De Republiek in een tijd van
vorsten
'the fear of some,
the envy of others,
and the wonder of all
their neighbours'.
Bij de politieke geschiedenis ligt de nadruk op ‘particularisme en centralisme’.
Bij de religieuze geschiedenis gaat de meeste aandacht naar ‘godsdienstvrijheid en staatsgeregelde godsdienst’. Bij de economische geschiedenis ligt de nadruk op
‘vrijhandel en handelsbarrières’.
Dit thema gaat uit van drie ontwikkelingen:
Om aan te geven in welke internationale context de
ontwikkelingen in de Republiek plaatsvonden, worden deze ontwikkelingen aan Engeland en Frankrijk gespiegeld.
Hoofdstuk 1
De Nederlanders onder Habsburgs gezag
Paragraaf 1
In de Nederlanden, Frankrijk en Engeland pogen vorsten hun macht te vergroten
Paragraaf 1
In de Nederlanden, Frankrijk en Engeland pogen vorsten hun macht te vergroten
In de late Middeleeuwen begon in Europa een strijd om de macht tussen de vorsten en de opkomende burgerij. Vorsten streefden naar centralisatie (centraal bestuur boven lokaal bestuur). De burgerij streefde naar meer vrijheid.
Een belangrijk recht per gewest in de Nlden was het al dan niet toekennen van belasting aan de heer.
Politiek Politiek
Filips de Goede, hertog van Bourgondië zorgt ervoor dat de Gewestelijke Staten afgevaardigden naar één gezamenlijke vergadering sturen de Staten-Generaal.
Vergadering van afgevaardigden (adel, geestelijkheid en burgerij) uit de gewesten.
Vergadering van afgevaardigden (adel, geestelijkheid en burgerij) uit de gewesten.
De heer moest per gewest een verzoek (bede) doen aan de gewestelijke Staten.
Vergadering van standen (staten) adel, geestelijkheid en burgerij in het gewest.
Vergadering van standen (staten) adel, geestelijkheid en burgerij in het gewest.
Politiek Politiek
Filips de Goede was al een machtig man toen hij in 1430 zijn neef
opvolgde als hertog van Brabant. Zijn betekenis voor de geschiedenis van de Nederlanden is groot vooral door zijn aanzet tot het instellen van centrale
bestuurslichamen. In de eerste plaats
de Staten Generaal die in 1464 voor het eerst in Brugge bijeen kwam
Filips de Goede was al een machtig man toen hij in 1430 zijn neef
opvolgde als hertog van Brabant. Zijn betekenis voor de geschiedenis van de Nederlanden is groot vooral door zijn aanzet tot het instellen van centrale
bestuurslichamen. In de eerste plaats
de Staten Generaal die in 1464 voor het eerst in Brugge bijeen kwam
Filips de Goede van Bourgondië (1396-1467) Filips de Goede van Bourgondië (1396-1467)
Frankrijk
Koningen weten zich steeds meer macht toe te eigenen (richting absolute macht). Lokale adellijke bestuurders werden steeds meer verdrongen door Koninklijke
ambtenaren. Engeland
Het parlement bleef een sterke rol houden. De koning kon geen belastingen opleggen zonder toestemming van het parlement. Toch slaagden de Engelse koningen er
vaak in om het parlement naar hun hand te zetten
Politiek Politiek
Tijdens zijn bewind groeide de Franse centrale staat op allerlei vlakken.
Krachtens het edict van Villers werd in 1539 het Frans de status van officiële bestuurstaal toegekend. Net als zijn voorgangers hield hij vast aan een politiek van interne versterking van zijn rijk.
Tijdens zijn bewind groeide de Franse centrale staat op allerlei vlakken.
Krachtens het edict van Villers werd in 1539 het Frans de status van officiële bestuurstaal toegekend. Net als zijn voorgangers hield hij vast aan een politiek van interne versterking van zijn rijk.
Frans I (1494-1547) Frans I (1494-1547)
Tijdens zijn bewind werden Engeland en Wales wettelijk verenigd in één koninkrijk, meer dan twee eeuwen na de verovering van Wales door
Engeland. Een nog belangrijker
ontwikkeling was de afscheiding van de Anglicaanse kerk van de Kerk van Rome, vanwege een conflict met de paus over de ontbinding van zijn eerste huwelijk. Hiermee werkte hij onbedoeld de protestantse reformatie in de hand.
Tijdens zijn bewind werden Engeland en Wales wettelijk verenigd in één koninkrijk, meer dan twee eeuwen na de verovering van Wales door
Engeland. Een nog belangrijker
ontwikkeling was de afscheiding van de Anglicaanse kerk van de Kerk van Rome, vanwege een conflict met de paus over de ontbinding van zijn eerste huwelijk. Hiermee werkte hij onbedoeld de protestantse reformatie in de hand.
Hendrik VIII (1491-1547 Hendrik VIII (1491-1547
Paragraaf 2
De Nederlanden onder Habsburgs gezag Paragraaf 2
De Nederlanden onder Habsburgs gezag
Karel V zette de centralisatiepolitiek in de Nlden voort.
