DIE BELANGSTELLING VAN DIE GEKOMJ11ITTBERDE
NYWE]J:lli_IDSKOOLSEUN: 'N EMPIRIESE STUDIE
deur
BARBND J ACOBU~ :rni:UlIBS
Voorgel~ ter vervulling van die vereistes vir die graad
MAG ISTER EDU CAT IONIS
in die Fakulteit van Opvoedkunde aan die Universiteit v~ die Oranje•Vrystaat,
BLOEMFONTE DJ.
Dit is vir my 'n genoee om langs hierdie weg my dank en waardering te betuig teenoor my ge-agte promotor,dr.J.S.van der Walt vir sy bekwame hulp en leiding wat hy my in hierdie ondersoek ge-gee het.
'n Betndere woord van dank aan my vorige skoolhoof,mnr.J.H.Foster,vir die aanmoediging wat hy my gegee het om hierdie studie te voltooi. Baie dankie ook vir die beskikbaarstelling van al u ge-gewens oor nywerheidskole wat u met die verloop van jare versamel het.
A.an
die Departement van Nasionale Opvoeding,'n woord van dank vir die toestemming om die nywer-heidskoolseuns te kon gebruik het as steekproef in hierdie ondersoek.
Ook wil ek my dank betuig aan die Departe-ment van Arbeid vir die toestemming aan my verleen om die nodige gegewens oor die provinsiale skool-seun se belangstelling,te verkry.
Voorts 'n besondere woord van dank aan die personeel van di~ nywerheidskole wat my behulpsaam was in die verkryging van die nodige gegewens.
'n Woord van dank aan mnr.P~J.van Niekerk vir die redigering van hierdie verhandeling.
Aan my vrou 'n woord van dank en waardering vir haar aanmoediging en steun terwyl ek met hierdie
studie besig was.
My innige dankbaarheid aan Hom vir die nodigo ywer,krag en deursettingsvermoe om hierdie studie
te kon voltooi.
B.J.Beukes. BLOEMFONTEIN.
*
*
*
Opgedra aan Finna.
I N H O U D S O P G A W E
BLADSY
AFDELING A
NYWERHEIDSKOLE: DIE ONTSTAAN EN DOEL
BELANGSTELLING: BESKOUINGE EN NAVORSING
HOOFSTUK I
INLEIDING
11. 1. INLEIDING •••••••• , •••••••••••••••••••••••• •. •
2
1.
2.DIE PROBLEEM • ••••••••••••••••••••••••••••• , • •
2
1,J.
DIE DOEL VAN HIERDIE ONDERSOEK...
3
1,4,
DIE METODE VAN RIERDIE ONDERSOEK ••••••• ~...
4
1.4.1.
Toetslinge ••••••··~·~···••••••••••••••4
1.4.2.
Die Meetmiddel ••••••••···~····•,••••••5
HOOFSTUK
II
'N KORT OORSIG OOR DIE O,NTSTJ; . .LN BN DOEL VAN
NYWER-5
HEIDSKOLE
6
272.1.
OMSKRYWING VAN 'N NYWERHEIDSKOOL
•
•
••
• • • ••
• • • • 72,1,1. Redes vir kommittering na 'n
nywerheid-skool •••... , . . . ~ .•. ~ . . . . , • 7
2.1.2. Die sorgbehoewende kind•••••••••••••••• 10 2.2.
DIE VERSKIL TUSSEN NYWERHEIDSKOLE EN
PROVIN-SIALE-SKOLE •••••••••••••••••••••••••••••• •... 12
2.2.1. Leerlinge • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• • •• • • • ••• 122-.2.2.
Beheer .•••••••••••••••••••••••••••••••••12
2. 2. 3. Leerplanne... 12 2.2.4, Personeel •••••••••••••••••••••••••••••• 13 2.2.5. Verspreiding ••••·••••••••••••••••••••••, 132.3. VERSPREIDING VAN NYWERHEIDSKOLE VIR SEUNS IN
DIE REPlJBLIEK • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
13
2.4. DIE ONTSTAAN VAN NYWERHEIDSKOLE IN ENGELAND •••
14
2.4.1. Inleiding •••••••••••••••••••••••••••••• 14
2.4.2.
John Pounds(1766 - 1839) •••••••••••••••
15
2.4.3.
Mary Carpenter(1807 - 1877) ••••••••••••
16
2.5. DIE ONTSTAAN VAN NYWERHEIDSKOLE IN
SUID-AffiIKA ••••••.••••••• ~ •.•• , •.• ~ •••• , ~ "' •• , • ~ • • • 17
2. 5. 1. Inleiding • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
17
2.5.2.
Die ontdekking van goud en diam.ante •••••18
2.5.3.
Die Anglo Boere-oorlog ···~·,••••••••••• 192.5.4.
Inrigtings opgerig vir die welsyn ensorg van behoeftige kinders ••••• ~... 19
2.5.4.1.
Armskole en Industri~leskole •••••19
2.5.4.2.
Weeshuise •••••••••• : •••••••••••• 212.5.4.3.
C.N.0.- en Kampskole ••••••••••••21
2.5.5.
Wette in Transvaal gemaak wat direkgelei het tot die stigting van die
eerste nywerheidskool •••••••••••••••••• 22
2.5.6.
Die stigting van die eerstenywerheid-skool in Suid-Afrika •••••••••••••••••••
23
2.5.7.
Die doel van nywerheidskole •••••••••••• 242.6. SAMEVATTING
2. 7. REFERENSIES
HOOFSTUK
III
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •26
'2.7DIE AARD EN WESE VAN BELANGSTELLING
• • • • • • • • • • • • • • ! 28 - 523. 1. Il\TLEIDING ••••••••••••••••••••••• ~... 29
3.2. SIENINGE EN DEFINISIES VAN DIE BEGRIP
3.3. INTERPRETASIES EN SOORTE VAN BELANGSTELLING..
34
3.3.1. Betekenisse van belangstelling ••••••••
34
3.3.1.1. Objektiewe betekenis •••••••••••
34
3.3.1.2.
Subjektiewe betekenis ••••••••••35
3.3.1.3. Strukturele betekenis ••••••••• 35 3.3.
2. Soorte belangstelling • • • • • • • .... • • • • • • • •35
3.3.2.1.
Instinktiewe belangstelling ••••35
3.3.2.2. Verworwe belangstelling •••••••• 363e3.2.3.
Wilsbelangstelling ••••••••••••• 363.3.3.
Klassifikasie van belangstelling •••••• 363.3e3e1.
Verklaarde belangstelling •••••• 363.3.3.2. Geopenbaarde belangstelling •••• 37 3.3.3.3. Gemete belangstelling •••••••••• 37
3.3.3.4.
Vraelys-belangstelling ••••••••• 373.4.
BELANGSTELLING EN KENNIS 3.5. BELANGSTELLING EN AANDAG 3.6. BELANGSTELLING EN AANLEG • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• •
3. 7. BELANGSTELLING EN OORERWINGS- ENOMGEWINGS-37 38 38 F .. 4.K.TORE •••••••••••••••••••• , • • • • • • • • • • • • • • • • 40 3.8. BELANGSTELLING EN PERSOONLIKHEID ••••••••••••· 41 3.9. BELANGSTELLING EN BEROEPSKEUSE •••••••••••••• 42 3.10.DIE ONTWIKKELING VAN BELANGSTELLING •••••••••
43
3.10.1. Die vitale-periode (0 - 3 jaar) ••••••• 43 3.10.2. Die estetiese-periode (Voorskoolse kind) 43 3.10.3. Die intellektuele-periode (Laerskool
kind) ••...•.•..••.•..• o • • • • • • o • • • • • • • •
44-3,10.4.
Die sosiale-periode (Puberteit enAdo-lessensie) •••••••••••••••••••••••••••• 44
3.10.5.
Die jong volwassene (Die student) •••••45
3.10.6. Die volwassene •••••••••••••••••••••••• 46 3.11.BELANGSTELLING EN DIE MENS SE SIN VIR
3.12. BELANGSTELLINGSPROFIELE
...•.•...
·~
3.13. SAMEVATTING
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e • o • • • , • • •3.14. REFERENSIES
• ••
• • ••
• • • • • • • • • • • • • ••
• • • • • • • • ••
HOOFSTUK
IV
TIIE,q,tlTWIKK.ELING
V4ll
;QI~
WtfING VAN
BE~l,--wg.
