INSTITUUT VOOR BODEMVRUCHTBAARHEID
R A P P O R T 1 - 1972
INVLOED VAN BORIUM, CALCIUM EN MAGNESIUM OP DE GROEI VAN A S P E R G E , MEDE MET BETREKKING TOT HET O P T R E D E N VAN "TOPVERWELKING" door K. W. SMILDE en J . H. P I E T E R S I n s t i t u u t v o o r B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , H a r e n - G r . , en J . VAN BRAKE L en A . A . F R A N K E N P r o e f s t a t i o n v o o r d e G r o e n t e t e e l t i n d e V o l l e G r o n d , A l k m a a r 1972 Instituut v o o r B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , O o s t e r w e g 92, H A R E N - G r . I n s t . B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , Rapp. 1 - 1972
INHOUD 1. Inleiding 3 2. Methoden 4 2, 1. B o r i u m b e m e s t i n g s p r o e f v e l d e n 4 2 . 2 . C a l c i u m / m a g n e s i u m b e s p u i t i n g s p r o e f v e l d e n . . . 5 2 . 3 . P o t p r o e v e n 6 3. R e s u l t a t e n en b e s p r e k i n g 8 3. 1. B o r i u m b e m e s t i n g s p r o e f v e l d e n 8 3 . 2 . C a l c i u m / m a g n e s i u m b e s p u i t i n g s p r o e f v e l d e n . . . 13 3 . 3 . P o t p r o e v e n 13 4. Samenvatting en c o n c l u s i e s 21 5. L i t e r a t u u r 22
1. INLEIDING
Tot de p r o b l e m e n in de a s p e r g e t e e l t ( j a a r l i j k s e o m z e t in N e d e r l a n d o n g e v e e r 20 miljoen gulden) b e h o o r t , behalve de v o e t z i e k t e en b o d e m m o e h e i d , de zogenaamde "topv e r welking". B o d e m m o e h e i d , g e k e n -m e r k t door e e n s l e c h t e g e w a s ontwikkeling na h e r i n p l a n t en v o e t z i e k t e , m e t a l s s y m p t o m e n b r u i n e ovale v l e k k e n op de stengelvoet en de
p r i m a i r e w o r t e l s en v e r o o r z a a k t door de s c h i m m e l F u s a r i u m o x y s p o r u m Schlecht, e m e n d . Snyder et H a n s e n F . a s p a r a g i Cohen, w o r d e n h i e r buiten beschouwing g e l a t e n (Van B a k e l en K e r s t e n s , 1971). Bij " t o p v e r w e l k i n g " gaan de toppen v a n de jonge s t e n g e l s v a n het tweede schot slap hangen en de s t e n g e l sterft af. Soms h e r s t e l t zich een stengel en g r o e i t w e e r v e r d e r w a a r d o o r t y p i s c h e S - c u r v e n o n t s t a a n (Van B a k e l en K e r s t e n s , 1971). Deze topverwelking w e r d door een a a n t a l a u t e u r s a l s een v o r m v a n a a n t a s t i n g door F u s a r i u m beschouwd (Van d e r Vliet, 1955; K e m p e n a e r s en Van A s s c h e , 1963). De Leeuw (1965) beschouwt b o r i u m g e b r e k a l s de p r i m a i r e o o r z a a k van a l l e h i e r b o v e n genoemde v e r s c h i j n s e l e n . Toch acht hij het gewenst dit in v e l d p r o e v e n n a d e r t e o n d e r z o e k e n . Volgen Van N e r u m en P a l a s t h y (1966, 1970), komen de s y m p t o m e n v a n een g e c o m b i n e e r d c a l c i u m - en m a g n e s i u m g e b r e k in a s p e r g e op zandcultuur s t e r k o v e r e e n m e t die van een a a n t a s t i n g door t o p s t e r f t e (topverwelking) die door hen t o e g e s c h r e v e n wordt a a n F u s a r i u m .
Het doel v a n het onderzoek was om in een a a n t a l v e l d p r o e v e n het effect v a n b o r i u m op de g r o e i v a n a s p e r g e en het optreden v a n
" t o p v e r w e l k i n g " t e t e s t e n . T e v e n s w e r d in een a a n t a l be spuiting s p r o e -v e n nagegaan of c a l c i u m en m a g n e s i u m in-vloed hadden op het o p t r e d e n v a n " t o p v e r w e l k i n g " . Bovendien i s in enkele p o t p r o e v e n de werking v a n c a l c i u m , m a g n e s i u m en b o r i u m op de g r o e i v a n a s p e r g e z a a i l i n g e n en het o p t r e d e n v a n g e b r e k s v e r s c h i j n s e l e n b e s t u d e e r d .
2. METHODEN
2 . 1 . B o r i u m b e m e s t i n g s p r o ef v e l d e n
Uit een s e r i e a s p e r g e p e r c e l e n w a a r i n p r o e f v e l d e n v a n de Stiboka w a r e n gelegen, w e r d e n v i e r v e l d e n gekozen w a a r v a n h e t g r o n d o n d e r -zoek een laag g e h a l t e a a n in w a t e r o p l o s b a a r b o r i u m u i t w e e s . Op d e z e , r e e d s enige j a r e n in p r o d u k t i e zijnde p e r c e l e n w e r d in m a a r t 1966 een b o r i u m p r o e f v e l d a a n g e l e g d . De r e s u l t a t e n van het g r o n d -o n d e r z -o e k bij aanleg zijn v e r m e l d in t a b e l I.
TABEL I . Algemene gegevens van de borium-bemestingsproefvelden
Stiboka no. A 47 A 5 A 42 A 1 IB no. 1106 1107 1108 1109 Type grond
zwak lemige humuspodsol zwak lenige humuspodsol r i vi er le em
zwak lemige humuspodsol
Plaats Hey el ( L ) Horst (L.) Pey-Echt (L.) Helderslo ( L ) Grondonderzoek b i j aanleg (laaq 10-30 cm) pH-KCl % org.stof B,dpn 5,0 5,4 5,3 5,0 4,3 0,20 4,2 0,24 3,2 0,20 3,9 0,11
Elk proefveld b e s t o n d uit de volgende objecten (blokken) in vijfvoud; 0, 5, 10 en 20 kg b o r a x / h a . E l k van de 20 v e l d j e s omvatte d r i e r i j e n a s p e r g e p l a n t e n . De r i j e n waren., afhankelijk van het proefveld. 18., 5-27, 5 m lang t e r w i j l de r i j a f s t a n d 1, 6 0 - 1 , 80 m b e d r o e g . De v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t b o r a x w e r d d r i e m a a l t o e g e -diend, te weten bij a a n l e g , in m a a r t 1967 en in m a a r t 1968, Op elk veldje w e r d de g r o n d t u s s e n de b u i t e n s t e r i j e n b e m e s t , t e r w i j l aan w e e r s k a n t e n van het b e m e s t e g e d e e l t e een strook t e r b r e e d t e van een halve r i j a f s t a n d o n b e m e s t bleef. De b a s i s b e m e s t i n g , die j a a r -lijks door de p r o e f v e l d h o u d e r s w e r d gegeven, w a s a l s volgt ( k g / h a ) :
80-120 N (als k a l k a m m o n s a l p e t e r ) , 60-80 P2° ^ (a'''s T h o m a s slakken -m e e l ) , 120-160 YLJO (als k a l i z o u t - 4 0 ) en 60-80 MgO (als k i e s e r i e t ) . S o m s w e r d de b e m e s t i n g t e n dele in de v o r m v a n o r g a n i s c h e m e s t g e g e v e n .
