Gezondheidsambassadeurs aan zet : Een onderzoek naar het effect van ‘Project Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs

2

G

EZONDHEIDSAMBASSADEURS AAN ZET

Een onderzoek naar het effect van ‘Project Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs

Auteur:

Annemarije van de Weerd

Afstudeernummer: 2015108

Bachelor opleiding Voeding en Diëtetiek,

Hogeschool van Amsterdam

Periode:

september 2014- januari 2015

Publicatiedatum: februari 2015

3

G

EZONDHEIDSAMBASSADEURS AAN ZET

Een onderzoek naar het effect van ‘Project Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs

Auteur

Annemarije van de Weerd

Afstudeernummer 2015108

Studentnummer

500638024

Adres

Ottho Heldringstraat 220-4

1066 AZ Amsterdam

E-mail

annemarije@live.nl

Telefoonnummer +31 6 41 31 84 55

Opdrachtgever

HVA Lectoraat Gewichtsmanagement:

‘Project Gezond Slotermeer’

Praktijkbegeleider Lea den Broeder

Docentbegeleider Janne Mulders

Examinator

Yvonne Booij

4

V

OORWOORD

Voor mijn afstudeeropdracht van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de hogeschool van Amsterdam, heb ik deze scriptie geschreven.

Deze scriptie is een onderdeel van de evaluatie van het project ‘Gezond Slotermeer’. Binnen het project ‘Gezond Slotermeer’ worden bewoners uit de wijk opgeleid tot gezondheidsambassadeurs. In deze scriptie heb ik beschreven wat het effect is van het project op de ambassadeurs. Het project ‘Gezond Slotermeer’ valt onder het lectoraat Omgeving en Gezondheid.

Bij deze wil ik Janne Mulders bedanken voor alle tips die ik van haar kreeg. En ook Lea den Broeder, voor haar enthousiasme en alle nieuwe ideeën waar ze elke keer mee kwam. Jullie beiden wil ik bedankten voor alle tijd die jullie hadden of vrijmaakten om mee te denken. Ik kreeg altijd snel antwoord op mijn vragen.

In het achterliggende half jaar heb ik veel geleerd over het doen van kwalitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek is leuk, omdat je in gesprek gaat met allerlei mensen en echt luistert naar wat zij te zeggen hebben. Dit vind ik erg positief en waardevol. Er waren ook momenten dat het allemaal niet meer in mijn hoofd paste, maar met elke dag een stapje verder kwam het helemaal goed.

Verder heb ik het meedoen aan dit project als erg leuk ervaren. De gezondheidsambassadeurs zijn allemaal mensen met een eigen verhaal. Ze willen graag iets betekenen voor de wijk waarin ze wonen. Hier heb ik veel bewondering voor. Het gezondheidsfestival was voor mij persoonlijk wel één van de mooiste momenten. Dit omdat de dag zelf erg geslaagd was, de sfeer was goed en ontzettend mooi om te zien wat mensen in de buurt voor elkaar kunnen betekenen op het gebied van gezondheid. Hierbij wil ik ook de gezondheidsambassadeurs die ik mocht interviewen bedanken. Fijn dat het kon en dat jullie je verhalen met mij wilde delen.

Amsterdam, 2015

5

S

AMENVATTING

Achtergrond en doel: Dit onderzoek is een deel van de evaluatie van het project ‘Gezond Slotermeer’.

Binnen dit project worden bewoners uit de wijk opgeleid tot gezondheidsambassadeurs. In deze scriptie heb ik beschreven wat het effect van het project is op de gezondheidsambassadeurs.

Methode: Er is kwalitatief en kwantitatief onderzoek gedaan. Het kwalitatief onderzoek bestaat uit 5

interviews en uit observaties tijdens de focusgroepen, vergaderingen en het gezondheidsfestival. Met deze data is een analyse gedaan met behulp van het programma ‘Atlas.ti’. Het kwantitatieve deel bestaat uit een vragenlijst met vragen over persoonsgegevens en Sense of Coherence vragen, en een gezondheidsthermometer.

Resultaten: Resultaten laten zien dat gezondheidsambassadeurs de wijk Slotermeer na afloop van het

project als gezonder beoordelen dan bij het begin van het project. Verder is er bewustzijn gekomen over eigen gezondheid. De ambassadeurs hebben een breder netwerk en meer begrip voor elkaars cultuur gekregen. De gezondheidsbeleving is veranderd: met name een bredere en positievere kijk op gezondheid. Gezondheid is een thema dat zorgt voor verbinding. De Sense of Coherence blijkt hoger te zijn dan verwacht. (Gemiddelde Sense of Coherence = 66, N=22)

Conclusie en aanbeveling: Het project ‘Gezond Slotermeer’ heeft veel effect gehad op de

ambassadeurs. Voor voortgang van het project is goede communicatie van belang. Verder willen de ambassadeurs elkaar graag ontmoeten en praten over gezondheid met elkaar en met mensen in de wijk. Voor het trainen van een nieuwe groep ambassadeurs is het van belang om van tevoren duidelijkheid te geven over het doel. Ook is duidelijke communicatie van belang, zo mogelijk mondeling, in verband met veel verschillende culturen. Voor verder onderzoek is het interessant om te kijken naar verandering in de Sense of Coherence en, na vervolg van het project, nog een effectmeting te doen.

Trefwoorden: Effectmeting, Gezondheidsbevordering, Citizen Science, Burgerwetenschap, Sense of

Coherence. Gezond Slotermeer.

B

EGRIPPENLIJST

:

Gezondheidsambassadeurs: Vertegenwoordiger van gezondheid uit de wijk Slotermeer

Focusgroep: Bijeenkomst waarbij een groepsdiscussie gehouden wordt aan de hand van een bepaald thema in dit geval ‘Gezondheid’. Het doel van een focusgroep is de mening, beleving of visie van de deelnemers te horen.

Eigenwijks: Organisatie in Amsterdam Nieuw-West die zich bezighoudt met opbouwwerk in verschillende wijken van Nieuw-West.

Sense of Coherence: Dit is een theorie over het gevoel van samenhang dat mensen hebben in het leven. De theorie geeft een verklaring voor hoe mensen omgaan met spanningen en problemen die ze tegenkomen in het leven. Daarbij zijn drie onderdelen van belang namelijk: begrijpelijkheid, hanteerbaarheid en betekenis.

Citizen Science: Dit wordt ook wel burgerwetenschap genoemd. Het kan omschreven worden als ‘Het betrekken van het grote publiek in wetenschappelijk onderzoek door een bijdrage van burgers, in de vorm van intellectuele kennis en vaardigheden.

6

I

NHOUDSOPGAVE

Samenvatting ... 5 Begrippenlijst: ... 5 1. Inleiding ... 7 2. Theoretisch Kader ... 9 2.1 Burgerwetenschap ... 9 2.2 Sense of Coherence ... 10 3. Methode ... 13 3.1 Onderzoeksgroep ... 13 3.2 Kwalitatief onderzoek ... 14 3.3 Metingen ... 14

3.4 Analyse kwalitatieve data ... 17

4. Resultaten ... 18

4.1 Resultaten vragenlijst ... 18

4.2 Resultaten Analyse kwalitatieve data ... 19

5. Discussie ... 25

5.1 Resultaten ... 25

5.2 Beperkingen van de studie ... 26

6. Conclusie ... 27

7. Aanbevelingen ... 28

7.1 Aanbevelingen voor voortgang project ... 28

7.2 Aanbevelingen voor eventueel hetzelfde project in andere wijk/stad ... 28

Literatuurlijst ... 29

Bijlagen ... 30

Bijlage 1: Codering van Sense of Coherence ... 30

Bijlage 2: Interviewprotocol ... 31

Bijlage 3: Codeboek Atlas.ti ... 32

Bijlage 4 Voorbeeld uitwerking transcript Interview ... 33

Bijlage 5 Voorbeeld uitkomst Atlas.ti ... 35

7

1. I

NLEIDING

A

ANLEIDING VAN HET PROJECT

‘G

EZOND

S

LOTERMEER

’

Slotermeer is een ruime groene wijk in Amsterdam. In vergelijking met de rest van de stad is Slotermeer een wijk met veel gezondheidsproblemen. Dit blijkt uit de Amsterdamse gezondheidsmonitor 2012, die uitgevoerd is door GGD Amsterdam. Uit de factsheet van de gezondheidsmonitor 2012, blijkt dat het aantal mensen met overgewicht, psychische problemen, diabetes, eenzaamheid en depressieve gevoelens, hoger ligt dan in de rest van Amsterdam. Ook hebben de mensen in Slotermeer weinig lichaamsbeweging en is het aantal rokende mensen hoger dan in andere wijken van Amsterdam. Wat opvalt, is dat de mensen hier zichzelf een lager rapportcijfer geven voor gezondheid dan inwoners van de rest van Amsterdam. Hieruit blijkt dat de bewoners zichzelf ook in mindere mate gezond voelen. De leefbaarheid van de wijk Slotermeer is de afgelopen jaren afgenomen ten opzichte van de rest van het stadsdeel Nieuw‐West.(1)

Het project ‘Gezond Slotermeer’ is gestart naar aanleiding van een vraag vanuit de gemeente. Die had het idee dat de activiteiten die de gemeente organiseerde op het gebied van gezondheid, niet aansloten bij de behoefte van de bewoners van Slotermeer. Daarom heeft de gemeente gevraagd om een project, waarbij de bewoners zelf met initiatieven zouden komen om de gezondheid te verbeteren. Dit voorstel is gerealiseerd en kreeg de naam ‘Gezond Slotermeer’. Het project werkt ‘bottum up’ in plaats van ‘top down’. Dit houdt in dat buurtbewoners zelf een stem hebben en met ideeën gaan komen. Het wordt niet van boven opgelegd, omdat dat in deze wijk niet bleek te werken.

