Het verband tussen het vochtgehalte bij pF 4,2 en enkele bodemfactoren in twee gebieden in Oost-Brabant

NN31545.0259

INSTITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING

NOTA 259, d. d. 22 m e i 1964

Het v e r b a n d t u s s e n het vochtgehalte

b i j p F 4,2 en enkele b o d e m f a c t o r e n

i n twee gebieden i n

O o s t - B r a b a n t

H. Fonck

BIBLIOTHEEK DE F*

Droeverjda^isssîeeg ->••

Postbus 24]

6700 AE W a g e n s : T

Nota's van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e n i i d

-delen, dus geen officiële p u b l i k a t i e s .

Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een

eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , als op een c o n c l u d e r e n d e

d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . Li de m e e s t e gevallen zullen

de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn omdat het o n d e r

-zoek nog niet i s afgesloten.

Aan g e b r u i k e r s buiten het Instituut w o r d t v e r z o c h t ze n i e t in p u

-b l i k a t i e s te v e r m e l d e n .

Bepaalde n o t a ' s k o m e n niet voor v e r s p r e i d i n g buiten h e t Instituut

in a a n m e r k i n g .

Het verband t u s s e n het vochtgehalte b i j pF 4*2 en

enkele bodemfactoren in t v e e gebieden in Oost-Brabant

ÏÏ.Fonck

I . INLEIDING

B i j een u i t g e b r e i d e pF-bemonstering, i n d e r t i j d voor andere doeleinden

dan het vinden van bovengenoemde samenhang uitgevoerd door het I n s t i t u u t voor

Cultuurtechniek en Waterhuishouding i n de gebieden Deurne en Zundert i n

Oost-Brabant, z i j n van de meeste bodemfactoren analyses v e r r i c h t . Teneinde na t e

gaan of er een verband b e s t a a t t u s s e n bodemfactoren en vochtgehalten b i j b e

-paalde pF-waarden, l e e k het d i e n s t i g van d i t u i t g e b r e i d e c i j f e r m a t e r i a a l u i t

t e gaan.

Voorlopig i s a l s doel g e s t e l d het verband t u s s e n bodemfactoren en v o c h t

-g e h a l t e n na t e -gaan b i j pF-waarden, waarbij de f a c t o r s t r u c t u u r n i e t meer van

invloed i s . Dit z i j n de pF-waarden, waarbij het vochtgehalte i n geroerde

mon-s t e r mon-s wordt bepaald.

Deze pF-waarden z i j n 3 . 4 , 4.2 en 6 . 0 . pF 6.0 l e e k minder g e s c h i k t ,

omdat deze bepaling soms o n t b r e e k t , t e r w i j l pF 3«4 i s verworpen, omomdat de v o c h t

-g e h a l t e n b i j deze waarde b i j vereffenin-g van de pF-curve v r i j w e l s t e e d s een

g r o t e r e afwijking bleek t e vertonen dan b i j pF 4.2 of 6 . 0 .

Daarom i s het vochtgehalte b i j pF 4.2 i n de bewerking opgenomen.

I I . HET B.ASISMJÜERIML

In het gebied Deurne z i j n 27 k u i l e n bemonsterd met i n t o t a a l 102 v e r

-s c h i l l e n d e l a g e n . In Zundert z i j n 22 k u i l e n bemon-sterd met i n t o t a a l 62 l a g e n .

Het m a t e r i a a l , afkomstig u i t Deurne i s over het algemeen wat g e v a r i e e r d e r .

Bepaald z i j n de volgende bodemfactoren?

1 . Humusgehalte 7. S.T. en V.

2. S l i b g e h a l t e 8. F e ^

3 . UGO (Uitgebreid Granulair Onderzoek) 9 . C

4 . U - c i j f e r 10. N

5 . ÜU-cijfer 1 1 . pH KCl en pH B-O

6 . Kalkfactor

Verder is bekend de bemonsteringsdiepte.

2

Ad 3« Het u i t g e b r e i d g r a n u l a i r onderzoek omvat een bepaling van de p e r c e n t a

-ges minerale delen, d i e in het m a t e r i a a l voorkomen, verdeeld over 17

f r a c t i e s , van <0,C02 mm t o t 1,7 mm.

