Verslag van een studiereis naar de Verenigde Staten van 14 april t / m 6 m e i 1975
( m e t een bijlage waarin enkele notities o v e r onderzoek in de VS naar neveneffecten van bestrijdingsmiddelen)
door
H. VAN DIJK e n H . G . VAN FAASSEN
1975
Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, Oosterweg 92, Haren ( G r . )
INHOUD
Inleiding 3
7th Annual Cornell University Conference on Energy, Agriculture
and Waste Management 5
Energieverbruik in de landbouw 5
Methaangaswinning uit m e s t 7
P y r o l y s e 11
Hervoedering van m e s t (vooral kippemest) 11
Megista-projecten van Cornell University 13
Third International Symposium on Livestock Wastes 14
Beef feedlot waste 14
Swine production and waste management: State-of-the-art 15
Verwerking van rundveemest 17
Hervoedering van oxidatieslootvloeistof 18
Oxidatie sloot 18
Hervoedering van rundveemest 18
Grondfilter 19
Automatisch drijfmestverwerkingssysteem 19
Compesteren van varkensfeces 19
Stankcomponenten en stankbe strijding 20
Megista-projectej! van University of Illinois 21
Hervoedering van verwerkte m e s t 21
Het C e r e c o - p r o c e s voor mestverwerking 24
Onderzoek in F o r t Collins, Colorado 26
L y s i m e t e r s in e e n feedlot 26
Simulatie van de P - c y c l u s in semiaride grasland 26
Megista-projecten aan Michigan State University 28
Stankbe strijding 28
Fermentorproeven. Grondfilter 2 8
Hervoedering van gedroogde varkensfeces en van ODML 29
National P r o g r a m Staff, ARS-USDA, B e l t s ville, Maryland 31 Biological Waste Management Laboratory, ARS-USDA, B e l t s v i l l e
Maryland 33
Hervoedering van m e s t 33
Zware metalen (fytotoxische elementen) bij toepassing van
rioolslib op landbouwgronden 34
Compostering van rioolslib 37
Conclusies en. aanbevelingen 39
B i j l a g e : E n k e l e n o t i t i e s o v e r o n d e r z o e k i n d e V S n a a r n e v e n
werkingen van bestrijdingsmiddelen 41
INLEIDING
Doel van h e t bezoek w a s de d e e l n a m e a a n de " 7 t h Annual C o r n e l l University C o n f e r e n c e on E n e r g y , A g r i c u l t u r e and Waste M a n a g e m e n t " , van 16 t / m 1 8 a p r i l in S y r a c u s e , N. Y. , en a a n h e t " 3 r d I n t e r n a t i o n a l Symposium on L i v e s t o c k W a s t e s " , van 21 t / m 24 a p r i l in U r b a n a -Champaign, 111.
Aansluitend w e r d e e n bezoek g e b r a c h t a a n een a a n t a l instellingen die z i c h bezig houden m e t h e t onderzoek n a a r h e t gebruik en de v e r w e r king van m e s t en de b e s t r i j d i n g van stank. D a a r b i j ging h e t v o o r a l o m r e cente v o r d e r i n g e n d i e m e n o p dit gebied heeft g e m a a k t s i n d s h e t bezoek van i r . J . H . Voorburg en i r . A . A . J o n g e b r e u r in maart/cipril 1974.
D a a r n a a s t w e r d , w a a r dit "in de loop kon worden m e e g e n o m e n " enige aandacht b e s t e e d aan onderzoek in de VS inzake nevenwerkingen van b e s t r i j d i n g s m i d d e l e n , in h e t bijzonder op de m i c r o f l o r a van de grond. Het v e r s l a g h i e r v a n i s in een bijlage opgenomen.
De volgende instellingen w e r d e n bezocht:
D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r a l Engineering, C o r n e l l University, Ithaca, N.Y. D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r a l Engineering, University of Illionois, U r b a n a -Champaign, 111.
D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r a l Engineering, Michigan State University, E a s t -Lansing, Mich.
D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r a l Engineering, University of Maryland, College P a r k , Md.
V e r s c h i l l e n d e afdelingen van de Colorado State University, F o r t Collins, Colo.
A g r i c u l t u r a l R e s e a r c h S e r v i c e , US D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r e , afdeling F o r t Collins, Colo.
E e n m e s t v e r w e r k i n g s b e d r i j f van C e r e s Ecology C o r p o r a t i o n in Stirling, Colo.
ARS-USDA: National P r o g r a m Staff, Soil, Water and A i r S c i e n c e s , B e l t s v i l l e , Md.
ARS-USDA, North E a s t e r n Region: A g r i c u l t u r a l E n v i r o n m e n t a l Quality Institute: Biological Waste Management L a b o r a t o r y en P e s t i c i d e
Office of P e s t i c i d e P r o g r a m s , R e g i s t r a t i o n Division, E n v i r o n m e n t P r o t e c t i o n Agency, Washington, D , C .
7th ANNUAL CORNELL UNIVERSITY CONFERENCE ON ENERGY, AGRICULTURE AND WASTE MANAGEMENT
A a n t a l d e e l n e m e r s c a . 200. E r w e r d e n 40 v o o r d r a c h t e n gehouden, w a a r v a n de t e k s t e n i n de loop van dit j a a r zullen worden g e p u b l i c e e r d in b o e k v o r m . E r w a r e n geen a b s t r a c t s v e r k r i j g b a a r .
De landbouw gebruikt aanzienlijke hoeveelheden e n e r g i e voor de produktie van v o e d s e l en v e z e l s . Nieuwe energiebehoeften zijn ook o n t s t a a n o m afvalstoffen zo t e v e r w e r k e n dat wordt voldaan a a n d e e i s van h e t publiek van e e n s c h o n e r l e e f m i l e u . De beide gebieden worden m e t e l k a a r verbonden in r e c e n t e s t u d i e s die d e mogelijkheid benadrukken o m e n e r g i e t e winnen uit afvalstoffen.
De n a d r u k van de c o n f e r e n t i e lag op: E n e r g i e v e r b r u i k i n d e l a n d bouw, technologie en e n e r g i e v e r b r u i k voor de v e r w e r k i n g van a f v a l s t o f fen, e n mogelijkheden o m e n e r g i e t e winnen uit a g r a r i s c h e afvalstoffen.
H i e r o n d e r volgt e e n k o r t e toelichting o p d e v o o r d r a c h t e n , w a a r n a h e t o n d e r z o e k n a a r d e m o g e l i j k h e d e n van methaangaswinning uit m e s t z a l worden b e s p r o k e n . Dit l a a t s t e o m v a t ook de v o o r d r a c h t e n d i e h i e r o v e r o p h e t s y m p o s i u m in Urbana zijn gehouden.
E n e r g i e v e r b r u i k i n d e l a n d b o u w
H e t e n e r g i e v e r b r u i k i n d e landbouw in de VS i s s l e c h t s 3-5% van h e t t o t a l e e n e r g i e v e r b r u i k . T o c h i s de landbouw een v r i j e n e r g i e - i n t e n
s i e v e b e d r i j f s t a k . D e verdubbeling van de o p b r e n g s t e n s i n d s 1900 i s b e r e i k t d o o r e e n vertienvoudiging van h e t e n e r g i e v e r b r u i k . H e t s t i k s t o f v e r -b r u i k s t e e g in d e p e r i o d e 1945-1970 van 1 0 tot 120 k g / h a (dit k o s t 900. 000 k c a l ) . H e t e n e r g i e v e r b r u i k voor h e t d r o g e n van m a i s s t e e g in dezelfde p e r i o d e van 10. 000 tot 300. 000 k c a l / h a . De s t e r k e t o e n a m e van b e r e g e ning k o s t z e e r v e e l e n e r g i e . In wat m i n d e r e m a t e geldt dit voor de p r o duktie e n t o e p a s s i n g van p e s t i c i d e n (één kg p e s t i c i d e k o s t o n g e v e e r
70. 000 kcal). D a a r n a a s t w e r d e n m e n s e n v e r v a n g e n d o o r m a c h i n e s . Door d i t a l l e s ging de e n e r g i e - o u t p u t / i n p u t - v e r h o u d i n g voor m a i s o m l a a g van 3, 26 in 1945 tot 2, 52 in 1970 ( P i m e n t e l , C o r n e l l ) . E e n kleine v e r d e r e
opbrengstverhoging g a a t ons bovendien s t e e d s m e e r e x t r a e n e r g i e k o s t e n (wet van de v e r m i n d e r e n d e m e e r o p b r e n g s t e n ) .
Op een a a n t a l punten k a n m i s s c h i e n wel enige e n e r g i e b e s p a r i n g w o r den b e r e i k t , o . a . grondbewerking ( ? ) en v e r m i n d e r i n g van h e t p e r c e n t a g e van de g r a a n o o g s t d a t a a n h e t vee w o r d t opgevoerd (thans 90% in d e VS). Volgens W a r d ( F o r t Collins) zou in de VS, indien a l l e r u n d e r m e s t t e c h n i s c h v e r w e r k t zou w o r d e n ( C e r e c o - p r o c e s ) , de v o e d e r w a a r d e van 7 , 1 m i l j o e n ton m a i s ( 1 , 1 m i l j o e n ha) plus 6, 1 m i l j o e n ton s o j a m e e l (4, 5 m i l j o e n ha) gewonnen kunnen w o r d e n , w a t ook een a a n m e r k e l i j k e e n e r g i e b e s p a r i n g zou inhouden.