•••••••••••••••••••••••••o•••••••••••••••••••47
49 51 53 - 85 4. 1.INLEIDING ••••.•••••••••••••• , ••• , ••••••• , • • •
554.2.
DIE METING VAN BELANGSTELLING DEUR
OBJEK-TIEWE- EN SUBJEK.TIEWE METODES ••••••••••••••
56
4.2.1.
Objektiewe metodes ••••••••••••••••••••4.2.1.1.
Die informasietoets• •
• • • • • • • ••
•4.2.1.2.
Die vrye-assosiasietoets...
4.2.1.3.
Burt se leertoets.
.
.
~. .
. . .
.
~. . .
4.2.1.4.
Burt se distraksietoets ••••••••4.2.2.
Subjektiewe metodes •••••••••••••••••••4.2.2.1.
Die eerstekeuse-metode•
• • • • • • ••
4.2.2.2.
Die rangorde-metode•
• • • • • • • • • • •4.2.2.3.
Die waarderingskaal-metode ••
••
•
4.2.2.4.
Die vraelys-metode • • • • • ••
• • • • • •4.4.
DIEuVOCATIONAL INTEREST BLANK" VAN
STRONG·..60
4.4.1.~
Inleiding e e e O O t • I I O 4 I e O • 0 e O e O O e e t t e e e O4.4.2.
4.4.
3,4.4.4.
4,4.5.
Toepasbaarheid •••••••••••••••••••••••• Inh.oud •••••••••••••••. o • • • • • • • • • • • • • • • Toepassirig ••• o • • • • • • • • o • • • • • • • • • • • • • • • Nasien en Puntetoekennirig ••••••••••••• 60 61 6163
63
4.
5.DIE uKUDER PREFERENCE RECORD" • • • • • • • • • • • • • • •
64
4.5.1.- Inleidirig •••••••••••••••••••••••••••••
64
4.5.2.
4.5.3.4.5.4.
Toepasbaarheid •••••••••••••••••••••••• Inhoud • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Nasien en Puntetoekennirig ••••••••••••• 6464
66
4.5.5. 4.5.6. 4.5.7.
Betroubaarheid •••••••••••e•••••••••••• Geldigheid e O O e • O O O • 0 O e O O D • e • O • • 0 e e 9 • e e
Nadele van die nKuder Preference
Re-67 67
. c Ord ft e • • • 0 • 0 • • • 0 • • 0 0 0 0 0 0 • • 0 0 • • • • • • e • • • 6 7
4.5.8. Voordele van die 11Kuder Preference
Record" •••••o•••••••••••••••••••o•o••• 68
4.6. ANDER BELANGSTELLINGSVRAELYSTE •••••••••••••• 68 4.6.1. uinterest Questionnaire for High School
Studentsn van Garretson en Symonds•••• 68 4.6.2. Die 0Cleeton Vocational Interest
In-vent ory" e O O O O O O O O O O O O O O D O O O O e O O O a O O e e e 69
4. 6 .. 3. Die ,.1,Lee-Thorpe Occupational Interest
Inventory"' • • • • • • • • • • • • • .. • • • • • • • • • • • • • • 69 4.6.4. Die 00ccU:pational Interest Inventory"
van Brainard , ••.•••••..•.••.••.•••• ~ • • 70 4.7. DIE 19-VELD-BELANGSTELLINGSVRAELYS (19-VBV.). 70 4. 7. 1. Inleiding • • • • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 70 4.7.2. Ontwikkeling van die
19-Veld-Belang-stellingsvraelys •••••••••••••••••••••• 71 4. 7. 2 •. 1. Ui tgangspunte • • • • • • • • • • • • • • • • • • 71 4.7.2.2. Die
21-Veld-Belangstellings-vraelys (21-VBV.) •••••••••••••• 72 4.7.2.2.1. Belangstellingsvelde
gemeet deur die 21-VBV. 72 4. 7. 2. 2. 2. Toepassingstyd • • • • • • • • 76 4.7.2.2.3. Aanwysings •••••••••••• 76 4.7.2.2 .. 4. Antwoordblad ... 76 4.7.2.2.5. Nasien •••••••••••••••• 77 4.7.2.3. Die 20-Veld-Belangstellings-vraelys (20-VBV.) •••••••••••••• 77 4.7.2.3.1. Inhoud •••••••••••••••• 77 4.7.2.3.2. Toepassingstyd •••••••• 81 4.7.2.3.3. Aanwysings en Antwoord-blad •••••••••••••••••• 81 4.7.2.3.4. Nasien •••••••••••••••• 81 4.7.2.3.5. Belangstelling op St. VIII-vlak ••••••••••••• 81
4.7.2.4. Die 19-Veld-Belangstellings-vraelys 4.7.2.4.1. 4.7.2.4.2. 4.7.2.4.3. 4.7.2.4~4. ( 19-VBV. ) ••••••••••••• Toepasbaarheid • • • • • • • Betroubaarheid ••••••• Geldigheid ••••••••••• Voordele en Nadele •••
4.8. S.AMEVATTING
4.9.
REFERENSIES
I I 9 • e e O 9 e • • e e O f O • • e • e O e e t e e O O • 0 I • e , • • • o • , , • e • • • o , • • • • • • , , • , • • • • •HOOFSTUK V
82 83 83 83 83 83 85DIE C.V.-BELANGSTELLINGSVR.AELYS VIR SEUNS
•
• • • • ••
86 - 1035. 1.
I1'1LEIDING , • • • . • • • • . . . • . • • • • . . • . . . • • • . • •
87
5.2~
ONTSTAAN EN ONTWIKKELING VAN DIE
BELANGSTEL-LINGSVRAELYSTE VAN DIE KAAPSE DEPARTEMENT
VAN ONDERWY"S e • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 87
5.3.
DIE
.A.ARDVAN DIE OORSPRONKLIKE VRAELYS •••••
88 5,3.1. Inhoud van vraelys A••••••••••••••••• 89 5.3.2. Inhoud van vraelys B ••••••••••••••••• 90 5, 3. 3. Inhoud van vraelys C • • • • • • • • • • • • • • • • • 90 5.4.KWANTITATIEWE VERWEBKING VAN DIE RESULTATE
VAN DIE BELANGSTELLINGSVRAELYSTE A EN B •••
92
5.5.
DIE VOLTOOIDE c.v.-BELANGSTELLINGSVRAELYS
VIR SEUNS ••••• , ••..• , •••••••• , ••. , • , . , , , , • • 97
5.5.1. Opstelling ••••••••••••••••••••••••••• 97 5.5.2, Puntetoekenning •••••••••••••••••••~•• 98 5.5.3. Belangstellingsrigtings soos gemeet
word deur die
C.V.-Belangstellings-vraelys ••... o • • • • • • • • • • • • • • ~ • • • • • 98
5.5.4. Vertolking en toepassing van die
5o 6. SAlVIEVATTING
5. 7.REFERENSIES
HOOFSTUK VI
• • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • • • ~ • • • • • • • • • • e o • • • • o • • • o • e o • • • • o • o o o o o • e • • • • t •AFDELING
B
EIE ONDERSOEK
VERSAMELING VAN GEGEWENS
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • •102 103
104 - 107
6. 1. Il\J'LEIDING • • • • • • • • . • • • • • . • . • • • • . • • • • • . • • • . • • • •
105
6.2. TOETSLINGE • • • • • . • • • • • • . • . • • . . • • • • • • • • • • • • • • . •
105
6.2.1.
Die steekproef •••••••••••••••••••••••••105
6.2.2.
Die kontrolegroep o••••••••••••·••••••••105
6. 3. DIE 1\/IEETlVIIDDEL • • • • • • • • • • . • • . • • • • . • • • • • • • • • • • •
105
6.4. METODE VAN VERKRYGING VAN GEGEWENS •••••••••••
6.4.1.
6.4.2.
Steekproef •...•... o · • • • • o • • • • • • • • • • • • • Kontrolegroep ••••••••••••••••••••••••••
HOOFSTUK VII
STATISTIESE VERWERKING EN BESPREKING VAN GEGEWENS.
7.1. ONTLEDING VAN STEEKPROEF •••••••••••••••••••••
7.1.1.
7.1.2.
7. 1. 3.7.1.4.
7.1.5.
7. 1. 6.7.1.7.
7. 1. 8.7.1.9.
