD* CD* CD* CNI CD C— C ~ LCN LCN I A r - v o «», o% o« • * CD CD C=> C D C — V — CNJ N O Ï ? V S 3 > 3 ; C D * C D * C D * C D * CNI V O N O O N O O L f N C O L f N I - d " 1 I 1' CO c^— c o •« CD CNJ CNJ OO CD V O c~-CD CD C— c-~ CD l ON v o CD* C"N C~-C— CD C— LCN C— C»N C O d -CD LCN CNJ -it-^ CD 1 C N LCN OO CD O N O N C— CNJ C— LCN O O N C— LCN «» CD V O *5 CD* CNJ CO «« CD LCN CO C ~ C D C D C D C D - d - C O C D O N CNJ r - C N C N V O c-— NC> c — •• •» » •> o o o o C A 0 < n CNJ N O LCN I VC3 V O VC3 • ^ • * «s O O O C N C D C N - d - v o C O LCN V O LCN C D * C 3 * C D * Cvf CNJ CNJ CO - d - v o - d - C N 9* AS • « « k CD CD CD CD 1 1 1 CO CO CO LCN LCN CD CNJ c— LCN ! > - LC\ LCN CD* CD* C D * C— - d " LCN • t • * •« CD CD CD O-N CNJ CNJ T— CD CNJ v o ï d -CD ^ -CD V O CNI T— C N T— v o CO O N OO C D C D C D C D O O LCN - d - C D C D C D C D C D d v o d --d- LCN - d - v o C D C D C D C D CO C D C D C D C D CNJ v o CNJ S v c S CD CD CD CD CD C D C D C D C D - O " O 1 = - H d H-» o CD o ai CD c: - M 35 - o CU co co H _J c n c CD £ -. O O-O o _ o CNJ T -^*. L U O -S- en CD E .H £ *<.A l s d r e m p e l voor de s t a t i s t i s c h e b e t r o u w b a a r h e i d is aangehouden P = 0, 10. De t a b e l geeft een o v e r z i c h t o v e r a l l e d r i e p r o e f j a r e n . In de t a b e l k o m t een bepaalde laag niet duidelijk a l s b e s t e n a a r v o r e n . Soms is de stikstofhoeveelheid van de l a a g van 0-20 cm m e e r m a a t g e v e n d v o o r de o p b r e n g s t , s o m s die van de laag van 0-60 c m . D a a r de c o r r e l a t i e voor de laag van 020 c m s o m s in verhouding s t e r k e r achterblijft ( W i e r i n -g e r w e r f ) , t e r w i j l de bijdra-ge van een d i e p e r e b e m o n s t e r i n -g van 40 tot 60 cm m e e s t a l n i e t groot is en deze b e m o n s t e r i n g in de u i t v o e r i n g v e e l inspanning v r a a g t , leiden de r e s u l t a t e n tot de aanbeveling om de laag van 0-40 c m a l s m o n s t e r d i e p t e te n e m e n t e r bepaling van de b e s c h i k b a r e stikstof en voor de v o o r s p e l l i n g van de r e a c t i e van het g e w a s . De c o r r e -l a t i e is o v e r i g e n s m e t de s t i k s t o f v o o r r a a d in midden f e b r u a r i - b e g i n m a a r t b e t e r dan m e t die in m e i . Dit is ook te v e r w a c h t e n , d a a r de l a a t s t e ook r e e d s w e e r s p i e g e l t wat door het gewas n i e t is opgenomen van de gegeven b e m e s t i n g . De r a n g s c h i k k i n g n a a r de hoogte van de c o r -r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n van p-roefvelden binnen p -r o e f j a -r e n en o m g e k e e -r d van p r o e f j a r e n binnen hetzelfde proefveld is n i e t d e z e l f d e . Wel s t e e k t
B r e e z a n d e r u i t m e t hoge c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n voor de b e m o n s t e r i n g in f e b r u a r i - m a a r t . De b e r e k e n d e c o l l e c t i e v e c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n zijn van dezelfde o r d e van grootte voor totale o p b r e n g s t en v o o r het p e r c e n t a g e 1 2 / o p . A l s de o v e r b e m e s t i n g in begin m e i de o p b r e n g s t beïnvloed heeft, is het te v e r w a c h t e n dat de c o r r e l a t i e t u s s e n o p b r e n g s t en s t i k s t o f v o o r r a a d in de grond (zonder o v e r b e m e stings gift) a f n e e m t . Dit k o m t e c h t e r m a a r in bepaalde j a r e n en op enkele proefvelden voor ( B r e e z a n d 1970 en 1971, E n s 1969 en 1971). Door h e t in de b e r e k e n i n g opnemen van de n u l t r a p zijn de c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n van de gegevens van W i e r i n g e r w e r f g e s t e g e n . Voor een goede schatting van de o p b r e n g s t -r e a c t i e is de b e m o n s t e -r i n g van de 0-40 cm laag ook h i e -r v o l d o e n d e .