Wanneer e c h t e r in d e m a a t s c h a p p i j a l s geheel aanzienlijke e n e r g i e b e s p a r i n g e n nodig zijn, dienen d e z e z e k e r n i e t i n de e e r s t e p l a a t s van d e landbouw t e k o m e n ; m . a . w . e n e r g i e v e r b r u i k v o o r voedselproduktie heeft e e n hoge p r i o r i t e i t . I n d e VS i s een s t e r k e invloed uitgegaan van de m a r k t p r i j z e n v o o r landbouwprodukten o p d e gewaskeuze d o o r d e b o e r e n (op b a s i s van m a x i m a l e winstverwachting). De z e e r g r o t e v r i j h e i d op d i t gebied h e e f t ook w e l n e g a t i e v e k a n t e n . De k o s t e n van d e s t i k s t o f m e s t s t o f f e n m a k e n h e t g r o o t s t e d e e l u i t van d e k o s t e n van k u n s t m e s t . De produktie van s t i k s t o f m e s t s t o f f e n k o s t dan ook v e e l m e e r e n e r g i e dan die van f o s f a a t - en k a l i m e s t s t o f f e n . Met de p r i j s s t i j g i n g van de e n e r g i e zijn d e p r i j z e n voor s t i k s t o f m e s t s t o f van 1971 tot 197 5 m e t e e n f a c t o r 2 à 3 g e s t e g e n . D a a r b i j k o m t nog h e t effect van s t e r k e s c h o m m e l i n g e n in d e c a p a c i t e i t van d e s t i k -stofbindingsindustrie t u s s e n o v e r c a p a c i t e i t e n o n d e r p r o d u k t i e . D e z e i n d u s t r i e i s v r i j w e l geheel afhankelijk van a a r d g a s , dat in de VS nog de m e e s t s c h a a r s e e n e r g i e b r o n i s . Binnen 5 j a a r i s 20 m i l j o e n ton a m m o n i a k m e e r nodig (Sherff, m e s t s t o f i n d u s t r i e ) . H e t gevolg i s een v e r s t e r k t e a a n d a c h t v o o r h e t benutten van de stikstof uit a g r a r i s c h e afvalstoffen v o o r b e m e s t i n g s doeleinden ( n u t r i e n t c o n s e r v a t i o n ) . L a u e r (Cornell) v e r m e l d t een totale m e s t -produktie in de VS van 237. 10^ ton d r o g e stof, v o o r 82% a f k o m s t i g van r u n d v e e , v o o r 9 , 4 % van v a r k e n s en voor l / 3 a l / 2 g e p r o d u c e e r d in " c o n f i n e m e n t s " . De v e r l i e z e n a a n stikstof zijn vóór h e t u i t r i j d e n 25-40% van t o t a a l - N en na h e t s p r e i d e n 15-25%. A l s 50% van t o t a a l - N in m e s t , g e p r o d u c e e r d in " c o n f i n e m e n t s " v e r l o r e n g a a t dan betekent d i t een v e r l i e s van 3, 2. 10^ ton s t i k s t o f !
Vanwege de e n e r g i e c r i s i s lijkt e r ook w a t r u i m t e te zijn ontstaan v o o r e e n e n e r g i e a r m e e n a r b e i d s i n t e n s i e v e landbouw. D a a r b i j s p e e l t r e c y c l i n g van (huishoudelijke) afvalstoffen een b e l a n g r i j k e r o l . Vaak i s e r een s t e r k e r
contact t u s s e n producenten en consumenten vanwege k o r t e r e afzetlijnen (Goldstein, r e d a c t e u r van " C o m p o s t S c i e n c e " ) .
Voor e e n g r o o t a a n t a l b e d r i j f s s y s t e m e n i s een g e d e t a i l l e e r d e e n e r -g i e v e r b r u i k s b a l a n s op-gemaakt ( h e l a a s m e e s t a l weer-ge-geven in A m e r i k a a n s e eenheden; v o o r e x a c t e gegevens m o e t de publikatie worden a f g e wacht). Globaal gezien neemt in de VS de grootte van het aandeel in het totale e n e r g i e v e r b r u i k i n d e landbouw af in de volgorde i r r i g a t i e , t r a n s p o r t , k u n s t m e s t / m a c h i n e g e b r u i k , d i r e c t e o o g s t v e r w e r k i n g , bosbouw, v e e h o u d e r i j .
M e t h a a n g a s w i n n i n g u i t m e s t
De mogelijkheid o m in de eigen energiebehoefte t e v o o r z i e n op b a s i s van methaangaswinning u i t d i e r l i j k e m e s t lijkt a a n t r e k k e l i j k vanuit h e t oogpunt van onafhankelijkheid van e n e r g i e t o e v o e r van buiten.
Methaangisting van m e s t kan, indien goed u i t g e v o e r d , leiden tot een a a n z i e n l i j k e s t a n k v e r m i n d e r i n g en een afdoding van pathogene k i e m e n . Tevens blijven de m i n e r a l e n u i t de m e s t volledig behouden v o o r b e m e s t i n g van h e t l a n d . Dit i s van belang gezien de stijgende k u n s t m e s t -p r i j z e n ; m e n m o e t dan n a t u u r l i j k w e l o v e r voldoende land beschikken o-p n i e t a l t e g r o t e a f s t a n d .
Tegenover d e z e positieve punten s t a a n d e volgende vraagpunten en b e z w a r e n :
In h o e v e r r e i s d e b o e r b e r e i d en in s t a a t een m e t h a a n g i s t i n g s i n s t a l l a -t i e op zijn bedrijf -te p l a a -t s e n ? De i n v e s -t e r i n g i s hoog, e c h -t e r v e r g e l i j k b a a r m e t a n d e r e i n v e s t e r i n g e n van h e t b e d r i j f . A u t o m a t i s e r i n g van d e i n s t a l l a t i e en inschakeling van goed opgeleid p e r s o n e e l v o o r onderhoud e n v o o r a l v o o r r e p a r a t i e s in geval van s t o r i n g e n lijkt w e l een v e r e i s t e ( s e r v i c e - i n d u s t r i e ? ) . In elk geval m o e t de hoeveelheid w e r k e r n i e t door toenemen wil een d e r g e l i j k e i n s t a l l a t i e a c c e p t a b e l z i j n . V e r d e r o n d e r z o e k m o e t uitwijzen in h o e v e r r e d o o r gebruikmaking van goedko p e r e m a t e r i a l e n de i n v e s t e r i n g s k o s t e n nog s t e r k kunnen worden v e r l a a g d . - A l l e e n o p g r o t e b e d r i j v e n , bijv. m e t m e e r dan 100 m e l k k o e i e n , zijn d e j a a r l i j k s e k o s t e n n a a r schatting v e r g e l i j k b a a r m e t d i e van a n d e r e m e s tbehandeling s s y sternen.
een a a n t a l pieken, o . a . in d e oogsttijd. Opslag van m e t h a a n g a s i s d u u r e n n i e t z o n d e r g e v a a r . Genoemd w e r d e e n mogelijke opslag van h e t m e t h a a n i n k e r o s i n e (tevens een eenvoudige zuivering o m d a t koolzuurgas n i e t o p l o s t ) .
Alleen e n e r g i e v e r b r u i k voor v e r w a r m i n g en in d e v o r m van e l e c t r i c i -t e i -t i s z o n d e r v e e l m o e i -t e op b a s i s van m e -t h a a n g a s v e r b r a n d i n g m o g e l i j k . Voor t r a c t o r e n bijv. zijn s p e c i a l e voorzieningen nodig.
K o r t s a m e n g e v a t l i j k t m e t h a a n g a s w i n n i n g u i t d i e r l i j k e m e s t d a n ook a l l e e n a a n t r e k k e l i j k a l s een t o t a a l s y s t e e m v o o r pollution c o n t r o l , e n e r -gieproduktie e n m e s t s t o f b e h o u d . Het biedt d u s geen vervanging v o o r h e t o p h e t land b r e n g e n van de m i n e r a l e n ! Uitsluitend gezien a l s e n e r g i e b r o n i s d e produktie van m e t h a a n u i t d i e r l i j k e m e s t e e n f a c t o r 5 à 10 d u u r d e r dan a a r d g a s , p r o p a a n of o l i e .
O p de beide s y m p o s i a w e r d e n totaal o n g e v e e r 15 v o o r d r a c h t e n g e houden o v e r methaanwinning uit d i e r l i j k e m e s t . E r i s v r i j w a t o n d e r z o e k g e d a a n o p l a b o r a t o r i u m s c h a a l (1 tot 20 l i t e r ) en op pilot-plant s c h a a l ( c a . 2, 5 m ^ ) . Wat v o o r a l o n t b r e e k t zijn e r v a r i n g e n m e t p r a k t i j k i n s t a l l a t i e s , w a a r i n d e m o d e r n e inzichten r e e d s zijn v e r w e r k t . In de VS w a s s l e c h t s een z o ' n i n s t a l l a t i e bekend d i e volgens zeggen a l e e n half j a a r lang v r i j w e l z o n d e r s t o r i n g i n d e e l e c t r i c i t e i t s v o o r z i e n i n g van e e n bedrijf v o o r z a g . D a a r k o m t nog bij dat de investeringskosten van deze plug-flow installatie o n g e v e e r 50% l a g e r zijn dan wat m e e s t a l w o r d t opgegeven v o o r een k l a s s i e k e i n s t a l l a t i e van d i e afmetingen (Kuntree Building C o . , R t . 2 Beaune Road, Ludington, Michigan 49431; J e r r y M a l s t r o m ) . De gegevens o v e r d e z e i n s t a l l a t i e w a r e n onvoldoende om een gefundeerd o o r d e e l e r o v e r t e geven.
