(M- ^iiAAJtJL^^JS.
NN31545.0279
JNSTITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING
NOTA 279. d.d. 23 november 1964
Berekening van de verdamping van een zavelgrond
in Zeeland voor de jaren na 1957 op b a s i s van
de studie van de grondwaterbeweging voor 1958
G.W. Bloemen
D r o e
v e n d ^ )
s e s l e; ; ;
^ Posthx* ?/'i * -JJ 6 7° 0 A E W a g e
ü i % i,
Nota's van bet Institfcut zijn i n principe interne commxxnicati e m i d
-delen, dus geen officiële publikaties.
Hun inhoud v a r i e e r t sterk en kan zowel betrekking hebben op een
eenvoudige weergave van cijferreeksen, a l s op een concluderende
d i s c u s s i e van onderzoeksresultaten. In de m e e s t e gevallen zullen
de c o n c l u s i e s echter van voorlopige aard zijn omdat het
onder-zoek nog niet i s afgesloten.
Aan gebruikers buiten het Instituut wordt verzocht ze niet in
pu-blikaties t e vermelden.
Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Instituut
in aanmerking.
•^38f*o
->i.j a e r : i a i . i ! i ^ 13 a a n - j - r e " ^ ; ; , no? :ier; t.:.^ -rro.:... r;;v:.".'$:.,,' ~r=vudd ""lOt '''C "teVe l"ilj OVCr de ld lO^d'ori ô OVO '"-I" l~* ~"">'.- "V* C . OV
:::in:;, v a n de v o c h t i u n o ^ n i v e r n r ; d e r i n a ; e n ven >i.e ^ r o . i ^ er: w . .i.e v e r i-ï\ni:--? vtm een a i -dan rx L -21 D e ~ r o e i ; l s - r o n d , (7hh;'7" er. -..7>d'rd; ' ; ' A . , !9V"'-, "iX'O,
7 / h : 7 d ' ï h i h , . 7 : 7 7 7 ; 7 - - . 7 ' .
je u i t h c r . s t s i i van I e ont';-ri-deelde be;;er::i:i~n:;;<r >tho.;ioh1 ..7. e ^r;.i.^-~*.?s z i j n v o o r t i j d v a K ^ e a van e e n ";aand of l a n ~ e r , 711 hion c e d e e r n i s t aan hor'.e e i n e r , v a a nauvit.siiri»hei'.l t e v o l d o e n v a a n e e r za b o t r e h h i n * nebben op ds .:or~ t e t i .3 dvai^xen, w a a r i n da o n e e n - ' o l - e n d e j a r e n s l j n O ' i t e d o e i : ; v;j.;ineer de vat e r s vat a n d s r a e vat i r i x e : : ;oevat vat i e n 3 " v i j ' vat i e n d a a ^ e i n vat e r v a l l e n h e r h a a l d z i j n r e -v e r d e r - • d e z e o n n a u w k e u r i g h e i d z a l , w a n n e e r d e z e c i j f e r s , o:" ~e -v e r h a u
.d.in~:; e t & l i e n a r va;. r::ed i e a t r i i o s f c r i s o h s v e r d a n o i n ; , v o r d e r , .d.in~:; .d.in~:; c b r n i h t >;.'. j p r o o i e .d.in~:; -::ien -»Is do b e r e ^ e n i n - r , van w a t e r a a n v j d l i n ^ in. de l a n d b a u v , van de 7 - e i u e n t i e van n e t o p t r e d e n van e e n b e p a a l d e v a i e r b e h o e f t e , of var. de k v e l , t o t
"rohe-f e i t e n i n de u i t s o ü i s t e r i a a n l e i d i n g kunnen ~even ( rAh777, l ? u d ) .