Sosiale Belangstelling ••••••••••••••••• Openbare Belangstelling •••••••••••••••• Besigheidsbelangstelling ••••••••••••••• Syfer-Belangstelling ••••••••••••••••••• Skryf-Belangstelling ••••••••••••••••••• Lees-Belangstelling •••·•••••••••••••••• Kuns-Belangstelling •••••••••••••••••••• Handewerk-Belangstelling ••••••••••••••• Meganiese Belangstelling •••••••••••••••7.1.10.
Wetenskaplike Belangstelling ••••••••••• 7. 1. 11. _ Diere-Belangstelling ••••••••••••••••••• 106106
107
108 - 152
109
109112
115
118 121 124127
130133
136
139
7.1.12. Plante-Belangstelling ••••••••••••••••• 7. 1. 13. Sarnevatting •••••••••••••••• ~ •••••••••• 7.2. BESPREKING VAN DIE PERSENTASIE GEVALLE IN EN
142 145
BOKANT DIE MIDDEL-INTERVAL (50 - 59) •••••••• 146 7.2.1. Sosiale Belangstelling •••••••••••••••• 147 7.2.2. Openbare Belangstelling ••••••••••••••• 147
7o2.3.
Besigheidsbelangstelling •••••••••••••• 1477.2.4.
Syfer-Belangstelling •••••••••••••••••• 148 7.2.5. Skryf-Belangstelling •••••••••••••••••• 148 7.2.6. Lees-Belangstelling ••••••••••••••••••• 148 7&2.7. Kuns-Belangstelling ••••••••••••••••••• 149 7.2.8. Handewerk-Belangstelling •••••••••••••• 1497.2.9.
Meganiese Belangstelling •••••••••••••• 149 7.2.10. Wetenskaplike Belangstelling •••••••••• 150 7.2.11. Diere-Belangstelling •••••••••••••••••• 150 7.2.12. Plante-Belangstelling ••••••••••••••••• 150 7.2.13. Samevatting ••••••••••••••••••••••••••• 151 7. 3. GRAFIEKE VAN DIE KUMULATIEVIB PERSENT.ASIES INEN BOKANT DIE 50 - 59 INTERVAL IN ELKE
BE-LANGSTELLINGSRIGTING •••••••••••••••••••••••• 151
HOOFSTUK VIII
VERDERE STAT~JIESE VERWERKING EN BESPREKING ~
· GEGEWENS. BEREKENING VAN DIE MEDIAAN 2REKENKU1IDIGE
g~MIDDELDE,STANDAARDAFWYKING EN DIE T-W.A.ARDE ••••• 153 - 170 8. 1 • BEREKENI NG VAN DIE MEDIAAN VAN ELKE
BELANG-STELLINGSRI GTING V.AJ.iJ ELKE GROEP EN 'N VER-GELYKING VAN DIE J\IIBDIANE VAN ELKE
8.1.1. Grafieke van die mediane van elke
be-langstellingsrigting van elke groep •••• 155
8.2. BEREKENING VAN DIE REKENKUNDIGE GEMIDDELDES
VAN DIE STEEK.PROEF EN DIE KONTROLEGROEP ••••• 157
8.2.1. Bespreking van tabel 8.2. e • 0 O O • • • • • • • 158
8.3. BEREKENING VAN DIE STANDAARDAFvYYKINGS VAN
DIE STEEK.PROEF EN DIE KONTROLEGROEP ••••••••• 158
8.3.1. Bespreking van tabel 8.3. ••••••••••••• 159
8.4. BEREKENING VAN DIE T-W.A.ARDE VIR ELKE BE-LANGSTELLINGSRIGTING VAN DIE STEEKPROEF
EN DIE KONTROLEGROEP • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • •
8.5. VERKLARINGS VIR BEVINDINGE VERKRY :MET DIE T-TOETS TOEGEPAS OP ELKE BELANGSTELLINGS-RIGTING • o • • • • • o • • • • • o • • • o • • • • o • • e • • • • • • o • • • • 159 161 8.5.1. Sosiale Belangstelling •••••••••••••••• 161 8.5.2. Openbare Belangstelling ••••••••••••••• 162: 8.5.3. Besigheidsbelangstelling •••••••••••••• 162 8.5.4. Syfer-Belangstelling •••••••••••••••••• 162 8.5.5. Skryf-Belangstelling •••••••••••••••••• 163 8.5.6. Lees-Belangstelling ••••••••••••••••••• 164 8.5.7. Kuns-Belangstelling ••••••••••••••••••• 164 8.5.8. Handewerk-Belangstelling •••••••••••••• 165 8.5.9. Meganiese Belangstelling •••••••••••••• 166 8.5.10. Wetenskaplike Belangstelling •••••••••• 166 8.5.11. Tiiere-Belangstelling •••••••••••••••••• 167
8.5.12. Plante-Belangstelling ••••••••••••••••• 168 8.5.13. Samevatting ••••••••••••••••••••••••••• 168 8. 6. REFER.ENSIES • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 170
HOOFSTUK IX
OPSOI\lllVIBNDE GEVOLGTREKKINGS EN VERKL.ARINGS • • • • • • • • 171 - 175
LYS VAN GERA.ADPLEEGDE WERKE • • • • • • • & • • • • • • • • • • • • • • 176 - 181
A. BOEKE .•• 0 • " 0 • • 0 • • • • • • • • • • 0 • • • · • • • • • • I • • • • • • • • • • 17 6
B • .ARTIKELS IN TYDSKRIFTE •••••••••••••••••••••••• 178 C. ONGEPUBLISEERDE WERKE ••••••••••••••••••••••••• 179 D. VERSLAE EN .AJ\IIPTELIKE PUBLIKASIES •••••••••••••• 181
BYL.AES ••••••
o...
182 - 185A. Brief aan Sekretaris van Hogr Onder~rys om toe-stemming te verkry om die C.V.-Belangstellings-· vraelys by die nywerheidskole vir seuns af te
neem of te laat afneem. ••••••••••••••••••••••• 183 B. Toestemming verleen deur die Departement van
Ho~r Onderwys om die C.V.-Belangstellings-vraelys by nywerheidskole vir seuns af te
ne em. • •••••• o • • o o • • • • • • • • • o o • • • • • • • • • • • • • • • • • • 184
c.
Brief aan prinsipale van nywerheidskole virseuns in die Republiek. ••••••••••••••••••••••• 185
---000---OPGAWE VAN TABELLE
TABEL
BLADSY
7.1. Verspreiding van sosiale belangstelling
van 15-jarige steekproef •••••••••••••••••• 109
7.2. Verspreiding van sosiale belangstelling
van 15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 110
7.3. Verspreiding van sosiale belangstelling
van 16-jarige steekproef •••••••••••••••••• 111
7.4. Verspreiding van sosiale belangstelling
van 16-jarige kontrolegroep ·~·•••••••••••• 111
7.5. Verspreiding van openbare belangstelling
van 15-jarige steekproef •••••••••••••••••• 112
7.6. Verspreiding van openbare belangstelling
van 15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 113
7.7. Verspreiding van openbare belangstelling
van 16-jarige steekproef •••••••••••••••••• 114
7.8. Verspreiding van openbare belangstelling
van 16-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 114
7.9. Verspreiding van besigheidsbelangstelling
van 15-jarige steekproef •••••••••••••••••• 115
7.10. Verspreiding van besigheidsbelangstelling
van 15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 116
7.11. Verspreiding van besigheidsbelangstelling
van 16-jarige steekproef •••••••••••••••••• 117
7.12. Verspreiding van besigheidsbelangstelling
van 16-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 117
7 .13. Verspreid.ing van syfer-belangstelling van
15-jarige steekproef •••••••••••••••••••••• ,118
7.14. Verspreiding van syfer-bela.ngstelling van
15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••••••• 119
7.15. Verspreiding van syfer-belangstelling van
7.16. Verspreiding van syfer-belangstelling van
16-jarige kontrolegroep ••••••8••••••••••• 120
7.17. Verspreiding van skryf-belangstelling van
15-jarige steekproef ••••••o•o••··· 121
7.18. Verspreiding van skryf-belangstelling van
15-jarige kontrolegroep •••••••••••••••••• 122
7.19. Verspreiding van skryf-belangstelling van
16-jarige steekproef ••••••••••••••••••••• 123
7.20. Verspreiding van skryf-belangstelling van
16-jarige kontrolegroep •••••••••••••••••• 123
7.21. Verspreiding van lees-belangstelling van
15-jarige steekproef ••••••••••••••••••••• 124
7.22. Verspreiding van lees-belangstelling van
15-jarige kontrolegroep •••••••••••••••••• 125.