Ad 6 en 7» V(verzadigingsgraad) i s de verhouding t u s s e n de hoeveelheid b a s e n ,

d i e aan het adsorptiecomplex (humus + s l i b ) gebonden i s ( s ) en de t o t a

-l e hoevee-lheid basen die aan het adsorptiecomp-lex kan. worden geboaâen

(T)

V = 100 S : T

De k a l k f a c t o r i s de hoeveelheid koolzure kalk i n kg d i e per ha en

10 cm bouwvoor nodig i s om de pH 0,1 t e verhogen.

Empirisch i s gebleken, d a t , om de pH op zand- en veengrond met

0 , 1 t e verhogen, V met 2,8 eenheden moet worden verhoogd.

100S -100 s '

V

- V

= 2,8 of ^ = 2,8 of S

- S

= | j g - i

2 8 T

Voor S„ - S = pH 0 . 1 = *

mg equivalent

1 mg equivalent CaCfc>, = 50 mg CaCJj, , dus

S

-

S

«

H 0.1 =

>

l

*ï

*

= 1,4 x T mg

Om de pH van de 10 cm bouwvoor met 0,1 te verhogen is dus per ha

nodig: (l ha van 10 cm dik weegt 10 x volume-gewicht kg)

6 •} CaCo..

10 x vol.gew. x 10^ 1,4 x T kg . 3

i o

* 10

14 x T x vol.gew. kg CaCo,

H i e r u i t v o l g t , dat de k a l k f a c t o r g e l i j k i s aan

14 x T x vol.gew.

Nu z i j n S.T en V a l l é é n bepaald van gronden met méér dan 10$ s l i b .

Teneinde een v e r g e l i j k b a r e f a c t o r t e v e r k r i j g e n , i s voor de monsters,

waarvan T was bepaald, met behulp van de hierboven a f g e l e i d e formule

de k a l k f a c t o r berekend.

T e n s l o t t e i s a l s f a c t o r gebruikt de in de p r a k t i j k gehanteerde

waar-de voor het adsorptiecomplex s l i b fo + 4 Humus $ . Hoewel waar-de f a c t o r 4

met enig voorbehoud i s gegeven, aangezien d r . D.J.HISSINK meent dat

deze f a c t o r v a r i e e r t met de waarde van de pH.

-3-I -3-I -3-I . WERKW-3-IJZE

Omdat h e t m a t e r i a a l t e g e r i n g van omvang was om a l l e f a c t o r e n t e g e l i j k i n een b e w e r k i n g op t e nemen, i s a l l e r e e r s t g e t r a c h t na t e g a a n , of e r een d u s d a n i g hoge c o r r e l a t i e t u s s e n f a c t o r e n o n d e r l i n g b e s t a a t d a t een b e p a a l d e f a c t o r •zou kunnen worden weergegeven a l s een f u n c t i e v a n - e e n a n d e r e f a c t o r , w a a r d o o r h e t a a n t a l f a c t o r e n zou kunnen worden v e r k l e i n d .

I n d e r d a a d b l e k e n d e z e hoge c o r r e l a t i e s t e b e s t a a n en wel t u s s e n Humus % en N, t u s s e n Humus ^ en C en N ( z i e f i g . 1 , 2 en 3 ) en t e v e n s t u s s e n h e t U-en h e t M - c i j f e r ( z i e f i g . 4)« Op grond h i e r v a n z i j n de f a c t o r e n C, N U-en h e t M c i j f e r n i e t i n de b e w e r k i n g opgenomen. Hiermede i s nog n i e t h e t C/N q u o -t i e n -t van de b e w e r k i n g u i -t g e s l o -t e n .

Ook z i j n S , T en V n i e t g e b r u i k t omdat

1 . T i s omgerekend i n de k a l k f a c t o r ( z i e ad 6 en 7) en

2 . S en V van t e w e i n i g p u n t e n bekend z i j n ( a l l e e n van m o n s t e r s met méér dan 10$ a f s l i b b a a r ) .