"Tanneer a e n de v a r i a t i e van d e v e r g e l i j k e v e r i a a r . i r . r r i n o n e e n v o l r e n i e k o r t s t i j d v a k k e n v a n j a a r t o t j a a r v i l ^ e v o a :net e e n n a u v k e u r i . r h e i d , l i e h e t - ï e b r u i k a l s b a s i s v o o r v e r d e r e b e r e k e n i n g e n , t o e l a a t , i a i i m o e t e n do or.-n a u v K e u r i g e c i j f e r - .j.t or.-ne r.er-rer<ior.-n- vaor.-n r-oor.-n-:.waterr;i.aor.-nd3r,e-rêvoor.-ns -./ordeor.-n g e v o n d e n , v o r d e r - v e r e f f e n : ] . b . V e r e f f e n i n g v a n c n n a u v K e u r i g e v e r d a r . p i n f T S c i j ""ers 3 o o r de sa~.en.hanR: v a s t t e s t e l l e n v a n de v a r k e l i :k e verda:;v"inr r.ct g r o o t h e d e n a l s de a t n o s f e r i s e h e v e r d a ^ r p l n - en de v o o n t t o e ö t e n c v a n de r r o n d .:a.n v e r e f f e u l w o r d e n . De t o e v a l s n p r e i d i n r , i n da v e r d a . 7 j i . n r 5 v a a r ion v o e r n o r -t s -t i j d v a k h e n , d i e z i j : : g e v o n d e n h i j n e -t ~ -t a -t i s -t i : ; c . n i i y d r o l o r / L s e n o n d e r d o e - ; , w o r . i t d a n d o o r de b e r e k e n i n g v a u l i j n e n d i e de s a ^ e n h s . n " '.et. i e z e g r o o t h e -den veerr,er,eve>i - e ë l i r à n e e r d . 7e.uvkeuri.~er c i j f e r s v o o r de v e r k s l i j k o
verdn.:"-pin-y kunnen ""»et de constanten, die 'leze li.iner. beschrijven, uit ia -^e-ever. vaarden voor atmosferische verlamoin~ en voeatioestand -norden teru'^evonion
(VT3"-:;n, 1'jo---). 'et bil.i.kt eed 1er dat âe onna;uvkenri-haf var, de veraa~~mn-3-•rfaarden die net net statistisch hydrologisch onderdoe-; voor korte ti.:Ivak;:en
gevonden werden, so r*root kan z f r,, int een :"a."L~nhan7 van "^erke-ii'i'.e verJam-pint met atmosferische verdamnina: en vochtcoestand r.iet mear tot uiting komt
(VEdddk en il/dlf?.:;, V?t/;>).
Andere technieken om. de fouter: vat te corrigeren staan ec.iter ter 'be-seni^kia/?. Zo is het berekenen van het ^enidiej.l ,;n,3.r.'!d M-.n beloon van de verdarmir.-* uit de voor de afzonderlijke jaren -revondeu elixers ook een ver-effening, dehodve de toevalssrreidin-r vordt aieroij eenter ook sen deel van de niet- toevallige soreiaina uita;e.mibdeih. Wanneer desondanks de variatie die de verkeiijae verdam-pin-* in he Icon van sen gemiddeld jaar vertoont, -root
genoeg is, en vavmesr net gemiddeld jaarli j;ks f.elcon van atmosferische ver-da'Spinn; en vochttoestand van de -rond bekend is, dan aan '..e samenkan.r van
de werkelijke verdamping met deze aroofieder: vorden vastaeoteid. derekeainr van vereffende verd-um-pin^svaarden voor tijdvakken met -"»eleven vaarden voor atmosferische verdamping en vochttoestand f met ie besonrijvenae ooti.-f.n-ten dan ook veer mogelijk.