Het w a s om p r a k t i s c h e r e d e n e n niet u i t v o e r b a a r de o p b r e n g s t e n a a n a s p e r g e s t e n g e l s ^ die g e d u r e n d e de o o g s t p e r i o d e dagelijks w o r d e n g e s t o k e n , d i r e c t t e b e p a l e n . E e n b e t r o u w b a r e m a a t v o o r de o p b r e n g s t p e r veldje i s e c h t e r de som v a n de d i a m e t e r s v a n de (groene) s t e n g e l s i n het v o o r a f g a a n d e j a a r (Van N e r u m en Palasthy.. 1966). Van a l l e
s t e n g e l s in de m i d d e l s t e r i j v a n elk veldje w e r d d a a r t o e de d i a m e t e r v l a k boven de g r o n d g e m e t e n , en wel in oktober 1966, a u g u s t u s / s e p -t e m b e r 1967 en s e p -t e m b e r 1968. Bij he-t a f s -t e r v e n van he-t loof (nov e m b e r ) w e r d (nov o o r t s in elke " p r o e f r i j " de opbrengst (nov a n de b o (nov e n
-g r o n d s e delen b e p a a l d . G r o n d m o n s t e r s v o o r onderzoek op het b o r i u m - en o r g a n i s c h e - s t o f g ehalte en de p H - K C l , w e r d e n bij de a a n l e g ( m a a r t 1966) en i n m a a r t 1967 en 1968 genomen, De b e m o n s t e r i n g g e s c h i e d d e in de p r o e f r i j in de laag v a n 1030 c m b e neden m a a i v e l d (rug niet m e e g e r e k e n d ) . Loof m o n s t e r s v a n s t e n g e l -toppen, t e r bepaling v a n het b o r i u m g e h a l t e . w e r d e n in de n a z o m e r v a n 1966, 1967 en 1968 g e n o m e n . H e l a a s zijn de m o n s t e r s v a n de twee l a a t s t e j a r e n p e r v e r g i s s i n g v o o r t i j d i g o p g e r u i m d . 2 . 2 . C a l c i u m / m a g n e s i u m b e s p u i t i n g s p r o e f v e l d e n In elk v a n de j a r e n 1967, 1968 en 1969 w e r d een b e s p u i t i n g s p r o e f v e l d a a n g e l e g d op een p r a k t i j k p e r c e e l , w a a r in voorafgaande j a r e n " t o p -v e r w e l k i n g " s t e e d s in e r n s t i g e m a t e -v o o r k w a m . De behandelingen w a r e n ; onbehandeld, bespuiting m e t een 0,4% oplossing v a n c a l c i u m -c h l o r i d e , bespuiting m e t een 2% oplossing v a n m a g n e s i u m s u l f a a t . De b e h a n d e l i n g e n w e r d e n in drievoud u i t g e v o e r d en elk veldje b e s t o n d uit één r i j a s p e r g e p l a n t e n v a n 10 m l e n g t e . E r w e r d m e t t u s s e n p o z e n v a n één week g e s p o t e n (één l i t e r p e r veldje) vanaf eind m e i / h a l f juni totdat geen jonge s t e n g e l s m e e r w e r d e n g e v o r m d . Zo w e r d in 1967
( v i e r j a r i g p e r c e e l ) vanaf half juni negen m a a l , in 1968 (vijfjarig p e r -c e e l ) vanaf half juni twaalf m a a l , en in 1969 (tweejarig p e r -c e e l )
vanaf eind m e i vijftien m a a l g e s p o t e n . Op elk veldje w e r d v e r v o l g e n s h e t a a n t a l n o r m a a l u i t g r o e i e n d e en het a a n t a l t e n gevolge v a n " t o p -v e r w e l k i n g " a f g e s t o r -v e n s t e n g e l s geteld.
2 . 3 . P o t p r o e v e n
In 1967 w e r d een proef m e t a s p e r g e z a a i l i n g e n a a n g e z e t op een m a g -n e s i u m - e-n b o r i u m a r m e stuifza-ndgro-nd (pH-KCl 4, 7; MgO-NaCl 12 dpm; B - w a t e r 0, 10 dpm), afkomstig v a n de proeftuin in Venlo. E l k e pot (inhoud 6 1, gevuld m e t 7, 5 kg grond) ontving een b a s i s -b e m e s t i n g v a n 1, 2 g N a l s NH4NC>3 en 1.. 2 g P ^ a l s K^HPC^. De g e v a r i e e r d e b e m e s t i n g b e s t o n d uit: 0 en 6 g CaCO_ (40% Ca);
10, 3 g C a S O . 2 H - 0 (23% Ca) p e r pot. De bekalking v e r h o o g d e de p H - K C l van de g r o n d v a n 4, 7 tot 6, 0, Toediening van een even g r o t e h o e v e e l h e i d c a l c i u m (2, 4 g/pot) in de v o r m v a n gips beïnvloedde de pH niet. De onbehandelde en bekalkte potten w a r e n a l s volgt
opge-s p l i t opge-s t - 0 , 15,7, 3 1 , 4 en 62a8 mg N a2B40?. 1 0 H20 (11% B) per pot (zonder toediening van m a g n e s i u m ) ; 1 2 5 , 6 , 2 5 1 , 2 en 5 0 2 , 4 mg M g S O . . 7 H - 0 (10 % Mg) p e r pot (zonder toediening v a n b o r i u m ) . E r w a r e n dus in t o t a a l vijftien objecten. De potten w e r d e n volgens een g e w a r d s c h e m a (vier h e r h a l i n g e n ) in een r o l k a s g e p l a a t s t . Bij r e g e n -achtig w e e r en ' s n a c h t s w e r d de overkapping over de potten g e r o l d , De h o e v e e l h e i d vocht in de g r o n d w e r d m e t g e d e m i n e r a l i s e e r d w a t e r op 60-80% van de m a x i m a l e w a t e r c a p a c i t e i t gehouden A s p e r g e (proeftuinkruising L i m b u r g i a ) werd op 12 a p r i l gezaaid, t e r w i j l op 1 3 s e p t e m b e r de s t e n g e l s op 1 c m boven de grond w e r d e n a f g e -sneden. Het geoogste m a t e r i a a l w e r d gewogen en de naalden w e r d e n op calcium., m a g n e s i u m en b o r i u m g e a n a l y s e e r d ,
In 1968 w e r d de proef v o o r t g e z e t m e t twee objecten, nl, o n b e -handeld - 0 mg b o r a x - 502 4 mg b i t t e r z o u t , en bekalkt - 0 mg b o r a x
5 0 2 , 4 mg b i t t e r z o u t . De potten ontvingen eenzelfde b a s i s b e m e s t i n g a l s in 1967 en bovendien een aanvullende b e m e s t i n g m e t 1, 8 g b i t t e r -zout (MgSO .. 7 H?0 ) , De g e v a r i e e r d e b e m e s t i n g b e s t o n d uit 0 en 60 mg b o r a x ( N a2B40?. ÏOH^O) p e r pot.