P

ROJECT

‘

GEZOND

S

LOTERMEER

’

Voor het project ‘Gezond Slotermeer’ worden bewoners uit de wijk opgeleid tot gezondheidsambassadeurs. Iedere ambassadeur gaat vervolgens met groepen mensen, vanuit zijn of haar eigen netwerk, in gesprek over het thema ‘gezondheid’. Het doel van het project is om het thema ‘gezondheid’ onder de aandacht te brengen, de bewustwording van gezondheid op gang te brengen en ideeën te verzamelen om de gezondheid in de wijk te verbeteren. De ambassadeurs gingen ook zelf aan de slag met het bedenken en organiseren van een Gezondheidsfestival in wijkcentrum ‘De Honingraat’. Dit festival was op 25 oktober. Tijdens dit festival konden alle bewoners en ambassadeurs hun initiatieven op het gebied van gezondheid presenteren aan bewoners en aan de wijkprofessionals.(2)

Het project is een samenwerking tussen diëtistenpraktijk ‘De Zoete Appel’, Boot HvA, het RIVM, HVA lectoraat ‘Omgeving en Gezondheid’ en Eigenwijks. Eigenwijks is een organisatie die zich bezighoudt met opbouwwerk in de wijk. Het project wordt gefinancierd door het stadsdeel Nieuw-West.

D

IT ONDERZOEK

Deze afstudeerscriptie is een deel van de evaluatie van het project ‘Gezond Slotermeer’. Mijn deel gaat over het effect van dit project op de Gezondheidsambassadeurs. Het project is uniek en nog niet eerder uitgevoerd op deze manier. Het is daarom van belang dat er een goede evaluatie plaatsvindt.

De Gezondheidsambassadeurs zijn belangrijk in dit project. Ze fungeren als onderzoekers van gezondheid en participeren op die manier in burgerwetenschap. Hierover wordt meer uitleg gegeven in mijn theoretisch kader. Om Gezondheidsambassadeur te worden, hebben de ambassadeurs een training

8 gehad, waarbij ze geleerd hebben hoe ze in gesprek kunnen gaan over gezondheid. Ze kregen hiervoor op het gezondheidsfestival een ‘Certificaat van Deelname’. De verwachting is dat dit project effect zal hebben op de Sense of Coherence van de ambassadeurs. Dit wordt uitgelegd in het theoretisch kader. De vraag is wat de ambassadeurs hebben aan dit project, wat ze ervan leren en of ze veranderen door deelname aan het project. De doelstelling en probleemstelling zijn daarom als volgt:

Doelstelling

Binnen 20 weken weet ik wat het effect van het project ‘Gezond Slotermeer’ tot nu toe is op de Gezondheidsambassadeurs en op hun Sense of Coherence, en welke invloed de ambassadeurs denken te hebben op de wijk door middel van interviews, vragenlijsten en observaties.

Probleemstelling

Welk effect heeft het project ‘Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs?

Deelproblemen

- Hoe meet je het effect van een interventie?

- Wie zijn de Gezondheidsambassadeurs en wat is hun rol binnen het project ‘Gezond Slotermeer? - Welke effecten heeft het project volgens de ambassadeurs op henzelf?

- Welk effect heeft het project ‘Gezond Slotermeer’ op de Sense of Coherence van de ambassadeurs?

- Is er door het project ‘Gezond Slotermeer’ iets veranderd bij de ambassadeurs op het gebied van voeding?

- Welk effect denken de ambassadeurs te hebben in de wijk op het gebied van gezondheid?

L

EESWIJZER

:

Als eerste is er het theoretisch kader beschreven, van waaruit dit onderzoek is uitgevoerd. In hoofdstuk drie is de methode beschreven om het effect van het project ‘Gezond Slotermeer’ te meten. In hoofdstuk vier zijn de resultaten en analyse van de resultaten weergegeven. In de hoofdstukken 5,6 en 7 zijn de discussie, conclusie en aanbevelingen te lezen.

9

2. T

HEORETISCH

K

ADER

Ik heb literatuuronderzoek gedaan om theoretisch onderbouwd het effect van het project ‘Gezond Slotermeer’ te kunnen meten. In dit theoretisch kader is omschreven wat Citizen Science inhoudt. Citizen Science betekend in het Nederlands ‘burgerwetenschap’. In de rest van dit onderzoek zal gesproken worden over burgerwetenschap. Hieronder is beschreven wat in de literatuur bekend is over de effecten van burgerwetenschap. Als tweede zal er ingegaan worden op de theorie van Sense of Coherence. In dit onderzoek wordt gekeken wat de Sense of Coherence is bij de ambassadeurs en welke invloed het project ‘Gezond Slotermeer’ daarop heeft. Als laatste zal het belang van deze theorieën voor het onderzoek beschreven worden.

2.1

B

URGERWETENSCHAP

Burgerwetenschap kan omschreven worden als ‘Het betrekken van het grote publiek in wetenschappelijk onderzoek door een bijdrage van burgers, in de vorm van intellectuele kennis en vaardigheden’.(3)

Burgerwetenschap heeft, naast dat het zorgt voor wetenschappelijke data en kennis, voordelen voor de burgers zelf. Dit zijn voordelen op verschillende vlakken. Het geeft hen kennis en inzicht over wetenschappelijk onderzoek. Verder versterkt het de verbindingen tussen de omgeving en de burgers: het onderzoek vindt vaak plaats in hun eigen omgeving, wat ervoor zorgt dat burgers meer verbinding krijgen met hun omgeving. Dit geldt ook op sociaal gebied. De sociale infrastructuur verbetert door het gebruik burgerwetenschap: de zelfeffectiviteit en empowerment van de burgers neemt toe. Als laatste zorgt het burgerwetenschap voor verandering van attitudes, normen en waarden.(4) Bovenstaande voordelen hebben weer effect op de Sense of Coherence. Dit alles zorgt voor actieve betrokkenheid van burgers bij het beleid op het gebied van gezondheid. Zie voor een schematisch overzicht figuur 1.(5)

10

2.2

S

ENSE OF

C

OHERENCE

Om de theorie over Sense of Coherence te begrijpen, zal ik eerst iets vertellen over de bedenker van deze theorie en over zijn manier van kijken naar gezondheid.

De Israëlisch-Amerikaanse onderzoeker Antonovsky deed onderzoek naar stress, gezondheid en welzijn. Antonovsky is bekend om zijn theorie over gezondheid en ziekte, die hij ‘Salutogenese’ noemde. Salutogenese is een positieve manier van kijken naar gezondheid. (6) Het richt zich niet op hoe ziekte ontstaat(pathogenese) maar op de oorsprong van gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven. Antonovsky maakte een gezondheids-continuüm. Dit is een lijn die hij de ease/disease continuüm noemde. De lijn loopt van het ontbreken van gezondheid (H-) naar een hele goede gezondheid (H+). Ieder persoon zit ergens op deze lijn. Elke dag zijn er stressoren in het leven, waardoor spanning kan ontstaan. Er zijn twee mogelijk gevolgen van deze spanning: iemand kan ziek worden en op de lijn naar links verschuiven(H-), of iemand blijft gezond en verschuift op de lijn naar rechts (H+). Zie figuur 2 voor een overzicht.(7)

Uit Antonovsky ’s onderzoek blijkt dat interne en externe hulpbronnen belangrijk zijn om gezondheid te ervaren. Interne bronnen zijn bijvoorbeeld: kennis, zelfvertrouwen en positieve levenservaringen. Externe bronnen zijn bijvoorbeeld: onderwijs, sociale zekerheid en een groene omgeving. De manier waarop mensen met deze hulpbronnen omgaan, noemde Antonovsky ‘Sense of Coherence’.(8)

Sense of Coherence is een manier waarop mensen om kunnen gaan met spanning. De theorie over Sense of Coherence was een antwoord op de vraag waarom sommige mensen, ongeacht de grote stressvolle situaties en de ernstige ontberingen, toch gezond blijven en anderen niet. Die vraag werd gesteld naar aanleiding van een onderzoek bij vrouwen in de menopauze, die extreme stressvolle dingen hadden meegemaakt in hun leven. Er waren zelfs vrouwen bij die de holocaust hadden overleefd. Antonovsky was geïntrigeerd door het feit dat het mogelijk was dat sommige van deze vrouwen in staat waren om weer lief te hebben, de gewone dingen van het leven te doen. Dat ze weer sociale relaties konden aangaan en het dagelijks leven van familie en werk weer oppakten’. Antonovsky heeft deze vrouwen geïnterviewd en aan de hand daarvan heeft hij de theorie over de Sense of Coherence bedacht. De vrouwen waren in staat om in nieuwe situaties te reflecteren en conclusies te trekken, gebaseerd op hun eerdere levenservaringen. Het gevolg was dat zij op een flexibele manier hun leven weer oppakten, in een constructieve en waardevolle richting, die ten goede kwam aan hun gezondheid.(7)

11 Antonovsky ‘s definitie van Sense of Coherence is de volgende:

"A global orientation that expresses the extent to which one has a pervasive, enduring though dynamic feeling of confidence that [1] the stimuli deriving from one's internal and external environments in the course of living are structured, predictable and explicable; [2] the resources are available to one to meet the demands posed by these stimuli; and [3] these demands are challenges, worthy of investment and engagement."(9)

In het Nederlands vertaald staat er ongeveer het volgende:

‘Een globale oriëntatie die tot uitdrukking brengt in welke mate iemand een sterk, duurzaam en dynamische gevoel van vertrouwen [1] heeft, dat de prikkels, afkomstig uit iemands interne en externe omgeving, tijdens het leven gestructureerd, voorspelbaar en verklaarbaar zijn; [2] er zijn bronnen beschikbaar voor iemand om te kunnen dealen met de eisen die horen bij de prikkels; [3]en deze eisen zijn uitdagingen, die het waard zijn om in te investeren en betrokken bij te raken.