7.23. Verspreiding van lees-belangstelling van
16-j arige steekproef • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 12·6
7.24. Verspreiding.van lees-belangstelling van
16-j arige kontrolegroep • • • • • • • • • • • • • • • • • • 12'6
7.25. Verspreiding van kuns-belangstelling van
15-jarige steekproef ••••••••••••••••••••• 127
7.26. Verspreiding van kuns-belangstelling van
15-jarige kontrolegroep •••••••••••••••••!' 128
7.27. Verspreiding van kuns-belangstelling van
16-jarige steekproef ••••••••••••••••••••• 129
7.28. Verspreiding van kuns-belangstelling van
16-jarige kontrolegroep •••••••••••••••••• 129
7.29. Verspreiding van handewerk-belangstelling
van 15-jarige steekproef ••••••••••••••••• 130
7.30. Verspreiding van handewerk-belangstelling
van 15-jarige kontrolegroep •••••••••••••• 131
7.31. Verspreiding van handewerk-belangstelling
van 16-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 132 7.33. Verspreiding van meganiese belangstelling
van 15-jarige steekproef •••••••••••••••••• 133
7.34.. Verspreiding van meganiese belangstelling
van 15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 134
7.35. Verspreiding van meganiese belangstelling
van 16-jarige steekproef •••••••••••••••••• 135
7.36. Verspreiding van meganiese belangstelling
van 16-jarige kontrolegroep ••••••••••••••• 135
7.37. Verspreiding van wetenskaplike
belangstel-ling van 15-jarige steekproef ••••••••••••• 136
7.38. Verspreiding van wetenskaplike
belangstel-ling van 15-jarige kontrolegroep •••••••••• 137
7.39. Verspreiding van wetenskaplike
belangstel-ling van 16-jarige steekproef ••••••••••••• 138
7.40. Verspreiding van wetenskaplike
belangstel-ling van 16-jarige kontrolegroep •••••••••• 138
7.41. Verspreiding van diere-belangstelling van
15-jarige steekproef •••••••••••••••••••••• 139
7.42. Verspreiding van diere-belangstelling van
15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••••••• 140
7.43. Verspreiding van diere-belangstelling van
16-jarige steekproef •••••••••••••••••••••• 141
7.44. Verspreiding van diere-belangstelling van
16-jarige kontrolegroep ••••••••••••••••••• 141
7.45. Verspreiding van plante-belangstelling van
15-jarige steekproef ••••••••••••••••••••••• 142
7.46. Verspreiding van plante-belangstelling van
15-jarige kontrolegroep ••••••••••••••••••• 143
7.47. Verspreiding van plante-belangstelling van
7.48. Verspreiding van plante-belangstelling van
16-jarige kontrolegroep ••••.••••••.••••••• 144
7.49. Persentasie gevalle in en bokant die
50 - 59 interval... 146
8.1. Mediaan-tellings vir clke
bolangstellings-rigting van die jarige steekproef en 15-jarige kontrolegroep, en die 16-15-jarige steekproef en 16-jarigo kontrolegroep. 8.2. Rekenkundige gemiddelde van die steekproef
en die kontrolegroep vir elke
belangstel-154
lingsrigting • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 157
8.3. Standaardafwykings van die steekproef en
die kontrolegroep vir elke
belangstel-lingsrigting • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 159
OPGAWE VAN GRAFIEKE
GRAFIEK
7.1. Vergelyking tussen die persentasie gevalle vir
elke belangstellingsrigting in en bokant die 50 - 59 interval1soos verkry vir die 15-jarige steekproef en 15-jarige kontrolegroep.
7.2. Vergelyking tussen die persentasie gevalle vir
elke belangstellingsrigting in en bokant die 50 - 59 interval,soos verkry vir die 16-jarige steekproef en 16-jarige kontrolegroep.
7.3. Vergelyking tussen die persentasie gevalle vir
elke belangstellingsrigting in en bokant die
50 - 59 interval,soos verkry vir die 15-jarige
en 16-jarige steekproefgroepe.
7.4. Vergelyking tussen die persentasie gevalle vir
elke belangstellingsrigting in en bokant die 50 - 59 interval,soos verkry vir die 15-jarige en 16-jarige kontrolegroepe.
8.1. Vergelyking tussen die mediaan-tellings van die
15-jarige steekproef en die 15-jarige kontrolegroep.
8.2. Vergelyking tussen die mediaan-tellings van die
16-jarige steekproef en die 16-jarige kontrolegroep.
8.3. Vergelyking tussen die mediaan-tellings van die
15- en 16-jarige seuns van die steekproefgroepe.
8.4. Vergelyking tussen die mediaan-tellings van die
15- en 16-jarige seuns van die kontrolegroepe.
---000----1IT.T8EIIB IDSKOIB :
OlTTSTJLi_::r Erl DOEL
IrOOFSTUK I IFLEIDING
1.1.
1. 2. DIE PRO-SLE1tl!I
1. 3. DH; DOJ"SL V\F lHERDIE OED1.:llSOEK
1.4. DIE LIETODE VAH HIIBRDIE OlTDEI?.SOIJK
1.4.1. 1l1oetslinge
---1.1. ...,_ HJ k l.JJ
___ _
J .uGNadat skrywer vir vier jaar in diens van die Departer::1.ent van Ondenvys van die Oranje
Vry-staat was, het hy 'n oorplasing aanvaar
na
die destyd.se Departerrient wm Ondervvy:::;, Kunr:J en ·.vete21skap. Hyhet diens aanvaar as '11 onder0,ry:-;;er by 'n ;ny11;7erheidskool
vir r:ieuns.
. Alle nyrmr .eidskoc)l-leerl i..nge is Kincler,iret gekomni tteerde leerlinge.) 1 In
verge lyking :c110t prov:Lnsiale onder.vyr:J, Vias
toe-si:a.Yrl.e -,,12t betref die aanbicding van leerstof, die
benadering tot en optrede teenoor die kind, vir die ,skr;:r . .rer .heel vreemd en \1 redolike aa:-1riassing moes
;;emaak v1ord. Die clissi})line is streng dog reg-verdig, en daad1 r'2rk1ike :1oging,s rrord aangewend
en. n.aZ';e streef OE die kind te lei na een van die
hoogste doelste1lings in die opvoeding, nl.
selfdissiIJline.
Ui t ge,sprekke ,:rat skrywer met seuns by die ny,01erheiclskool g·s,voer hot, ;1.et dit geblyk
of die seuns geen -vrye belangstelling het nie, en
dat 11.ul algernene kennis oor sommige alledaagse
rigti!1gs uiterr: beperJc iD. Skrywer h0t toe beslui t
om die bela 1g:~~celli::1c van die ,seu.r113 in 'n sekere ouderdomsgroep, in alle nyworheic1.skole in die ~epubliek, te meet en dit dan te vo elyk mot di~
van seu:ns in diese.lfde ouderdmnsgroep in gedone provinsiale skole
1. 2 • D II~ P]~O ]3IJ~J~L: :
die probleem te probeer opklaar
of
dienyv,erheid-skoolseuns 'n dieperliggende belangstellingsrigting
het, 6f di t maar .slegs die oppervlakkige is soos
dit blyk uit gesprekke, en of daar ~ redelike
kons-tantJ,eid van belangstelling in 'n sekere rigting is ·
en of di t flu.ktueer, ongeag die toename in ouderdom. Uit gesprekke met die nywerheid-skoolseun blyk dit dat wat sy toekomstige keuse van
'n beroepsrigting betref, dit horn nie veel bekommer
nie; slegs enkeles het 'n spesisif ieke belangstelling
in soverre dit die keuse van~ beroep betref.
Uit waarneming en gesprekke lyk dit of dit vir die
oorgrote meerderheid net 'n kwessie is van dat hy wil
doen wat sy vriende doen omrede hulle baie geld verdien met daardie sekere werk.