Ook nà deze v e r e e n v o u d i g i n g b l e e k h e t t o t a a l a a n t a l f a c t o r e n nog t e g r o o t v o o r een v o l l e d i g e p o l y f a c t o r a n a l y s e . Daarom i s een a n d e r e weg gekozen om h e t g e s t e l d e d o e l t e b e r e i k e n . A l l e r e e r s t i s g e t r a c h t de samenhang t e v i n -den t u s s e n v o c h t g e h a l t e bij pF4£ e n e r z i j d s en de b o d e m f a c t o r e n S l i b fot Humus fo

en U - c i j f e r a n d e r z i j d s . Een e v e n t u e e l o p t r e d e n d e s p r e i d i n g d e r p u n t e n zou d a a r n a w e l l i c h t i n v e r b a n d kunnen worden g e b r a c h t met de v o o r d i e n nog n i e t i n de b e w e r k i n g opgenomen meer chemische f a c t o r e n : k a l k f a c t o r , P e?0 , C/N q u o

-t i e n -t , pH en d i e p -t e .

I V . BE SAMENHANG TUSSEN HET VOCHTGEHALTE B I J pP 4 . 2 EN DE DRIE B0DEI1FACT0REN

Op v e r s c h i l l e n d e w i j z e n i s g e t r a c h t de d r i e genoemde b o d e m f a c t o r e n met h e t v o c h t g e h a l t e i n v e r b a n d t e b r e n g e n . Het U c i j f e r i s h i e r b i j o n a a n g e t a s t g e l a t e n , doch de b e i d e a n d e r e f a c -t o r e n z i j n i n v e r s c h i l l e n d e g e d a a n -t e me-t h e -t v o c h -t g e h a l -t e i n v e r b a n d g e b r a c h -t en wel a l s : 1 . Humus ia en S l i b <fo 2 . Humus ia en Lutum $ 3« A d s o r p t i e c a p a c i t e i t

II9/O564/3O/3

-4-Ad 2 . Onder Lutum i wordt v e r s t a a n h e t g e h a l t e aan d e e l t j e s k l e i n e r dan 0 , 0 0 2 mm

Ad 3« Onder a d s o r p t i e - c a p a c i t e i t wordt v e r s t a a n : h e t a a n t a l m e q . k a t i o n e n , d a t wordt g e a d s o r b e e r d p e r 100 g r a c t i e f m a t e r i a a l . Onder a c t i e f m a t e -r i a a l v e -r s t a a t men dan S l i b ( o f Lutum) en Humus i n een v e -r h o u d i n g o v e -r de g r o o t t e waarvan men h e t nog n i e t h e l e m a a l e e n s i s . M e e s t a l wordt aangenomen, d a t de h u m u s f r a c t i e 3 à 5 i z o v e e l k a t i o n e n a d s o r b e e r t a l s de l u t u m f r a c t i e . Volgens d r . D.J.HISSINK: V e r s l a g van landbouwkundig o n d e r z o e k No. 47 (5)B zou h e t b a s e b i n d e n d vermogen van Humus t e n o p z i c h t e van Lutum toenemen b i j s t i j g e n d e pH. H i e r i s evenwel a l s a d

-s o r p t i e - c a p a c i t e i t de mee-st g e b r u i k t e v e r h o u d i n g aangenomen, n a m e l i j k 4 x Humus io + S l i b <f0.

Gebleken i s , d a t c/o Humus + i Lutum, u i t g e z e t t e g e n h e t v o c h t g e h a l t e ,

i e t s minder s p r e i d i n g t e z i e n g e e f t , dan 4 x a/o Humus + c/° S l i b . A a n g e z i e n b o

-v e n d i e n de i n -v l o e d op h e t -v o c h t g e h a l t e -van h e t fo S l i b z e k e r n i e t d u i d e l i j k e r b l e e k dan van h e t io Lutum i s t e n s l o t t e het tfo Lutum i n p l a a t s van h e t $ S l i b .' i n de b e w e r k i n g opgenomen.

De s p r e i d i n g i n h e t u i t g a n g s m a t e r i a a l komt i n t a b e l 1 t o t u i t i n g T a b e l 1

Orde Humus i Lutum i U - c i j f e r 1 0 t / m 1,0 0 , 6 4 0 t / m 1,0 0 , 6 3 .0 t / m 96 8 l , 6

2 1 , 1 " 3 , 1 1,875 1,5 " 2 , 5 2 , 1 91 " 120 1 0 9 , 3 3 , 2 " 4 , 9 3 , 9 2 3 , 0 " 5,9 3 , 9 1.21 " 152 1 3 7 , 4 5 , 0 » 3 1 , 7 1 0 , 2 7 6 , 0 " 2 3 , 0 9,8 153 . " 365 1 9 4 ,

-gem. -gem. -gem.