7
-In I969 w e r d opnieuw een proef a a n g e z e t m e t a s p e r g e z a a i l i n g e n op een m a g n e s i u m - en b o r i u m a r m e stuifzandgrond (pH-KCl 4 , 4 ; 1% o r g a n i s c h e stof; MgO-NaCl 13 dpm; B - w a t e r 0. 06 dpm), af-k o m s t i g uit B l e r i c af-k . E l af-k e pot (plastic e m m e r van 10 ls gevuld met
14 kg grond) ontving een b a s i s b e m e s t i n g v a n 2 g N a l s N H . N O . , 1, 5 g P20 a l s N a H2P 04 en 1, 5 g K^O a l s K2SO . In een deel v a n de proef w e r d de m a g n e s i u m b e m e s t i n g constant gehouden (3. 07 g M g S O . . 7 H?0 p e r pot) bij v a r i a b e l e k a l k - en boraxgiften. De l a a t s t e b e d r o e g e n 0 en 12 g CaCO_ in c o m b i n a t i e m e t 0, 0 , 0 3 . 0 , 0 6 en
0, 12 g N a2B . 07, 1 0 H20 p e r pot (in t o t a a l dus 2 x 4 objecten). In h e t a n d e r e d e e l van de proef w a s de b o r i u m b e m e s t i n g c o n s t a n t (0, 06 g N a?B O«, 1 0 H?0 p e r pot) m a a r v a r i e e r d e n de h o e v e e l h e d e n kalk en b i t t e r z o u t . De c o m b i n a t i e s w a r e n 0 en 12 g C a C 03 bij 0, 1, 54, 3, 07
en 6, 15 g MgSO .. 7 H?0 p e r pot. De objecten w e r d e n v e r d e r o p g e -s p l i t -s t n a a r g i p -s h o e v e e l h e d e n ; in de onbekalkte potten w a r e n deze 0, 9, 25, 18, 5 en 37, 0,in de bekalkte potten 0 en 18, 5 g CaSO . H O
(26% Ca) p e r pot. Het t o t a l e a a n t a l objecten b e d r o e g dus 4 x 4 + 4 x 2 = 24. Toediening van 12 g C a C O , p e r pot, wat t e n a a n z i e n v a n de
h o e v e e l h e i d c a l c i u m o v e r e e n k o m t met 18, 5 g CaSO . H - O , v e r h o o g d e de pH-KCl van de grond gemiddeld tot 5, 6. De potten stonden v o l g e n s en g e w a r d s c h e m a (vier h e r h a l i n g e n ) in een v a s t e k a s ; de beide proef-g e d e e l t e n w a r e n proef-g e s c h e i d e n opproef-geteld. A s p e r proef-g e (proeftuinkruisinproef-g L i m b u r g i a ) w e r d op II juli g e z a a i d in een bak m e t g l a s z a n d en op 29 juli v e r s p e e n d (negen z a a i l i n g e n p e r pot). Op 5 n o v e m b e r w e r d e n de s t e n g e l s op 1 c m boven de g r o n d afgesneden en gewogen. De naalden w e r d e n op c a l c i u m , m a g n e s i u m , k a l i u m en b o r i u m g e a n a l y s e e r d .
In het v o o r j a a r van 1970 w e r d een aanvullende b a s i s b e m e s t i n g m e t stikstof, fosfaat, k a l i; m a g n e s i u m (8 objecten) en b o r i u m (24 objecten) gegeven, o v e r e e n k o m e n d met een d e r d e van de in 1969 g e -geven hoeveelheden. De v a r i a b e l e b o r a x - en m a g n e s i u m sulfaatgiften b e d r o e g e n e v e n e e n s één d e r d e v a n de in het voorafgaande j a a r g e g e -v e n h o e -v e e l h e d e n; Kalk en gips w o r d e n niet opnieuw toegediend. De uitgelopen s t e n g e l s w e r d e n op 13 m e i en 18 juni 1970 op 1 c m boven de grond afgesneden waarna de proef w e r d beëindigd.
3, R E S U L T A T E N EN BESPREKING
3 . 1 . B o r i u m b e m e s t i n g s p r o ef v e 1 d e n
De r e s u l t a t e n zijn v e r m e l d in de t a b e l l e n II. III eu IV. Van IB 1106 w e r d in 1966 de som v a n de d i a m e t e r s van de levende s t e n g e l s p e r veldje niet b e p a a l d , d a a r wegens een s t e r k e onkruidbezetting de uitloop v a n de p l a n t e n s t e r k w e r d b e l e m m e r d . Dit blijkt ook uit de lage loof opbreng sten. Wegens de g r o t e v a r i a t i e in het a a n t a l
planten p e r veldje binnen de objecten, zijn de r e s u l t a t e n g e t o e t s t a a n het a a n t a l levende en dode s t e n g e l s en de s o m v a n de d i a m e t e r s v a n de levende s t e n g e l s p e r p l a n t .
Volgens de v a r i a n t i e a n a l y s e w a r e n s l e c h t s enkele effecten b e -t r o u w b a a r aan -te -tonen: op IB 1108 in 1966 een posi-tief effec-t v a n b o r i u m op het a a n t a l dode s t e n g e l s , op IB 1108 in 1967 een positief effect van b o r i u m op het a a n t a l levende s t e n g e l s , op IB 1109 in 1968 een negatief effect van b o r i u m op het a a n t a l dode s t e n g e l s p e r plant. A a n g e z i e n deze effecten s l e c h t s i n c i d e n t e e l en t e n dele m e t e l k a a r in s t r i j d zijn, kan e r geen g r o t e b e t e k e n i s a a n w o r d e n toegekend Het a a n t a l dode s t e n g e l s p e r plant was in 1967 en 1968 op a l l e proefvelden beduidend l a g e r dan in 1966. het a a n t a l levende s t e n g e l s en, over het a l g e m e e n , ook de som v a n de d i a m e t e r s a a n m e r k e l i j k g r o t e r . Uit v e l d w a a r n e m i n g e n bleek v o o r t s dat toediening v a n b o r i u m (als b o r a x ) geen invloed had op het o p t r e d e n van " t o p v e r w e l k i n g " . De v e r o n d e r -stelling van De Leeuw (1965) dat b o r i u m g e b r e k de p r i m a i r e o o r z a a k i s van " t o p v e r w e l k i n g " kan dus niet worden bevestigd:
De b o r i u m g e h a l t e n v a n de naalden (alleen in 1966 bepaald) s t e g e n door toediening van b o r a x . Deze stijging w a s t a m e l i j k g e r i n g , h e t g e e n e c h t e r kan s a m e n h a n g e n m e t het t i j d s t i p van b e m o n s t e r i n g ( C a r o l u s . 1962), Volgens B r a s h e r (1959) kan bij b o r i u m g e h a l t e n tot
T A B E L I I . A s p e r g e p r o e f v e l d e n 1 9 6 6 . A a n t a l l e v e n d e e n d o d e s t e n g e l s , s o m d i a m e t e r s v a n l e v e n d e s t e n g e l s e n l o o f o p b r e n g s t p e r r i j ( g e m i d -d e l -d e n v a n vijf h e r h a l i n g e n ) ; b o r i u m g e h a l t e v a n loof B o r a x g i f t A a n t a l A a n t a l S o m d i a m e - A a n t a l L o o f - B - g e h a l t e k g / h a l e v e n d e d o d e t e r s l e v . p l a n t e n o p b r e n g s t , loof, d p m s t e n g e l s s t e n g e l s s t e n g e l s k g m m I B 1 1 0 6 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 8 8 , 0 2 8 , 6 * 3 4 , 4 5 , 5 73 5 8 6 , 6 3 0 , 2 * 3 5 , 8 4 , 5 86 10 7 3 , 6 3 1 , 8 * 3 2 , 8 3 , 7 85 20 7 4 , 4 2 9 , 0 * 3 2 , 6 3 , 7 93 I B 1 1 0 7 ( l e n g t e r i j 1 8 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 1 5 5 , 4 6 8 , 6 1799 3 5 , 6 1 3 , 2 56 5 1 4 5s4 5 8 , 2 1 6 3 5 3 5 , 0 1 2 , 4 71 10 1 5 9 , 2 5 5 , 4 1792 3 6 , 0 1 2 , 8 73 20 1 6 4 , 8 4 2 , 4 1831 3 6 , 0 1 2 , 6 81 I B 1 1 0 8 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 8 2 m ) 0 1 8 9 , 0 2 9 , 8 1675 4 8 , 6 1 2 , 3 62 5 1 6 5 , 8 2 1 , 2 1538 4 0 , 2 1 2 , 2 6 3 10 1 9 3 , 4 2 6 , 0 1708 4 6 , 8 1 3 , 0 69 20 1 9 5 , 0 3 3 , 2 1677 4 3 , 6 1 2 , 4 73 I B 1 1 0 9 ( l e n g t e r i j 2 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 1 9 6 , 0 1 7 , 8 1732 4 2 , 4 ** 66 5 2 1 4 , 2 3 5 , 0 1966 4 6 , 0 ** 71 10 1 8 4 , 6 2 1 , 2 1636 3 9 , 2 ** 75 20 2 1 9 , 6 19,8 1939 4 3 , 8 * * 76 * N i e t b e p a a l d w e g e n s s l e c h t e o p k o m s t , ** N i e t b e p a a l d w e g e n s v o o r t i j d i g o n d e r p l o e g e n .