H i e r o n d e r volgt een l i j s t van n a m e n van o n d e r z o e k e r s op h e t gebied van de m e t h a a n g i s t i n g m e t enkele o p m e r k i n g e n n . a . v . hun v o o r d r a c h t e n .
H a s s a n , U n i v . o f M a i n e , g i n g u i t v a n v e r d u n d e k i p p e m e s t . O p t i m a a l w a s e e n d r o g e s t o f - g e h a l t e van c a . 7%; bij een r e t e n t i e t i j d van 60 d a gen w e r d 140 l i t e r CH^ g e p r o d u c e e r d p e r kg d r o g e m e s t (bij 25° + 3°C); d e d r o g e s t o f a f b r a a k l i e p van 50-7 0%; h e t g a s bestond tot m a x i m a a l 85% u i t m e t h a a n ; d e m e t h a a n p r o d u k t i e n a m toe bij toevoegen v a n een m a k k e l i j k a a n t a s t b a r e C - b r o n . G e w e r k t w e r d op l i t e r s c h a a l e n m e t e e n 600-gallon d e m o n s t r a t i e - u n i t (batchproef). Op h e t g e f i l t r e e r d e effluent w e r d e n a l g e n ( S c e n e d e s m u s ) gekweekt w a a r d o o r h e t stikstofgehalte van h e t effluent
z o v e r daalde d a t h e t effluent kon worden h e r g e b r u i k t . In de d i s c u s s i e w e r d o p g e m e r k t d a t algen wel e r g produktief zijn, m a a r d a t h e t o p w e r ken e r g v e e l e n e r g i e v e r g t .
F i s h e r , U S D A A R S , C o l u m b i a , M i s s o u r i w e r k t e o p 2 0 0 l i t e r -s c h a a l m e t v a r k e n -s d r i j f m e -s t ; de verblijftijd wa-s 7 r e -s p . 15 dagen, de pH = 7 - 7 . 4 , NH^ k l e i n e r dan 2000 m g / l ; 30-35% van het m e t h a a n g a s w a s nodig o m de f e r m e n t o r t e v e r w a r m e n ; d e gasproduktie lijkt e e n goede i n d i c a t o r voor h e t p r o c e s v e r l o o p t e zijn; 5% van de stikstof e n 25% van h e t fosfaat kwam in h e t s l i b t e r e c h t . E é n k e e r viel de gasproduktie z e e r s t e r k t e r u g n a d a t in e e n v a r k e n s h o k antibiotica w a r e n t o e g e p a s t .
K r o e k e r , U n i v . o f M a n i t o b a , W i n n i p e g , C a n a d a , i s b e z i g d e methaangaswinning uit v a r k e n s d r i j f m e s t te onderzoeken bij de d a a r g e l dende lage t e m p e r a t u r e n .
A b e 1 e s , Univ. of Wisconsin, w e e s e r v o o r a l op de s o c i a l e gevol gen en d e a c c e p t a t i e door d e b o e r e n van m e t h a a n g a s i n s t a l l a t i e s n i e t te o n d e r s c h a t t e n ; zijn p r o e f i n s t a l l a t i e w a s v o o r z i e n van een g a s d e t e c t o r en beveiliging t e g e n e x p l o s i e g e v a a r .
W o n g - C h o n g , U n i v . o f H a w a i i , v o e r d e e e n s o o r t a n a ë r o b e c o m p o s t e r i n g u i t m e t m e s t van melkkoeien, bij een drogestofgehalte van 20-30%; d e u r i n e l i e t h i j via een schuine v l o e r weglopen; h i j k r e e g hoge m e t h a a n g a s p r o d u k t i e s v o o r a l bij v e r s e m e s t , n l . 2, 5 k e e r zoveel a l s bij b e w a a r d e m e s t .
R o b e r t s o n , R o w e t t R e s e a r c h I n s t . , A b e r d e e n , S c h o t l a n d , s l a a g d e e r n i e t i n om u i t v a r k e n s d r i j f m e s t voldoende m e t h a a n t e winnen o m de f e r m e n t o r op de gewenste t e m p e r a t u u r van 35°C te houden; h i j ging e r v a n u i t d a t m e t goedkopere b o u w m a t e r i a l e n , l a g e r e r e t e n t i e t i j d e n , w a r m t e -terugwinning u i t h e t effluent e n toevoeging van een C - b r o n h e t p r o c e s nog s t e r k te v e r b e t e r e n zou zijn; h i j noemde de g e u r van de v e r w e r k t e m e s t " m i n d e r b e z w a a r l i j k " ; s l i b en effluent m o e s t e n op h e t land worden g e b r a c h t . H i l l , C l e m s o n U n i v . , S o u t h C a r o l i n a , h a d e e n m o d e l o n t w i k k e l d ' v o o r de m e t h a a n g i s t i n g ; opvallend w a s d a t de c e l o p b r e n g s t op b a s i s van a c e t a a t o p 1% w e r d g e s t e l d , wat een z e e r l a g e b i o m a s s a p r o d u k t i e b e t e k e n t . G e r r i s h , M i c h i g a n S t a t e U n i v e r s i t y , b e s c h i k t e o v e r e e n d e m o n s t r a t i e m o d e l van een m e t h a a n v e r g i s t e r ; h i j beschouwde de m e t h a a n g a s
gisting uitsluitend a l s een mogelijkheid om stank te b e s t r i j d e n vcSr h e t u i t r i j d e n ; d e opstelling diende v o o r a l ook om in methaangaswinnii g belang s t e l l e n d e b o e r e n te laten zien wat e r a l l e m a a l v o o r korr t kijken, r i. a . w. o m z e af t e r a d e n e r m e e te beginnen.
M o r r i s , C o r n e l l U n i v . , s p r a k o v e r m e t h a a n g a s w i n n i n g a l s e e n t o t a a l s y s t e e m v o o r pollution c o n t r o l , energiewinning en m e s t s t o f b e h o u d . N a a s t enkele eenvoudige studentenproefjes o v e r methaanwmning uit m e s t v a n m e l k v e e lag de n a d r u k op een berekening van de economie van een m e l k v e e h o u d e r i j r e s p . een beef-feedlot, w a a r d e methaanga swinning in h e t bedrijf w a s g e ï n t e g r e e r d . Vijf s y s t e m e n v a n methaanwinning w e r d e n in beschouwing genomen. H i j noemde i n v e s t e r i n g s k o s t e n van 200-550 $ p e r koe e n j a a r l i j k s e k o s t e n van 45-150 $ p e r k o e . Alleen op bedrijven m e t m i n s t e n s 100 melkkoeien of 1000 s t u k s m e s t v e e s c h a t h i j d a t de j a a r l i j k s e k o s t e n v e r g e l i j k b a a r zijn m e t d i e van a n d e r e m e s t b e h a n d e l i n g s -s y -s t e m e n . H i j kon n i e t goed duidelijk m a k e n w a a r o m h i j toch een v e e l b e lovende t o e k o m s t zag v o o r de methaangaswinning.
K i m , U n i v . o f I l l i n o i s , b e r e k e n d e d e e n e r g i e k o s t e n i n k c a l e n i n d o l l a r s van 4 s y s t e m e n van m e s t v e r w e r k i n g . H i j kwam tot de volgende
rangschikking: (1) a n a ë r o b e opslag en v e r s p r e i d i n g op h e t land; (2) m e t h a a n winning (80% van h e t p r o f i j t w e r d u i t g e m a a k t d o o r de b e m e s t i n g s w a a r d e ; d e plaatsing i s dus s t e r k afhankelijk van de b e s c h i k b a a r h e i d van land); (3) oxidatiesloot m e t h e rv o e d e r i n g van de gemengde vloeistof ( z e e r weinig land v e r e i s t ) ; (4) d r o g e n en h e r v o e d e r e n . A l l e e n bij (1) w a s e r een g e r i n g e n e t t o - e n e r g i e w i n s t . De volgorde w e r d opgesteld op b a s i s van een s i m u l a t i e m o d e l v o o r ondernemingen d i e j a a r l i j k s 4000 v a r k e n s a a n de m a r k t b r e n g e n .
B r y a n t , U n i v . o f I l l i n o i s o n d e r z o e k t n a a s t d e m e s o f i e l e m e t h a a n -gisting ook de mogelijkheden van e e n t n e r m o f i e l p r o c e s . H i e r o v e r w e r d geen v o o r d r a c h t gehouden. E e n van de: d e e l n e m e r s v e r m e l d e d a t m e t een c o m b i n a t i e van r e i n c u l t u r e s van een t h e r m o f i e l e C l o s t r i d i u m e n een t h e r m o f i e l e m e t h a a n v o r m e n d e b a c t e r i e s t a m een verhoogde a f b r a a k w e r d gevonden. Dit zou worden bekend g e m a a k t tijdens de A S M - c o n f e r e n c e in New York (eind a p r i l 1975).
K o e l l i k e r e . a . v a n K a r s a s S t a t e U n i v . o n t w i k k e l d e n e e n s y s t e e m w a a r b i j m e t h a a n g a s d o o r d e gistingstank w o r d t g e r e c i r c u l e e r d via een f o s -f o r z u u r k o l o m o m a m m o n i a k t e s ' rippen en een kolom m e t loog o m koolzuur
t e v e r w i j d e r e n . P e r u u r w e r d o n g e v e e r d r i e m a a l h e t vloeistofvolume a a n m e t h a a n g a s g e r e c i r c u l e e r d .