V. RESULTATEN

Het v e r b a n d t u s s e n de d r i e genoemde b o d e m f a c t o r e n en h e t v o c h t g e h a l t e b i j pF 4 . 2 komt i n de f i g u r e n 5 "tot en met 10 t o t u i t i n g .

I e t s c o m p a c t e r i s d e z e l f d e r e l a t i e weergegeven i n de f i g u r e n 11 t o t en met 14 w a a r i n l i j n e n met g e l i j k v o c h t g e h a l t e z i j n g e t r o k k e n . Men kan u i t

d e z e f i g u r e n c o n c l u d e r e n , d a t , g l o b a a l genomen, de i n v l o e d op h e t v o c h t g e -h a l t e b i j pF 4«2 van -h e t -h u m u s g e -h a l t e p r a k t i s c -h even g r o o t i s a l s d a t van h e t l u t u m g e h a l t e . A l l e e n d r a a g t de humusinvloed een afnemend k a r a k t e r b i j I I 9 / O 5 6 4 / 3 O / 4

-5-hoger wordende humusgehalten, terwijl de invloed van het Lutura bij toenemen-de lutumpercentages vrijwel onvermintoenemen-derd blijft voortduren.

Be invloed van het U-cijfer komt het sterkst tot uiting bij gronden met een hoog lutumgehalte.

Het is mogelijk gebleken om gebruik te maken van de eenvoudige relatie die er in deze gebieden blijkt te bestaan tussen het vochtgehalte bij pF 4«2 en dat bij pP 6.0. Hierdoor kunnen de figuren 11 tot en met 14 tevens worden gebruikt voor het vochtgehalte bij pF 6.0 wanneer men de waarden van de in deze figuren voorkomende lijnen van gelijk vochtgehalte bij pF 4»2 omzet in waarden voor het vochtgehalte bij pF 6.0 volgens onderstaand schema.

Vochtgehalte

b i j pF 4.2

1

2

3

4

5

6

.7

8

9

10 .

11 )

12

13

14

15

16

1.7

18

Vochtgehalte

b i j pF 6.0

0,25

0,425

0,60

0,7.75

0,95

1,125

1,30

1,4.75

1,65

1,825

2,00

2,175

2,35

2,525

2,70

2,875

3,05

3,225

Vochtgehalte

b i j pF 4*2

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Vochtgehalte

b i j pF 6.0

3,40

3,575

3,75

3,925

4>10

4,275

4,45.

4,625

4,80

4,975

5,15

5,325

Hierbij is gebruik gemaakt van de relatie die in figuur 15 is weerge-geven.

Het wordt niet noodzakelijk geacht om aan te tonen hoe de lijnen in de puntenzwermen liggen, omdat juist met behulp van eventueel afwijkende punten

6

zou worden g e t r a c h t de i n v l o e d van nog n i e t i n de b e w e r k i n g opgenomen f a c t o -r e n t e a c h t e -r h a l e n .

Van de i n t o t a a l 164 p u n t e n b l i j k e n e r 29 een a f v i j k i n g t e v e r t o n e n , d i e een n a d e r o n d e r z o e k b e h o e v e n .

Be g r o o t t e van de a f w i j k i n g e n van deze 29 p u n t e n b l i j k t op g e e n e n k e l e w i j z e e n i g e samenhang t e v e r t o n e n met één d e r nog n i e t i n de b e w e r k i n g o p g e -nomen f a c t o r e n , z o d a t moet worden g e c o n c l u d e e r d , d a t d e z e a f w i j k i n g e n op a n a l y s e - d e f e c t en i n de v o c h t b e p a ü n g e n b e r u s t e n .