As gevolg van hierdie feit
ont-staan die vraag of die data verkry met 'n
belang-stellingsvraelys nie van groot hulp en waarde by nywerheidskoolseuns kan wees nie en die jaarlikse
invul van so 'n vrae lys verpligtend gemaak moet
word nie. Sommige nywerheidskoolseuns vorder
skolasties nooit ver op skool nie; dit sal dus
raadsaam wees om die vraely,s, indien so 'n
ge-volgtrekking gemaak word, op 'n sekere ouderdom
te laat afnee~. As die seuns dus die skool
verlaat, kan die onderwyser-sielkundige aan die bepaa.lde skool, die seun dus lei oor watter soort
werk hy moontlik kan aanvaar. Die 'Nork sal en
moet aanpas by sy belangstellingsfeer asook by sy fisiese en psigiese moontlikhede.
1. 3. DIE DOEL VAN HIERDIE G:i'JDERSOEK
is om
Die doel mot hierdie ondersoek
I) na te vors of daar 'n verskil tus sen die
15- en 16-jarige nywerheidskoolseuns se belangstelling is;
II) te let of daar enige groot ooreen-komste of verskille is tussen die steekproe.f en kontrolegroep se belangstellings;
III) te probeer vasstel of dit nie van belang is vir nywerheidskole om die
jaarlikse afneem van '~1
belangstel-li.ngsvraelys verpligtend te maak nie.
1.4.1.
Toetslinc-::e:-Daar sal gepoog ·Nord om die toastern.ming van die Departe~nent van Hoer
Ondervi;"y-s te verkry om die C.V .-Belangstel-lingsvraely3 te mag afneem op die 15- en
16-. . nywerhej-dskoo1se:yi.ri.fl. 1 •
Jarige .,. Hl die nepLibJ..ie~{, Ook sal die
toe'.:;tem:cning vai1 die Departernent van .\.rbeid verkry noet Y1rord on die g0ge rnns van die
C.V .-::Jelang,;tr:llingsvraelys soos afgeneem op
leerlinge in St. VIII in provinsiale skole, te bekom. Hier sal sl0~s. br~ik gemaak word van die gegewens van leerlinge in die 15- en 16-jarige ouderdonsgroep sodit 'n ver-gelykbare stee~proof verkry kan word.
In hoofstuk II word die
ontstaan en doel van ',1 nyv.0erheidskool bespreek;
in hoof stuk I I I vmrd aandag aan die aard en
wese van belangf_,tolling gegee i in hoofstuk
IV vwrd die ont0.rikkelin0-; van die
belang-stellingsv:vaelys bespreek, ter.;yl die C. V. -Belang~,tellin?svraelys vir Deuns in hoofstuk V bespreek vwrd.
In Afdeling B van die ver-handeling, word die 8tatistiese ververkings van die verkree data gedoen. Die
Die c.v.-Belangstellingsvrae-lys vir seuns word in hierdie ondersoek as meetmiddel gebruik.
HOOFSTUK II
IN KORT OOHSIG
oon
:DL~ ONTSTAAE Jjj'~- :DOEL VANHY :r:RI-IE ID:S I:D LE
OL 2.1.1. Redes vir kommittering :na '11
ny'11erheidskool
2.1.2. Die sorgbehoewende kind 2. 2. DIE V:I~RSKIL TUG
2.2.1. Leerlinge 2. 2. 2. J3ehe er
2.2.3~
Leerplanne2.2.4.
Personeol 2.4. l)U: 2.4.1. InleidingTDSKOLE VIR "{8UHS HT T_H:DIDSKOLE 2.4.2. John Pound':! (1766 - 183'.))
2.4.J.
l\lary Carpenter(~t/11-/l'"r,}
2. 5 • :JIB ·:-;·' i'"," v .,_ __ , ::DSKOLJ] IH .SUID-APRIKA 2.5,1. Inleidi:ng2. 5. 2. Die ontdekking van diaLmnte e:1- goud
2. 5. 3_. Die Anglo J3oere-oorlo5
2. 5. 4. Inrigtings opgerig vir die v.relsyn en sorg va~ behoeftige kinders
2.5.Li.1. Arrnskole en industrieleskole
2.5.4-.2. ',7eeshuise
2.5.4.3.
c.rr.o.-
e,'1 karnpskole2.5.5. Wetto in Transvaal gemaak wat direk gelei
het tot die stigting va;:1 die eerste
riywerheid-skool ...
2. 5. 6. :Die stigting vat1 die eerste nywerheidskool in ;3uid-Afrika
HY'iT1mIIEIDSKOLE
2. 1. .9_ill31D:lY~'.]Jm VJ\J,1 t F ~JYVJJIFIJJIDSKOOL
:-Die Kindervwt (1) nr. 33 v:m 1960, wa::1r-onder nywerheidskole o..dr:1inistreer -nord, def inieer 'n nyvrerheidskool as 'n skool -,rat deur die Minister vn.n Onderwys, Kuns en
Wetenskap opgerig en in stand gehou word vir
die opname, onder.:1oud en opleidinf:; van kinders
1:v3,t ingevolge artikel 29 van dieselfde 1,vet
deur 'n kinderhof daarheen ver7rys is 6f v-1at
op las v::m cl i e minister ooreenkomstig artikel
4 7 V:'ln ··'et nr. =·; 3 van 1960 daarheen oorgeplaas
word.
2.1.1. J.edes virJ~s:irr:iiiJterin§r n13~'n_X1Y.'Je~heid-skoal :
:::Cinders 'cJat tot nyv-1erheidskole toege-laat word, vmrd op hulle beurt as sorgbehoe-'?Tende kinders beskryf, d.w·.s. hulle moet aan die omskryrring van 'n. sorgbehoe·.v<ende kind soos in artikel 1 van die Kind8rDet uiteengesit, voldoen.
kind:
'n Sorgbehoe1.1ende kind beteken 'n
a) \VC,t verlaat of sonder v'laarnecmbare
be-staansmiddele is; of
b) "\1.rat geen ouor of voog het nie
1 of wg,t ouers of 'n ouer of voog het v1a t geen behoorlike beheer oor die kind uit-oefen nie, of onbevoeg is om sodanige beheer uit te oefen; of
c) ·Na:~ in die sorg v0m 'n persoon is -.vat
skuldi;c7:: bevinc1 is aan ':1 misdr:vf vermeld in die Eerste J3ylae by hierdie Wet, begaan ten opsigte van of in vro.rband met daardie kind; of
d) -.vat nie deur sy ov.ers of voog of die persoon in vvie se be,.1aring hy is, beheer kan word nie; of
e) wat 1:l.mi.1 dikvels aan skoolvcrsuim skuldig jJ1aak; of
f '> 1-vat omeaan rn.et ':n onsedelike of slegte persoon, of wat ac._der.sins onder om-stanclighede leef ·,:rat ·_7aarskynlik die verleiding, verslegting of prostitusie van die kind .sal veroorsaak of.~in die hand sal .work;
of-g)
i)
wat bedel; ofii) da t minder as t\1aalf jaar oud is en
enige :3oort straathandel dryf binne die regsgebied van '11 plaaslike
stuur te:'lsy c1ae,rclic plaaslike be-stuur deur aiddel van verordeni.ngs in?;evolge artikel 22 van 'n ander wot uitgevaardi~voorgeskryf het d1t so~ kind daardie soort
straat-ho.ndel mag dryf on tensy hy dit doon ooroenkomstig V(:)rordenings ingevolge artikel 22 uitg~~aerdig; of
iii) wat nie :minder as twaalf jaar nie, rn.aar mi.nder 2.s sestien jaar oud is en
enige soort stra,.:cthandel dryf binne die regsg9bied van~ plaaslike be-f3tuur in stryd J18t verordenings wat
d::v1rdie plans like bes
tu
ur i:ngevolge artikel 22 uitgGv22rdig het; of h) wat onderhou vwrd rrng v:::m sy ouers ofvoog of onder huislike omstr:mdighede wat met die bcl:::mge van die kind in
stryd is en wie se ouers of voog nie
opgo-spoor lean word nie, of versuim het om behoorlike voorsiening vir die versor-ging en bevraring van die kind te maC1..k, alhoerIGl hulle 2anges~ is om di t te
cloen; of
i) wat in n toest'.J.nd v::::,n fisiese- of gees-te like vervraarlosing veTkeer. (1, 6-:3)
Vo lg ens bogenoemde omskry\:ing is "sorg-behoewendheid" 'n t:::v:i_n1likc icrye begrip en 'n helo pa:1r kategorie kindc~rs kan daaronder in-gesluit word. Die hoofbeginsel van die
Kinderwet is egter die beskerming van die le·:m en be l'.lnge v0.n kinders ( 2, 4) en vir sover di t
die sorgbel1oewende kind betref, word daar vnn misdaad of kriminele oortrec1ings geen melding gemaak nie. Orncl2t die nyY1erheidskool vir die
sorg~Jehoe·vrnnde kind opc;erig vTOrd, is di t dus nie bedoel vir jeugdige Llisdadigers nie. Die moontlikheid dat ~ kind wat in een of ander misda0.d verval het, na '11 ny·· .. ,erheidskool
verwys kan \'.rord, is et;ter nie ui tgeslui t nie. Dit word dan aan die hof oorgelaat om te
be-sluit of~ kind sorgb0hoe~end is. Indien die regb'.:mk gecll..1,rende die verhoor V:J,n 'n kind ten opc.dr;te v,'n verineencl e rnisdaad tot die oor-tui,ginr; si;eraak hot dat die 1Jetrokke kind sorg-behoGwend is, kan die gewone verhoor gestaak vrnrd ( 1, 30) en so 'n kind kan dan voor ':1
kinder-hof verskyn wae,r daar met horn gehandel kan Y1ord ooreenkomstig artikels 28 en 29 van die Kindcr-rrnt. Selfs na.dat 'n vo1mis ui tgespreek is, kan daar nog oevind word da t so 'n kind sorg-behoewend is. Sodanige skuldigbevinding ver-val dan en d,1ar ·,vord met horn ooreenkomstig sorgbehoewendheid gehandel.