P y r o l y s e
Voor de v e r w e r k i n g van v r i j d r o g e afvalstoffen l i j k t proLyse een a l t e r n a t i e v e mogelijkheid van a f v a l v e r w e r k i n g . P y r o l y s e houdt in e e n d e s t r u c t i e v e d e s t i l l a t i e o n d e r uitsluiting van z u u r s t o f , of m e t z e e r kleine hoeveelheden z u u r s t o f . A a n t r e k k e l i j k l e e k een m o b i e l e eenheid d i e o p twee v r a c h t w a g e n s w a s g e m o n t e e r d en w a a r m e e m e n de afvalstoffen t e r p l a a t s e kon g a a n v e r w e r k e n .
H e r v o e d e r i n g v a n m e s t ( v o o r a l k i p p e m e s t )
In een i n f o r m e l e d i s c u s s i e o v e r h e r v o e d e r i n g w e r d v o o r a l g e s p r o ken o v e r v o e d e r i n g van k i p p e m e s t . H e t voorkomen van r e s i d u e n l e e k geen g r o o t p r o b l e e m , m . u . v . k o p e r ; d e g e v a r e n van v e r s p r e i d i n g van pathogene k i e m e n m a k e n een wettelijke regeling van de wijze w a a r o p d e m e s t v e r w e r k t d i e n t te worden noodzakelijk; e r m o e t s t e e d s rekening worden gehouden m e t h e t feit d a t we t e m a k e n hebben m e t een goed m e d i u m v o o r de ontwikkeling van schadelijke k i e m e n , ook na de v e r w e r king.
U r i n e z u u r , d a t h e t v o o r n a a m s t e d e e l van de stikstof u i t m a a k t i n k i p p e m e s t , w o r d t d o o r h e r k a u w e r s b e t e r benut dan u r e u m en i s beneden e e n bepaald gehalte ook a c c e p t a b e l v o o r pluimvee; d a a r b o v e n vindt e e n s n e l l e a f n a m e van g r o e i en produktie p l a a t s .
De kosten zijn s t e r k afhankelijk van h e t vochtgehalte van de m e s t ; hoe v e r s e r h e t m a t e r i a a l , d e s te w a a r d e v o l l e r h e t i s ; d r o g e n m o e t dan ook zo s n e l mogelijk g e b e u r e n . E r w e r d g e s p r o k e n o v e r een w a a r d e van 85 $ p e r ton gedroogde m e s t ( m e t 10-12% vocht); de totale v e r w e r k i n g s k o s t e n w a r e n o n g e v e e r 15% van d i t b e d r a g ; k i p p e m e s t i s z e e r r i j k a a n c a l c i u m en f o s f o r ; e r i s e e n g r o o t v e r s c h i l in d e s a m e n s t e l l i n g van de m e s t van braadkuikens en m e s t van leghennen.
W a a r o m zou h e t publiek de h e r v o e d e r i n g van k i p p e m e s t n i e t op d e zelfde wijze a c c e p t e r e n a l s voedering van v i s m e e l , slachtafvallen, e n z . ?
zoals maiskolven en stro, maakt m i s s c h i e n drogen overbodig; in elk geval zijn dan gemakkelijk fermenteerbare koolhydraten nodig om een snelle pH-daling en pasteurisatie te krijgen.
MEGIS T A - P R O J E C T E N VAN CORNELL UNIVERSITY
Aansluitend a a n de C o r n e l l C o n f e r e n c e w e r d een bezoek g e b r a c h t a a n h e t D e p a r t m e n t of A g r i c u l t u r a l Engineering van C o r n e l l U n i v e r s i t y .
Voor de v e r w e r k i n g van k i p p e m e s t w e r d e n twee d r o o g s y s t e m e n ( d e e p - p i t high r i s e s y s t e e m en d r o g e n in dunne l a a g , l o s w e r k e n en a f v o e ren) v e r g e l e k e n m e t een oxidatiesloot o n d e r d e b a t t e r i j e n , dan wel e e n s p o e l s y s t e e m in combinatie m e t e e n oxidatietank. Bij h e t drogen w a s d u i delijk m e e r a m m o n i a k t e ruiken dan bij de natte v e r w e r k i n g ; bovendien gaven de d r o o g s y s t e m e n p r o b l e m e n m e t stof, s c h i m m e l e n bij onvoldoende droging, m e e r vliegen, r a t t e n en g e z o n d h e i d s r i s i c o ' s v o o r h e t p e r s o n e e l . De oxidatiesloot en h e t f l u s h s y s t e e m plus oxidatietank w e r d v o o r a l b e d r e ven a l s s t a n k b e s t r i j d i n g , w a t goed gelukt l e e k . Om e x t r a s t i k s t o f v e r l i e -z e n d o o r n i t r i f i c a t i e en d e n i t r i f i c a t i e te voorkomen w e r d een verblijftijd aangehouden die k l e i n e r i s dan d e verdubbelingstijd van de n i t r i f i c e r e n d e b a c t e r i ë n . Stank zou vooral worden veroorzaakt door de opgeloste COD; c a . 30% van de COD i s in oplossing, 25% i s s n e l biologisch a f b r e e k b a a r e n 5% n i e t . H e t drogestofgehalte w e r d o p 6-8% gehouden door v a s t e stof te laten'bezinken e n af t e v o e r e n . In d e oxidatietank m e t bellenbeluchting w e r d een z e e r goede z u u r s t o f o v e r d r a c h t b e r e i k t (zie ook b l z . 18).
Op e e n o n d e r z o e k c e n t r u m m e t 400 melkkoeien worden m e t e l k a a r v e r g e l e k e n : c o m p o s t e r i n g , oxidatiesloot e n a ë r o b e t h e r m o f i e l e v e r w e r king (LICOM) van m e s t ; d i t l a a t s t e s y s t e e m m o e s t nog g e s t a r t w o r d e n . Methaangaswinning uit k o e i e m e s t w e r d a l l e e n op l a b s c h a a l in enkele s t u d e n t e n p r o e f j e s o n d e r z o c h t .
O v e r h e t o n d e r z o e k s p r o g r a m m a inzake runoff-verontreiniging w e r d a a n de hand van d i a ' s een indruk g e k r e g e n ; van de voorlopige r e s u l t a t e n i s e e n publikatie b e s c h i k b a a r (Land application of d a i r y m a n u r e , A u r o r a r e s e a r c h plots; d i t valt o n d e r prof. P a u l J . Z w e r m a n ) .
E e n goed o v e r z i c h t van h e t onderzoek van d e stafleden m e t opgaven van v e r s c h e n e n publikaties i s t e vinden in: " G r a d u a t e study opportunities in A g r i c u l t u r a l W a s t e Management and R u r a l E n v i r o n m e n t a l E n g i n e e r i n g a t C o r n e l l U n i v e r s i t y " .
THIRD INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON LIVESTOCK WASTES
E r w a r e n o n g e v e e r 500 d e e l n e m e r s uit de VS en r u i m 100 van buiten de VS. T o t a a l w e r d e n e r 180 v o o r d r a c h t e n gehouden, in d r i e p a r a l l e l z i t tingen. De a b s t r a c t s van d e v o o r d r a c h t e n w e r d e n bij de aanvang van h e t s y m p o s i u m in boekvorm u i t g e r e i k t . H i e r o n d e r volgt een o v e r z i c h t van de a a n t a l l e n lezingen p e r deelgebied: E i g e n s c h a p p e n v a n m e s t : f y s i s c h - c h e m i s c h : 4 , n u t r i ë n t e n : 4 , b e m e s t i n g s w a a r d e : 10. O p s l a g , v e r w e r k i n g e n t r a n s p o r t : 5 , s c h e i d i n g s t e c h n i e ken: 7 . M e s t v e r w e r k i n g s s y s t e m e n v o o r p l u i m v e e : 4 , v o o r r u n d v e e : 6, v o o r m e l k v e e : 14, v o o r v a r k e n s : 14, d r o g e n : 3, c o m p o s t e r e n : 7, o x i -d a t i e s l o t e n : 6, o p p e r v l a k t e b e l u c h t e r s : 5, a n a ë r o b e v e r w e r k i n g : 5, benut ting als e n e r g i e b r o n ; 6, s y s t e e m o n t w e r p : 7, m i c r o b i o l o g i e : 6. H e r g e b r u i k v a n m e s t a l s v e e v o e r : 14. H o g e m e s t g i f t e n o p l a n d : 1 2 , n u t r i e n t t r a n s p o r t i n d e g r o n d : 6 , feedlot runoff c o n t r o l : 6. S t a n k c o m p o n e n t e n : 5, e n s t a n k b e s t r i j d i n g : 5 . W e t g e v i n g en gevolgen h i e r v a n v o o r de veehoude r i j : 9 • E c o n o m i s c h e a s p e c t e n : 5 ; v o l k s g e z o n d h e i d s a s p e c t e n : 5 .
O v e r enkele van de v o o r d r a c h t e n volgen h i e r nog wat n a d e r e bijzon d e r h e d e n . De v o o r d r a c h t e n worden in de loop van d i t j a a r in boekvorm u i t gegeven d o o r de ASAE.
B e e f f e e d l o t w a s t e
B a d g e r (Oklahoma S t a t e Univ. , Stillwater) s c h e t s t e de ontwikkeling van 1971-1975: De p r i j s van a m m o n i u m n i t r a a t - s t i k s t o f s t e e g van ƒ 0 , 4 5 tot ƒ 1 , 35 p e r kg, t e r w i j l 16 m i l j o e n ha land die r e c e n t a a n de produktie o n t t r o k k e n w a r e n (Soil Bank Land), nu opnieuw in produktie worden g e b r a c h t . Gevolg: "herontdekking" van s t a l m e s t u i t de feedlots a l s m e s t s t o f , w a a r d
o m c a . 30 k m te v e r v o e r e n en te s p r e i d e n , w a a r d o o r nu de " m e s t b e r g e n " in d e z u i d w e s t e l i j k e s t a t e n in s n e l tempo verdwijnen.