De definitie hierboven bestaat uit drie onderdelen: In het Engels is dit in drie termen samen te vatten namelijk: comprehensibility, manageability en meaningfullness. Hieronder zijn de termen uitgeschreven en zo worden ze in de rest van het onderzoek ook gehanteerd.

1. Begrijpelijkheid: dit gaat erover of je vertrouwen hebt dat dingen gebeuren op een ordelijke en voorspelbare manier, dat je het gevoel hebt dat je gebeurtenissen in het leven kunt begrijpen en enigszins kunt voorspellen hoe het in de toekomst zal gaan.

2. Hanteerbaarheid: hierbij gaat het erom of je vaardigheden, het vermogen, steun of de hulp hebt om te dealen met spanning. Verder gaat het over de controleerbaarheid en beheersbaarheid van dingen.

3. Betekenis: een geloof dat dingen in het leven interessant zijn, een bron van voldoening. Verder gaat het erom dat er een goede reden of doel is in je leven om je druk over te maken

Volgens Antonovsky hangt Salutogenese af van de mate waarin iemand Sense of Coherence, ofwel gevoel van samenhang ervaart. Zijn onderzoek, en later vele andere onderzoeken laat zien dat een sterke Sense of Coherence een positieve gezondheid kan voorspellen. Helaas is Antonovsky tijdens zijn onderzoek overleden en heeft daardoor zijn theorieën niet helemaal kunnen uitwerken. Andere onderzoekers hebben het werk van Antonovsky voortgezet en er is al veel onderzoek gedaan naar Sense of Coherence en salutogenese.(10)

Er is een systematic review gedaan naar de relatie tussen gezondheid en de Sense of Coherence. In dat onderzoek zijn 458 wetenschappelijke publicaties en 13 proefschriften tussen 1992 en 2003 belicht. Uit het daarover verschenen artikel blijkt dat Sense of Coherence een belangrijke relatie heeft met gezondheid. Hoe sterker de Sense of Coherence, hoe lager het aantal subjectieve klachten en symptomen van een ziekte. Sense of Coherence is sterk gerelateerd aan ervaren gezondheid, in het bijzonder geestelijke gezondheid. Verder lijkt het erop dat Sense of Coherence de gezondheid kan voorspellen. Ook is het een goede manier om gezondheid te bevorderen. Het is een bron die de veerkracht versterkt en zorgt voor positief gevoel van gezondheid. Volgens de samenstellers van het review wordt bij gezondheidsbevordering nog veel te weinig gebruik gemaakt van salutogenese. (11) Zoals hierboven beschreven is Sense of Coherence een belangrijke bron van veerkracht en zorgt het voor een positief gevoel van gezondheid. In Slotermeer vinden mensen zichzelf, in vergelijking met de

12 rest van Amsterdam, ongezonder. Vooral op het gebied van mentale gezondheid zijn er veel problemen, zoals depressie. Sense of Coherence heeft een positief verband met de mentale gezondheid. Het is belangrijk dat ambassadeurs goed kunnen omgaan met problemen en stress die zij ervaren rondom gezondheid. Daarom is het bij dit onderzoek van belang om te kijken wat de Sense of Coherence nou eigenlijk is bij ambassadeurs. De ambassadeurs wonen in een wijk waar de sociaal economische status laag is. Uit literatuur is bekend dat een lage sociaaleconomische status vaak samenhangt met lage Sense of Coherence. Het is interessant of dit verband ook geldt voor de ambassadeurs.(1,15)

Het beschreven theoretisch kader is gebruikt bij het ontwikkelen van mijn interviewprotocol en voor het codeboek voor de analyse. Hierover is meer te vinden in het hoofdstuk methodiek.

13

3. M

ETHODE

3.1

O

NDERZOEKSGROEP

De onderzoeksgroep bestaat uit ambassadeurs van het project ‘Gezond Slotermeer’. Zij wonen allemaal in de wijk Slotermeer. De werving van de ambassadeurs is gedaan door Eigenwijks, een organisatie die zich bezighoudt met opbouwwerk in de wijk Slotermeer. Deze organisatie heeft veel contacten in de buurt en was daardoor in staat om de juiste mensen te bereiken. Wel was het moeilijk om mannen te werven, uiteindelijk hebben vijf mannen zich aangemeld. Binnen de groep ambassadeurs is naar verhouding een grote groep Marokkaanse vrouwen. Deze vrouwen zijn niet-werkende moeders. De uiteindelijke groep ambassadeurs bestond uit 22 deelnemers die meegedaan hebben aan de focusgroepen én aan de training. De groep is erg divers en de leeftijden variëren van 21 tot 74, de gemiddelde leeftijd is 45 jaar. De groep bestaat uit drie mannen en 19 vrouwen. (zie ook tabel 1, waar ook de gegevens over opleiding zijn weergegeven. )

Bij het begin van het project waren er 28 deelnemers. Vier deelnemers waren aanwezig bij de focusgroepen en zijn niet doorgestroomd naar de training. Twee deelnemers zijn afgevallen door stage of gezondheidsredenen. Er bleven daardoor 22 deelnemers over.

TABEL 1 GESLACHT, ONDERWIJS EN LEEFTIJD

Werk

Negen ambassadeurs gaven aan dat ze huisvrouw zijn, waarvan er vier daarnaast vrijwilligerswerk doen. Twee ambassadeurs zijn werkloos, één heeft een bijstandsuitkering. Vijf ambassadeurs werken een gedeelte van de week. Drie ambassadeurs zijn met pensioen en twee ambassadeurs zijn student.

Aantal (N=22) Procenten (%) Sekse Man 3 14% Vrouw 19 86% Onderwijs: Lager(t/m LBO) 2 9% Middelbaar(Voorgezet onderwijs, MBO) 13 60% Hoger (HBO) 3 14% Universitair(WO) 4 18% Leeftijd: 21-30 jaar 4 18% 31-40 jaar 5 23% 41-50 jaar 8 36% 51-60 jaar 1 5% 61 jaar en ouder 4 18%

14

Inkomen

De groep ambassadeurs heeft gemiddeld een inkomen tussen 1001 en 1350 euro per maand. Drie ambassadeurs hebben een inkomen < 1000 euro per maand. Hierbij moet vermeld worden dat van acht ambassadeurs geen maandinkomen bekend is, omdat ze het niet willen zeggen of niet weten.

Woonsituatie

Meer dan de helft, 12 ambassadeurs, wonen met partner en kinderen. Zeven ambassadeurs wonen alleen. De overige drie ambassadeurs wonen alleen met kinderen.

Afkomst

De ambassadeurs spreken allemaal Nederlands. De niveaus verschillen wel van elkaar, ze kunnen niet allemaal goed Nederlands lezen. 10 ambassadeurs komen uit Marokko, drie uit Turkije en acht uit Nederland. De overige ambassadeurs komen uit Indonesië, Zuid-Soedan en Duitsland. Alle ambassadeurs wonen al minimaal 10 jaar in Nederland.

Alle ambassadeurs hebben een nummer gekregen, zodat hun privacy gewaarborgd blijft. Bij de analyse zullen citaten dan ook aangegeven worden met een nummer.

3.2

K

WALITATIEF ONDERZOEK

Het grootste gedeelte van dit onderzoek is kwalitatief onderzoek. Hier is voor gekozen, omdat dit soort onderzoek diepgaande informatie geeft. Door interviews en observatie kun je te weten komen wat de motivaties, meningen en wensen van de doelgroep zijn. Bij interviews is er een mogelijkheid om door te vragen en dieper op onderwerpen in te gaan. Bij het project ‘Gezond Slotermeer’ gaat het er ook om dat de bewoners een stem krijgen. Daarom is kwalitatief onderzoek heel geschikt voor dit onderzoek. Bij kwalitatief onderzoek is het van belang te noemen dat de blik waarmee de onderzoeker kijkt altijd gekleurd is. In mijn geval is het belangrijk om te weten dat ik jong, 21 jaar, ben en van Nederlandse afkomst. Wel woon ik zelf in Slotervaart, een wijk naast Slotermeer, waardoor ik ongeveer weet wat er speelt in een wijk als Slotermeer.

3.3

M

ETINGEN

Er zijn verschillende methodes gebruikt om het effect op de ambassadeurs te meten. Allereerst is er literatuur bestudeerd om te kijken welke theorieën en mogelijkheden er waren om het effect van een interventie te meten. De resultaten hiervan zijn verwerkt in het theoretisch kader.

Ik ben tijdens mijn onderzoeksperiode betrokken geweest bij allerlei facetten van het onderzoek. Dit houdt in dat ik aanwezig was bij vergaderingen en activiteiten die betrekking hadden op het project. Mijn onderzoek is gebaseerd op een totaalbeeld, dat ik onderbouwd heb door verschillende onderzoeksmethoden te gebruiken. Ik heb gebruikgemaakt van observaties, interviews en vragenlijsten om iets te zeggen over het effect van het ‘Project Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs. Ik heb gedurende mijn onderzoek tevens een logboek bijgehouden. In dit logboek noteerde ik alles wat mij opviel, welke vragen er in mijn hoofd zaten en waarom ik bepaalde beslissingen heb genomen. Dit geeft mij inzicht in mijn eigen denkstappen tijdens het project. Ook gebruik ik het bij het schrijven van deze scriptie.

15

3.3.1.