'n Kind nord onder gee:.1 omstandighede na 'n nywerheidskool gevonnis nie. Dit is belang-rik om hierdi~ feit te beklemtoon omdat daar by die publiek die vry algemene opvatting
be-staan dat kinders na nywerheidskole gevonnis word. Selfs die ouers van sulke kinders is die mening toer;c;daan dat hulle kinders n tyd1' of II straf11 ui tdien aan die skool. Die f ej_ t dat die ny"'.vcrheidskoolleerling wetsbestee is, het van vroeg af reeds aanleidtng tot hierdie vmnopva tting gegee.
2.1.2. Die sorgbehoewende kind:
Soos uit die vorige afgelei kan word,
speel ny1.'erheidskole nie 'n onoelangrike rol in
die kindersorg van ons land nie. Hul tree
op in loco parentis vir hul leerlinge vvat soms vir jare deur hulle in alle opsigte versorg Yvord.
Dit word oor die algemeen erken dat die baste inrigting nie die plek van die swak.ste
huisgesin kan inneern nie. 1Haar diegene egter
in sy plig tekortskiet, moet die doel wees om die beste plaasvervanger vir die kind te verskaf
so-dat hy nie 'n las vir die gemeenskap ·vrord nie.
Elke rwrgbehoedende kind het die reg op
spe-siale beskerraing en die Staat, wat vir al sy
kin~srs v0rantwoordelik is en daarby baat as
hulle goedaa:1gepas is en skade ly as hulle
wan-aangepas is, neon op horn die reg om tussenbei
te tree rranneer die kind se v10lvaart di t
ver-eis. (1, 30) Deur middel van die
nynerheid-slrnle trag die Staat dus om beslrnri;1end en ver-sorgend teen sy sorgbe i~oe,;rende kinders op te tree.
Die probleem van die sorgbehoewende kind het sy oorsprong in die vroegste jare van
ons volksplanting toe daar al spesiale sorgmaat-reels deur die kerlc geneem is vir die versorging, ondenvys en opleiding van kinders teenoor wie die nodige ouerlike sorg en versorging ont-breek het, naarnlik weeskinders, behoeftige
kinders en die kinders van ouers 1'ra t in hul
ouerlike pligte teenoor hul kinders gefaal
het en gevolglik as onbevoeg beskou is om veraer sorg oor hul uit te oefen,
Ny,,.rerheidskole het te docm met die
onderv~Js en opleiding van veral die kinders
van behoeftigc ouers v,rat nie by magte is om
te voorsien nie. Hierdie probleem van
behoeftigheid het sy agtergrond in ons land se ekonomiese ont,:rikkeling vanaf die vroegste
jare en het ontstaan veral in die afgesonderde, agt;erlike c1e le waar die invwners in iso lasie en sonder die naatskaplike inotellings ve,n · kerk en skool tot '11 groot mate moes klaarkom.
Toe stede later ont·Nikkel het 1 het baie rnense v1at op die :platteland weens verskillende redes behoeftig geraak het, stad toe gevlug om daar 'n heenkome te probeer vind. Orndat die mense kultureel, opvoedkundig en beroepskundig
tekortgeskiet het, het hulle ook in hul eko-no:r.:iiese aanpas:::;in::; nie die g0wenste standaard kon handhaaf nie en uitgesak. Die patroon vvat by sekere families en
0:n
17,2\an'?,s vanaf dievroef!;stc jare ing:,,;.'eof is, herhaal homself. Dis ';1 sosiale erf enis v1aarrrcee daar \1 tradisie van be~i.oeftig.heid geskep is wat nog :3teeds voort-leef.
Hierdie sosL:le erfeni,s vind sy belang-rikheid d'.;'u:irin da t di t neer as een geslag per-manent affekto,1r. (3,49) Di t laa t 'n ketting-reaksie volg want meer as een geslag vvord per-manent daardeur ger'.:L:Jc, .sy di t ten goede of ten k;,rade. Die invloed van hierdie sosiale erfe-nis Jean net so sterk wees soos die natuurlike oorer1.ring en daarom speel di t in hierdie gevr1,l so~ belangrike rol. Een vaP die metodes om die kind sy sosialo erfenis deelagtig te laat word, is deur die skool, maar as die skoal oritbreek, is daar 'n skadelH;:e tekort. Elke individu YWrd in '11 sekere milieu gebore waarin
hy vanaf 3cboorte aan sekere ideale, standaar-de V?"Yl gedrag 011 taal blootgestel is, 'Nat· sy
le,rens- en vrereldbe.0,kouing gaan beinvloed.
Is daar groot brake hierin, gaan die individu nie prosteer soos daar van horn ver~ag word nie.
2. 2 .1. .Le~rlipp;e
Toelati:ng tot 'n ny'l:crheidskool rrord streng beperk tot leerlinz;e ,:nt in torme van die Kinderwet deur 'n Kom.c'llissaris van Kindersorg sorgbehoewend
be-vind is. In teenstelling hlet die provinsiale skole uat beide gekoliu11itteerdc en ongekon1.'llitteerde kinders toelaut, laat nywerheidskole alleen gekomi:1itteerde }cinders toe. Die leerlinge van nyw·erheidskole is aLnal kosgangers vrat in koshuise van die sk:ool geh.uis-ves vrord en in skole en werl-cxinkels aldaar onderrig en opgelei word. In die toelatingsmrierdom van leerlinge word nog 'n vorskil gev:Lnd. Tervzyl
ses-jariges tot provinsiale skole toegelaat word, word tot nyvrerheid,c:ikole leerlinge toegelaat op min of meer veertienjarige ouderdom. Ook is provinsiale
skole in die u~eeste gevalle ko-edukaf:iieskole, terviyl by die n3nrnrrwiclskole daar in alle gevc1lle 'n streng skeiding tussen die ge.slagte is, wat deur die geaard-heid van die o,-;leiding aee.?ebring vvord.
2.2.2. Beheer:
Beheer oor die provinsiale skole word dour die provinsiale administrasies deur )rovinsiale or-donnansies uitgeoefe:1, sodat daar vier stelsels van provin,siale ondervrys is. Beheer oor die ny',7erheid-skole word deur die Departet1ent vrm i'Tasionale Op-voeding uitgeoefen.
2 • 2 • 3 • Le_E: TJ? la4Ae_ :
J'Tywerheidskole volg leerplanne deur hul departement opgestel. Die kursusse aan die slrnle is veral op tegniese eksamens toegespits in die geval van seunskole en die huishoudelike in die geval van dogterskole. By so·.,rr.nige · sko le word daar ook vir handelseksar,1ens voorberei.
2.3.
Ook by die personeel van nyvrerheidskole · is daar ~ verskil met di~ van die provinsiale skoal.
Bo en behalwe die gewone skoolondervrysers ( esse) is daar ook instrukteurs(rir,rns) of vakonderrrysers(esse) wat vir die beroepsvakke verantvroordelik is. Elke
skoal het ook 'n sielkundige kliniek waar onderwyser-sielkundit~es voltyds 1.verksaam is.