S w i n e p r o d u c t i o n a n d w a s t e m a n a g e m e n t : S t a t e o f t h e -a r t
E e n k r i t i s c h o v e r z i c h t van gegevens o v e r v a r k e n s d r i j f m e s t s a m e n -s t e l l i n g en r e -s u l t a t e n van v e r w e r k i n g -s -s y t e m e n , door O v e r c a -s h e . a . van North C a r o l i n a S t a t e U n i v e r s i t y .
De VS t e l t een v a r k e n s s t a p e l van ongeveer 60 m i l j o e n s t u k s , w a a r van 60% v r i j in h e t land loopt, 25% in eenheden m e t betonvloeren en 15% i n gebouwen m e t - m e e s t a l gedeeltelijk - r o o s t e r v l o e r e n . E r i s e e n t r e n d n a a r h e t toenemend houden van v a r k e n s in gesloten gebouwen. De hoeveelheid m e s t d i e w o r d t g e p r o d u c e e r d hangt s a m e n m e t h e t gewicht van de d i e r e n . De biologische zuurstofbehoefte (BOD5) van v e r s e d r i j f -m e s t , u i t g e d r u k t p e r kg d i e r p e r dag, b e d r a a g t ongeveer 2 g z u u r s t o f ; v o o r d r a c h t i g e zeugen en b e r e n i s dit w a t m i n d e r , n l . 1 , 4 r e s p . 1 , 1 g . E n k e l e gegevens o v e r de s a m e n s t e l l i n g van d r i j f m e s t die a l s m e e s t b e t r o u w b a r e w a a r d e n worden beschouwd op b a s i s van een evaluatie van g r o t e a a n t a l l e n gegevens zijn in t a b e l I w e e r g e g e v e n .
TABEL I . S a m e n s t e l l i n g van v a r k e n s d r i j f m e s t : c h e m i s c h e k a r a k t e r i s e ring
COD BODc TOC Totaal-N P K
r_ g / l 8 6 3 4 2 4 6 1 , 7 2 , 6 Ca Mg S F e Zn B Mn Na Cu g / k g droge stof 2 9 7 7 1 , 2 0 , 5 0 0 , 2 7 0 , 2 6 0 , 1 0 P e r 100 kg s l a c h t v a r k e n w o r d t p e r dag ongeveer 8 , 4 kg (= l i t e r ) m e s t plus u r i n e g e p r o d u c e e r d . H e t drogestofgehalte van d e z e d r i j f m e s t b e d r a a g t 8%; van d e d r o g e stof b e s t a a t 83% u i t zgn. vluchtige stof
(= g l o e i v e r l i e s ) . De uiteindelijke belasting van een v e r w e r k i n g s s y s t e e m hangt o . a . af van d e wijze van huisvesting, v o e d e r w i j z e , gebruik van
s p o e l w a t e r , voorscheiding d o o r bezinken, a f b r a a k en v e r l i e z e n door v e r vluchtiging. O m r i s i c o ' s m e t vrijkomende giftige g a s s e n te v e r m i j d e n , kan v e r w e r k i n g o n d e r de s t a l h e t b e s t g e c o m b i n e e r d worden m e t invoer van ventilatielucht d o o r h e t dak e n a f v o e r d o o r de r o o s t e r s . M o m e n t e e l wordt s l e c h t s een klein d e e l van d e v a r k e n s in de VS gehouden in gebou-O O wen m e t e e n v e r w e r k i n g s s y s t e e m o n d e r de v l o e r , hoewel de g r o t e b e langstelling h i e r v o o r nog s t e e d s b e s t a a t . Na d i r e c t uitrijden van de m e s t i s h e t v o o r n a a m s t e v e r w e r k i n g s s y s t e e m in de VS nog altijd h e t a n a e r o b e lagoon. C o n c e n t r a t i e s in d e o v e r l o o p van een goed w e r k e n d lagoon liggen in de o r d e van COD 1 - 1 0 g / l e n BODj- 0, 3 - 3 , 6 g / l . Voor oxidatie sloten o n d e r d e s t a l worden d e a f b r a a k p e r c e n t a g e s (verliezen) e n typische w a a r den van enkele grootheden a l s volgt gegeven in t a b e l II.
T A B E L II. A . G e s c h a t t e gemiddelde a f n a m e p e r c e n t a g e s b i j d r i j f m e s t v e r -werking in e e n oxidatiesloot o n d e r de s t a l (met 280 l i t e r volume p e r v a r ken)
BOD,- COD Droge stof Vluchtige stof T o t a a l - N Verblijftijd, dagen
%
90 75 50 80 80 50
B. Enkele typische concentraties van gemengde vloeistof en supernatant van oxidatie sloten
BODr COD Droge stof,
: m i x
m i x supern. m i x supern.
m g / 1
2500 10-150 12000 500-2500 12000
"De m e e s t geschikte b e n a d e r i n g van v a r k e n s d r i j f m e s t v e r w e r k i n g , zowel uit t e c h n i s c h a l s e c o n o m i s c h oogpunt, i s h e t volume dat v e r w e r k t m o e t worden z o klein mogelijk t e m a k e n , h e t t e benutten door h e t w e e r o p h e t land t e b r e n g e n e n h e t e l i m i n e r e n van puntlozingen". Een E P A
V e r w e r k i n g v a n r u n d e r m e s t
H a r p e r e n S e c k l e r (Colorado State Univ. , F o r t Collins) gaven een o v e r z i c h t van de mogelijkheden o m r u n d e r m e s t t e v e r w e r k e n . In g r o t e lijnen zijn de volgende mogelijkheden v e r g e l e k e n op i n v e s t e r i n g s - e n b e d r i j f s k o s t e n voor e e n feedlot van 1 0 . 0 0 0 s l a c h t r u n d e r e n :
I . H e r v o e d e r i n g A . d e totale m e s t 1 . gedroogde m e s t 2. g e e n s i l e e r d e m e s t B . G e f r a c t i o n e e r d e m e s t C . G e f e r m e n t e e r d e m e s t II. Energiewinning A. A n a e r o b e f e r m e n t a t i e , methaangaswinning 7 O Ö B . A n a ë r o b e f e r m e n t a t i e , enige methaanproduktie m e t h e r v o e d e r i n g van b i o m a s s a C . P y r o l y s e III. M e s t s t o f w a a r d e A . Land s p r e a d i n g B . I r r i g a t i e
Vergelijkende b e r e k e n i n g e n zijn g e m a a k t op b a s i s van huidige en t e v e r w a c h t e n p r i j z e n van v e e v o e r , e n e r g i e e n k u n s t m e s t . Z i j c o n c l u d e e r d e n : (1) gebruik a l s m e s t s t o f i s a l l e e n a a n t r e k k e l i j k b i j kleine, v e r s p r e i d liggende b e d r i j v e n w a a r d o o r t r a n s p o r t a f s t a n d e n klein zijn; (2) d e enige a a n t r e k k e l i j k e t o e p a s s i n g voor energiewinning i s v e r b r a n d i n g i n dien d r o g e m e s t aanwezig i s b i j m i d d e l g r o t e tot g r o t e b e d r i j v e n ; (3) win ning van v e e v o e r u i t . m e s t i s i . h . a . v o o r d e l i g e r dan g e b r u i k a l s m e s t stof of voor energiewinning; (4) de keuze van de techniek voor v o e d e r winning uit m e s t hangt af van de b e d r i j f s g r o o t t e ; (5) " M a n u r e i s a n e x t r e m e l y valuable a g r i c u l t u r a l r e s o u r c e . T h u s , any technology which depends on ' d i s p o s a l ' s u b s i d i e s i s now o b s o l e t e " .
E e n p r o c e s w a a r b i j m e s t w o r d t g e f r a c t i o n e e r d in delen m e t v e r s c h i l l e n d e e n e r g i e - e n eiwitniveaus biedt potentieel de m e e s t e a l t e r n a tieve toepassingsmogelijkheden en e c o n o m i s c h e voordelen. E e n goed voorbeeld voorbeeld h i e r v a n i s h e t c e r e c o - p r o c e s , w a a r o v e r m e e r o p blz, 24 en 25.
M o r r i s o n c . s . (Colorado State U n i v . , F o r t Collins) onderzochten d e mogelijkheden o m de c e l l u l o s e f r a c t i e van m e s t m e e r a a n t a s t b a a r t e m a k e n d o o r behandeling m e t w a t e r s t o f p e r o x i d e plus f e r r o s u l f a a t , gevolgd d o o r h y d r o l y s e m e t c e l l u l a s e . F i l t r a t e n van zo behandelde m e s t gaven v i j f m a a l z o v e e l b i o m a s s a van C a n d i d a u t i l i s (een gist), a l s c o n t r o l e f i l t r a t e n . O p d e z e wijze kan uit m e s t m i s s c h i e n een w a a r d e v o l v e e v o e r -supplement worden v e r k r e g e n of d e produktie van m i c r o b i ë l e b i o m a s s a in e e n a c t i e f - s l i b s y s t e e m worden verhoogd.
H e r v o e d e r i n g v a n o x i d a t i e s 1 o o t v 1 o e i s t o f
Dit lijkt goed mogelijk voor v a r k e n s z w a a r d e r dan o n g e v e e r 45 kg. P r o e v e n van H a r m o n en o p e e n praktijkbedrijf in Illinois, en proeven van M i l l e r in L a n s i n g (Michigan, zie ook b l z . 29 ) wijzen dit uit.