In de g e m a a k t e grafieken w e r d e n de m a x i m a l e o p b r e n g s t e n en de d a a r b i j b e h o r e n d e optima voor de stikstofhoeveelheden g e s c h a t . Deze w o r d e n in tabel VI v e r m e l d m e t de r e s u l t a t e n van de twee v o r i g e proef-j a r e n . H e t g e s c h a t t e optimum v o o r de b e s c h i k b a r e stikstofhoeveelheid in de p e r i o d e l a t e w i i t e r - v r o e g e v o o r j a a r ligt o v e r het a l g e m e e n h o g e r v o o r de totale o p b r e n g s t dan voor het p e r c e n t a g e 12/bpi
TABEL VI. Uit grafieken geschatte optima voor stikstcfhoeveelheden in het profiel i n midden februari-begin maart, vermeerderd met de vocrjaarsgift, en i n midden mei i n de laag van 0-60 cm diepte, voor het stikstofgehalte van het blad in midden mei en voor het stikstof gehalte van de nieuwe bol. Optima zowel voor de maximale opbrengst per plant als het hoogste percentage 12/op
kg N/ha, midden februari-begin maart in grond * voorjaarsgift 1968/1969 1969/1970 1970/1971 kg N/ha, mei i n de grond 1968/1969 1969/1970 1970/1971 GRONDONDERZOEK O p t i m a v o o r m a x i m a l e o p b r e n g s t p e r p l a n t Breezand 180 140 260 120 Lisse Ens Wiering er werf -310 250 60 120-140 160-180 140 260 160-180 200 60? 20 120-140 180 80? 40 80? 220 O p t i m a v o o r p e r c e n t a g e 1 2 / c p Breezand - 160 160 Lisse , 60 120 Ens - 100 140 Wieringerwerf - 160-180 100 60?? 20 80 180 80?? 40?? 100? 160-180 GEW AS ONDERZOEK
Stik stof percentage i n blad i n begin mei
Stikstofpercentage in nieuwe bol na de oogst O p t i m a v o o r m a x i m a l e o p b r e n g s t p e r p l a n t Breezand - 3,70-3,80 3,40 1,60 1,40 1,60 Lisse - 3,50 3,20? - 1,20? 1,40-1,50 Ens - 3,70 3,10-3,20 1,70 1,60 1,38-1,40 Wieringerwerf 4,C 3,70? 1,40* 1,50-1,60 1,40-1,50 O p t i m a v o o r p e r c e n t a g e 12/8p Breezand - 3,70 3,40?? Lisse - 3,50 2,90?? Ens - 3,70 3,10 Wieringerwerf - 3,95 3,20 1,60 -1,70 1,40* 1,40 1,10 1,60 1,40-1,60 1,50? 1,40 1,60 1,40
S a m e n v a t t e n d o v e r d e d r i e p r o e f j a r e n kan het volgende worden g e c o n c l u d e e r d :
(1) E r is p e r proefveld m e e s t a l een s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a r e s a m e n -hang t u s s e n o p b r e n g s t en de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond in midden f e b r u a r i b e gin m a a r t , v e r m e e r d e r d m e t de h o e v e e l heid van de v o o r j a a r s g i f t , en in m i n d e r e m a t e m e t de h o e v e e l h e i d b e -s c h i k b a r e -stik-stof in de grond in begin m e i .
(2) De s a m e n h a n g n e e m t s o m s af a l s de stikstofhoeveelheid van d i e -p e r e lagen m e d e in de b e r e k e n i n g w o r d t o-pgenomen, m a a r v a k e r t o e . G e m i d d e l d komt m e n het b e s t e uit a l s de laag van 040 cm w o r d t b e m o n s t e r d om de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof te bepalen en de r e a c -tie van het gewas te v o o r s p e l l e n .
(3) Het v e r b a n d was de e e r s t e twee p r o e f j a r e n p r a k t i s c h even s t e r k voor beide b e m o n s t e r i n g s t i j d s t i p p e n , m a a r v o o r a l in h e t d e r d e proefjaar was de s a m e n h a n g m e t de s t i k s t o f v o o r r a a d in de grond in begin m e i m i n -d e r -dui-delijk -dan -die voor het a n -d e r e t i j -d s t i p .