Provinsiale skole word in al vier urovinsies van ons land aangetref. In net drie van ons proviw:,j_es
is nyv,cer!:':e5-dskole vir seuns vi-ant ]:fatal beskik oor geen sodanige ny,rerheidskool nie.
VI:RSPREIDLTG
v::_;T
ffYWERlmIDS:Z:OLE VIRsmrns
n:r DIE I~EPU~DLIEIC :-- Skoal:-,,._ . ...,, __ ..
_
Die Bult Eoer3kool, Excelsior ~o~rskool
Plelc
:-George, Kaapprovinsie King ·.1illiam'stown, Kaap
provi;:isie
J. J. Serf on tein :Toerskool 1 Queenstoi;m, Kaapprovinsie
Jimn1ie Hoos-'~1kool vir Jeuns, De0.cretsdorp, Oranje-Vr:rsta<J.t
'.Verda--slrnol, j~rnc1asdal-skoo 1, J.7. Luckhoff-skool Vaalrivier Hoijrskool
Rustcnburg, rrransvaal Heide 1 berg, '~ransvaal =~'.:eidelb:3rg, rrransvaal Standerton, Transvaal Van hierdie agt skole bied drie opleiding aan su.b-normale seuns; vier aan. dom.-normale seuns en een aan normale seuns. J)ie indeling op grond
van I.K • is : -Sub-normaal Dom-normaal lTormaal 50 80
96
+ 79 95Die llepubliek beskik ook oor een verbetering-skool vir blanke seuns. Baie kernagtig word die
2.4.
verskil tuscrnn die nyv:erhoidskool en verbetering-skool ae..ngestip. Vonr.i;::: vir leerling na 'n
vsrbeteringskool word gereken as~ vorige veroor-deling ter':;yl daar geen mveem van 'r, vonnis by die toe·,1ysing va.:?. 'n kind I1a 'n ny,:rerheidslrnol is nie. !-Iierdie is 'n baie belangrike punt, anders sal daar moeilik onderskei word tussen die t:ree soorte in-rigtings.
Die vakopleidin:3:, huisvesting, voedsel en opvoedkundige gees van die vorbeteringskool stem in hoofsaak ooreen r:1et die vvat by nywerheidskole aan-getref word, mao.r die claaglikse dissipline en vry-lating is veel stron:2;er in die verbeteringskool. liet die oog op sy jeug en die moontlikheid van re-habili tasie onder ',1 streng opvoeding in plaas van tronkbehandeling, ·.'!Ord 'n j eugdige lie0.,rer na 'n
ver-beteringskool as~ Jevangenis ~estuur. Sy lJeha.i1de-ling d0,2,r berus op opvoedkunciige begin:::els, maar die f e it bly dat die kind ou an.der re des na die ver-beteringslrnol as ilie ny\rnr.heidskool gestuur word. DIE OFT STX VATf 1:Y;V:ERTIB IDSKOLIJ L; TGiTGLLlLLJTI
:-_ . . :-_ . . . :-_ ... . . , , , _ _ •• , , . . , _ _ . . •• . . , , . . - " " - - _ · _ , _ _ . ¥ ... _ _ _ , , , _ _ . . . , _ _ _ _ _ _ _ ~- ... · · · ~ ~
-2.4.1.
Lank voor die f3tigting van die verversing-pos aan die Kaap het oorsese lande al die probleem van die sorgbehoe\.vende kind gei1.0.d.
11Daar is getuienis dat daar reeds in die :Iiddeleeue in II>~gela:.1d stra.frcigtelik onderskei is
tussen kindheid en vol·Nasse.nr~eid en onder die feo-dale stelsel het die kind 1.;rat sorgbehoewend geraak het oak die nodige sorg geniet." ( 4-119) Het die
Industriele Revolusie in LI1geland :·wt daar ern,stige behuisings probleme ontstaan en voortvloeiend daaruit vvas agterbuurtes die neerslag daarvan hier
moes die jeug in haglike toestande leef. Vir die geringste oortrecling ,7at die kind begaan het, is
hy swaar gestraf. Gelukkig het openbare
be-langstelling in die vmlsyn ve.n die kind begin pos-vat.
2.L~.2. ifohn Pounds (1766 -
1839):-Die pionier, Nat or,1gesien het na die arm, verr;aarloosde kind op straat, vras John Pounds
(5,
1.3 -
)
van Portsuouth in Lngeland. Uit syskoe~1.rnakerm1inkel _het hy die vervraarloosde, onge-skoolde jeug gade geslaan. Hy ,mrd dour die ont-aarding van die jeug aaniegryp en besef dat hul enig-ste redding, opvoeding en ondorwys sou vvees en nie. die gevangenis -11at clestyds dio enigste middel hier-te en yras nie.
Hy ,gtel honrnelf ten doel · om hierdie ge-sonkenes van Portsmouth te verhef. Vir hierdie doel stig hy in l'.Jl8 die eerste Armskool die sogena,:11n.de 11HaggecP-skool van Portsrnouth. Die be-naming van hierdie skool dui aan clat hierdie skool vir kinders van die armes en verwaarloosdes -v,as,
in \Vie niemand, behalwe die gereg tot op daardie stadium, belangge~Jtel het nie.
Hierdie dagskool van John Pounds met sy in-dustriele opleiding vir die 'Hilde serms en dogters
van Portsmouth, het v,:rbasende sukses behaal. Hie alleen het dit die kinders ten goede beinvloed nie, maar daardeur is die openbare e;e,.rnte viakker geli1aak
en het die publiek bewus ge\rord vz~c die noodsaaklik-heid om met die probleem van dio vernaarloosde mis-cladige- en rondloperkind ,c3laags te raak om sodoende die kind te her\Iin.
Die bevreging ',~,at deur John Pounds aan die gang gesi t is, het ui tgebrei v,1ant die sosiale- en opvoedkundic;e vraarde daarvan is besef daar die doel van hierdie skole Nas om die rustelose kindersvrer-Rers te beinvloed en te beskaaf. Uit hierdie
bevl8ging sou die ny-,-;erheidskole ontstaan; die ari-;1skole kan dus as die oorsprong v:.::m ny·rnrheid-skole beskou word.
2.4.3.
Eary Carpenter(1807 -
1877):-'n Persoon v.rat diep onder die indruk van John Pounds se idees gekom het en verder daarop uit-gebrei het, evas I!Iary Carpenter. (5,17)
Op haar beurt open sy in 1946 'n armskool in Le-.:rin I s Nead di t was 'n dagskool vir 20 seuns,
waar godsdiens en skoolvakke onderrig is. Sy pleit vir godsdienstige- en morele instruksie, vir intellek-tue le- en industriele opleiding, die kvreek van self-re spek by die leerlinge en die hoflike beh.andeling van kinders. Sy kom ook tot die gevolgtrekking
dat andersoortige maatre~ls noodsaaklik is vir die jeugmisdadiger. Die armskool is nie teen hom opge-vmsse nie en sy bepleit die beginsel van die ver-beterskool omclat die bestaande netode van be~1andeling die e;ovangenis was. Sy was daarvan oortuig dat
die enigste middel teen dj_e jeugdige ontaardi;ig in opvoedi:1g - il'1telleldueel, moreol er;_ godsdj_enstj_g -geleE:3 wa,s en bepleit drie soorte skole om haar doel
te bereik, die vry dagskool, die 11 Feeding"-nyYTer.-heidskool -,vaar kinders g-,voed moes vrord maar waarvan by':IOning verpligtend rras, en die verbeterskool.
Hierdie clrie soorte skole stel sy voor in die plek van die heersende metode om kinders gevangenis toe te stuur.
In 1859 open sy 'n nywerheidskool nadat die
0Certifiec1 Industrial Schools Act" in 1857 op die rretboek geplaas i:s, hoofsaaklik as gevolg van haar Yrnrk (5,44-). Haar ,1erk v:rord in 1876 bekroon toe clie nodige -,,;etgewing verkry is vir die stigting van ilFeeding Industrial Schools", want sy het vas ge-glo dat die ui tei:1.delike oplossing van die hele Vraa .,.,....t,,/:s1..::> i.,,U.\.. 1- n' .... 1" (" 1 rde'~,-:..A. 1r hr:,··-f....i~,v'IV 0 r..i.-\..:;L,,, 1-c•-1--e1· .L.:::, i" g ,~c-,1 1::.1·,_.l, -,rorcl \ • , . • ( 5 ' I ,1_hJ)
2.5.