O x i d a t i e s l o o t
N a a s t v o o r a l s t a n k b e s t r i j d i n g biedt de oxidatiesloot e e n s c a l a van mogelijkheden v o o r s t i k s t o f v e r w i j d e r i n g dan w e l stikstofbehoud, afhanke lijk van d e m a t e w a a r i n de m e s t uitputtend wordt belucht en van d e m o g e -lijkhe den v o o r h e t o p t r e d e n van n i t r i f i c a t i e e n d e n i t r i f i c a t i e . Goede e r v a r i n g e n h a d H a s h i m o t o van C o r n e l l Univ. m e t e e n p e r s l u c h t b l o w e r g e c o m b i n e e r d m e t e e n t u r b i n e r o e r d e r in e e n oxidatietank; h i j k r e e g e e n t w e e m a a l zo efficiente beluchting p e r eenheid e n e r g i e v e r b r u i k a l s bij de oxidatie sloot (beide o n d e r o p t i m a l e omstandigheden).
H e r v o e d e r i n g v a n r i i n d e r m e s t
Behandeld volgens h e t O r g a n i f o r m - p r o c e s lijkt h e r v o e d e r i n g van r u n d e r m e s t e e n i n t e r e s s a n t e mogelijkheid. Aan de m e s t w o r d t m e -t h y l o l u r e u m -toegevoegd plus e e n k a -t a l y s a -t o r , w a a r d o o r een s -t e r i e l , s -t a b i e l e n s t a n k v r i j produkt o n t s t a a t . Dit p r o c e s w e r d ontwikkeld d o o r O r g o -n i c s I -n c . i-n s a m e -n w e r k i -n g m e t de U -n i v e r s i t y of Rhode I s l a -n d .
H e t a l lange tijd bekende e n s i l e r e n v a n m e s t m e t a n d e r e voerbestanddelen, ontwikkeld door Anthony (Auburn Univ. ) leidt tot e e n produkt d a t b i j voldoende pH-daling e e n goede afdoding geeft van pathogene
k i e m e n . De pH-daling i s afhankelijk van d e aanwezigheid van gemakkelijk f e r m e n t e e r b a r e k o o l h y d r a t e n , t e m p e r a t u u r en t i j d s d u u r van de ensilering, H e t i s i . h . a . goedkoper dan h e t d r o g e n van de m e s t , dat bovendien de v e r t e e r b a a r h e i d van h e t eiwit nadelig beïnvloedt.
G r o n d f i l t e r
Het t o e p a s s e n van e e n g r o n d f i l t e r voor h e t v e r w i j d e r e n van n u t r i ë n ten uit m e s t i s een mogelijkheid wanneer m e n o v e r e r g weinig land b e schikt o m m e s t uit t e r i j d e n (zie ook de o p m e r k i n g e n h i e r o v e r b i j Michigan State Univ. , b l z . 29).
A u t o m a t i s c h d r i j f m e s t v e r w e r k i n g s s y s t e e m
T a i g a n i d e s van Ohio State Univ. beschikt o v e r d r i e j a a r o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n m e t e e n g e a u t o m a t i s e e r d d r i j f m e s t v e r w e r k i n g s s y s t e e m m e t r e c y c l i n g van spoelvloeistof. In de drie jaar dat de installatie heeft ge d r a a i d zijn een a a n t a l o p g e t r e d e n p r o b l e m e n opgelost ( s c h u i m v o r m i n g bij beluchten, b e v r i e z i n g in de w i n t e r ) . I n t e r e s s a n t i s h e t o m de v e r s c h i l len in r e s u l t a a t t e zien in de loop van een j a a r , v e r o o r z a a k t d o o r t e m p e r a t u u r v e r s c h i l l e n . E e n v e r s l a g van de e r v a r i n g e n w o r d t binnenkort gepu b l i c e e r d a l s E P A - r a p p o r t . Het t o e p a s s e n van o m g e k e e r d e o s m o s e op effluenten l e e k enige mogelijkheden t e bieden.
C o m p o s t e r e n v a n v a r k e n s f e c e s
A a n h e t Cook College (= R u t g e r s - S t a t e Univ. of New J e r s e y ) i s e r v a r i n g opgedaan m e t h e t c o m p o s t e r e n van v a r k e n s f e c e s s a m e n m e t h u i s vuil; v a r k e n s f e c e s a l l e e n zijn n i e t goed te c o m p o s t e r e n vanwege de lage C / N - v e r h o u d i n g en de s t r u c t u u r die t o e t r e d i n g van lucht onvoldoende m o gelijk m a a k t . N a d r u k w e r d gelegd o p de t h e r m i s c h e e n a n d e r e f y s i s c h e eigenschappen van h e t m a t e r i a a l dat wordt g e c o m p o s t e e r d , o . a . d e e l t j e s g r o o t t e e n dichtheid, op de h i e r m e e samenhangende p r o c e s f a c t o r e n t e m p e r a t u u r e n vochtgehalte. De a f n a m e van de d e e l t j e s g r o o t t e b l e e k een g o e d e p r o c e s i n d i c a t o r t e zijn. Ook c o m p o s t e e r d e m e n r i o o l s l i b s a m e n m e t huisvuil.
S t a n k c o m p o n e n t e n e n s t a n k b e s t r i j d i n g
Op h e t gebied van h e t m e t e n van s t a n k c o m p o n e n t e n e n van h e t vaststellen van s t a n k h i n d e r m o e t v o o r a l h e t w e r k worden genoemd dat in Uppsala, Zweden v e r r i c h t i s . In Zweden heeft m e n bovendien e e n z e e r strenge w e t g e v i n g w a a r a a n veehouderijbedrijven m o e t e n voldoen. E r wordt een v e r p l i c h t e koppeling genoemd m e t h e t hebben van voldoende land o m de m e s t uit t e kunnen r i j d e n ; bovendien i s een o p s l a g c a p a c i t e i t v e r e i s t voor 6 m a a n d e n voor de t i j d dat m e n n i e t kan u i t r i j d e n .
S t a n k b e s t r i j d i n g d o o r t o e p a s s e n van c h e m i c a l i ë n , e n z y m e n of b a c t e r i e p r e p a r a t e n h e e f t nog geen a l g e m e n e en afdoende oplossing g e l e v e r d d i e bovendien nog b e t a a l b a a r i s . Het b e s t e l e e k nog h e t t o e p a s s e n van w a t e r s t o f p e r o x i d e k o r t voor h e t u i t r i j d e n .
MEGISTA-PROJECT EN VAN UNIVERSITY O F ILLINOIS
L i v e s t o c k W a s t e M a n a g e m e n t P r o j e c t s a t t h e U n i v e r s i t y o f I l l i n o i s ( oktober 1974) i s een b r o c h u r e van 21 p a gina' s : H i e r i n s t a a n k o r t s a m e n g e v a t de p r o j e c t e n op h e t gebied van de m e s t v e r w e r k i n g m e t de tot nu toe behaalde resultaten» Uit dit p r o g r a m m a nog k o r t de volgende punten.
H e r v o e d e r i n g v a n v e r w e r k t e m e s t
Het s y s t e e m w a a r m e e oxidatieslootvloeistof (ODML) a a n v a r k e n s w o r d t g e v o e r d s t a a t afgebeeld in figuur 1. De pomp w o r d t ingeschakeld
s t a n d p i p e l o o p w a t e r i n g p i p e , 3 " d i a . / c u t o u t s f o r a c c e s s t o O D M L ^ -n -n -n -n -n -n -n s i o t t e d f l o o r n n n n n n n n \
n
o x i d a t i o n d i t c h m i x e d l i q u o r ^ s e w a g e s u m p p u m p — Z I c o n t r o l e d b y a t i m e c l o c k "F i g . 1 . " D r i n k w a t e r " s y s t e e m voor h e t h e r v o e d e r e n van oxidatie s l o o t -vloeistof a a n v a r k e n s , gehouden in een s t a l m e t e e n oxidatie sloot o n d e r d e r o o s t e r v l o e r .
m e t e e n tijdklok e n loopt bv. 7 minuten van e l k e tien; a l s de pomp stopt loopt de vloeistof t e r u g d o o r de pomp, d a a r m e e h a r e n en a n d e r e d e e l t j e s v e r w i j d e r e n d . N a a s t p r o e v e n b i j de u n i v e r s i t e i t w o r d t o p twee b e d r i j v e n in de b u u r t b e m o n s t e r d , w a a r e v e n e e n s oxidatieslootvloei-stof a a n d e v a r k e n s wordt g e v o e r d . H i e r m e e kan p a s begonnen worden a l s d e v a r k e n s o n g e v e e r 45 kg wegen. O p de Albin F a r m , w a a r j a a r l i j k s 2000 v a r k e n s worden a f g e l e v e r d , b e d r o e g e n de s t r o o m k o s t e n $ 1
e n d e b e d r i j f s k o s t e n van h e t o x i d a t i e s l o o t s y s t e e m $ 3 p e r a f g e l e v e r d v a r ken. E r w e r d e e n g r o e i b e r e i k t van 1 . 17 l b p e r 3. 08 lb v o e r . Voor de b e luchting w o r d t gebruik g e m a a k t van a e r o b - j e t s ; h e t feit d a t d e z e continu m o e t e n d r a a i e n s t e l t b i j z o n d e r e e i s e n voor h e t onderhoud. Het w a t e r n i v e a u m o e t v r i j goed constant worden gehouden in de sloot o m d a t de luchtinbreng d a a r van afhangt. Wanneer bijna a l l e v a r k e n s a l l e e n ODML i . p . v. w a t e r k r i j g e n i s e r geen s t e r k e drogestofophoping in de sloot.