L

ITERATUURONDERZOEK

Om een theoretisch kader te kunnen vormen, heb ik literatuur gelezen over de onderwerpen Citizen Science en Sense of Coherence. De literatuur die is gebruikt, is beschikbaar gesteld door mijn begeleidster Lea den Broeder. Verder is er, om de Sense of Coherence te vergelijken met bestaande literatuur gebruikgemaakt van de database op de site Salutogenesis.hv.se. Dit is een database waar wetenschappelijk onderzoek over Sense of Coherence is verzameld. Er is hier naar artikelen gezocht die de Sense of Coherence gemeten hebben met de SOC-13 schaal.

3.3.2

O

BSERVATIE

Focusgroepen

Er zijn aan het begin en aan het eind van het project focusgroepen gehouden over het thema ‘gezondheid’. Er werden per moment drie focusgroepen gehouden. Dit zodat de groepen niet te groot werden en omdat niet alle ambassadeurs op hetzelfde tijdstip konden. De eerste drie focusgroepen zijn geleid door Lea den Broeder. De andere drie door de trainers van de training die de ambassadeurs kregen. De trainers zijn: Mieke Schoenmaker en Willy Scharwachter. Van alle focusgroepen zijn video-opnames gemaakt. De eerste focusgroepen heb ik terug gekeken, omdat ik nog niet betrokken was bij het project toen zij zijn gehouden. De tweede focusgroepen heb ik bekeken via een videoverbinding in een naastgelegen zaal, zodat er nog vragen gesteld konden worden indien er dingen niet duidelijk waren.

Er is gekozen voor een niet of nauwelijks participerende observatie, zodat de ambassadeurs niet beïnvloed werden door de aanwezigheid van de onderzoekers. Ook werd er een ongestructureerde observatie gebruikt en is er een verslag gemaakt van de observaties. In dit verslag is opvallend gedrag beschreven. Verder zijn er samenvattingen gemaakt van de focusgroepen. Deze zijn meegenomen bij het analyseren en coderen van de interviews.

Gezondheidsfestival

Het project werd afgesloten met een gezondheidsfestival, waar de gezondheidsambassadeurs en ik ook aanwezig waren. Ik heb op deze dag rondgelopen, van alles gezien en met de ambassadeurs gepraat. Ook ben ik bij de voorbereidingsvergaderingen voor het festival aanwezig geweest, waar ook enkele ambassadeurs bij aanwezig waren. De dingen die ik gehoord en gezien heb op die dag en tijdens de voorbereiding worden ook meegenomen in mijn resultaten.(zie bijlage 6) De ervaringen naar aanleiding van de vergaderingen heb ik opgeschreven in mijn logboek.

Projectteamvergaderingen

Als onderzoeker ben ik aanwezig geweest bij de vergaderingen van het projectteam. Bij de vergaderingen waren alle betrokken partijen van het project aanwezig. In deze vergaderingen werd de voortgang van het project besproken. In deze vergaderingen heb ik een bijdrage geleverd door mijn bevindingen tot dan toe te delen met het projectteam. Daarnaast was ik daar ook om te horen welke zienswijze het projectteam had op de voortgang van het project.

3.3.3I

NTERVIEWS

Er zijn vijf diepte interviews gehouden, die zijn gebruikt om de uitkomsten uit de focusgroepen te toetsen en te verdiepen. De ambassadeurs zijn individueel geïnterviewd. Eén interview vond plaats in het huis van de wijk, de overige vier interviews vonden plaats bij mensen thuis. Er is geprobeerd om de diversiteit die ook in de groep ambassadeurs is te behouden.

16 Van tevoren is er een interviewprotocol opgesteld. Dit interviewprotocol is te vinden in bijlage 2. De interviewvragen zijn opgesteld aan de hand van de deelvragen van dit onderzoek. Het interview is opgedeeld in drie delen:

1. Effect van het project op de ambassadeurs 2. Effect van het project op ervaren gezondheid 3. Invloed van het project op de wijk

Er is gebruikgemaakt van een half gestructureerd interview, omdat de geïnterviewde vaak zelf met interessant thema’s kwamen. Bij een half gestructureerd interview is het mogelijk om door te vragen. Daardoor krijg je een rijke dataverzameling. Van de interviews zijn transcripten gemaakt, een voorbeeld van een interview is te vinden in bijlage 4.

3.4.V

RAGENLIJST

Tijdens de eerste focusgroepen, is er een vragenlijst van het RIVM afgenomen. Dit was de 0-meting. De vragenlijst bestond uit vier onderdelen: algemene informatie, de gezondheidsthermometer, gevalideerde Sense of Coherence vragen en gevalideerde Health Literacy vragen. Hieronder meer over de Sense of Coherence gerelateerde vragen en de gezondheidsmeter. Het laatste onderwerp Health Literacy is niet meegenomen in dit onderzoek omdat het onderzoek dan te breed zou worden. De verwachting was dat op het gebied van Health Literacy in deze korte tijd geen verandering zou optreden. Dezelfde vragenlijst is nog een keer afgenomen tijdens de evaluatiebijeenkomst. Helaas was die toen niet goed geprint, waardoor de vragen met betrekking tot Sense of Coherence niet zijn ingevuld. De vragenlijst is daarom een week na de evaluatiebijeenkomst per post naar de ambassadeurs gestuurd, zodat zij alsnog de vragen in konden vullen. De resultaten van zeven vragenlijsten zijn verwerkt. Verder zijn de kwalitatieve data gebruikt om aspecten van de Sense of Coherence te ondersteunen.

I

NDELING VRAGENLIJST

:

ALGEMENE INFORMATIE

Het eerste onderdeel geeft informatie over de ambassadeurs zelf. De antwoorden zijn hierboven bij ‘Onderzoeksgroep’ beschreven.

GEZONDHEIDSTHERMOMETER

Als tweede moesten de ambassadeurs op een gezondheidsthermometer aangeven in hoeverre zij zichzelf en de wijk gezond vonden op dat moment. De gezondheidsmeter is een thermometer, waarbij op een schaal van 1 tot 10 aangegeven kan worden in hoeverre de bewoners zichzelf en de wijk gezond vinden.

SOC VRAGEN

Het derde onderdeel bestond uit vragen over de Sense of Coherence. De ambassadeurs moesten, op een schaal van 1-7 invullen in hoeverre zei het eens waren met een stelling.

Er is gebruikgemaakt van de gevalideerde Nederlandse SOC-13 schaal.(1) Voor het gebruik van de vragenlijst gelden bepaalde voorwaarden er is daarom toestemming voor het gebruik hiervan gevraagd aan de erven van Antonovsky door Lea den Broeder. De vragenlijst bestaat uit 13 vragen, die horen bij de drie subgroepen van de Sense of Coherence schaal. In de tabel in bijlage 1 is te zien welke vraag hoort bij welke subgroep van de SOC. De SOC bestaat uit drie subgroepen: C=comprehensibility, MA=manageability, ME=meaningfullness. Er zullen een gemiddelde SOC score per subgroep en het totale gemiddelde berekend worden.(5)

17

3.4

A

NALYSE KWALITATIEVE DATA

Onder de kwalitatieve data vallen: - Observatieverslag focusgroepen

- Transcripten van de tweede focusgroepen - 5 interviews

- Aantekeningen van vergaderingen - Verslag van het Gezondheidsfestival

Voor het analyseren van bovenstaande data heb ik gebruikgemaakt van het programma ‘Atlas.ti’. Dit is een coderingsprogramma speciaal ontwikkeld is voor kwalitatief onderzoek en waarin je kwalitatieve data systematisch kunt verwerken. Door middel van codes worden uitspraken en aantekeningen worden gegroepeerd. Voor dit onderzoek is een codeboek gemaakt, wat is te vinden in bijlage 3. Aan de hand van dit codeboek zijn de kwalitatieve data gecodeerd. Zelf heb ik de kwalitatieve data na de eerste codering opnieuw doorgelezen om mijn inzichten verder te ontwikkelen. Lea den Broeder is tweede codeur in dit onderzoek. Zij heeft per code de output nagelopen en gekeken of er juist gecodeerd is. Vervolgens hebben we de verschillen bekeken en besproken. Een voorbeeld van de output is te vinden in bijlage 5.

18

4. R

ESULTATEN

4.1

R

ESULTATEN VRAGENLIJST

Gezondheidsthermometer

De gemiddelden zijn cijfers op een schaal van 1 tot 10. Zoals te zien in tabel 2, zijn de ambassadeurs positiever gaan denken over de wijk, er is een toename van 1.29 op een schaal van 10. Bij het denken over de eigen gezondheid is een zeer kleine toename van 0.24.

TABEL 2: UITKOMSTEN GEZONDHEIDSMETER

N = 17 Eigen gezondheid Gezondheid van de wijk Verschil eigen gezondheid met wijkgezondheid Gem. Meetmoment 1 6,88 4,93 1.95 Gem. Meetmoment 2 7,12 6,22 0,9

Verschil tussen gem. 1 en 2 + 0,24 + 1.29

Sense of Coherence vragen

Hieronder zijn de gemiddelde uitkomsten te vinden per deelonderwerp van Sense of Coherence. In tabel 3 de gemiddelden van de uitkomsten van meetmoment 1, op een schaal van 1 tot 7. In tabel 4 zijn de gemiddelden weergegeven van meetmoment 1 in vergelijking met meetmoment 2. Bij meetmoment 2 zijn er maar 7 vragenlijsten teruggekomen. De vergelijking is gemaakt met deze 7 respondenten bij meetmoment 1 en meetmoment 2.