(4) De s t e r k t e van de s a m e n h a n g t u s s e n o p b r e n g s t en stikstofhoev e e l h e i d w i s s e l t n a a r proefjaar en proefstikstofhoeveld, a l l e e n die stikstofhoevoor de g e g e -vens van B r e e z a n d m e t de e e r s t e b e m o n s t e r i n g s t a a t o v e r het a l g e m e e n b o v e n a a n .
(5) De afgelezen optima zijn in een bepaald p r o e f j a a r n i e t dezelfde v o o r de o n d e r s c h e i d e n proefvelden, noch voor hetzelfde proefveld o v e r de d r i e p r o e f j a r e n . De optima op het proefveld te L i s s e liggen v e e l a l duidelijk l a g e r , de o p t i m a l e giften op de slibhoudende grond van de W i e r i n g e r m e e r liggen hoog. In de l a a t s t e twee proefjaren was d a a r een h o e v e e l h e i d van 170 kg N p e r ha nodig om de m a x i m a l e o p b r e n g s t te v e r k r i j g e n en in het e e r s t e proefjaar was een v o o r r a a d van 250 kg N p e r ha nodig.
(6) De s a m e n h a n g van het p e r c e n t a g e 12/op m e t de s t i k s t o f h o e v e e l -heid was o v e r het a l g e m e e n even s t e r k of i e t s m i n d e r s t e r k dan éise van de o p b r e n g s t p e r plant.
(7)De o p t i m a l e giften voor het p e r c e n t a g e 12/op lagen over h e t a l -g e m e e n wat l a -g e r dan voor de totale o p b r e n -g s t .
(8) D a a r de c o r r e l a t i e van de o p b r e n g s t e n van de veldjes m e t o v e r b e m e s t i n g m e t de bepaalde stikstofhoeveelheden in s l e c h t s enkele g e v a l
-len m i n d e r s t e r k was dan de c o r r e l a t i e van de o p b r e n g s t e n z o n d e r over-b e m e s t i n g , m o e t de o v e r over-b e m e s t i n g m a a r in enkele gevallen duidelijk hebben g e w e r k t .
DE OPBRENGST EN HET STIKSTOFGEHALTE VAN H E T BLAD
Voordat de o v e r b e m e s t i n g in begin m e i werd u i t g e v o e r d , w e r d het o n d e r s t e blad b e m o n s t e r d . De v e r s c h i l l e n in stikstofgehalte d a a r i n zijn dus o . a . v e r o o r z a a k t door hoeveelheid en tijd van w i n t e r en v o o r j a a r s -b e m e s t i n g .
Bij het bepalen van de s a m e n h a n g t u s s e n o p b r e n g s t en stikstof g e -halte van het blad, n u m e r i e k en g r a f i s c h , bleek deze m a a r m a t i g te zijn (tabel VII). De beste samenhang voor de p r o e f r e s u l t a t e n van 1971 w e r d nog gevonden voor de gegevens van B r e e z a n d en v e r v o l g e n s voor die van E n s . De twee hoogste stikstoftrappen in de proeven in L i s s e en E n s gaven e x t r a hoge stikstofgehalten in het blad en duiden op o p b r e n g s t -daling door o v e r m a a t (fig. 8). De c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n w a r e n l a g e r dan die voor het v e r b a n d van o p b r e n g s t m e t de b e s c h i k b a r e stikstof-v o o r r a a d in de grond na de stikstof-v o o r j a a r s g i f t . H e t stikstofgehalte stikstof-van het blad in W i e r i n g e r w e r f vertoonde in de twee proefjaren m a a r één k e e r een s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a r e c o r r e l a t i e m e t de o p b r e n g s t b e p a l i n g e n . o p b r e n g s t in g / p l a n t 3 9 r 38 37 36 35 >• 34 33 32 A A A ft 2 Ä »rAA -Q a A ° fi a E n s B B T, T2 T , T« T5 T, T, T3 T, T5 • X O A D • X O A D I ' I I I I 2.50 2.60 2.70 2.80 290 300 3,10 320 3.30 3.40 3.50 3.60 3.70 7oN b l a d 4 / 5 / 7 1