O v e r d e efficiëntie van h e t k o p e r in de ODML in vergelijking m e t k o p e r s u l f a a t konden geen gegevens worden v e r s t r e k t . Ondanks d e v e r m i n d e r i n g van d e zouten in h e t v o e r t r e e d t toch e e n a c c u m u l a t i e o p van zouten (en i n e r t m a t e r i a a l ? ) in de ODML, w a a r d o o r elke twee à d r i e j a a r de sloot g e h e e l geleegd m o e t worden e n opnieuw g e s t a r t . O m zowel o v e r - a l s o n d e r beluchting t e v e r m i j d e n i s een c o n t r o l e s y s t e e m (monitoring) nodig. De verblijftijd van de vloeistof i n de oxidatie sloot b e d r a a g t o n g e v e e r 2 weken. B e r e k e n d op d e d r o g e stof i s e r een aanzienlijke t o e n a m e van a m i n o z u r e n
(eiwit); bv. h e t lysinegehalte stijgt van 0, 60 n a a r 1, 60%. Het f o s f a a t uit ODML b l e e k z e e r goed o p n e e m b a a r te zijn, b e t e r dan h e t fosfaat in h e t v o e r . Wat d e economie b e t r e f t : e r kon e e n b e s p a r i n g o p s o j a m e e l van s l e c h t s 5% worden v e r k r e g e n ; de v e r s t r e k k i n g van ODML a l s d r i n k w a t e r geeft e e n r e d u c t i e in de kosten, m a a r de baten wegen n i e t op t e g e n de t o t a l e k o s t e n .
E e n proef m e t kippen op b a t t e r i j e n boven e e n oxidatie sloot h e t h e r -voedering van ODML i s m o m e n t e e l gaande; e e n mogelijk p r o b l e e m b i j h e t pompen kunnen de v e r e n o p l e v e r e n , of dit a l i s opgelost i s n i e t bekend.
H e r v o e d e r i n g van f e e d l o t m e s t - d i e behandeld i s m e t 1% f o r m a l i n e ( P h a r m a c o - m e t h o d e ) - a a n h e r k a u w e r s i s in o n d e r z o e k . Het p r o e f v o e r b e s t a a t voor 50% (natgewicht) uit f e e d l o t m e s t m e t wat s t r o o i s e l en u r i n e . e r i n , 2 5 % g e m a l e n m a i s e n 2 5 % k a t o e n z a a d p e u l e n . S a l m o n e l l a o f E . c o l i w e r d i n h e t behandelde m a t e r i a a l n i e t aangetoond; d o o r de b e handeling w a s h e t v o e r s t a n k v r i j .
H e r v o e d e r i n g van gedroogde, g e f e r m e n t e e r d e of m e t v l i e g e n l a r v e n geBnte k i p p e m e s t a a n kippen w e r d o n d e r z o c h t door toevoeging a a n h e t r a n t s o e n t e r vervanging van m a i s z e t m e e l . Het hoge u r i n e z u u r gehalte van de gedroogde m e s t i s mogelijk een v e r k l a r i n g voor e e n negatief r e s u l t a a t i n d a t g e v a l . D e beide a n d e r e toevoegingen gaven e e n e x t r a g r o e i , w a a r schijnlijk d o o r o m z e t t i n g van n i e t - e i w i t - s t i k s t o f in a m i n o z u r e n .
F e e d l o t r u n o f f
In h e t k a d e r van d e t o e k o m s t i g e verplichting tot h e t opvangen van feedlot runoff, w a s op de p r o e f b o e r d e r i j e e n s i l o plus pompput n e e r g e z e t voor tijdelijke opslag van d e z e runoff. De bedoeling i s o m v a s t e d e e l t j e s af t e s c h e i d e n en t e gebruiken a l s s t r o o i s e l en de vloeistof op h e t land t e b r e n g e n .
H E T C E R E C O - P R O C E S
Het C e r e c o - p r o c e s i s ontwikkeld door de C e r e s Ecology C o . (Den v e r ) e n o p v e r s c h i l l e n d e t o e p a s s i n g s a s p e c t e n g e ë v a l u e e r d door d i v e r s e afdelingen ( a g r i c u l t u r a l e n g i n e e r i n g , a n i m a l s c i e n c e s , economics, m i c r o biology) van d e C o l o r a d o State U n i v e r s i t y in F o r t C o l l i n s .
H e t p r o c e s w e r d i n vol bedrijf gezien in Stirling (Colo. ) voor e e n feedlot m e t 18. 000 s t u k s m e s t v e e (bij aankoop 200-300 kg z w a a r ) . Elke 4 tot 10 dagen (zo v e r s mogelijk) w o r d t de m e s t uit e e n c o m p a r t i m e n t g e s c h r a a p t e n g e t r a n s p o r t e e r d n a a r de " f a b r i e k " , d i e door z e s m a n in d r i e ploegendienst w o r d t g e r u n d . De m e s t w o r d t verdund m e t ( r e c y c l i n g s - ) 1 2 k g f e e d 9 6 0 g p r o t e i n p o u l t r y m a n u r e 3 0 0 g C P C - l l 2 0 0 g p r o t e 3 k g f e e d 2 4 0 g C P 2 0 0 g p r o t e i n
v
v 1 0 k g m i I k 3 0 0 g p r o t e i n 3 0 e g g s 1 5 0 g p r o t e i n C P = c r u d e p r o t e i n F i g . 2. S c h e m a van d e e i w i t r e c y c l i n g v e r w e r k t volgens h e t C e r e c o - p r o c e s . van k i p p e m e s t en m e s t van m e l k v e ew a t e r tot 70% vocht en 1 à 3 dagen intensief g e r o e r d z o n d e r e x t r a b e luchting, w a a r n a h e t nagenoeg n i e t m e e r stinkt. De v e z e l f r a c t i e C l w o r d t afgescheiden m e t een s o o r t c e n t r i z e e f (eigen patent), u i t g e p e r s t m e t e e n s c h r o e f p e r s w a a r b i j evt. nog m e t wat w a t e r wordt g e w a s s e n , 3 j à 4 dagen g e e n s i l e e r d (niet l a n g e r o m te intensieve b a c t e r i e a c t i v i t e i t t e v e r m i j d e n ) en w e e r a a n h e t vee gevoerd, e v t . s a m e n m e t m a i s s i l a g e . De r e s t e r e n d s l u r r y m e t 80% vocht w o r d t g e c e n t r i f u g e e r d m e t e e n m o d i fied b a s k e t c e n t r i f u g e b i j 1400 g w a a r b i j C III wordt a f g e s c h e i d e n ; d e z e f r a c t i e b e s t a a t voor 50% uit g r o n d d e e l t j e s e n bevat 2-3% r u w eiwit. De " r e s t o p l o s s i n g " wordt a c h t e r e e n v o l g e n s in vacuo ingedampt b i j 66°C tot 70% vocht en dan gedroogd in een r o t e r e n d e t r o m m e l d r o g e r ( s t o o m t e m -p e r a t u u r 180°C, h e t -produkt k o m t n i e t boven 66°C), g e m a l e n e n n a t o e voeging van e v t . m i n e r a l e n g e p e l l e t e e r d : f r a c t i e C II. Voor de e n e r g i e kosten, indien g e h e e l t o e g e r e k e n d a a n C II, w e r d $ 12, - p e r ton C II opgegeven.
De v o e d e r w a a r d e van v e z e l f r a c t i e C I voor h e r k a u w e r s zou v e r g e -l i j k b a a r zijn m e t die van m a i s s i -l a g e . De f r a c t i e C II, m e t 20-30% r u w eiwit in de d r o g e stof, i s b e s t e m d voor h e r k a u w e r s of éénmagigen (bv. kippen) m a a r zou ook a l s v i s v o e r (forellen) geschikt zijn. De e i w i t -w a a r d e van C II zou die van s o j a m e e l b e n a d e r e n . Z e e r i n t e r e s s a n t lijkt de combinatie van s l a c h t r u n d e r e n m e t kippen in e e n verhouding 1:30, w a a r b i j de m e s t van beide d i e r s o o r t e n a a n de a n d e r e g r o e p k a n worden g e v o e d e r d n a v e r w e r k i n g (zie h i e r v o o r figuur 2).
In juni I975 zou bij Toulouse ( F r . ) een " m e s t v e r w e r k i n g s f a b r i e k " volgens het C e r e c o - p r o c e s gaan d r a a i e n v o o r 7000 koeien e n v o o r T e x a s w a s een blauwdruk k l a a r v o o r 1 0 . 0 0 0 m e l k k o e i e n .
E e n b e l a n g r i j k punt i s u i t e r a a r d dat de u r i n e g r o t e n d e e l s n i e t m e e w o r d t v e r w e r k t w a a r d o o r h e t z o u t - e n a m m o n i a k g e h a l t e in C II geen p r o b l e e m v o r m t . A n d e r s w o r d t dit a l s bv. v a r k e n s d r i j f m e s t t o t a a l zou worden v e r w e r k t . Bovendien i s dan de hoeveelheid t e v e r d a m p e n w a t e r v e e l h o g e r (bij 14% d r o g e stof m o e t c a . 6 kg w a t e r p e r kg d r o g e stof worden v e r d a m p t , bij 5% d r o g e tetof e c h t e r 19 kg). D a a r s t a a t t e g e n o v e r d a t dan geen C III hoeft afgescheiden en h e t eiwitgehalte van v a r k e n s f e -c e s h o g e r i s dan dat van r u n d e r f e c e s .
ONDERZOEK IN F O R T COLLINS, COLORADO
L y s i m e t e r s i n e e n f e e d l o t
Bij d e ARS/USDA-afdeling in F o r t Collins had m e n een l y s i m e t e r gebouwd in e e n feedlot w a a r de u r i n e p r o d u k t i e t w e e m a a l zo g r o o t w a s a l s d e r e g e n v a l . W a t e r m o n s t e r s werden van v e r s c h i l l e n d e diepte genomen d o o r vacuumzuigen. Enkele r e s u l t a t e n zijn v e r m e l d in t a b e l III.