Voor de grondvraterstandsbuis no. 33? van de Jommiôsia Vate-rvoorzier I" ": en Otitziitin-, die sinds 1951 or- instigatie van ir. -J.A. VAN 't LUV3J :mj
's -ieerenhoek in Zeeland wordt vaaraenor.en, ir in .Ie volgende n n r a f a.."o:
nagegaan vre Ik e mogelijkheden tot het schatter: van verdan^-in-swa-ai-der; lant-t-f-enoemue methode onlevert,
2. denalin.s van cerr.iddel.de maandwaaraen voor de verkelijhe verd.amnlnr ir,
• « I r < . . . ii i i n » i • i i m » ».il f — — â . i ... • . - • - i .i •periode \9l>" - 1?>i' '•
&. h e t o r i n c i n e van de bewerkin? van a r o n d v 3 t « r ^ a a ; t ' l f raariismiaram;
'• ii i i - i . j i ii •* • • •• i m c * ir - • i
i-De verdampinr;sci,;-"ers t die eni-^e :'arer. -eieien door .~ta:.;..;,;. ite-io
De-werking van grondwaterstandawaarnemitiaen in buis no. '33? â\ .V"'. ver-.;--•; ••'.-:.•--kregen (dLOl'Iä';, 195'?' } sijn in de?,ft voortaesette Italie niet •-•»-•rf 'm,.
plaats daarvan verden Temiddelae maandvaara'ïn o^nieu* vnrt~e::tei. 1. de --a-a: hiervoor Dlijkt uit het volgende.
het hydrologisch onderzoek van ^rondvaterstanu-ou.isen in er op « u £ > seerd dat de formule voor de vaterbalans kan vorden geschreven aln eer: oom van posten die gelijk is aan nui; Van ce ze roster: is zonder verdere baver-kinjr echter alleen ds neerslag «eleven. Ie grootte van de a^stroainr-, van de vochtvoori-aadveranderin^ in de sronö en van de werkelijke veruaaraina- .<aa
daarom toen vorder; u i t g e w e r k t .
den kan b i j v o o r b e e l d voor t i j d v a k k e n -*edurende de vi nte-- zonder
verd«.--pir.d-sriotentieei van b e t e k e n i s en n e t ~ e i i j k e ^ o n d v a t o r s t o r . I v e r a r . i e r i ~ ~ <,r ,
de arukhoosjte t e ^ e n de neerslarrnoeveelheden u i t z e t t e n en ae samer.han - t „.^en deze -~rod> t.n e aen, ait: de afstromi-i^jkromme v o o r s t e l t , b e r e k e n e n , bu ka:: deze a f s t r o ' - d n r s f u n c t i e ook vorder; v a s t . - e s t e i d voor sen --roer. t i j d v a k k e n waarin
d e z e l f d e irrondvaL-erstar.dsveranderiri^ o p t r a d a l s in ae e e r s t e - m e n , n.a^r waarin oer: v e r ^ a m p i n ~ 5 p o t e n t i e e l Destonu, 'Ir .'.al dan in ket ~ e v a i , waarin verdamping orvtreedt, een a f t r e k on de neer.'ia.^ mosten .'''oralen t o e k e ^ n s t 0:2 bei-ie l i j n e n voor r e g e n v a l t e ^ e n drui;hoo^te te in t e n s a m e n v a l l e n . Deze
öf-t r e s , z a l ie r.cmideelde w e r k e l i j k e verdan^in-- voor de t i j d v a k k e n van do g r o e p ,
waarin, een v e r d a m p i n ' ï s o o t e n t i e e l b e s t o n d , aangever:.
be hïdf-lin- on r-rorsd
- • ~ . 1 » » n • 1 i
De -evonden verdampinksvaarhe is een ^eniddelde vanrie voor een aantal tijdvakken en ner. x?.i daarom traenten de tijdvakken zsuani-' te selecteren dat de -troepen waarvoor deze -reaiadelie vaarde grafisch wordt va-tuenteld, ten aanzien van de verk.eli.ik-. veraamnin- 2,0 hono-eon mogelijk zi-n. let berekenen van de .afvoerkro.Timeri levert d«;i zo weinig mogelijk moeilijkheden on. Jehalve naar .^ronavatei'stanas.ii enten werden in de eerste bewerking van de ,-;e<~evens van no. 539 de tijdvakken daarom onderscheiden naar de -rootte van de atmos fori sehe verdamping, als relatieve maatstaf van de werkelijke vordanninr;. dierdoor werden echter tijdvakken uit het voorjaar en uit het | najaar samengevoegd, dierbij werd veronaers beid dat ae ber^inrsfactor v-aar-sie e grondwaterstandsverande ringen in svillimeters voedt worden omgerekend, in en najaar dezelfde is. Er zijn echter aanvijzinr.en dat in liet voor-jaar een grotere factor noeten worden toegepast dan in net navoor-jaar, .jrer.rt ïen dit verschil niet tot uit ins» in de omrekening f actor voer Ie -rondwater-standaveranaerin~ en past men on voor- en najaar een -remiddelde -factor toe dan zal de merkelijke verdarirün" in net voorjaar worden onderschat, die in het najaar eenter '-'oruer; overschat.