F i g . 8. O p b r e n g s t per plant, u i t g e z e t tegen het stikstofgehalte van h e t blad o p 4 m e i 1971
T A B E L VII. C o l l e c t i e v e c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n van het v e r b a n d van p r o d u k t i e van tulp m e t stikstofgehalte van blad in m e i en dat van nieuwe bol B r e e z a n d o pb r en g s t / p l a n t % 12/op L i s s e o p b r e n g s t / p l a n t % 1 2 / o p E n s o p b r e n g s t / p l a n t % 12/op W i e r i n g e r w e r f o p b r e n g s t / p l a n t % 12/op W i e r i n g e r w e r i o p b r e n g s t / p l a n t % 12/op O v e r b e m e s -ting z o n d e r m e t z o n d e r m e t zonder m e t zonder m e t z e n d e r in et z o n d e r m e t z o n d e r m e t z o n d e r m e t N % blad 1969/ 1970/ 1970 1971 0 , 5 6 5 0,582 -0, 512 -0 , 7 1 6 0, 637 0,687 0S442 0 , 5 9 2 C\ 383 0 , 4 5 3 -m e t n u i t r a p z o n d e r m e t zonder m e t -0 , 5 6 5 0 , 5 6 3 0 , 5 8 8 -0 , 4 2 5 0, 691 -0,517 0 , 4 8 3 -0 , 4 -0 5 -0 , 7 1 6 0,757 0 , 7 1 8 -N % bol 1968/ 1969/ 1969 1970 0 , 8 9 6 0 , 8 0 0 0 , 8 7 5 0,867 0, 674 0 , 7 1 2 0,882 0,708 0, 633 -0 , 6 8 4 0 , 4 8 3 0 , 8 5 6 -0 , 8 9 -0 -0,661 0, 613 -0,451 0, 565 0,810 0,811 0,860 0, 577 0, 384 0,529 -0,411 0,702 -0,459 0,640 0 , 7 2 3 0,454 1970/ 1971 0 , 6 8 0 0 , 4 7 5 0 , 7 1 2 -0 , 8 4 -0 0,407 0,757 0S837 -0 , 7 7 5 -• 0 , 5 0 4 -0, 509 -0 , 7 8 5 0 , 7 0 3 0 , 8 6 2 0, 363 - = n i e t significant ( P > 0 , 10)
Voor het p e r c e n t a g e 12/op w e r d e v e n e e n s een m a t i g e s a m e n h a n g gevonden m e t het. stikstof gehalte van het o n d e r s t e blad in begin m e i .
De o p t i m a l e stikstofgehalten in het blad in 1971 (tabel VI) liggen wat l a g e r dan die in het v o r i g e jaar,. Het optimum ligt t u s s e n 3a 1% N
op de d r o g e stof voor de gegevens van E n s en 3S7% voor die van W i e
-r i n g e -r w e -r f .
H e t s t i k s t o f o n d e r z o e k v a n h e t t u l p e b l a d o v e r d e l a a t s t e t w e e p r o e f j a r e n s a m e n v a t t e n d k a n w o r d e n v a s t g e s t e l d .
(1) E r is een s a m e n h a n g t u s s e n o p b r e n g s t en stikstof g ehalte van h e t tulpeblad in begin m e i ; deze s a m e n h a n g is e c h t e r in bepaalde proef-j a r e n en op b e p a a l d e proefvelden m a a r matig»
(2) De s a m e n h a n g is volgens de b e r e k e n d e c o l l e c t i e v e c o r r e l a t i e -coëfficiënten m i n d e r s t e r k voor het stikstofgehalte van het blad dan voor de b e s c h i k b a r e stikstofhoeveelheid in de grond na de v o o r j a a r s b e m e s -t i n g .
(3) De o p t i m a l e stikstofgehalten lopen binnen de p r o e f j a r e n u i t e e n n a a r h e t proefveld en p e r proefveld worden voor de v e r s c h i l l e n d e proef-j a r e n n i e t dezelfde optima gevonden.
(4) De gevonden optima voor v i e r proefvelden en twee p r o e f j a r e n liggen t u s s e n 3, 1 en 4 , 0% N op de d r o g e stof» Voor de gegevens van
L i s s e is h e t l a a g s t e gevonden gehalte p r a k t i s c h o p t i m a a l .
(5) Ook m e t het p e r c e n t a g e 1 2 / o p is e r een v e r b a n d . Voor de g e -gevens van L i s s e k o m t voor beide p r o e f j a r e n duidelijk een dalende lijn n a a r v o r e n in het p e r c e n t a g e 1 2 / o p m e t t o e n e m e n d stikstof gehalte van h e t b l a d .