:on£:
c-nTSTl\._\rr ':[\]':'. J_ff').T;}{~IBIDSKO IF SUID-AFRIKrf\.:-. ~ :-. :-. :-. :-. :-. ~ , , :-. :-. _ · - s - -,u;,.. . ...r, "· ·''-"'"'""--~--··"""·-·;.> .. --.-- . .-~-...--a·.-.-.,,.-,.__,_...,_ 2. 5. 1. I1:il~~-c1_i.l~ :
In Suid-'.frika het die probleem van die sorgbehoewende kind reeds van clie vroegste tye af bestaan. Vroeg in ons land se geskiedenis tref ons dan ook die verskynsel aan dat daar vir die behoef-tige kind spesiale sorg op onderwys-gebied gemaak is. Die owerhede het met die minderbevoorregte kinders deeglik rekening gehou maar van staatsonder-steuning was daar in daardie dae nog geen sprake nie, behalwe dat die kinders van arm ouers gratis deur die sieketrooster onderri~ sou 1:vord. ( 6, 25)
'I~oe toe stande raettertyd ontstaan het waar di t nood-saaklik gevrord het OI!l tervrille van die ':relvaart van
die kinders in_ te gryp, · was di t die kerk vrat die nodigo hulp verleen het.
Kinders is ,.veggeneem van onbevoegde ouers en by pleegouers geplaas. Indien di~ pleegouers ook in hul plig faal, is die kinders weer van hulle ver--wyder en by ander pleegouers geplaas (7,245). Ouer seuns is as leerjon,;;ens by een of ander ambagsman in dim1-s geplaas om 'n am.bag vir ::1 tyclperk van vyf jaar
te leor. Plaaslike instansies het dus altyd die belange van die minderbevoorregte kinders op die J'.:1.art gedra en daar is voorsiening vir hulle gemaak vir
vry skoolopleiding. Hulle kon ook 'n ambag leer om hulse lf vir die levrn toe te rus.
Hoevml daar sedert die volks:planting na die sorgbehoewende kind 0"1gosien is, 1vas die probleet1 vir die eerste t-:vee eeue van die volksplanting nie van groot en dringende omvang nie. Soos bekend, het die Groot Trek gelei tot die stigting van die ti.vee
Boere Republieke ten noorde van die Oranjerivier en ook JTatal.
Hierdie lande was gc;kenmerk deur hul
oorwegand landelike aard. Die grootste gedeelte
van die bevolking het )::i selfversorgende bestaan op
die plase gevoer. Skielik is die landelike aard
van die saneleYrint:; egter ru versteur, eers deur die ontdekking van diamante en kort op die hakke hiervan, die van goud.
Toe die :ryk die.mantpyp in L371 ontdek is
v.ra.ar Zimberley vandag staan, het duisende mense daar-heen gestroom vanuit·oorsese lands sowel as van alle
dele van Suid-Afrika. Die nuy1e intrekkers was ge ....
heel en al anders as die waarvan die Afrikaner tot
op daardie stadiwn gevwond was. Die mense was
heterogeen van aard, beroep en herkoms en het hemelsbrecd in le.rnns- en wereldbeskouing van die
ou cevestigde boere-oevolking verskil.
Bandeloos-heid, misdaad en onsedelikheid hot floreer.
Die ontstaan van 'n nuwe stad in die hart van die binneland het gedien as spoorslag vir die
elrnnomies8 ont1:ikke1ing van die hele land. Die
ontdekking van goud op die Witwatersrand het 'n nog groter omkeer as die dianant-ontc1ekking
teweegge-bring. Derduisende fortuinsoekers het uit elke
ui tb.oek van die '17E3 re ld na die Wi t1va tersrand
ge-stroorn en d.i.e nuwe lm:enspatroon hGt die landelike
bevolkins v,rreed versteur. Die goudvelde het
ge-dien as broei7,:lelc vcm onheil en die ten gronde gaan van die Afrikaanoe landelike bevolking.
Die ou ~-;:·ove,stigde baanbrelcerboere vvat aan geen ander lewe as die rustige plaas gewoond was nie, is ook beet{::epak deur die goudkoors en het hul
skrede na die goudvelde gewend op soe1c na 'n fortuin. Hierclie boere was gladnie toegertrn om hulle op die arbeidsmark te laat geld of om te kon aanpas nie.
Vakarbeiders van oorsee was opgelei om die tegniese werk te doen, terwyl die ongeskoolde naturel met sy goedkoop arbeid in aanvraag was vir die ruwe werk. Soos ons kan aflei, kon die pionierboer dus n~rens
n
staanplek in die arbeidsmark verower nie en hetgevolglik ten gronde gegaan. Die verstedeliking
en industrialisasio wa t op die f~tigting van Ki;:nberley en Johannesburg gevolg het, hot veel daartoe bygedra om die boerebevolking te ontwrig en tot in sy fon-darnente te skud en die Afrikanervolk sou nog a_ie wrange vrugte pluk.
2. 5. 3.
fil~ ..
4_ng~o Boere-q_or):.9_gVanaf 1899 tot 1902 heers daar oorlog in Suid-Afrika en na afloop daarvan het daar groot
ellen-de geheers. 11The mills of the British Army. had
ground slowly ••••••••• The ·whole of this great area was left ravaged desolate, with little but its roof-less houses and empty cattle pens to distinguish it
from a barren and uninhabited 1Nilderness • • • • • . there
was nothing left to support man or beast, nothing to
give him shelter •••••••• Moreover, it was winter.11
(8,63) Stoflike erfenis is as gevolg van die oorlog
tot in die grond verwoes. 'n Selfversorgende
boere-bevolking is tot op sy knie~ gedwing en was
hulpe-loos, radeloos en moedeloos. Die oorlog was die
oorsaak van ellende, armoede en rnoedeloosheid onder
die mense. Aan veel van die volwassenes onder die
arrnes en gevallenes was daar niks meer te doen nie, maar die kinders kon nog gered word.
2.5.4.
]jlrigti_~o_pg_0ri_g_ _yir die_ wclf:i.Y_:t)._sm sor_g_.xanl'~~tt~de.F~ :
2.5.4.1.
A~9~e ~n Ind~~~~ls.2J.-...£:Voordat die verloop van ons onderwys-geskiedenis na die Anglo Boere-oorlog gevolg word tot en met die stigting van die eerste nywerheidskool te Standerton, rnoet die fokus
eers teruggeneem 'i-JOrd na die Kaapprovinsie vanaf 1892.
In die laaste dekade van die negen-tiende eeu, gubruik inspekteur A.K. ~f:urray, van die Kaapse 0:r.Ldervysdeparte:ment, vir die eerste keer in~ inspeksieverslag die woord
Wanneer p1"esies in Suid-Afrika die ,soord 11armblanke11 gebruik is om 'n duidelike klas aan te dui, is nie presies te s~ nie,
(9,290) maar vanaf 1892 ~ord die term wel gebesig. Armoede het in die kolonie pro-gressief so toegeneem dat so~ klas nou duide-lik i,1dentifiseer kan word. In die ondervrys kry ans die enigste reduiddel teen hierdie eu;1el. .\.rm13kole ·11ord gestig en hulle groei ge-;eldig, soos blyk ui t die voL·:~ende syfers
Jaar .. ,-.-·--- ... ___ ,.-.c,.,. ··'-"'""""f""·..----Getal Armskole
189·1r 126 1U95 151 1896 181 1897 208 1(39~3 258 1899 279 (10)
Vcral in die oostelUce distrike van die Kolonie hoers kwaai armoede. Dr. A. Hurray roep in 'n 00pen Brief" '.,i kerkkonferensie oar 11De Armen Blanken", in :B'ebruarie 1893 te Stellenbosch byeen en die saak word daar be-spreek (1118). As gevolg van druk deur die kerk, ;::;ee die Kaapse Parlement aandag aan die
saak: en tn 1393, op voorstel v l.1 Onze Jan, Hord
beslui t om skole vir arn1blanlces op te rig waar hande..·1erk voorkeur bo intellektuele opvoeding sou gen.iet. Die Eooms-Ka-tolieke Kerk stig die Salesian Insti tuut in KaD,pstad en die :: • G. Kerk die indu~1trieleskool tf~ Ui ten.hage,