e. •>.- .aas;, a v a .net d^a r ^-r3 bruikbaarder .-.aal-taf
Om een .rrotere homogeniteit in de tijdv^k^roepen te oren-jen -b'.n JCO; onderscheid nt^ar de grootte van de -rondvateraiepte en van de utn:>s'aric; verda.-1-.L.u- aiJéen mogelijk is, is een indeling naar de tijd va.^ het -'aar
Il
-ui terris, te geschikt, ri i erdoor combineert men immerc een ;.r;deli:i~ naar ae in-tensiteit van de atmosferiscne verdamping men een indediri- naar eni^s eigen-schappen lie vocr net seizoen karakteristiek en in ^rote lianen van jaar tax jaar -eiijk zijn, xerwijl se tevens "iet de rrootte van aa merkelijke verdamoi :.;; aireet verband 3 ui Ie': houder., bedoela weruen hier eipensenanne" als het ontwikkelingsstadium van net ~?vas en de grootte va- de
vociitont-+ .,,-.-,.-,-; v* „
-'• ';- v e r s t a r i n ? van de werr.eli ji'.e verdamping i n de j a r e n 1?"1 t o t c:n met
I9rkr
l.
De beverkiri" var. ie deeuw~e waterstand-buis•ï&nnesr men een aantal tijdvakken benalve naar de prond^atorstaridsdiem-te ook bijvoorbeeld, ner maand wil samenvatprond^atorstaridsdiem-ten, dat wordt hst aantal e l e v e n s , dau nodiv Ls on per tijdvakgroep een saneanaiï- te kunnen vaststellen tussen de
neerrjüaaioeveelheden en ^rondwaterstar.dsversnöeringen, die niet net. net sei-zoen saaennangen, wei -jat r^root.
Voor rçrondvaterstandsbuis no. 53? C.d.O. i-3 daarom ;•:- prond van de vree-er ctevonden afvoerfunctie voor alle decaden tussen 22 mei \'r,:jï en 1
nk-toder.l:/57 de afvoer in nidiimeters uit de grondwaterstanden afmoieik en in
mindering gebracht or> de neerslag, dierdoor wordt een variabele peëlimineerd. De decaden zijn daarna -per kalenderjaar samengevat waarna, voor de afzonder-lijke naanaer, de decade-sommen van neerclap minus afstroming direct te-en de <s;ronawaterstandsveranderin(~en werden uitgezet. In firruur 1 vindt men
hiervan een voorbeeld. In figuren als deze kan men de' pemidjoide werkelijke verdasipin«; voor de betrokken maand direct aflezen, riet, io 'net aantal milli-meters dat or> de verticale as door <V/<' = 0 wordt afrenn^aen door de lijn die de samenhang tussen de beide variabelen weergeeft, dit bedrag voldoet Immers om waar te maken dat
neerslag - afvoer + vochtvoorraadveranderinper. - verdamping = 0 det voordeel van deze werkwijze is dat in de -evonden veriamninpscij-ferr, ae fouten in de afzonderlijke neerslarmetinmen en in de schattin-ren van afvoer en van vochtinhounsveranderiripen niet zijn peaeenmuieera. den na-deel is dat ae vereffende verdampiii^swaarden, die men vindt, als pemiddelie voor de bestudeerde jaren gelden.