TABEL 3: UIKOMSTEN SENSE OF COHERENCE MEETMOMENT 1

N= 22 Gemiddelde SOC score meetmoment 1 Begrijpelijkheid 24,5/5 = 4.9

Hanteerbaarheid 18,8/4 = 4,7

Betekenis 22.7/4 = 5.7

Totaal gemiddelde 66.0 /13 = 5.1

TABEL 4 UITKOMSTEN SENSE OF COHERENCE VERSCHIL MEETMOMENT 1 & 2

N= 7 Gemiddelde SOC score meetmoment 1

Gemiddelde SOC score meetmoment 2 Verschil meetmoment 1en 2 Begrijpelijkheid 26.8/5=5.4 24.9/5= 5 - 0.4 Hanteerbaarheid 20.2/4=5.1 18.1/4= 4.5 - 0.6 Betekenis 22.7/4 = 5.7 21.7/4= 5.4 - 0.3 Totaal gemiddelde 70.7/13 = 5.4 63.9/13 = 4.9 -0.5

19

4.2

R

ESULTATEN

A

NALYSE KWALITATIEVE DATA

Hieronder heb ik de resultaten van mijn kwalitatieve de beschreven. De resultaten zijn ingedeeld in verschillende onderwerpen. Ik heb de effecten van het project ‘Gezond Slotermeer’ beschreven en onderbouwd met citaten uit de interviews en focusgroepen. Zoals ook in de methode is beschreven, hebben alle ambassadeurs een nummer gekregen om de privacy van de ambassadeurs te waarborgen. De ‘A’ bij de citaten staat voor ‘ambassadeur’.

Effecten van het project op de ambassadeurs

Tijdens de interviews werd het duidelijk dat de ambassadeurs vaak dezelfde onderwerpen noemden, als het ging over verandering en leereffecten die het project op henzelf had. Ik heb daarom deze effecten onderverdeeld in verschillende onderwerpen: bewustzijn, netwerken, begrip voor elkaars cultuur, gezondheid als verbinding en nog overige effecten die interessant zijn om te noemen.

Allereerst is het leuk om te noemen hoeveel plezier de ambassadeurs hebben gehad. Veel ambassadeurs geven aan dat ze het erg leuk vinden om in gesprek te gaan met mensen om zich heen en om te leren over gezondheid.

A 5:’Ik vond het leuk om eerlijk over het onderwerp te praten. De meesten waren vriendinnen en positief. Ik vind dit soort onderwerpen leuk, het gaat over ons leven.’

De ambassadeurs vinden het leuk om deel uit te maken van het project ‘Gezond Slotermeer’ en zijn zelf erg enthousiast over het project.

A 6:’ Hartstikke leuk om te doen want zo sta je toch stil bij hoe gezond Slotermeer is. Ik vind het wel boeiend om te weten. Naarmate ik dingen hoor van mensen dan denk ik ja dat klopt wel. ‘ Ook uit de houding en stemming van de ambassadeurs viel op te maken dat ze erg enthousiast waren. Bij de focusgroepen viel op dat bij de tweede focusgroepen de ambassadeur het erg gezellig hadden met elkaar in vergelijking met de eerste focusgroepen, ze hadden elkaar veel meer te vertellen. De sfeer tijdens deze focusgroepen was open en respectvol naar elkaar ondanks de verschillende meningen over diverse onderwerpen.

Het organiseren van het gezondheidsfestival was een succes. De ambassadeurs kwamen met allerlei ideeën. Er waren zelfs teveel ideeën om uit te voeren. Voorbeelden van activiteiten die ambassadeurs georganiseerd hebben op dit festival zijn: Een gezondheidsquiz, gezonde sapjes maken, een workshop zelf mueslirepen maken, een creatieve tafel bij de ingang waar bezoekers iets op een poster konden schrijven over gezondheid en een bootcamp voor kinderen. Allemaal activiteiten die geheel door de ambassadeurs zelf zijn georganiseerd. De sfeer op deze dag was erg leuk. De ambassadeurs waren trots op hun georganiseerde activiteiten.

20

Bewustzijn

Door het project is er op verschillende vlakken bewustzijn gekomen bij de ambassadeurs. Bijvoorbeeld over wat gezondheid inhoudt. Alleen de naam gezondheidsambassadeur zorgt er, volgens de ambassadeurs, al voor dat je na gaat denken over hoe gezond je eigenlijk bent. Als ambassadeur vertegenwoordig je iets; dan moet je natuurlijk wel zelf weten waar je zelf mee bezig bent.

A 22: ‘Ik stond nooit stil bij alles wat ik doe, in de zin van hoe gezond het is en hoe niet. Sinds dat project ben ik daar constant mee bezig. Ik ging de quiz doen op het gezondheidsfestival. Het was echt verschrikkelijk. Toen had ik zoiets: ‘hoe kan jij nou een gezondheidsambassadeur zijn en helemaal niets weten van wat je eet en drinkt?’

Verder staan de ambassadeurs stil bij wie er in de wijk wonen en wat er in de wijk allemaal gebeurt. Er zijn in de wijk veel initiatieven, veel daarvan zijn niet bekend. De ambassadeurs zijn hiervan bewust geworden en weten nu veel meer over de mogelijkheden en bestaande initiatieven in de wijk.

A 9: ‘En dat er nog veel meer is, dan ik al dacht, aan initiatieven’

Netwerken

Een belangrijk onderwerp dat bij elke ambassadeur terugkomt, is het netwerken. In Slotermeer is veel behoefte aan contact en sociale netwerken. Door het project ‘Gezond Slotermeer’ hebben mensen contacten opgedaan: als ambassadeurs onderling, maar ook met andere mensen in de buurt. Het leuke aan een netwerk vinden de ambassadeurs dat ze elkaar tegenkomen op straat. Ze delen iets samen en kunnen daarover praten met elkaar.

A 7: ‘Het was ook wel weer leuk om te doen maar meer de ervaring dat je nieuwe mensen leert kennen. Bijvoorbeeld met A22 heb ik nu leuk contact. We zien elkaar nog regelmatig dat is leuk’

Wat opvalt bij de focusgroepen, is dat ook ambassadeurs van verschillende culturen met elkaar in gesprek gaan en meer contact willen. Het blijkt in de wijk lastig om contact te maken met mensen van andere culturen. Binnen het project ‘Gezond Slotermeer’ is dit wel mogelijk en dit wordt als zeer waardevol ervaren.

Ook het gezondheidsfestival heeft hierbij een rol gespeeld. Op dit festival waren allerlei mensen, met verschillende achtergronden en culturen. Zij hebben elkaar ontmoet tijdens dit festival en raakten met elkaar in gesprek. Verder werden mensen aan elkaar voorgesteld: de ambassadeurs kenden elkaar en gingen hun familie en vrienden aan elkaar voorstellen. Deze dingen zorgen ervoor dat mensen uit de wijk elkaar leren kennen.

Begrip voor elkaars cultuur

In Slotermeer is de diversiteit, wat betreft geloof en culturen, groot. Er zijn onderling veel vooroordelen over elkaar, ook bij de ambassadeurs. Gedurende het project zijn de ambassadeurs met elkaar in gesprek gegaan. Dit zorgde voor pittige discussies, waarbij de vooroordelen over en weer groot bleken. De ambassadeurs geven aan dat ze het, ondanks deze discussies, goed vinden om met elkaar in gesprek te gaan. Dat zorgt voor begrip voor gewoonten en gebruiken bij andere culturen en religies. Nederlandse ambassadeurs zeggen over de Marokkaanse en Turkse vrouwen het volgende:

A 7:’ …en ook meer begrip. Ze zijn erg schuchter in mijn ogen, ze hebben soort van gene of schaamte. Dat begrijp ik niet zo goed. Ik heb er wel van geleerd om dat van dichtbij mee te

21 maken. Dat heb ik nooit gezien bij Nederlandse vrouwen, een bepaalde manier voorzichtig. Ik heb er wat meer geduld of meer begrip voor gekregen. ‘

A 11: ‘Wat ik wel gemerkt heb, is dat die ambassadeurs hele krachtige vrouwen zijn. Het zijn dijken van vrouwen dit verbaasde mij, ik vind het heel positief, hoe ze over dingen denken.’

Wat ook nog interessant is om te noemen, is dat een ambassadeur vertelde dat het haar opgevallen was dat er ambassadeurs waren die beter Nederlands waren gaan praten gedurende het project. Dit draagt bij aan het begrip voor elkaar, het spreken van Nederlands is belangrijk bij de communicatie onderling.

Gezondheid als verbinding

Gezondheid als thema wordt als zeer positief ervaren. In de wijk Slotermeer zijn mensen op zoek naar verbinding. Verbindingen die cultuur en godsdienst overstijgen. Het blijkt dat gezondheid een onderwerp is dat bruggen kan slaan en deze verbindingen kan maken.

A 9: ‘Zolang wij/ zij denken blijft, wordt het erg lastig. En dat is zo enorm hardnekkig. Geloof en religie kunnen geen verbindingen zien en dat is erg lastig.’

Gezondheid is een thema waar veel over te zeggen valt. Ambassadeurs gaven aan dat het een thema is waar mensen veel over te vertellen hebben. .

A 22: ‘Ik vind dat juist wel mooi met gezondheid als onderwerp. Dat is een algemene deler. Je kan straks ook gezondheid vanuit islamitisch of Turks perspectief bekijken. Maar de core van gezondheid is dat het menselijk is. Het is altijd positief als je met zoiets bezig bent. Iets wat iedereen gewoon meemaakt.’

A 14: ‘Gezondheid is een thema dat kan verbinden.’

Verder is gezondheid een thema dat best persoonlijk kan zijn en waarbij je leert begrijpen waar mensen mee zitten. Ambassadeurs zeiden dat ze zich soms verbaasden over wat mensen allemaal te vertellen hadden over gezondheid en wat daarmee samenhangt, zelfs als ze mensen al goed kenden.