TABEL III. L y s i m e t e r gevuld m e t Ge leiding s v e r m o g e n " l e k v o c h t " , m m h o . c m ~ ^ NO3-N, ppm 180 c m clay loam 1, 22 180 c m zand 2, 34
45 c m clay loam/135 cm zand 1, 38 45 c m z a n d / l 3 5 c m clay loam 1, 38
0 , 4 8 6, 17 4 , 69 0, 35
B i j c o n s t a n t e aanwezigheid van vee bleef de grond o n d e r de bovenlaag vochtig en a n a ë r o o b w a a r d o o r d e n i t r i f i c a t i e van in de toplaag g e v o r m d n i t r a a t o p t r a d . Bij s t r o o i e n m e t houtkrullen of bij tijdelijke ontruiming ( t o e n a m e a ë r o b i e ) d r o n g h e t n i t r a a t d i e p e r in h e t profiel d o o r . (Op h e t s y m p o s i u m in Illinois kon m e n o v e r e e n k o m s t i g e u i t s p r a k e n b e l u i s t e r e n : lekkage van lagoons valt e r g m e e , m a a r z e e r z w a r e m e s t g i f t e n u i t g e r e d e n op h e t land kunnen uitspoeling geven. ) In d e lekvochten van de l y s i m e t e r s w e r d n a 15 c m geen P - t r a n s p o r t van betekenis w a a r g e n o m e n .
S i m u l a t i e v a n d e P - c y c l u s i n s e m i a r i d e g r a s l a n d
Aan de U n i v e r s i t e i t van C o l o r a d o in F o r t Collins w e r d ook nog even g e s p r o k e n m e t C . V. Cole ( C h e m i s t r y Dept. ) . Deze w e r k t a a n de s i m u l a t i e van de P - c y c l u s in s e m i a r i d e g r a s l a n d e n had h i e r o v e r juist een hoofd stuk t e r p e r s e in " E c o m o n o g r a p h s " . I n t e r e s s a n t w a s d a t volgens h e m de " T u r n o v e r " van P in grond nog v e e l s n e l l e r i s dan die van s t i k s t o f . A l s
inaat voor de hoeveelheid P aanwezig in de biomassa werd gebruikt het v e r s c h i l in organische P extraheerbaar zonder voorbehandeling en na voorbehandeling m e t chloroform. Daarnaast werd a l s maat voor de bio m a s s a ook A T P bepaald m e t behulp van luciferase en een liquid scintil lation counter.
MEGISTA-PROJECTEN AAN MICHIGAN UNIVERSITY
De nadruk ligt op het voorkómen van waterverontreiniging en van stankhinder. De coördinatie van de verschillende onderzoeksprojecten i s n i e t z o sterk; e r i s vrij weinig contact tussen de afdelingen, die ieder hun eigen onderzoekprojecten hebben. Over recente vorderingen in het onder zoek het volgende.
S t a n k b e s t r i j d i n g
Ostrander heeft goede ervaringen opgedaan m e t e e n luchtwasser, gevuld m e t plastic m e l k f l e s s e n zonder bodem, m e t een oppervlak van 400 m^; ammoniakconcentraties in de lucht waren lager dan 1 ppm. Bij het droogsysteem voor kippemest wordt overwogen of de naverbrander niet kan worden weggelaten.
Gerrish werkt m e t een recycling flushsysteem waarmee v a r k e n s s t a l len 3 à 4 k e e r per dag worden gespoeld (aflopende vloer onder een r o o s t e r -vloer). De uitgespoelde m e s t wordt geozoniseerd. Op deze wijze wordt een afdoende stankbestrijding verkregen tegen kosten die v e e l lager liggen dan voor een oxidatiesloot. De geozoniseerde drijfmest blijkt bovendien een v e e l betere bezinking te geven. Het openten van een anaëroob lagoon m e t rode zwavelbacteriën (Thiorodaceae) had onvoldoende resultaat voor het bestrijden van stank. Methaangisting werd hooguit beschouwd a l s een m e thode voor stankbestrijding vóór het uitrijden en niet a l s s e r i e u z e e n e r g i e bron.
F e r m e n t o r p r o e v e n . G r o n d f i l t e r
Fermentorproeven zijn alleen uitgevoerd m e t sterk verdunde varkens-drijfmest. Wanneer 1 op 4 m e t water verdunde drijfmest 5 à 6 dagen anaëroob wordt bewaard, zijn e r vetzuren gevormd die in een daarop volgende beluch-tingsstap s n e l worden afgebroken. Zodoende kan 40% worden bespaard op de energiekosten van de beluchting. Het gecombineerde anaëroob-aerobe s y s t e e m l e v e r t echter een effluent op dat nog altijd op het land m o e t worden gebracht.
O p d e afdeling m i c r o b i o l o g i e w e r d m e s t s a m e n m e t a n d e r e s u b s t r a ten a n a ë r o o b g e f e r m e n t e e r d w a a r b i j b i o m a s s a w e r d g e p r o d u c e e r d m e t een a c c e p t a b e l e g e u r . De hoeveelheden m e s t d i e op d e r g e l i j k e w i j z e k u n n e n worden v e r w e r k t lijken e r g g e r i n g ; ook d e economie van h e t g e h e l e p r o c e s biedt nog v e e l v r a a g t e k e n s .
H e t t o e p a s s e n van een a ë r o o b - a n a ë r o o b g r o n d f i l t e r o m o r g a n i s c h e s t o f , stikstof en fosfaat u i t s t e r k verdunde d r i j f m e s t t e v e r w i j d e
r e n , w a a r n a h e t effluent kan worden g e r e c i r c u l e e r d a l s s p o e l w a t e r biedt tot op z e k e r e hoogte mogelijkheden, v o o r a l in die gevallen w a a r geen land b e s c h i k b a a r i s o m d e m e s t u i t t e r i j d e n . H e t s y s t e e m w e r k t n i e t b i j l a g e t e m p e r a t u r e n , t e r w i j l v o o r volledige d e n i t r i f i c a t i e toevoeging van e e n koolstofbron (bv. m e l a s s e ) in d e a n a ë r o b e zone v e r e i s t i s . Ook kan ophoping v a n zouten op den d u u r p r o b l e m e n gaan geven.
H e r v o e d e r i n g v a n g e d r o o g d e v a r k e n s f e c e s e n v a n O D M L
S l a c h t v a r k e n s v e r t o n e n een n o r m a l e v o e d s e l o p n a m e w a n n e e r tot 22% v a n hun v o e r b e s t a a t u i t gedroogde v a r k e n s f e c e s . G r o e i s n e l h e i d e n voerbenutting zijn w e l l a g e r , m o g e l i j k ten d e l e vanwege e e n g e r i n g e r e energieinhoud van h e t v o e r m e t gedroogde f e c e s .
M i l l e r h e e f t bij h e t h e r v o e d e r e n van oxidatieslootvloeistof (ODML) a l s enige b r o n van d r i n k w a t e r , a a n v a r k e n s z w a a r d e r dan 4 5 kg een v r i j w e l gelijk r e s u l t a a t behaald a l s n o r m a a l gebruikelijk i s . E r n s t i g e z i e k t e p r o b l e m e n t r a d e n n i e t op. W a n n e e r v a r k e n s l i c h t e r dan 4 5 kg ODML t e d r i n k e n k r e g e n w e r d e e n a a n z i e n l i j k m i n d e r r e s u l t a a t b e r e i k t . E e n a a n t a l z e e r jonge v a r k e n s w e r d gedood d o o r t r a n s m i t t a b l e g a s t r o -e n t -e r i t u s ( v i r u s - d i a r r -e -e ) . In -enk-el-e g-evall-en w -e r d -enig-e t o -e n a m -e g-evon den v a n " l i v e r s p o t " .
De oxidatiesloot bevatte v r i j c o n s t a n t o n g e v e e r 3% d r o g e stof; d e beluchting w a s w a a r s c h i j n l i j k wat a a n d e k r a p p e kant, want n i e t a l l e a m m o n i u m stikstof w e r d g e o x i d e e r d . E r w e r d s t e e d s w a t w a t e r a a n d e sloot toegevoegd o m h e t volume o p peil t e houden. H e t i s gebleken d a t NaCl e n spoorelementtoevoegingen u i t h e t v o e r konden w o r d e n w e g g e l a t e n , e v e n a l s d e helft van de toegevoegde c a l c i u m en f o s f o r ; h e t f o s f a a t u i t d e ODML w a s goed b e s c h i k b a a r v o o r o p n a m e d o o r d e v a r k e n s .
Ku toonde a a n dat m e t een gewijzigde v o e r s a m e n s t e l l i n g ( m a i s z e t -m e e l - s o y a e i w i t i . p . v . -m a i s - soya-meel) de f e c e s p r o d u k t i e -m e t een f a c t o r 3 a f n a m .
R e s u l t a t e n van proeven m e t e x t r a kopertoevoegingen aan h e t v a r k e n s v o e r geven de i n d r u k d a t h e t effect van kopertoevoeging m a a r g e r i n g i s ; d e z e c o n c l u s i e w o r d t n i e t d o o r d e o n d e r z o e k e r g e t r o k k e n .
In d e VS i s h e t op grond van een regeling van de Food and Drug A d m i n i s t r a t i o n s l e c h t s toegestaan k o p e r toe te voegen a a n v a r k e n s v o e r tot m a x i m a a l 30 p p m .