Vereffende verdamnin.~f.cijfers voor korte tijdvakken in de afzonderlij-ke jaren werden verkregen door ie samerdian- vast te stellen tussen de gemid-delde maandwaarden voor de werkelijke verdamping en de memidgemid-delde
maanu.'aar-den voor de atmosferische verdamping en da voeh-Ctosstand van de rrroni. Uit .de grafische bewerking waaruit de samenhang tussen deze drie grootheden
volgt werden de constanten bekend waarmee uit gegeven waarden voor atmos-ferische verdamping en vochttoestand van de grond ie grootte var. de werke-lijke verda.ipi.ng kan worden berekend.
Voor de atmosferische verdamping werden de gemiddelde maandwaarden b e -rekend uit de voor het station Vlissingen door het ;.C,".".'I. I. 3er; e ven cijfers (rCRAMSR 1957» Maandoversienten K."-.M,T, 195TÎ. De variaties in de vochttoe-stand van de grond zijn in het bestudeerde .geval niet aoor met in?» bekend en zijn afgeleid.
4
b. De afleiding van de bemiddelde maandvaarden voor de vocittoestand van de «rond
W> i m ui 1
Voor de afleiding van de variaties in de vochttosstand van de grond is uitgegaan van de vochtgehaltes die behoren bij de züigspanning waaronder het water bij een evenwichtstoestand op een bepaalde hoogte boven het grond-water staat, Aangenomen is dat vochtonttrekking beneden deze evenwichtsge« halten begint wanneer in het voorjaar de verdamning de neerslag gaat over-treffen. Uit grondwàterstandswaameoingen en gemiddelde cijfers voor neer-slag en atmosferische verdamping blijkt dat het keerpunt bij de overman» van april naar mei optreedt en dat de grondwaterdierste dan gemiddeld 95> cm on-der maaiveld bedraagt. Volgens de resultaten van een ringbemonsterin* tot op een diepte van 80 ca en de daarin verrichte p^-bepaling behoort hierbij een evenwichtsvochtgehalte van 36 volume-procenten als gemiddelde voor de gehele laag. Hiervan werd uitgegaan bij de berekening van een gemiddeld vochtgehalte in de-laag 0 - So cm voor de opeenvolgende maanden. Aangenomen werd dat het neerslagtekort geheel aan deze laag werd onttrokken of dat een overschot er geheel in achterbleef. Nauwkeurig in overeenstemming met de feiten zal dit niet zijn, maar de berekende vochtgehaltes zullen sterk zijn gecorreleerd met de werkelijke,
c. De samenhang tussen werkelijke en atmosferische verdamping en het bodem-vochtgehalte
Een verdaapingstheorie, waarvan de ontwikkeling elders wordt gegeven (VISSER, Ï96k) geeft aan dat de werkelijke verdamping F worit beheerst door het verdamnend vermasten van de atmosfeer E en door de vochttoestand
" o van de grond V, doe deze drie variabelen samenhangen wordt bepaald door
bodeneigen 6 bodeneigen
-scheppen voorstellen» er» wcrdt uitgedrukt in de formule:
( gïï - E ) ( h\r' - E } - 3
o w • v
De waarde var. à is klein en de forruule geeft aar. lat naarrsstt; '* 'lichter tot nul nadert de verdamping duideli.ik.er afwisselend wordt beheerst hetzij uitsluitend door de vochttoestand van de doorvertelde lia.",, het zij uitslui-tend door de atmosferische verdamping. De naaer.hang van de werkelijke ver-damping met êén van dese eigenschappen is dan direct en bijna rechtlijnig maar boven een bepaalde waarde van de tweede eigenschap is ie invloed van de eerste verdwenen. IJ aarraat e de waarde var. de bewerkende factor hoger 1.-3" zal dese beperking bij hofere waarden van de andere factor -raar o^treier., De formule geeft aan dat de werkelijke verdanpir.g niet hoger Kan zijn dan
^a . . .
gE of A T eu wanneer J verwaarloosbaar k l e m is geli,ik zal 21.1:1 aan de kleiaste van beide waarden.