-Hij benoemde een landvoogd, plaatsvervanger voor hemzelf -Hij benoemde drie centrale raden:
De Raad van State: zette met Karel en de Landvoogd het regeringsbeleid uit.
De Raad van Financiën: voerde het financiële beleid uit (regelden oa de bedes).
De Geheime Raad: voerde het beleid uit, deze bestond
Karel V (regeerperiode 1515-15550) Karel V (regeerperiode 1515-15550)
Karel uit het Huis Habsburg, was landsheer van uiteindelijk alle
Nederlandse gewesten, van als Karel I koning van Spanje en als Karel V keizer van het Heilige Roomse Rijk
Karel uit het Huis Habsburg, was landsheer van uiteindelijk alle
Nederlandse gewesten, van als Karel I koning van Spanje en als Karel V keizer van het Heilige Roomse Rijk
De landvoogd(es) en de drie raden vormden samen (in Brussel) de centrale regering voor alle gewesten.
Karel verhoogt telkens de belastingen (beden). Om het geld bijeen te brengen moesten de gewesten
vermogensbelasting en accijnzen invoeren.
Belastingen op de verkoop van goederen, soort btw Belastingen op de verkoop van goederen, soort btw
Het verhogen van de belastingen viel niet altijd in goede aarde. (Vb Gent, blz 6)
In 1555 volgt Filips II zijn vader Karel V op en wordt leider van het Spaans Habsburgse rijk.
Politiek Politiek
Splitsing van het Habsburgse rijk in 1555 in een Oostenrijks en een Spaans deel
Splitsing van het Habsburgse rijk in 1555 in een Oostenrijks en een Spaans deel
Hij was heerser van het grootste koloniale rijk in de 16e eeuw, dat in 1580 bovendien Portugal annexeerde, destijds de enige
andere koloniale mogendheid. Daardoor had hij veel geld beschikbaar voor de strijd tegen de islamitische Ottomanen en inmenging in de Europese godsdiensttwisten; daartoe kan ook de Nederlandse opstand gerekend
worden, hoewel daarin ook andere motieven een rol speelden.
Hij was heerser van het grootste koloniale rijk in de 16e eeuw, dat in 1580 bovendien Portugal annexeerde, destijds de enige
andere koloniale mogendheid. Daardoor had hij veel geld beschikbaar voor de strijd tegen de islamitische Ottomanen en inmenging in de Europese godsdiensttwisten; daartoe kan ook de Nederlandse opstand gerekend
worden, hoewel daarin ook andere motieven een rol speelden.
Filips II (1527-1594) Filips II (1527-1594)
Paragraaf 3
Economische kern in de Zuidelijke Nederlanden maar Holland komt op.
Paragraaf 3
Economische kern in de Zuidelijke Nederlanden maar Holland komt op.
De kerngewesten van de Nlden waren van oudsher Vlaanderen en Brabant:
Sterk verstedelijkt
Vlaamse handelssteden maakten deel uit van een internationaal handelsnetwerk
In de 16de eeuw groeit Antwerpen uit tot het grootste
handelscentrum van Europa
Economie Economie
Textielnijverheid in Brugge Textielnijverheid in Brugge
Antwerpse Markt 16de eeuw
Antwerpen, het handelscentrum van West_Europa in de 16de eeuw
Opkomst van Holland
De voedselvoorziening van de steden in Holland werden in het begin van de 16de eeuw bedreigd door lage
opbrengsten in de Hollandse landbouw.
Oorzaak vervening, door het afgraven van turf klonken de veengronden in waardoor de
landbouwgrond te nat werd om voldoende graan te
verbouwen.
Oplossing Goedkoop graan importeren uit het Oostzeegebied, de moedernegotie.
Economie Economie
Handel met het Oostzeegebied in de 17de eeuw
In Holland ontstaat door middel van specialisatie gecommercialiseerde landbouw.
De boeren schakelden over van producten voor eigen gebruik (graan) op producten voor de stedelijke markt en export
(zuivelproducten en handelsgewassen). Hierdoor werd de landbouw winstgevend.
Karel V vraagt steeds meer belasting aan de toenemende welvarende Hollandse steden om zijn oorlogen te
financieren. Holland wil in ruil tegenprestaties van Karel: - Meer regionale autonomie
- Invloed in andere gewesten van de Noordelijke Nlden
Economie/politiek Economie/politiek
Paragraaf 4
Godsdienstige conflicten ontstaan Paragraaf 4
Godsdienstige conflicten ontstaan
- Het ware geloof is alleen in de bijbel te vinden. Alles wat er later bij is gehaald moest worden verworpen:
- Kerkelijke hiërarchie - Heiligenverering
- Een aantal sacramenten - Celibaat
In het begin van de 16de eeuw ontstaat binnen de katholieke
kerk een hervormingsbeweging.
- Macht en rijkdom van de kerk was niet correct - Slechte levenswijze van veel geestelijken
Dit leidt tot een breuk tussen katholieken en protestanten. Deze splitsing wordt reformatie (kerkhervorming)
genoemd.