DE OPBRENGST EN H E T STIKSTOFGEHALTE VAN DE BOL
E r is een s a m e n h a n g t u s s e n de o p b r e n g s t in 1971 en het stikstof-gehalte van de nieuwe bol bij de o o g s t . De c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n zijn het hoogst voor de gegevens van B r e e z a n d en E n s (Tabel VII). Ook h e t p e r c e n t a g e l Z / o p is g e c o r r e l e e r d m e t het stikstofgehalte van de bol. Bij de gegevens van L i s s e komt een o p b r e n g s t d a l i n g bij de h o g e r e stik-stofgehalten van de bol duidelijk t o t uiting (fig. 9).
Zoals r e e d s is v a s t g e s t e l d , doet de o v e r b e m e s t i n g het stikstof-gehalte van de nieuwe bol over h e t a l g e m e e n s t i j g e n . Als deze stijging n i e t v e r g e z e l d gaat van een o p b r e n g s t s t i j g i n g door de o v e r b e m e s t i n g , zal de c o r r e l a t i e , n a a r is te v e r w a c h t e n , m i n d e r w o r d e n . In tabel VII is dit het geval voor de d r i e proefjaren in de W i e r i n g e r m e e r , m a a r het komt ook op de a n d e r e proefvelden v o o r , in de twee l a a t s t e proef-j a r e n in E n s en in het l a a t s t e proefproef-jaar in B r e e z a n d . % 12/op in aantal van opkomst CO 38 36 34 32 30 26 26 24 22 20 -T, • 1 Bc h h X o \ 1 e A X Lisse Ti o Ti h • X 1 Bi TI 0 1 T» ê A h fi 1 S o o X • 3 xo Ù 1 D D a X • • 1 ê S 1 • 1 M S À 0 • o S 1 090 1.00 1.10 1.20 1.30 1.40 1.50 1.60 1.70 1.80 ' / . N bol
F i g . 9. P e r c e n t a g e 12/op, u i t g e z e t tegen het stikstof gehalte van de nieuwe b o l .
De c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t e n t u s s e n o p b r e n g s t en stikstof gehalte van de bol zijn van dezelfde o r d e van grootte a l s die t u s s e n o p b r e n g s t en de stikstofhoeveelheden in de grond na de v o o r j a a r s g i f t .
Hoewel de uit de grafieken g e s c h a t t e optima uiteenlopen n a a r proefveld en p r o e f j a a r , liggen deze optima binnen v r i j nauwe g r e n z e n , z e k e r a l s dè gegevens van L i s s e van het proefjaar 1969/1970 buiten beschouwing w o r d e n gelaten (tabel VI). De o p t i m a l e gehalten liggen dan t u s s e n 1, 35 en 1, 70% N op de droge stof.
Het nut voor de p r a k t i j k van de gevonden s a m e n h a n g e n is n i e t zo g r o o t . A c h t e r a f kan m e n bij tegenvallende oogst nog n a g a a n , of dit h e t gevolg is van onvoldoende s t i k s t o f v o o r z i e n i n g .
S a m e n v a t t e n d k a n o v e r d e d r i e p r o e f j a r e n w o r d e n g e c o n c l u d e e r d :
(1) E r i s een v e r b a n d van o p b r e n g s t en p e r c e n t a g e 12/op m e t het s tik stof gehalte van de nieuwe bol bij de o o g s t .
(2) Dit v e r b a n d is h e t ene j a a r b e t e r dan het a n d e r e en op h e t ene proefveld duidelijker dan op het a n d e r e .
(3) Deze s a m e n h a n g is van dezelfde o r d e van g r o o t t e a l s de s a m e n hang t u s s e n o p b r e n g s t en b e s c h i k b a r e stikstofhoeveelheid na de v o o r -j a a r s g i f t .
(4) De gegevens van L i s s e v e r t o n e n in t e g e n s t e l l i n g m e t de a n d e -r e p-roefvelden een duidelijke daling in o p b -r e n g s t bij de hoge stikstof-g e h a l t e n .
(5) De v a s t g e s t e l d e optima lopen uiteen n a a r proefveld en n a a r z i c h t u s s e n
p r o e f j a a r , m a a r toch bevinden de gevonden optimaYvrij nauwe g r e n z e n bij u i t s l u i t i n g van de gegevens van L i s s e in 1 9 6 9 / 1 9 7 0 . De optima
liggen dan t u s s e n 1 , 3 5 - 1 , 7 0 % .