De waarden van de constanten A, g en a. worexer. net behulp van de foraiule af.3ei.eid uit in het veld verzanelde gegevens over werkelijke verdamping, ver-dampend verbogen van de atmosfeer en vochttoestand var. de -rond. 'ie aflei-ding somt tot stand door een grafische bewerking van deze gegevens, waarvan elders;'-a bijzonderheden zijn gegeven (3L03M2Nf 19-62). In bijlage 1 zijn de
berekeningen voor de afleiding van de constanten A, -, en r.i voor do Zeeuwse »ave! bij vaterstandsbuis no. 539 uitgewerkt. ;">e di.a-~raTcr.eu waarin de con-stanten kunnen worden afgelezen, zijn in de figuren 2 tot en r.et ;j weerge-geven.
d. De vaarde van de constanten van de verda*aning3 formule
• » I " • • • • • ! . ! !• Ill II I I I • I ' » U i I 'I . . . • • • .
Uit figuur ? blijkt dat g = 0,3. De schatting ra - 3 beeft ots dit resul-taat geen invloed gonad. In figuur 3, uitgewerkt raet g = 0,9 en als schat-ting ta » 3 blijkt duidelijk dat deze grond zodanig kan uitdroren dat ie ver-danping erdoor wordt beperkt. 3ij een atmosferische verdaiawing van ongeveer 2,u nm r>er etnva&j. begint leze beperking bij een daling vin het vochtgehalte beneden 13 à 19 volume-procenten vocht, het aantal gegevens laat center niet toe uit deze figuur voor de hellende asymptoot de hcllingsnoek a duidelijk vast te stelle Ï. 'Janneer in - 3 wordt toegepast dan vindt r.en op de vertica-le as door lo V = 0 dat A = +_ 300, wanneer het vochtgehalte in volume-devertica-len wordt uitgedrukt of A. = +_ 0,0005 wanneer dit in nrocer.ten geschiedt. "-uguar
3 en figuur k bevestigen dat g * 0,9. Verier blijkt in figuur;-i weer int er
De combinatie van n - 3,1 en A. = 0,0003 l e v e r t da h e l l e n d e a s y n p t o o t , die b i j de punten het h o s t s i s a a n ^ n a s t . In f i g u u r > b l i j k t wc?er l a t ç- = 0 , 9 .
De r e k e n f a c t e r e n waarmee ie w e r k e l i j k e veràanpin<s in h e t - e v a l var: buis no» rj39 C.V.O. kan worden v a s t g e s t e l d , z i j n na bekend. Uit de for-nule i n 3c
voi.Tt dus dat ua w e r k e l i j k e verdanrrln-; b i j scherpe b e n a d e r i n g ~ e l i j k i s aan de l a a g s t e van de b e d r a d e n , a i e berekend kunnen worden a l s
3.1
- 0 , 9 ^ o? E - 0.0003 Ï - ^ O - S S ) ^
w o w * IOO
Met deze rekenfactoren. is de verkelijke verdamping die in de bewerking als 'sa-and.tenlddelaen werd opgenomen, reproduceerbaar net een nauwkeurigheid
van 0,21 rsa/etmaal, berekenu als 3 - / ^\'r'\">
k. Berekening van de werkelijke verdannint voor 19'j8 en latere jaren I» P I . II i« illl m II I ' II I • I I I I • I I I • h il I • II • Ui |i »ito» mi VIA I III I« ill III • I im I Il II •! I In« I . i l l I I'll' H Hum
a. Berekenin? van ie ootentiële verdaimin^ en van de bolenvocnt-renaîte i y n * i » i •! ii i i ii i i » wii • H • H i ifi rf i • M t • i i i m 11 ii ' m i • i