In de Nlden kreeg bij de protestanten de leer van Calvijn, het calvinisme, de meeste aanhangers.
Calvijn en Luther, de belangrijkste hervormers uit de 16de eeuw Calvijn en Luther, de belangrijkste hervormers uit de 16de eeuw
Hij streefde naar een zuivere weergave van het N.T. ´Alleen door kritische bijbelstudie kwam je tot het
christendom´. Hiermee wilde hij eigenlijk zeggen dat priesters en pausen niet noodzakelijk waren voor het ware geloof.
Erasmus bleef Rooms-Katholiek, maar de kerk vertrouwde hem niet: "Erasmus heeft het ei gelegd, dat Luther heeft uitgebroed."
De weg voor de reformatie was mede bereid door het humanisme.
Gaat in navolging van de klassieke oudheid uit van het zelfstandig denken van de mens en niet van de goddelijke voorschriften.
Erasmus (1469-1536)
Erasmus van Rotterdam Erasmus van Rotterdam
Vorsten in Europa vervolgden de protestanten omdat ze de eenheid in hun rijk wilden handhaven.
In 1521 vaardigde Karel V het edict van Worms uit. Hierin verbood hij het verspreiden of bezitten van Luthers
geschriften.
In 1522 stelt Karel de inquisitie in, kerkelijke rechtbank die ketters moesten opsporen en berechten.
Er kwamen steeds meer plakkaten (wetten) tegen het
protestantisme. Hoogtepunt bloedplakkaat van 1550, (elke omgang met protestanten staat doodstraf)
Luther op Rijksdag in Worms voor keizer Karel V (1521):
"Hier sta ik en kan niet anders! God helpe mij, amen!"
Luther op Rijksdag in Worms voor keizer Karel V (1521):
De inquisitie De inquisitie
In Duitsland liep een aantal vorsten over naar het
protestantisme, zij weigerden de plakkaten uit te voeren. De vorsten verenigden zich in de Schmalkaldische bond.
Karel V voerde hier zonder succes oorlog tegen en sloot in 1555 de Vrede van Augsburg met de Schmalkaldische bond Duitsland
In Duitse gebieden waar de lokale vorst protestants was, werd
de protestantse eredienst toegestaan.
‘Cuius regio, eius religio’
Karel V ervoer dit als een grote nederlaag omdat hij deFrankrijk
In Frankrijk werden protestanten (Hugenoten) vervolgd. Een groot deel van de adel was hugenoot en Koning Hendrik VII zag dit als een bedreiging.
Engeland
Nadat Hendrik VIII geen toestemming van de Paus had gekregen om te scheiden, verwierp hij het gezag van de paus en maakte de katholieke kerk in Engeland los van de paus en maakte zichzelf tot hoofd van deze kerk, de
Anglicaanse kerk / Church of England (1534)
Hendrik VIII (1491-1547), koning van Engeland Hendrik VIII (1491-1547), koning van Engeland Hij breekt in 1534 met de katholieke kerk om te kunnen scheiden van zijn vrouw
Hij breekt in 1534 met de katholieke kerk om te kunnen scheiden van zijn vrouw
Henry VIII heeft zes vrouwen gehad, twee daarvan liet hij onthoofden. Catharina van Aragon - Anna Boleyn - Jane Seymour - Anna van Kleef - Catharina Howard - Catharina Parr
Divorced - Beheaded - Died - Divorced - Beheaded - Survived
Henry VIII heeft zes vrouwen gehad, twee daarvan liet hij onthoofden. Catharina van Aragon - Anna Boleyn - Jane Seymour - Anna van Kleef - Catharina Howard - Catharina Parr
Conflict binnen de Engelse staatskerk
Binnen de kerk ontstonden langdurige conflicten tussen aan de ene kant de Puriteinen die de Church of England wilden hervormen naar een protestantse kerk en tussen de mensen die de kerk zoveel mogelijk katholiek wilden houden.
Afhankelijk van de oriëntatie van de heersende vorst werden daar afwisselend katholieken en protestanten vervolgd.
Katholieke eigendommen werden door de staat gevorderd. Kloosters werden verlaten.
Katholieke eigendommen werden door de staat gevorderd. Kloosters werden verlaten.
Edward VI 1537-1553 Edward VI 1537-1553
Lord Somerset 1506-1552 Lord Somerset 1506-1552
Bij het overlijden van Hendrik VIII was Edward de enige overlevende wettige zoon. Hij was toen 9 jaar.
Bij het overlijden van Hendrik VIII was Edward de enige overlevende wettige zoon. Hij was toen 9 jaar.
Mary Tudor (bloody Mary) 1516-1558
Mary Tudor (bloody Mary) 1516-1558 Elizabeth I 1533-1603Elizabeth I 1533-1603 Zij trouwt met Filips II van Spanje.
Katholieken aan de macht, protestanten werden vervolgd
Zij trouwt met Filips II van Spanje. Katholieken aan de macht,
protestanten werden vervolgd
Protestanten aan de macht, na Elizabeth blijft Engeland protestants
Protestanten aan de macht, na Elizabeth blijft Engeland protestants