(6) Onder p r a k t i j k o m s t a n d i g h e d e n zou aan het s t i k s t o f g e h a l t e van de nieuwe bol kunnen w o r d e n n a g e g a a n of een tegenvallende o p b r e n g s t i n d e r d a a d m o e t worden t o e g e s c h r e v e n aan een onvoldoende stikstof-v o o r z i e n i n g .
SAMENVATTING
G e d u r e n d e d r i e j a r e n w e r d e n op v i e r p l a a t s e n stikstofbeme stings -p r o e v e n genomen bij de t u l -p . De stikstofhoeveelheid w e r d g e v a r i e e r d en de stikstof v e r d e e l d over een w i n t e r en v r o e g e v o o r j a a r s b e m e s -t i n g . Bovendien w e r d a l of n i e -t o v e r b e m e s -t in begin m e i .
Op het m o m e n t van de v o o r j a a r s b e m e s t i n g in midden f e b r u a r i -begin m a a r t en op dat van de o v e r b e m e s t i n g in -begin m e i w e r d de grond b e m o n s t e r d voor de bepaling van de b e s c h i k b a r e hoeveelheid stikstof en wel in d r i e l a g e n . In het begin van m e i w e r d het o n d e r s t e blad g e n o m e n voor o n d e r z o e k op stikstof, t e r w i j l na de oogst het s t i k s t o f g e -h a l t e van de nieuwe bol van een bepaalde ziftmaat w e r d v a s t g e s t e l d .
In dit v e r s l a g w o r d t de invloed van de b e m e s t i n g op h e t stikstof-, gehalte van blad en bol behandeld, t e r w i j l ook de s a m e n h a n g van deze g e h a l t e s en van de b e s c h i k b a r e h o e v e e l h e i d stikstof in de grond m e t de o p b r e n g s t en de k w a l i t e i t ( s o r t e r i n g ) w e r d b e s t u d e e r d .
H e t stikstofgehalte van het o n d e r s t e blad in m e i was gestegen o n d e r invloed van t o e n e m e n d e stikstofhoeveelheid, m a a r de v e r d e l i n g van de s t i k s t o f b e m e s t i n g o v e r w i n t e r en v o o r j a a r had m a a r een g e r i n g e invloed, die o v e r de twee p r o e f j a r e n niet gelijk w a s ,
H e t stikstof gehalte van de nieuwe bol na de oogst was gestegen door de s t i k s t o f b e m e s t i n g en in twee van de d r i e p r o e f j a r e n ook door de o v e r b e m e s t i n g in m e i . Over het a l g e m e e n was het gehalte h o g e r , n a a r m a t e een g r o t e r deel van de stikstof in het v o o r j a a r was gegeven in p l a a t s van vóór de j a a r w i s s e l i n g .
E r was p e r proefveld een goede s a m e n h a n g van stikstofgehalte van blad en bol m e t de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond in m i d -den f e b r u a r i - b e g i n m a a r t , v e r m e e r d e r d m e t de v o o r j a a r s g i f t en ook, m a a r s o m s in m i n d e r e m a t e , m e t de h o e v e e l h e i d b e s c h i k b a r e stikstof in de grond in m e i .
H e t v e r b a n d t u s s e n stikstofgehalte van het blad en dat van de bol na de oogst p e r proefveld v e r t o o n d e niet dezelfde helling en hetzelfde niveau voor proefvelden en p r o e f j a r e n .
E r w a s p e r proefveld m e e s t a l een s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a r e s a m e n -hang van o p b r e n g s t m e t de b e s c h i k b a r e hoeveelheid stikstof in de grond na de v o o r j a a r s g i f t , en ook, hoewel in h e t d e r d e p r o e f j a a r m i n d e r duidelijk, m e t de hoeveelheid b e s c h i k b a r e stikstof in de grond in begin m e i . Om de stikstofbehoefte van h e t gewas te peilen z a l een b e m o n s t e -r i n g van 0-40 cm gemiddeld h e t b e s t e zijn. De uit g-rafieken g e s c h a t t e optima liepen e c h t e r uiteen n a a r proefveld en p r o e f j a a r . Het o p t i m u m op het proefveld te L i s s e lag duidelijk l a g e r , de o p t i m a l e giften op de slibhoudende grond in de W i e r i n g e r m e e r w a r e n hoog. Ook m e t h e t p e r -centage 12/op w e r d een v e r b a n d gevonden, m a a r de o p t i m a l e giften w a r e n over het a l g e m e e n wat l a g e r dan voor de o p b r e n g s t . De s a m e n -hang t u s s e n o p b r e n g s t en stikstofgehalte van het o n d e r s t e blad in m é i was m i n d e r u i t g e s p r o k e n dan die t u s s e n o p b r e n g s t en b e s c h i k b a r e
stik-stofhoeveelheid in de grond. De gevonden optima, die u i t e e n l i e p e n n a a r proefveld en p r o e f j a a r , lagen t u s s e n 3, 1 en 4 , 0% N op de d r o g e stof. Voor de gegevens van L i s s e w a s h e t l a a g s t e gevonden gehalte p r a k t i s c h o p t i m a a l .