Vèl i s o p v a l l e n d d a t v r i j w e l a l l e 29 a f w i j k i n g e n voorkomen b i j de hoge v o c h t g e h a l t e n . Er z i j n s l e c h t s 5 a f w i j k i n g met minder dan 10 vol.fi v o c h t , d a a r e n t e g e n 24 met méér dan 10 vol./S v o c h t , waarvan 22 met méér dan 15 v o l . $ v o c h t en 5 wet méér dan 20 v o l . $ v o c h t . Dit zou e r op kunnen w i j z e n , d a t h o g e r e v o c h t g e h a l t e n , d i e u i t e r a a r d voorkomen b i j h o g e r e humus e n / o f l u t u m g e -h a l t e n , b l i j k b a a r e e r d e r a a n l e i d i n g geven t o t o n j u i s t e a n a l y s é e

B i j de v i e r n i e t i n de b e w e r k i n g opgenomen f a c t o r e n kan h e t v o l g e n d e werden o p g e m e r k t :

De k a l k f a c t o r v e r t o o n t een s t e r k e samenhang met h e t a d s o r p t i e c o m p l e x 4 x Humus % + S l i b % e v e n a l s met Humus fo + Lutum $ h e t g e e n n i e t v e r w o n d e r -l i j k i s , wanneer men z i e t , hoe de k a -l k f a c t o r met T s a m e n h a n g t .

Het C/N q u o t i e n t v e r t o o n t geen e n k e l e r e l a t i e met h e t v o c h t g e h a l t e . A a n g e z i e n men h e t C/N q u o t i e n t mag beschouwen a l s een k a r a k t e r i s t i e k v o o r de a a r d van de humus, l i g t h e t o n t b r e k e n van e n i g e samenhang i n een d e r g e -l i j k k -l e i n g e b i e d g e h e e -l i n de -l i j n d e r v e r w a c h t i n g e n .

Zowel T?eJ3> a l s pH KCl a l s de d i e p t e van b e m o n s t e r i n g v e r t o n e n g e e n e n -k e l v e r b a n d met h e t v o c h t g e h a l t e zomin a l s met a n d e r e bodem- of c h e m i s c h e f a c t o r e n .

V I . SAMENVATTING

Het v o c h t g e h a l t e b i j pP 4 . 2 wordt i n h o o f d z a a k b e h e e r s t d o o r d r i e bodem-f a c t o r e n n a m e l i j k °jh Lutum, £,J Humus en U - c i j f e r . Andere f a c t o r e n b l i j k e n op

d i t v o c h t g e h a l t e g e e n noemenswaardige i n v l o e d t e hebben d e e l s omdat d e z e f a c -t o r e n z i j n -t e beschouwen a l s de f u n c -t i e van een a n d e r e f a c -t o r . Afwijkende pun-t e n moepun-ten dan ook worden v e r k l a a r d u i pun-t a n a l y s e - f o u pun-t e n . Deze komen h e pun-t meespun-t v o o r b i j de h o g e r e v o c h t g e h a l t e n .

Men mag de h i e r b o v e n g e t r o k k e n c o n c l u s i e s en gevonden r e s u l t a t e n n i e t z o n d e r n a d e r o n d e r z o e k t o e p a s s e n op a n d e r e g e b i e d e n . Het i s z e e r goed mogelijk d a t i n a n d e r e g e b i e d e n e n / o f i n a n d e r e gronden een a n d e r e samenhang b e s t a a t . I I 9 / O 5 6 4 / 3 O / 6

<o f*

_Ô

Fa

2

S

c

3

o

...%-5

K> |o ^ ö> Cb 5 (O ^ OS Q j O 4 1 1 > 1 ± £ K> £ K> U __4 1 L _ 3 ^ C c IS te V . . « J .

3i

O O O — H> > • M

-u.

4^

u.

o

p

eb

Vs-a\

T

O

O o o o O N

o

o

8

8^

8

8

S

c

<7\

4^ - 1 i

co

5 ^

x:

3

Tl

Gv

3

I —

S

öS

3

s:

j i

cr>

N

N>-^

^ f

Ta

3

c

3 LD

3

us

o

u\

No ^ (T\ Cb O l»s ^ (J\ QD o *-.

s

w

s~

-ni

-rl

ON

— »o w - Ç ^ m ( ^ N I CD u ) Ô «^» r> < o •v 0 o ^ o r i S ~ " 1 — t _ o (* S ' o R> S " V _ Ü » ^~G

-n