- 10
T A B E L III. A s p e r g e p r o e f v e l d e n 1967. A a n t a l levende en dode s t e n g e l s , s o m d i a m e t e r s v a n levende s t e n g e l s en loof o p b r e n g s t p e r r i j (gemiddelde v a n vijf h e r h a l i n g e n )
Boraxgift A a n t a l A a n t a l Som d i a m e - A a n t a l
Loof-k g / h a levende dode t e r s lev. p l a n t e n o p b r e n g s t ,
s t e n g e l s s t e n g e l s s t e n g e l s , kg m m I B 1 1 0 6 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 1 7 7 , 4 1 1 , 6 1600 4 1 , 4 8 , 8 5 174,8 1 4 , 6 1593 3 9 , 8 7 , 7 10 1 7 5 , 8 1 3 , 4 1570 4 3 , 0 7,0 20 176,6 1 8 , 8 1528 4 0 , 2 6 , 4 I B 1 1 0 7 ( l e n g t e r i j 18 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 2 2 0 , 8 5,2 2232 3 5 , 0 17,2 5 2 1 1 , 2 3,0 2177 3 4 , 6 1 8 , 2 10 2 0 9 , 4 7,0 2115 3 6 , 0 1 7 , 7 20 2 1 7 , 2 2 , 8 2109 3 6 , 2 1 8 , 0 I B 1 1 0 8 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 8 2 m ) 0 2 1 1 , 0 3,0 1533 4 4 , 4 17,0 5 1 8 5 , 8 1,0 1433 3 8 , 0 1 5 , 9 10 2 2 4 , 8 3,0 1852 4 0 , 8 1 8 , 5 20 2 1 8 , 6 2 , 6 1780 3 7 , 4 1 9 , 4 I B 1 1 0 9 ( l e n g t e r i j 2 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 2 2 7 , 6 0 , 8 1945 4 0 , 4 1 3 , 1 5 250,6 0 , 8 2181 4 4 , 2 1 5 , 4 10 2 1 2 , 6 0 , 4 1879 3 8 , 0 12,6 20 2 3 3 , 8 1,6 2064 3 9 , 2 1 4 , 6
- 11
TABEL IV Aspergeproefvelden 1968, Aantal levende en dode stengels, som diameters van levende stengels en loofopbrengst per rij (gemiddelden van vijf herhalingen)
Boraxgift Aantal Aantal Som diame- Aantal
Loof-kg/ha levende dode ter s lev, planten opbrengst,
stengels stengels stengels , kg mm IB 1 1 0 6 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 ; 6 0 m ) 0 1 5 6 , 6 0 . 4 1 4 7 9 3 9 , 0 9 , 6 5 1 6 3 , 0 1 , 2 1 4 8 2 4 0 , 8 8 , 3 10 159>2 1,0 1 4 4 4 3 7 . 4 8 , 0 20 1 5 1 , 8 2 , 2 1 3 5 0 3 7 , 6 6 , 7 I B 1 1 0 7 ( l e n g t e r i j 1 8 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 2 2 9 , 6 3 , 2 2 5 4 1 3 3 , 8 1 2 , 6 5 2 1 3 , 2 2 , 4 2352 3 3 , 0 1 2 , 6 10 2 1 9 , 6 2 , 6 2426 3 5 , 2 1 2 , 6 20 2 3 2 , 4 2 , 2 2 4 6 8 3 6 , 4 1 3 , 2 I B 1 1 0 8 ( l e n g t e r i j 2 7 , 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 8 2 m ) 0 2 3 8 , 2 1 , 8 2 1 6 7 4 3 , 0 1 1 , 8 5 1 8 6 , 0 2 , 4 1 7 4 4 3 4 , 8 1 0 , 6 10 2 4 8 , 2 3 , 0 2 2 7 9 4 3 , 0 1 2 , 0 20 2 3 5 , 6 3 , 4 2 1 6 4 3 9 , 4 1 2 , 3 I B 1 1 0 9 ( l e n g t e r i j 2 5 m ; r i j a f s t a n d 1 , 6 0 m ) 0 2 3 8 , 4 2 , 4 2 3 5 9 3 9 , 8 1 0 , 4 5 2 8 3 , 8 1 , 0 2 7 5 3 4 2 , 0 1 2 , 8 10 2 4 3 , 0 0 . 6 2 3 4 1 3 8 , 4 1 0 , 8 20 2 5 7 , 2 0 , 6 2 5 8 5 4 2 , 8 1 1 , 5
12
109 dpm B een o p b r e n g s t stijging w o r d e n v e r w a c h t bij toediening v a n deze voedingsstof., Dit wordt niet b e v e s t i g d door de b o v e n s t a a n d e
r e s u l t a t e n en evenmin door de g e g e v e n s v a n C a r o l u s (Î962), J u n g e s en E r n s t (1954) vonden in hun o n d e r z o e k o v e r a s p e r g e m o e h e i d ( t o e -g e s c h r e v e n a a n o. a„ F u s a r i u m c u 1 m o r urn) -geen invloed v a n s p o o r e l e m e n t e n op de o p b r e n g s t a a n g e o o g s t e a s p e r g e p e r plant en p e r veldje en op het p e r c e n t a g e levende p l a n t e n . De t o e g e d i e n d e h o e v e e l h e d e n s p o o r e l e m e n t e n (100 g B , 4 g Cu, 100 g Mn, 2 g Mo, 10 g Z n / h a ) zijn e c h t e r t e g e r i n g om e r een werking v a n t e v e r w a c h t e n .