De s a m e n h a n g t u s s e n o p b r e n g s t en s tik stof gehalte van de nieuwe bol na de oogst was van dezelfde o r d e van grootte a l s die t u s s e n de o p -b r e n g s t en de -b e s c h i k -b a r e stikstofhoeveelheid in de grond«. De optima vielen binnen v r i j nauwe g r e n z e n en bij weglating van de gegevens van L i s s e van h e t p r o e f j a a r 1969/1970, w a a r m e t t o e n e m e n d e s t i k s t o f g e -halten spoedig een o p b r e n g s t d a l i n g o p t r a d , lagen deze optima t u s s e n 1, 35 en 1,70% N op de d r o g e stof. Bij tegenvallende o p b r e n g s t kan dus aan h e t stikstofgehalte van de nieuwe bol w o r d e n n a g e g a a n of e r s p r a k e i s g e w e e s t van een onvoldoende s t i k s t o f v o o r z i e n i n g .
B I J L A G E
E f f e c t v a n h o e v e e l h e i d e n t i j d s t i p v a n s t i k s t o f -b e m e s t i n g o p o p -b r e n g s t e n s o r t e r i n g v a n d e t u l p g e d u r e n d e d r i e p r o e f j a r e n o p v i e r p r o e f t u i n e n
I n l e i d i n g
In de tabellen 1 t / m 8 zijn de gemiddelden p e r behandeling w e e r gegeven voor de o p b r e n g s t p e r plant en het p e r c e n t a g e 1 2 / o p . De p r o e -ven zijn in tweevoud u i t g e v o e r d . De tabellen 9 en 10 ge-ven de r e s u l t a t e n w e e r van een globale s t a t i s t i s c h e toetsing in de v o r m van de F - w a a r d e , zijnde de verhouding t u s s e n de v a r i a n t i e van een behandeling en de r e s t v a r i a n t i e .
R e s u l t a t e n
P r o e f t u i n B r e e z a n d (tabel 1 en 2) -•
De o p b r e n g s t steeg onder invloed van de s t i k s t o f b e m e s t i n g , in h e t e e r s t e p r o e f j a a r was a l l e e n de l i n e a i r e component s t a t i s t i s c h b e -t r o u w b a a r . De o p -t i m a l e gif-t m o e -t -toen nog duidelijk boven 200 kg N p e r ha gelegen h e b b e n . De volgende twee p r o e f j a r e n w a s ook de k w a -d r a t i s c h e component b e t r o u w b a a r , in het l a a t s t e p r o e f j a a r gaf -de gift van 200 kg N p e r ha de hoogste o p b r e n g s t . De v e r d e l i n g van de s t i k
-stofbemesting over w i n t e r - en v o o r j a a r v e r o o r z a a k t e a l l e e n het e e r s t e p r o e f j a a r duidelijke o p b r e n g s t v e r s c h i l l e n , een g r o t e r e stikstofgift in h e t v o o r j a a r gaf een b e t e r r e s u l t a a t , T4 m e t 75% van de s t i k s t o f b e m e s ting was het b e s t e . In h e t d e r d e p r o e f j a a r was e r een s t a t i s t i s c h b e
-t r o u w b a r e i n -t e r a c -t i e -t u s s e n s-tiks-tofhoeveelheid en s-tik-te-tofverdeling: de h o o g s t e gift (300 kg N / h a ) w e r k t e nadelig a l s a l l e s of een groot deel- in h e t v o o r j a a r w e r d gegeven. De o v e r b e m e s t i n g in m e i had geen e f f e c t . E r was een s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a r e i n t e r a c t i e t u s s e n o v e r b e m e s t i n g en de k w a d r a t i s c h e component van de s t i k s t o f v e r d e l i n g in h e t tweede proef-j a a r : z o n d e r o v e r b e m e s t i n g was a l s in h e t e e r s t e p r o e f proef-j a a r T4 h e t
b e s t e , m e t o v e r b e m e s t i n g gaven nu T l en T 5 , t o t a l e giften in w i n t e r r e s p . v o o r j a a r , de hoogste o p b r e n g s t .