A 11: ‘Ik heb me wel verbaasd. Het zijn mensen die ik dan kende. Eén vrouw is bijv. altijd heel gelijkmatig, die ken ik al zolang ik hier woon. We tekenen altijd samen iedere 14 dagen. Ik stelde één vraag en ik kreeg een antwoord van een half uur.’

A 22: ‘Stiekem zit iedereen ergens mee waar je over wilt praten. Bij een huisarts moet je een afspraak maken. Als er een platform is waar je dat gewoon aan de orde kan laten komen is dat fijn. Vooral over het eten ding. Heel veel mensen die graag willen weten wat goed is en wat niet.’

Effect van project op ervaren gezondheid

De gezondheidsbeleving van de ambassadeurs is veranderd. In het begin van het project tijdens de gehouden focusgroepen werden vooral sporten, voeding en ziekte genoemd als er gevraagd werd wat gezondheid inhield. Na alle gesprekken en de training zijn ambassadeurs breder gaan denken over gezondheid of andere accenten gaan leggen.

A 1: ‘Mensen denken dat gezondheid lichamelijk is, maar het is heel breed: geestelijk, woning, geld. Iedereen heeft zijn eigen mening en vond het leuk om te praten.’

De verandering komt waarschijnlijk mede doordat er bij de training aandacht is geschonken aan het Egan Wheel.(12) De ambassadeurs noemden deze theorie bij het beschrijven van een verandering op

22 gebied van gezondheid. Het Egan Wheel is een model, dat allerlei aspecten van gezondheid onderverdeelt in categorieën. Een andere oorzaak is dat de ambassadeurs zelf zijn gaan nadenken over wat gezondheid nu eigenlijk is en dat ze in gesprek gegaan zijn met mensen uit hun eigen netwerk. Dit zorgt ervoor dat ze veel meningen over gezondheid hebben gehoord.

Verder zijn enkele ambassadeurs anders gaan denken over gezondheid. Eerst benaderden ze het negatief: gezondheid is het ontbreken van ziekte. Door het project zijn ze meer de positieve dingen gaan zien die ervoor zorgen dat ze zich gezond voelen of waardoor ze zich eventueel gezonder zouden kunnen gaan voelen.

A 7: ‘Mijn beeld is ervan wel veranderd. Eerst was het meer als je geen negatieve hebt dan is het goed. Nu is het meer: als je wel positieve dingen hebt is het goed, en geen negatieve dingen. Mijn beeld is er wel wat van veranderd.’

Invloed van het project op de wijk

Dit bleek een lastige vraag om te beantwoorden. De ambassadeurs gaven aan dat ze het lastig vonden om iets te zeggen over de invloed op de wijk. Ik denk dat de wijk Slotermeer te groot is om daar een overzicht van te kunnen hebben. Verder gaven de ambassadeurs ook aan dat het project nog te klein en te kort liep om echt een effect te zien op de wijk.

A 9: ‘Het zou effect kunnen gaan hebben. Nu nee nog niet. Ik geloof niet dat er meer bewustzijn is. Bij de ambassadeurs zelf misschien wel maar dat is niet zomaar uit te dragen nog. Dat geloof ik trouwens wel dat er bij de ambassadeurs wel ogen op zijn gegaan toch.’

Wel hebben de ambassadeurs er vertrouwen in dat het project effect gaat hebben als het doorgaat. Het kan gaan werken zoals dominostenen of als een olievlek. Wel moet hierbij gezegd worden dat er dan, volgens de ambassadeurs, meer gedaan moet worden aan de publiciteit.

A 7: ‘Ik denk dat het een eerste dominosteen kan zijn. Als we er iets mee doen dan heeft het een groter effect. Ik weet niet of dat nog de intentie is van het project. Dat hoop ik.’

A 22: ‘Over het onderwerp beginnen en praten is de eerste stap om een gezondere wijk te realiseren. Ik dacht nooit dat het hier niet gezond was. In het begin was ik ook verbaasd over hoe mensen daarover dachten.’

Het effect dat het project kan hebben op de wijk, is dat de wijk vriendelijker en socialer wordt. Dit zorgt weer voor extra woonplezier.

A 22: ‘Dat is goed voor buurtgezondheid, als mensen elkaar kennen en veel samen met elkaar doen. Dan is de buurt vriendelijker en is het makkelijker om hier te wonen.’

23

Verandering op gebied van voeding

In het begin van het project, met name tijdens de eerste focusgroepen, ging het alleen maar over voeding en beweging. Tijdens de evaluatiefocusgroepen ging het veel breder over gezondheid. Dit heeft te maken met de training die de ambassadeurs hebben gekregen waarbij gebruik is gemaakt van het Egan model. Verder heeft het nadenken en stilstaan bij gezondheid het effect dat mensen veel breder gaan denken over gezondheid. Over de verandering op het gebied van voeding wordt weinig gezegd in de interviews.

Tijdens de interviews zijn er nog wel wat dingen gezegd over voeding. Er is met name bewustzijn gekomen over voeding.

A 22: ‘Nog niet anders gaan eten, maar wel bewust bezig met de ingrediënten die in wat ik eet zitten. Ik heb bijv. in het weekend iemand glutenvrij horen zeggen. Dat is in de trend van gezond eten. Sommige mensen hebben allergie met eten dat wist ik niet.’

Wel blijft voeding voor Slotermeer een interessant thema. Er is veel behoefte aan informatie over wat gezonde voeding is, vooral vanuit de Marokkaanse en Turkse vrouwen. Zij willen graag meer weten over wat gezond is voor hun kinderen. Lastig in deze wijk is wel dat er veel armoede is en dat er dus niet veel geld is voor gezonde voeding. Mensen willen wel, maar soms kan het niet. Op het Gezondheidsfestival had voeding wel een duidelijk rol. Er was o.a. een workshop over voeding voor kinderen, waar erg veel kinderen op af kwamen.

Toekomst van het project

De ambassadeurs zien de toekomst van het project vooral in verbinding en samenwerking. Daarbij is verbinding tussen culturen een belangrijk onderdeel. Ook willen de ambassadeurs elkaar graag blijven ontmoeten.

A 13:’ Regelmatig bij elkaar komen. Als iedereen op zichzelf dingen gaat doen is er geen rode draad meer. Op z'n minst twee keer per jaar bij elkaar komen om op te frissen en een reminder, delen waar je mee bezig bent.’

A 22: ‘Alle ambassadeurs bij elkaar brengen. Dat we meetings samen organiseren.’

Verder is er behoefte aan inhoudelijke workshops over gezondheid. De ambassadeurs zijn leergierig en willen graag zelf wat leren over wat nu eigenlijk gezond is.

A 7: ‘Inhoudelijk workshops gaan geven omdat daar zoveel behoefte aan is.’

Als laatste komt naar voren dat er publiciteit gegeven moet worden aan het project en aan het thema gezondheid. De ambassadeurs noemen ook vaak: voorlichting en bewustzijn creëren Ik denk dat ze als doelgroep de buurtbewoners en dan vooral de bewoners met problemen op het gebied van gezondheid, bedoelen. Over de inhoudt en de precieze uitvoering van deze voorlichting kan ik geen goed beeld krijgen. De ambassadeurs zien het belang hiervan in maar over uitvoering iets zeggen vinden ze erg lastig.

A 9: Voor mij begint het met voorlichting en de mensen naar de juiste plek wijzen. A 11: Het begint met voorlichting, in de krant en op straat. Mensen bij elkaar brengen.

24

Sense of Coherence

Er is ook gekeken of er in de kwalitatieve data naar voren komt wat de Sense of Coherence is bij de ambassadeurs. Het is lastig om hier duidelijk uitspraken over te doen, de Sense of Coherence is voor ieder persoon anders. De ambassadeurs zeggen zelf dat ze zelfredzaam zijn en ze geven aan goed te weten wat de problemen zijn en hoe die opgelost dienen te worden. Over mensen in de wijk geven zij aan dat die soms wel moeite hebben met het begrijpen en participeren in de wereld om hen heen. Hieronder worden de drie onderdelen van Sense of Coherence uitgewerkt en onderbouwd met citaten. Begrijpelijkheid

De ambassadeurs begrijpen zeker wat er gebeurd in de wijk en om hen heen ze kunnen dit ook goed omschrijven. Wel denken ze hierover verschillend. Dit heeft ook te maken met de culturele achtergrond, Sociaal Economische Status, en precieze locatie waar ze wonen in de wijk.

A 9:’Dat kwam ook wel echt naar voren met vergaderingen enz.: dat er toch echt wel een andere kant is. En waar het grootste probleem zit wat mij betreft de verbinding is.’

A 11: ‘Ik woon hier nu bijna 16 jaar. Dan heb ik het dus over hoe de mensen reageren op straat, en de troep op straat. Ze hebben geen respect voor elkaar.’

A 14: ‘Zolang wij,/zij denken blijft wordt het lastig. En dat is zo enorm hardnekkig. Geloof en religie kunnen geen verbindingen zien en dat is erg lastig.’

De ambassadeurs denken na over hoe het in de toekomst zal gaan met de wijk. Echte voorspellingen daarover doen ze niet. Ze geven wel aan dat ze, door alle mislukte projecten die er al geweest zijn het lastig vinden om op korte termijn uitspraken te doen over wat het project gaat opleveren.

Hanteerbaarheid

De ambassadeurs denken wel dat ze invloed hebben hun eigen gezondheid en die van de wijk. De ambassadeurs zien zelf wel oplossingen. Zij weten hoe ze om moeten gaan met problemen en moeilijke dingen die ze tegenkomen op het gebied van gezondheid. Ze geven vooral aan dat ze zelf hun mond open moeten doen en het gesprek aan moeten gaan met verschillende mensen om zich heen. En als je jezelf niet goed voelt, moet je zoeken naar oorzaken en je levensstijl veranderen.