De r e s u l t a t e n van het g r o n d o n d e r z o e k in m a a r t 1967, d, w, z. een j a a r na de toediening v a n b o r a x; tonen a a n dat het b o r i u m g e h a l t e v a n de g r o n d s l e c h t s weinig i s g e s t e g e n (tabel V). De a n a l y s e s v a n m a a r t 1968, m h e r h a l i n g van de b e m e s t i n g ( m a a r t 1967)3 geven een wat
s t e r k e r e stijging t e zien., E e n b e l a n g r i j k g e d e e l t e v a n het toegediende b o r i u m i s w a a r s c h i j n l i j k u i t g e s p o e l d (zie ook Van Luit en Smilde, 1969).
T A B E L V. V e r l o o p v a n g e h a l t e n v a n in (heet) w a t e r o p l o s b a a r b o r i u m (in dpm) van de g r o n d (laag 1030 c m ) , onder invloed v a n een g e v a r i -e -e r d -e b -e m -e s t i n g m -e t b o r a x . Voorafgaand-e aan d-e b -e m -e s t i n g (in m a a r t 1966. 1967 en 1968) vond g r o n d o n d e r z o e k p l a a t s P r o e f v e l d M a a r t M a a r t 1967, M a a r t 1968, (bij aanleg) b o r a x ( k g / h a ) ; b o r a x ( k g / h a ) ; 0 5 10 20 0 5 10 20 IB 1106 0,20 0,24 0.24 0,24 0,27 0,21 0,28 0;,25 0, 28 IB 1107 0,24 0,21 0,30 0,28 0,29 0,16 0,24 0,30 0,34 IB 1108 0,20 0S19 0,24 0,22 0;24 -IB 1109 0,11 0,16 0.J.Ó 0,17 0,23 0,15 0,20 0,21 0,28
13
-3 . 2 , C a l c i u m / m a g n e s i u m b e s p u i t i n g s p r o e f v e l d e n In geen v a n de d r i e p r o e f j a r e n b l e k e n b e s p u i t i n g e n m e t c a l c i u m c h l o r i d e en m a g n e s i u m s u l f a a t het o p t r e d e n v a n " t o p v e r w e l k i n g " t e beiïivloeden. Zowel op de behandelde a l s de onbehandelde v e l d j e s stierf ongeveer de helft v a n de jonge s t e n g e l s v a n het tweede schot af door " t o p
-v e r w e l k i n g " . In een l a t e r o n d e r z o e k heeft één -v a n de a u t e u r s (Van B a k e l en K e r s t e n s , 1971) aangetoond dat " t o p v e r w e l k i n g " p r i m a i r
een gevolg i s v a n een v o c h t t e k o r ts optredend bij een stijging v a n de p F - w a a r d e in een v o o r de plant k r i t i e k e ontwikkelingsfase.
3 . 3 . P o t p r o e v e n
In de e e r s t e proef (1967) s t i e r v e n op de onbekalkte grond (pH-KCl 4, 7) w a a r a a n geen m a g n e s i u m (als M g S O , . 7 H - 0 ) was toegediend, a l l e planten in een jong s t a d i u m tengevolge v a n m a g n e s i u m g e b r e k . Dit w e r d g e k e n m e r k t door een s t e r k g e r e m d e g r o e i en een witte v e r k l e u -ring en v e r d r o g i n g v a n de naalden, gevolgd door een v e r d r o g i n g v a n de gehele plant, beginnend a a n de top, Dat h i e r i n d e r d a a d s p r a k e w a s v a n m a g n e s i u m en niet van c a l c i u m g e b r e k , moge blijken uit de w a a r -neming dat ook alle m e t c a l c i u m sulfaat b e m e s t e p l a n t e n t e g r o n d e gingen. C a l c i u m c a r b o n a a t heeft d a a r e n t e g e n een gunstige w e r k i n g , w a a r s c h i j n l i j k door n e u t r a l i s a t i e van een o v e r m a a t aan H-ionen die a n t a g o n i s t i s c h w e r k e n op de opneming v a n m a g n e s i u m door de plant. In een l a t e r stadium ontstond e c h t e r ook licht m a g n e s i u m g e b r e k in de planten op de bekalkte grond (pH-KCl 6, 0) w a a r a a n geen m a g n e s i u m w a s toegediend. Om een eventueel v e r l i e s van nog m e e r p l a n t e n door m a g n e s i u m g e b r e k t e v o o r k o m e n , w e r d d a a r o m in deze behandelingen a l s n o g (ongeveer 2 m a a n d e n na de zaai) m a g n e s i u m sulfaat gegeven (251 s 2 mg p e r pot), behalve in het object zonder b o r a x , In a l l e o b
-j e c t e n z o n d e r b o r a x begonnen v e r v o l g e n s v a n v e r s c h e i d e n e p l a n t e n de toppen v a n de hoofd- en z i j s t e n g e l s om t e k r u l l e n , t e v e r d r o g e n en in t e s t e r v e n (fig. 1). Zoals bleek uit de r e a c t i e v a n deze planten op b o r i u m in een v o o r t z e t t i n g v a n deze proef in het volgende j a a r (zie 2. 3), m o e t e n deze s y m p t o m e n aan b o r i u m g e b r e k worden t o e g e s c h r e v e n (fig. 2).
14
Zij k o m e n niet o v e r e e n m e t de door Van B a k e l en K e r s t e n s (1971) b e s c h r e v e n s y m p t o m e n v a n " t o p v e r w e l k i n g " .
T a b e l VI geeft een o v e r z i c h t v a n de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n en de c a l c i u m - , m a g n e s i u m - en b o r i u m g e h a l t e n v a n de n a a l d e n in de v e r s c h i l l e n d e b e h a n d e l i n g e n . Bovendien i s a a n g e g e v e n of m a g n e s i u m -g e b r e k en/of b o r i u m -g e b r e k o p t r e e d t .
T A B E L VI. Invloed v a n bekalking en v e r s c h i l l e n d e b o r i u m en m a g n e -siumgiften op d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n (in g / p o t ; g e m i d d e l d e n v a n 4 potten) v a n a s p e r g e l o o f , C a O , MgO en B g e h a l t e n v a n de n a a l d e n , en v ó ó r -k o m e n v a n m a g n e s i u m - en b o r i u m g e b r e -k (potproef 1967) CaCO g/pot 0 (pH-KCl 4,7) i i • i R R R n R R R R 6 (pH-KCl 6,0) R R n R R R R R R I R R 10,3 g CaS04.2H20 N a2B4 ° 7, 1 0 H20 , mg/pot 0 15,7 31,4 62,8 0 0 0 0 15,7 31,4 62,8 0 0 0 0 HgS0^.7H20, mg/pot 0 0 0 0 125,6 251,2 502,4 0 251, 2* 251,2* 251,2* 125,6 251,2 502,4 0 Droge s t o f l o o f * * * n . b . n . b . n . b . n.b. 20,4 19,3 20,6 26,4 34,7 30,8 31,7 24,8 21,4 20,2 n.b. Mg-gebrek • ( 4 ) • M • « •W -• ( * )
-•w
B-gebrek -• ( 1 ) • ( 2 ) • ( 3 ) *(D -•(3) •(2) •W -CaO, % -0,96 0,81 0,77 2,03 1,56 1,74 1,71 1,75 1,59 1,70 -MgO, % -0,14 0,22 0,46 0,10 -0,17 0,22 0,32 -B, dpm -16,1 14,4 13,6 10,0 44,8 73,5 90,8 11,3 10,7 11,5-* Ca. 2 maanden na zaai toegediend.
** Tussen ( ) aantal potten waarin gebrekssyraptooen. *** n . b , •» niet bepaald wegens v o o r t i j d i g e a f s t e r v i n g .