Het p e r c e n t a g e 12/op r e a g e e r d e in g r o t e lijnen op dezelfde w i j z e . Ook h i e r w e e r in het d e r d e p r o e f j a a r een i n t e r a c t i e t u s s e n s t i k s t o f h o e v e e l h e i d en v e r d e l i n g , m a a r nu m e t een duidelijke k w a d r a t i s c h e c o m -ponent: bij een h o g e r e stikstofhoeveelheid w o r d t een h o g e r p e r c e n t a g e
de w i n t e r was toegediend. E r was in het l a a t s t e proefjaar bovendien een s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a r e i n t e r a c t i e t u s s e n de l i n e a i r e stikstofcomponent en de o v e r b e m e s t i n g : o v e r b e m e s t i n g gaf bij de l a a g s t e stikstofgift in w i n t e r en/of v o o r j a a r een verhoging van het p e r c e n t a g e 12/op en bij de h o o g s t e stikstofgift een daling. Deze i n t e r a c t i e was in het tweede proef-j a a r a n d e r s o m , ziproef-j het n i e t s t a t i s t i s c h b e t r o u w b a a r .
/ ' P r o e f t u i n L i s s e (tabel 3 en 4) ~2-,-• ...•.,•••. "• ''".
De o p b r e n g s t w e r d b e n a d e e l d door giften boven 100 kg N / h a . De v e r d e l i n g van de stikstof over de twee tijdstippen w e r k t e h e t ene j a a r t e g e n g e s t e l d a a n die van h e t a n d e r e . In het j a a r 1969/1970 was het b e -t e r a l l e of de m e e s -t e s-tiks-tof in de w i n -t e r -te geven en in he-t volgende s e i z o e n in f e b r u a r i , en dan v o o r a l de hoge gift (Nlin.X T l i n . b e t r o u w -b a a r ) . In het p r o e f j a a r 1970/1971 w e r k t e o v e r -b e m e s t i n g in m e i gunstig bij de lage s t i k s t o f t r a p p e n en ongunstig bij de hoge t r a p p e n .
Het p e r c e n t a g e 12/op r e a g e e r d e op de stikstof op dezelfde wijze, m a a r de i n t e r a c t i e s w a r e n m i n d e r duidelijk^
P r o e f t u i n E n s (tabel 5 en 6)
De o p b r e n g s t w e r d door de stikstofhoeveelheid v e r h o o g d , in de twee l a a t s t e p r o e f j a r e n volgens een s t a t i s t i s c h z e e r b e t r o u w b a a r k w a -d r a t i s c h v e r l o o p .
De s t i k s t o f t r a p van 200 kg N / h a gaf de hoogste o p b r e n g s t . In het e e r s t e p r o e f j a a r w a s T2 h e t b e s t e , w a a r b i j 7 5% van de stikstof a l in de w i n t e r w e r d gegeven. Het volgend p r o e f j a a r was deze v e r d e l i n g ook het b e s t e , e c h t e r dit was s t a t i s t i s c h n i e t b e t r o u w b a a r aan te t o n e n . Wel was e r toen een b e t r o u w b a r e i n t e r a c t i e t u s s e n h o e v e e l h e i d en v e r d e l i n g : bij de g r o t e stikstofhoeveelheflen was het nadelig a l l e s of bijna a l l e s in het v r o e g e v o o r j a a r te geven. Dit kwam in h e t l a a t s t e p r o e f j a a r ook m i n of m e e r tot u i t i n g . O v e r b e m e s t i n g w e r k t e gunstig in het e e r s t e p r o e f j a a r bij de lage s t i k s t o f t r a p p e n , dit was in het p r o e f j a a r 1970/1971 ook nog bij de l a a g s t e s t i k s t o f t r a p h e t geval ( e e r s t g e n o e m d e Nlin.X o v e r b e m . -i n t e r a c t -i e s t a t -i s t -i s c h b e t r o u w b a a r en l a a t s t g e n o e m d e b-ijna b e t r o u w b a a r ) .
H e t p e r c e n t a g e 12/op w e r d door de t o e n e m e n d e stikstofhoeveelheid v e r h o o g d , in 1968/1969 tot en m e t de hoogste t r a p van 400 kg N p e r ha