A 22: ‘Om zelf gezond te blijven moest ik mijn mond open doen, mail sturen en in een commissie deelnemen om gezond te blijven. Dat is Gezond Slotermeer daar moet je met elkaar over praten.’ Betekenis

Over het onderdeel betekenis kan ik niet zoveel zeggen. Het project is nog maar kort aan de gang en het effect is nog beperkt. De ambassadeurs zeggen weinig over de zin en de voldoening die het project en het nadenken over gezondheid heeft. Het effect op de wijk is volgens de ambassadeurs ook nog beperkt en niet zichtbaar.

25

5. D

ISCUSSIE

5.1

R

ESULTATEN

Positiever over de wijk

Opvallend aan de resultaten is dat de ambassadeurs positiever zijn gaan denken over de wijk. Alle ambassadeurs die de vragenlijst twee keer ingevuld hebben, dachten de tweede keer positiever over de gezondheid van de wijk. Gemiddeld gaven ze de wijk 1 punt hoger op een schaal van 1 tot 10. Dit kan komen doordat ze nagedacht hebben over gezondheid en het anders zijn gaan zien. De positieve gedachten zouden natuurlijk ook toevallig kunnen zijn. Het is mogelijk dat ze doordat ze breder zijn gaan kijken naar gezondheid nu ook positieve dingen zien in de wijk zoals groen en de Sloterplas. Door dit mee te nemen in de gezondheidsbeleving kan de gezondheidsbeleving over de wijk toegenomen zijn.

Effecten burgerwetenschap

Als ik de resultaten van de kwalitatieve data naast mijn theoretisch kader leg, komt dit goed overeen. De effecten van het project op de ambassadeurs zijn kort samen te vatten als: bewustzijn over gezondheid en de wijk, meer sociale contacten en verbindingen en begrip voor elkaars cultuur. Dit komt overeen met de effectenverbetering van sociale infrastructuur en veranderingen in attitudes, normen en waarden.(5) Over het leren onderzoeken en het gesprek aangaan met mensen zijn geen duidelijke uitkomsten. Dit komt denk ik onder andere doordat het project bij de ambassadeurs niet is gebracht als het meedoen in een onderzoek, wel hebben de ambassadeurs gesprekstechnieken geleerd bij de trainingen. In mijn onderzoek komt daarover weinig terug maar ik heb er niet specifiek naar gevraagd.

Gezondheid al verbinding

Erg leuk dat gezondheid een thema blijkt dat kan verbinden, ondanks grote verschillen in cultuur en geloof. Verder geeft gezondheid meer sociale verbinding als buurtbewoners elkaar al kennen. Het is een thema waarbij bewoners kunnen delen wat hen dwarszit. Uit literatuur blijkt, dat om een community te vormen, mensen iets gemeenschappelijk moeten hebben met elkaar.(13) Gezondheid kan heel goed dienen als dit gemeenschappelijke onderwerp omdat gezondheid niet politiek is en een neutraal onderwerp ook als het gaat over verschillende religies. Gezondheid is binnen dit project een positief thema waardoor het leuk is om over te praten. Als laatste is iedereen expert over zijn eigen gezondheid, dit zorgt ervoor dat iedereen kan meepraten en een bijdrage kan leveren binnen het gesprek.

Sense of Coherence

Omdat de gegevens van de tweede meting bij de Sense of Coherence beperkt zijn, is het interessant om de uitkomst te vergelijken met een bestaand onderzoek, waarbij de Sense of Coherence is gemeten. Uit een onderzoek, dat in Zweden is gedaan, naar de relatie tussen Sense of Coherence en inkomen blijkt dat de gemiddelde Sense of Coherence lager is bij een lager inkomen. Het gemiddelde inkomen van de ambassadeurs is tussen de 1001 en 1350 euro per maand, dit is minder dan de gemiddelde Nederlanders.(14) De gemiddelde Sense of Coherence van de laagste inkomensklasse in het Zweedse onderzoek is 63.7. Bij de gemiddelde inkomens is de Sense of Coherence: 64.9. Bij de hoogste inkomensklasse is dit 66.4. De ambassadeurs hebben een gemiddelde Sense of Coherence van 66.0. Dit is dus relatief hoog, en zeker niet vergelijkbaar met de laagste inkomensklasse uit het Zweedse onderzoek.(15)

26 Uit gegevens van de enquête in combinatie met uitkomsten van de kwalitatieve data blijkt dat de Sense of Coherence van de ambassadeurs relatief hoog is. De ambassadeurs spreken over zichzelf als zelfredzaam. Over andere wijkbewoners zeggen zij dingen waaruit blijkt dat er in Slotermeer zeker mensen wonen die een lagere Sense of Coherence hebben. Dat veel van de ambassadeurs een relatief hoge Sense of Coherence hebben, kan te maken hebben met het feit dat de ambassadeurs ook voor dit project al vaak actief waren in de wijk als bijvoorbeeld vrijwilliger. Het kan ook dat de ambassadeurs meedoen omdat ze een hoge Sense of Coherence hebben. Deze mensen zien dat er problemen zijn in de wijk en willen er graag iets bijdragen om de problemen in de wijk op te lossen.

Bij de tweede meting is er wat misgegaan. Ondanks dat zijn er 7 vragenlijsten die meegenomen kunnen worden. Opvallend is dat de Sense of Coherence is verminderd. De verwachting was dat de Sense of Coherence juist zou toenemen. Een verklaring kan zijn dat de ambassadeurs door het project zich meer bewust zijn geworden van de problemen en zorgen en juist daardoor het gevoel hebben dat ze er geen grip meer op hebben. De verschillen zijn niet zo groot en 7 vragenlijsten is ook erg weinig. Wel is het interessant om er verder onderzoek naar te doen.

5.2

B

EPERKINGEN VAN DE STUDIE

Kwalitatief onderzoek

Kwalitatief onderzoek is in dit onderzoek heel belangrijk, maar het heeft ook nadelen. Bij kwalitatief onderzoek spelen de meningen en inzichten van de onderzoeker zelf een grote rol. Dit maakt dat het onderzoek subjectief is en niet goed gekopieerd kan worden door andere onderzoekers. Om te verantwoorden wat mijn conclusies zijn, naar aanleiding van de interviews en observaties, is er in ‘Atlas.ti’ gecodeerd. Per onderwerp is gekeken wat de ambassadeurs daarover zeggen. Deze gegevens en de coderingen zijn hiermee inzichtelijke en controleerbaar en daarmee kan ik verantwoorden welke conclusies er zijn getrokken. Lea den Broeder is tweede codeur in dit onderzoek en samen met haar heb ik ook de uitkomsten van de coderingen besproken. Verder is er, bij het uitvoeren en analyseren van het onderzoek gebruikgemaakt van het basisboek Kwalitatief onderzoek.(16) Het gebruik maken van deze methode sluit niet uit dat een andere onderzoeker resultaten anders kan interpreteren en andere uitkomsten krijgt naar aanleiding van dit onderzoek.

Communicatie

Slotermeer is een wijk met veel culturen. Het kan zijn dat daardoor ruis optreedt bij het interpreteren van antwoorden die door de geïnterviewde zijn gegeven. Door de diversiteit in de wijk Slotermeer is dit niet te voorkomen.

Tijdens het interviewen merkte ik dat de vragen soms niet werden begrepen, doordat de geïnterviewde de Nederlandse taal niet goed sprak. Ik moest mijn vragen dan anders formuleren. Dit is niet erg, maar ik merkte dat ik soms antwoorden kreeg die geen antwoord waren op de gestelde vraag. Wel heb ik vragen anders geformuleerd of doorgevraagd totdat ik alsnog het idee had dat de vraag begrepen werd.

27

6. C

ONCLUSIE

De probleemstelling was: welk effect heeft het project ‘Gezond Slotermeer’ op de ambassadeurs? Het project heeft verschillende effecten op de ambassadeurs. Hieronder is, om een goed overzicht te krijgen, puntsgewijs aangegeven wat de effecten zijn.

Effecten van project op ambassadeurs

- Bewustzijn over eigen gezondheid en gezondheid van de wijk;

- De ambassadeurs hebben een breder netwerk gekregen en leuke mensen ontmoet; - Meer begrip bij de ambassadeurs voor elkaars cultuur;

- Veranderde gezondheidsbeleving met name een bredere en positievere kijk op gezondheid; - Gezondheid is een thema dat zorgt voor verbinding wat ambassadeurs als zeer positief ervaren; - Positievere kijk op gezondheid van de wijk;

- Op gebied van voeding is weinig veranderd;

- Het effect van het project op de wijk is nog beperkt en niet zichtbaar. Het project wordt nog voortgezet, dus eventueel kan hier in de toekomst nog een uitspraak over gedaan worden. Verder is er gekeken naar de Sense of Coherence van de ambassadeurs. De Sense of Coherence van de ambassadeurs bij aanvang is gemiddeld tot hoog ten opzichte van de verwachting. De verandering van de Sense of Coherence is bekend van zeven ambassadeurs. Bij de zeven ambassadeurs is de Sense of Coherence gedaald. Verder kan daar weinig over gezegd worden door het beperkte aantal.

Bovenstaande conclusie is opgesteld aan de hand van de van te voren opgestelde deelvragen, namelijk: - Wie zijn de Gezondheidsambassadeurs en wat is hun rol binnen het project ‘Gezond Slotermeer? - Welke effecten heeft het project volgens de ambassadeurs op henzelf?

- Welk effect heeft het project ‘Gezond Slotermeer’ op de Sense of Coherence van de ambassadeurs?