Fig. 1. Boriumgebrek bij asperge in ver-schillende stadia (potproef).
Fig. 2. Reactie van asperge op toediening van borium (als borax) in een potproef; links zonder, rechts met borium.
16
E r b l e e k een duidelijke n e g a t i e v e i n t e r a c t i e op te t r e d e n t u s s e n de werking v a n kalk en m a g n e s i u m op de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t . Het effect v a n bekalking was v e r r e w e g het g r o o t s t indien geen m a g n e s i u m w e r d t o e g e d i e n d , m a a r daalde bij stijgende giften v a n deze v o e d i n g s
-stof. M a g n e s i u m was z e e r effectief bij afwezigheid v a n kalk, m a a r w e r k t e i e t s ongunstig bij toediening h i e r v a n . De werking v a n b o r i u m i s a l l e e n t e b e o o r d e l e n in de b e k a l k t e objecten bij de t w e e d e m a g n e
-siumgift, H i e r b i j dient te w o r d e n o p g e m e r k t dat m a g n e s i u m i n het object z o n d e r b o r i u m r e e d s v ó ó r , en in de behandelingen m e t b o r i u m p a s enkele m a a n d e n na de zaai v a n het g e w a s w e r d g e g e v e n . D a a r het
effect v a n m a g n e s i u m e c h t e r g e r i n g i s bij b e k a l k i n g , lijkt dit geen g r o t e invloed t e hebben op de b o r i u m r e a c t i e . De c o n c l u s i e dat de r e a c t i e op b o r i u m positief w a s , w a a r b i j de l a a g s t e gift (15s 7 mg b o r a x / p o t ) r e e d s voldoende w a s , lijkt dan ook g e r e c h t v a a r d i g d .
Blijkens de r e s u l t a t e n v a n het g e w a s o n d e r z o e k steeg het m a g n e -s i u m g e h a l t e van de naalden duidelijk t e n gevolge v a n de b e m e -s t i n g m e t r n a g n e s i u m s u l f a a t . L i c h t e s y m p t o m e n v a n m a g n e s i u m g e b r e k k w a m e n v o o r bij een M g O - g e h a l t e v a n 0, 10 % (op de droge stof) in de p l a n t e n die geen m a g n e s i u m , m a a r wel kalk hadden ontvangen. Bij de l a a g s t e m a g n e s i u m g i f t (125, 6 mg M g S 04- 7 H20 ) , die voldoende was om m a g -n e s i u m g e b r e k t e v o o r k o m e -n , b e d r o e g e -n de M g O - g e h a l t e -n 0, 14 e-n 0, 17 % v o o r r e s p . het onbekalkte en b e k a l k t e g e w a s . Het effect v a n de bekalking w a s duidelijk w e e r s p i e g e l d in de c a l c i u m g e h a l t e n v a n de naalden,. Bij stijgende m a g n e s i u m g i f t e n daalde het c a l c i u m g e h a l t e enigszins» De b o r i u m g e h a l t e n van de n a a l d e n v e r t o o n d e n een s t e r k e stijging t e n gevolge van de toediening v a n borax,, In p l a n t e n m e t b o -r i u m g e b -r e k w e -r d een gehalte v a n 10 tot 16 dpm B (op de d-roge stof) gevonden, het hoogste gehalte in het onbekalkte gewas» De l a a g s t e boriumgift (15, 7 mg b o r a x / p o t ) gaf r e e d s een stijging tot o m s t r e e k s
17
In de t w e e d e proef (1969/70) vertoondencfe p l a n t e n op de onbekalkte g r o n d (pH-KCl 4 , 4 ) w a a r a a n geen m a g n e s i u m (als M g S O . . TR^O) w a s toegediend, een geelwitte v e r k l e u r i n g die v e e l o v e r e e n k o m s t v e r t o o n d e m e t de r e e d s b e s c h r e v e n s y m p t o m e n v a n m a g n e s i u m g e b r e k (zie b l z . 13). Bij de h o g e r e m a g n e s i u m g i f t e n w a r e n de p l a n t e n g r o t e n d e e l s v r i j v a n
s y m p t o m e n , indien a l t h a n s geen of weinig c a l c i u m sulfaat w e r d t o e g e diend. G r o t e r e h o e v e e l h e d e n c a l c i u m sulfaat deden de v e r k l e u r i n g t o e -n e m e -n . Op de b e k a l k t e g r o -n d (pH-KCl 5, 6) w a r e -n de p l a -n t e -n g e h e e l gezond en v e e l f o r s e r dan op de onbekalkte grond, ook indien geen
m a g n e s i u m w e r d t o e g e d i e n d . C a l c i u m sulfaat had geen nadelige invloed in a a n w e z i g h e i d v a n kalk. Ondanks het lage b o r i u m g e h a l t e van de g r o n d (0, 06 dpm) t r a d geen w a a r n e e m b a a r b o r i u m g e b r e k op.
D a a r de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n v a n de b o v e n g r o n d s e delen in a l l e sneden eenzelfde t e n d e n t i e v e r t o o n d e n , zullen zij niet afzonderlijk w o r d e n b e s p r o k e n . T a b e l VII toont de som v a n de droge - s t o f o p b r e n g s t e n v a n de d r i e sneden en de g e h a l t e n a a n c a l c i u m , m a g n e s i u m , k a l i u m , b o r i u m en m a n g a a n in de n a a l d e n v a n de e e r s t e snede.
Het g e w a s r e a g e e r d e positief op m a g n e s i u m indien geen kalk w e r d g e g e v e n , m a a r bij a a n w e z i g h e i d van kalk w a s het effect m i n d e r duidelijk en bij de hoogste m a g n e s i u m g i f t zelfs i e t s ongunstig (negatieve i n t e r a c t i e ) . Het effect van bekalking w a s , e v e n a l s in de e e r s t e potproef, het g r o o t s t indien geen m a g n e s i u m w e r d toegediend. Op geen v a n de objecten z o n d e r kalk (met m a g n e s i u m ) w e r d het o p b r e n g s t n i v e a u v a n de objecten m e t kalk g e ë v e n a a r d . C a l c i u m s u l f a a t beinvloedde bij de h o g e r e giften de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n over het a l g e m e e n negatief bij afwezigheid, m a a r niet bij aanwezigheid van kalk.
Blijkens het o n d e r s t e deel van t a b e l VII r e a g e e r d e het g e w a s op de b e k a l k t e g r o n d positief en op de onbekalkte g r o n d weinig of niet op b o r i u m (positieve i n t e r a c t i e ) . Het effect van bekalking was het g r o o t s t bij de h o o g s t e gift b o r a x . Het o p b r e n g s t n i v e a u v a n de objecten z o n d e r kalk w a s , in v e r g e l i j k i n g tot o v e r e e n k o m s t i g e objecten in het p r o e f g e d e e l t e met v a r i ë r e n d e h o e v e e l h e d e n c a l c i u m en m a g n e s i u m
18
T A B E L VII. Invloed v a n bekalking en v e r s c h i l l e n d e h o e v e e l h e d e n m a g n e s i u m - en c a l c i u m s u l f a a t en b o r a x op d r o g e - s t o f opbreng sten (in g / p o t ; g e m i d d e l d e n v a n v i e r potten en s o m v a n d r i e sneden) v a n a s p e r g e l o o f en c a l c i u m , m a g n e s i u m , k a l i u m , b o r i u m
-gichalten v a n de n a a l d e n v a n de e e r s t e snede (potproef 1969/70)
CaCO, g/pot 0 (pH-KCl 4,4) 0 • 0 • 0 • 0 « 0 B 0 • 0 » 0 « 0 » 0 • 0 • 0 » 0 • 0 • 0 » 12 (pH-KCl 5,6) 12 « 12 » 12 • 12 » 12 * 12 » 12 • Ö (pH-KCl 4,4) 0 • 0 • 0 • 12 (pH-KCl 5,6) 12 • 12 • 12 a MgS0^.7H20, g/pot 0 0 0 0 1,54 1,54 1,54 1,54 3,07 3,07 3,07 3,07 6,15 6,15 6,15 6,15 0 0 1,54 1,54 3,07 3,07 6,15 6,15 3,07 3,07 3,07 3,07 3,07 3,07 3,07 3,07 CaSO^.H 0, g/pot 0 9,25 18,5 37,0 0 9,25 18,50 37,0 0 9,25 18,5 37,0 0 9,25 18,5 37,0 0 18,5 0 18,5 0 18,5 0 18,5 0 0 0 0 0 0 0 0 Na^07.10H20, g/pot 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0 0,03 0,06 0,12 0 0,03 0?06 0,12 Droge stof loof 0,27 0,29 0,32 0,26 2,66 1,24 1,70 1,29 5,18 4,08 2,55 2,30 3,24 6,84 3,17 2,20 26,68 25,74 25,64 29,29 31,87 38,32 31,57 29,49 1,96 1,90 1,84 2,32 26,34 31,72 32,81 37,90 CaO, % 1,52 1,59 2,05 1,75 0,63 1,45 1,42 1,65 0,48 0,46 1,12 1,24 0,44 0,82 1,08 1,25 1,85 1,89 1,50 1,51 1,37 1,29 1,23 1,31 0,63 0,67 0,52 0,63 1s29 1,43 1,54 1,39 HgO, % 0,14 0,09 0,10 0,10 0,15 0,07 0,08 0,07 0,21 0,20 0,20 0,22 0,35 0,22 0,30 0,39 0,11 0,09 0,20 0,20 0,26 0,26 0,35 0,33 0,26 0,21 0,24 0,26 0,26 0,27 0,32 0,28 K20, % 4,55 4,26 4,35 4,43 3,72 3,95 4,13 3,96 3,39 3,37 3,66 3,51 2,95 3,41 3,38 2,91 4,92 4,88 4,69 4,49 4,31 4,42 4,29 4,72 3,33 3,51 3,30 3,36 4,43 4,50 4,50 4,48 Bs dp -_ -„ -<• -46,4 87,7 100,0 143,8 19,9 53,5 55,6 99sé
19
Uit de r e s u l t a t e n van h e t g e w a s o n d e r z o e k blijkt dat het m a g n e s i u m g e h a l t e van de naalden steeg door b e m e s t i n g m e t deze voedingsstof. C a l c i u m s u l f a a t had een zwak negatieve en c a l c i u m
-c a r b o n a a t een zwak p o s i t i e v e w e r k i n g . Het m a g n e s i u m g e h a l t e hangt niet duidelijk s a m e n m e t het o p t r e d e n v a n de c h l o r o t i s c h e v e r s c h i j n s e l e n , die m e t m a g n e s i u m sulfaat g r o t e n d e e l s en m e t kalk g e h e e l konden w o r d e n o n d e r d r u k t . Zo w e r d e n bij toediening v a n kalk, zonder m a g n e s i u m , gezonde planten v e r k r e g e n m e t een M g O - g e h a l t e v a n s l e c h t s 0 , 1 1 %. Bij de h o o g s t e gift m a g n e s i u m , z o n d e r kalk, w e r d e n evenwel nog lichte s y m p t o m e n aangetroffen bij een g e h a l t e v a n 0, 35 % MgO. De w a a r n e m i n g v a n Van Ne r u m en P a l a s t h y (1970) dat m a g n e s i u m g e b r e k i s te v e r w a c h t e n bij een g e h a l t e v a n 10 m . v a l Mg/100 g droge stof (0, 40 % MgO) komt d e r -halve niet o v e r e e n m e t onze e r v a r i n g e n .
Waarschijnlijk i s de s t e r k e c h l o r o s e , die bij lage pH o p t r e e d t , een syndroom w a a r v o o r n a a s t m a g n e s i u m g e b r e k nog a n d e r e f a c -t o r e n v e r a n -t w o o r d e l i j k zijn. H i e r -t o e b e h o o r -t nie-t c a l c i u m g e b r e k , getuige de ongunstige werking van c a l c i u m s u l f a a t . De in w a t e r -c u l t u u r opgewekte s y m p t o m e n van -c a l -c i u m g e b r e k - naalden die vanuit de top b r u i n v e r k l e u r e n , i n s t e r v e n en a l s een v e e r i n e e n
-s c h r o m p e l e n - wijken ook duidelijk af van de h i e r b e -s c h r e v e n s y m p t o m e n . Mogelijk speelt m a n g a a n o v e r m a a t een r o l . De s y m p -t o m e n v a n m a n g a a n o v e r m a a -t - c h l o r o s e v a n de naalden in de
stengeltop - z o a l s deze in w a t e r c u l t u u r w e r d e n gevonden, zijn h i e r m e e niet in t e g e n s p r a a k . In dit v e r b a n d wordt t e v e n s gewezen
op Löhnis (1952, I960) die v e r m e l d t dat m a g n e s i u m (als sulfaat) m a n g a a n o v e r m a a t bij a a r d a p p e l o n d e r d r u k t e . Bij dit gewas bleken v o o r t s de s y m p t o m e n van m a g n e s i u m g e b r e k en m a n g a a n o v e r m a a t
s t e r k op e l k a a r te lijken.
Het c a l c i u m g e h a l t e v a n de naalden daalde bij stijgende m a g -nesiumgiften en steeg bij toediening van c a l c i u m c a r b o n a a t en
sulfaat; het effect van c a l c i u m s u l f a a t was het g r o o t s t in de o b -j e c t e n z o n d e r kalk. Het k a l i g e h a l t e daalde e v e n e e n s bi-j sti-jgende
20
-m a g n e s i u -m g i f t e n en steeg door b e k a l k i n g , t e r w i j l c a l c i u -m sulfaat geen duidelijke invloed had. B o r a x v e r h o o g d e het b o r i u m g e h a l t e v a n de naalden s t e r k , t e r w i j l toediening van kalk dit v e r l a a g d e ,
evenwel z o n d e r z i c h t b a r e s y m p t o m e n v a n b o r i u m g e b r e k te indu-c e r e n . De door C a r o l u s (1962), Van Sindu-chouwenburg (1964) en B r o w n en C a r o l u s (1965) v e r m e l d e g e h a l t e n v o o r c a l c i u m en m a g n e s i u m v a l l e n binnen de h i e r gevonden u i t e r s t e w a a r d e n . De k a l i g e h a l t e n die door deze a u t e u r s en B r a s h e r (1959) w o r d e n opgegeven, zijn evenwel b e l a n g r i j k l a g e r . E e n c o m b i n a t i e v a n z e e r lage m a g n e s i u m -gehalten (0, 08 % MgO) en lage c a l c i u m g e h a l t e n (0, 62 - 0, 84 % CaO), z o a l s Van Schouwenburg (1964) vond in aspergeloof, van p r o d u k t i e -v e l d e n , zou kunnen wijzen op z u r e g r o e i o m s t a n d i g h e d e n .