- Is er door het project gezond Slotermeer iets veranderd op het gebied van voeding bij de ambassadeurs?

- Welk effect denken de ambassadeurs te hebben op de wijk op het gebied van gezondheid

Verder onderzoek

Het kan goed zijn om nog meer ambassadeurs te interviewen. Elke ambassadeur heeft weer eigen verhalen en bevindingen naar aanleiding van het project.

Het project zal nog een vervolg krijgen. Daarna is het interessant om nog eens te onderzoeken wat het effect is van het project op de wijk, omdat de ambassadeurs hier nu nog niet zoveel over kunnen zeggen. Er zal ook een nieuwe groep ambassadeurs getraind worden. Bij deze groep is het goed om het effect weer te bekijken en dit te vergelijken met dit onderzoek.

Naar aanleiding van de uitkomsten over de Sense of Coherence die gedaald lijkt te zijn is het zeker interessant om daar bij vervolg onderzoek aandacht aan te schenken. Dit omdat de verwachting, naar aanleiding van het theoretisch kader, was dat de Sense of Coherence zou toenemen door het meedoen aan het project.

28

7. A

ANBEVELINGEN

De aanbevelingen zijn opgedeeld in twee onderdelen. Aanbevelingen voor de voorgang van het project met de huidige ambassadeurs. En als tweede aanbevelingen voor als het project zou starten in een ander wijk/stad en tegelijk kan dit ook gebruikt worden voor de nieuwe groep ambassadeurs die getraind gaat worden.

7.1

A

ANBEVELINGEN VOOR VOORTGANG PROJECT

Voor de voortgang van het project is het van belang om de duurzaamheid van het project in het oog houden. Zorg dat er structurele dingen komen. zoals bijvoorbeeld elk jaar een gezondheidsfestival of 4 keer per jaar een bijeenkomst voor de ambassadeurs, om elkaar weer te ontmoeten. Dit omdat er aangegeven word bij de ambassadeurs dat ze duurzaamheid erg belangrijk vinden. Om goed contact te houden met elkaar is het van belang elkaar regelmatig te ontmoeten.

Inhoudelijk op het gebied van gezondheid willen de ambassadeurs ook graag dingen leren. Er is behoefte aan goede informatie over gezondheid. Ambassadeurs geven aan dat ze graag zien dat er voorlichting en gespreksgroepen over gezondheid komen voor de buurt.

De communicatie kan beter. De ambassadeurs hebben behoefte aan duidelijkheid en goede afspraken. Omdat taal voor sommige ambassadeurs best lastig is, is het aan te bevelen om zoveel mogelijk de informatie mondeling over te brengen. Verder is het van belang om te controleren of de informatie die gegeven word begrepen word. Ik heb meerdere malen gehoord dat de ambassadeurs voor van alles gevraagd worden, wat af en toe verwarrend werkt. Dit zorgt ervoor dat de ambassadeurs moe worden en geen zin meer hebben om mee te doen. Mogelijke oplossing hiervoor is om directe communicatie met de ambassadeurs niet toe te staan en alle contacten via Eigenwijks te laten lopen.

Als laatste zijn de ambassadeurs erg benieuwd wat er gebeurt met de informatie die zij opgehaald hebben uit de buurt. Ze willen graag zien dat er echt iets mee gebeurt zodat ze dat ook weer kunnen zeggen tegen de buurtbewoners die ze geïnterviewd hebben.

7.2

A

ANBEVELINGEN VOOR EVENTUEEL HETZELFDE PROJECT IN ANDERE WIJK

/

STAD

De aanbevelingen komen enigszins overeen met bovenstaande aanbevelingen. Hierbij geld namelijk ook het aandachtpunt met betrekking tot de communicatie. Mondelinge communicatie werkt het best. Brieven en tekst wordt zeker door buitenlanders niet of nauwelijks gelezen.

Verder is het van belang om te investeren in de band van de ambassadeurs onderling. In dit project is dit goed gedaan, de ambassadeurs hebben dit als zeer positief ervaren.

29

L

ITERATUURLIJST

1. GGD Amsterdam. Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012; Nieuw-West gezond en wel?. 2014. http://www.eigenwijks.nl/images/stories/Buurten/Slotermeer/pdf/factsheet_nieuw-west.pdf

2. Eigenwijks. Slotermeer. Op naar een ‘Gezond Slotermeer’. 2014.

http://www.eigenwijks.nl/slotermeer/782-op-naar-een-gezond-slotermeer

3. The Socientize Consortium. Green Paper on Citiezen Science. European commmissie. 2013. 4. Haywood B. A ‘Sense of Place’in public participation in Scientific Research. Wily online library.

2013.

5. Broeder den L, Devilee J, Oers van H et all. What citizens want to know. Unpublished work 2015.

6. Lindström B, Erikkson M, The Hitchhiker’s guide to Salutogenesis, Folkhälsan Health Promotion Research Report 2010:2

7. Antnovsky A. Salutogenesis. Studyin health vs. Studyin disease. Lecture at the congress for clinical psychology and psychotherapy. Berlijn 19 febr. 1990. Beschikbaar via:

http://www.ensp.unl.pt/saboga/soc/pulic/soc_AAconference_berlim_91.pdf

8. Vaandrage L, Koelken M. Van pathogenese naar salutogenese. Spectrum. 2011. 7;350-351. 9. Antovnovsky A. The salutogenic model as a theory to guide health promotion. Health promotion

Int 1996;11;11-18.

10. Bengel J. Strittmatter R, Willmann H. What keeps people healthy? The current state of discussion and the relevance of Antonovsky’s salutogenetic model of health. Research and practice of health promotion, volume 4. Cologne 1999.

11. Eriksson M, Lindström B, Antonovsky’s sense of coherence scale and the relation with health: systematic review. Epidermiol Community Health. 2006. 60;376-381.

12. Egan J. Skills for sustainable communities. London: Office of the deputy Prime Minister. 2004. 13. Glanz K, Rimer B, Viswanath K et all. Health behavior and health education 4th edition.

Jossey-Bass. 2008; 287-309

14. Centraal planbureau voor de statistiek. Gemiddeld inkomen; personen in particulieren huishoudens naar kenmerken. Den Haag/Heerlen. 2014.

15. Larsson, G & Kallenberg KO. Sense of coherence, socioeconomic conditions and health. Interrelationships in a nation-wide Swedish sample. European Journal of Public Health. 1996;6:175-180.

16. Baarda, DB. Goede de, MPM. Teunissen, J. Basisboek Kwalitatief Onderzoek. tweede druk. Groningen:

30

B

IJLAGEN

B

IJLAGE

1:

C

ODERING VAN

S

ENSE OF

C

OHERENCE

TABEL 5: CODIFICATION OF THE DUTCH SOC-13 SCALE

Item number SOC sub-scale Item scoring

1 ME Positive 2 C Positive 3 MA Positive 4 ME Positive 5 MA Positive 6 C Positive 7 ME Reverse 8 C Positive 9 C Positive 10 MA Positive 11 C Positive 12 ME Positive 13 MA Positive

31

B

IJLAGE

2:

I

NTERVIEWPROTOCOL

Inleiding: 5 min.

 Doel interview: onderzoek naar effect die dit project heeft op ambassadeurs

 Wat ga ik doen met informatie: Verwerken in scriptie

 Opname oké?

 U of jij?

 Tijd: 60 minuten

Effect van project op ambassadeurs: 15 min.

 Wat vind je van het project Gezond Slotermeer?

 Wat waren je verwachtingen van het project?

 Hoe zou jij je rol als ambassadeur omschrijven?

 Hoe is het om ambassadeur te zijn bij dit project?

 Wat heb je er zelf aan gehad?

 Wat heb je ervan geleerd? o Hoe denk je dat dat komt?

 Zijn er door het zijn van ambassadeur dingen in je leven veranderd?

Effect van project op ervaren gezondheid: 10 min.

 Wat vinden ambassadeurs van huidige gezondheid?

 Hoe zou dit beter kunnen? o Voeding/beweging

Invloed van project op de wijk? 10 min.

 Welk effect heeft dit project volgens jou op de wijk?

 En wat is jou bijdrage daarin?

Overig/uitloop: 10 min.

Hulpvragen:

- Vertel nog eens wat meer - Ik zie dat je dit interessant vind - Dat klink interessant

- En wat nog meer - Oja en toen - Samenvatten!

32

B

IJLAGE

3:

C

ODEBOEK

A

TLAS

.

TI

Codeboek effectmeting ambassadeurs 1. Effect op ambassadeurs

- Netwerken/sociale verbinding - Gezondheid als Verbinding - Bewustzijn

 Gecodeerd voor alles met betrekking tot bewustzijn over gezondheid maar ook bewustwording over problemen in de wijk

- Plezier

 Alles gecodeerd dat wijst op plezier naar aanleiding van project - gezondheidsbeleving

 Gecodeerd voor beleving op gebied van gezondheid en veranderingen van deze beleving.

2. Effect op de wijk

Invloed van project op de wijk vanuit perspectief van de ambassadeurs

3. Toekomst van project

4. Voeding

Alles met betrekking tot voeding is meegenomen

5. Sense of Coherence - Begrijpelijkheid

 Er is hierbij gecodeerd voor het begrijpen van de problemen in de wijk en de omgeving.

- Hanteerbaarheid

 Hierbij is gecodeerd voor citaten waaruit blijkt dat de ambassadeurs oplossingen zien voor de problemen in de wijk.

- Betekenis

 Hierbij is gecodeerd voor zin en voldoening die het project en het nadenken over gezondheid oplevert. En in hoeverre de ambassadeurs alles in het leven in perspectief van het grotere geheel kunnen plaatsen.