21
4. SAMENVATTING EN CONCLUSIES
(1) Het effect v a n b o r i u m (als b o r a x ) op de g r o e i van a s p e r g e en het o p t r e d e n v a n " t o p v e r w e l k i n g " w e r d g e d u r e n d e d r i e j a r e n op v i e r p r o d u k t i e v e l d e n (drie gelegen op l e m i g e h u m u s p o d s o l e n en één op r i v i e r l e e m ; b o r i u m - w a t e r g e h a l t e n 0, 11 - 0, 24 dpm, pH-KCl 5,0 - 5, 4) n a g e g a a n . B o r i u m b l e e k geen duidelijke invloed te hebben op het a a n t a l levende en dode s t e n g e l s en de som van de d i a m e t e r s v a n de levende s t e n g e l s (maat v o o r de produktie) p e r plant, en
e v e n m i n op het o p t r e d e n v a n " t o p v e r w e l k i n g " .
(2) G e d u r e n d e d r i e j a r e n w e r d op een proefveld de werking v a n h e r h a a l d e b e s p u i t i n g e n m e t m a g n e s i u m (als m a g n e s i u m sulfaat)
en c a l c i u m (als c a l c i u m c h l o r i d e ) op " t o p v e r w e l k i n g " b e s t u d e e r d . Ook deze behandelingen bleken geen invloed te hebben.
(3) In twee p o t p r o e v e n m e t een m a g n e s i u m - en b o r i u m a r m e stuif zandgrond (Mg-NaCl 12-13 dpm; B - w a t e r 0 , 0 6 - 0 , 11 dpm; pH-KCl 4 , 4 - 4 , 7) w e r d de werking van kalk, g i p s , b i t t e r z o u t en b o r a x op de g r o e i van a s p e r g e z a a i l i n g e n nagegaan. Op de o n b e
-handelde en a l l e e n m e t gips ( C a S 04- H20 ) of b o r a x ( N a2B40?. 1 0 H20 ) b e m e s t e g r o n d v e r t o o n d e n de planten een s t e r k g e r e m d e g r o e i ,
i n t e n s e c h l o r o s e en a f s t e r v i n g . Deze s y m p t o m e n die g e h e e l , r e s p . g e d e e l t e l i j k konden worden v o o r k o m e n door toediening v a n kalk ( C a C O , ) , r e s p . b i t t e r z o u t (MgSO.. 7 H - 0 ) , zijn uitingen van een
s y n d r o o m . Dit wordt v e r o o r z a a k t door m a g n e s i u m g e b r e k , m a a r niet door c a l c i u m g e b r e k , t e r w i j l m a n g a a n o v e r m a a t m i s s c h i e n ook een
r o l speelt. E r b e s t o n d geen duidelijke r e l a t i e t u s s e n het o p t r e d e n v a n bovengenoemde s y m p t o m e n en het m a g n e s i u m g e h a l t e v a n de
n a a l d e n . Kalk en m a g n e s i u m v e r t o o n d e n een n e g a t i e v e , kalk en b o r i u m een p o s i t i e v e i n t e r a c t i e op de d r o g e s t o f o p b r e n g s t . V e r
s c h i j n s e l e n van b o r i u m g e b r e k w e r d e n gevonden bij een b o r i u m g e -h a l t e in de naalden v a n 10-16 dpm. Bij -h o g e r e ge-halten (tot 50 dpm)
22 -5. LITERATUUR B a k e l , J. v a n en J. J. A. K e r s t e n s . Top wilting in a s p a r a g u s . Neth. J. P l a n t . P a t h o l . 77 (1971) 5 5 - 5 9 . B r a s h e r , E . P . E s t a b l i s h i n g f e r t i l i z e r r e q u i r e m e n t s for a s p a r a g u s t h r o u g h leaf a n a l y s i s . P r o c . A m e r . Soc. H o r t . Sei. 73 (1959) 3 3 4 - 3 3 8 . B r o w n , L . D . and R . L . C a r o l u s . An evaluation of f e r t i l i z e r p r a c t i c e in r e l a t i o n to n u t r i e n t r e q u i r e m e n t s of a s p a r a g u s . P r o c . A m e r . Soc. H o r t . Sei. 86 (1965) 332-337. C a r o l u s , R. L. D i s t r i b u t i o n and r e d i s t r i b u t i o n of n u t r i e n t s in p e r e n n i a l and b i e n n i a l v e g e t a b l e s . P r o c . Int. H o r t . C o n g r . , 16th, B r u s s e l s II (1962) 2 0 2 - 2 0 9 . J u n g e s , W. und E . E r n s t . Z u r F r a g e d e r S p a r g e l m ü d i g k e i t d e r Böden d e s Weinbohlaer A n b a u g e b i e t e s . A r c h . G a r t e n b a u 2 (1954) 132-143, K e m p e n a e r s , A. en C . v a n A s s c h e . F u s a r i o s e van de a s p e r g e s . G r o n d o n d e r z o e k , z a a i - en plantbehandeling, Meded. Landbouwhogesch. Opzoeking s sta, Staat Gent 28 (1963) 947-954. Leeuw, W . P de. De v o e t z i e k t e , de b o d e m m o e h e i d en de b o r i u m b e m e s t i n g v a n a s p e r g e . V e r s l a g a s p e r g e p r o j e c t , P l a n t e n -ziektenkundige D i e n s t , Wageningen 1965, 57 pp, L ö h n i s , M . P . Injury due to e x c e s s of m a n g a n e s e to p o t a t o e s . T i j d s c h r . P l a n t e n z i e k t e n 58 (1952) 215-219.
L ö h n i s , M . P Effect of m a g n e s i u m and c a l c i u m supply on the uptake of m a n g a n e s e by v a r i o u s c r o p p l a n t s . P l a n t Soil
12 (I960) 339-376.
Luit, B . van en K. W. Smilde. B o r i u m b e m e s t i n g van s u i k e r b i e t e n , g e b a s e e r d op g r o n d o n d e r z o e k . I n s t . B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , Rapp. 9 (1969) 47 pp.
23 N e r u m , K. van en A. P a l a s t h y . Studie o v e r de b o d e m g e s c h i k t h e i d v o o r a s p e r g e . O n d e r z o e k s p e r i o d e 1963-1965. Univ. Leuven, Landbouwinstituut, S t u d i e c e n t r u m v o o r Tuinbouwgronden, 1966. N e r u m , K. van en A. P a l a s t h y . Studie o v e r de b o d e m g e s c h i k t h e i d v o o r de a s p e r g e t e e l t . A g r i c u l t u r a (Louvain) 14 (1966) 2 5 1 - 2 8 8 . N e r u m , K . v a n en A. P a l a s t h y . O n d e r z o e k n a a r de b o d e m g e s c h i k t
-heid in de tuinbouw. D i s s . Kath. Univ. Leuven, 1970, 232 pp. Schouwenburg, J . C h . v a n . Enige p e r s p e c t i e v e n v a n de g e w a s -a n -a l y s e . Meded. D i r . Tuinbouw 27 (1964) 4 5 2 - 4 5 4 . V l i e t , M. v a n d e r . De v o e t z i e k t e , F u s a r i u m o x y s p o r u m (Schl. ) Snyder et H a n s e n , e. a. v a n a s p e r g e , A s p a r a g u s o f f i c i n a l i s L. J a a r b . P l a n t e n z i e k t e n k u n d i g e D i e n s t , 1954 (1955) 209-210.