De praktische betekenis van de gevonden constanten ir. dat voor wille-keurige tijdvakken, waarvan bekend is welke waarde de atmosferische verdam-ping had en hoe de vochttoe-'.tand van de ,7.ro:id was, de verkelijke verdanpinr; kan worden berekend. Dit geldt ook voor tijdvakken buiten de periode waarin ce bestudeerde gegevens werden verzanela, ''oor de jaren 195£ tot zo recent mogelijk is de werkelijke verdamping voor de ^rond, waarvoor de waterbewe-ging in buis no. 539 C.'-V.J, representatief is, berekend voor 10-daagse perio-den. De hiervoor benodi^ae atmosferische verdaaiain.^swaarden (IJ ) si^n
bere-o
kend u i t de door h e t ïL,:;,M,I, in de raaanaoverzichten »eleven naandwaarden voor het s t a t i o n VTissin.rjen, De d e c a d e c i j f e r s z i j n v e r k r e g e n door i n t e r p o -l a t i e or> een v -l o e i e n d e -l i j n door ae n a a n d c i j f e r s . De v o c h t g e h a -l t e n i n ue l a a g van 0 - öO en 21.in weer b e r e k e n d , u i t g a a n d e van een -eraidcïelde
even-v i c h t s g e h a l t e b i j een .grondwaterstand even-van 91> en onder maaieven-veld even-van •••'J%> dat
wordt overschreden o\t het t i i d s t i r s waaron zE de n e e r s l a g zaat o v e r t r e f f e n .
o •
Wanneer op dit tijdstip de grondwaterstand no^ ho.^er dan -)lj en onder naai-veid is, dan wordt aan^enonen dat de hoeveelheid water, die boven de even-wicht»—toestand bij een diepte van ')'j en aanwezig is, uoor afstro-ain- ver-dwijnt.
t. Ds berekening van -ie werkelijke verianininr II I • II . ' M l !• I II I • * * • • • I • U i l I« H I II
Van het beloon van -ie werkelijke rerdx.i^in.'t \ n ) krii-*t ~en nu een dui—
\7
deiijke voorstelling door net 'beloop van ':l t zoals dat order oenerkin"; van
v
de atmosferische verdav,T,i;i-~ (y.Z ) novel als onder b^nerkir." van h TV, vocht.se--o
halte (••••*"" z-o'CL zijn geweest, uit te zetten. De berekening voor 1ho2 is in bijlade 2 als voorbeeld • bijgevoegd. Met, blijkt dat in de tweede lecade van anril de neerslag door gZ wordt overtroffen. Aan net begin van deze decade
o
is iet vochtgehalte nu op ~3b% gesteld, In de derde uecaae van april is net neersia^tekort i-t,? nra, hetgeen voor de laag van 0 tot 30 en onder naai veld overeenkomt met een onttrekking van 1,01 :XÄ per laa.^ var. IC c;r.« net vocht «te-halt, e daalt in leze decade dus tot 3ktVj n-n. Voor de opeenvolgende decaden
is zo he- afnemen van net vochtgenalte berekend. ..'.olan;* de waarde van AV aan net be-ïin van de decade ho<rer uitvalt dan de waarde van zU werd het
* " •' o
neerslarcekort o£ tekort ten onzickte van &?, berekend. Aan het benjin van de o
nu
derde decade m juni echter is AV la.^er dan gn . Daaroa wordt, nu het neer-o
. . ja
slagtekort en het veranderlijke vochtgehalte Tiet AV berekend. Voor de eerste decade van augustus moet de berekening weer met ç'd worden uitgevoerd, T.aar verder tot de derde decade van september net AV"", In deze decade ^,aat AT" blijvend gK overtreffend.
Voor ae decaden van juni tot -en niet september is nu de verdamping, zo-als die onder beperking van het vochtgehalte geweest zijn, berekend zo-als ge-middelde :set de voor het begin en eind van de decaden gevonden waarden van
AV3. '
In figuur 6 is voor 19>ö en latere jaren het beloop van AT" en van g2 weergegeven. De werkelijke verdamping is altijd gelijk aan de laagste van
deze waarden geweest. Daarnaast is het beloop van de reductiefactor voor de open w&terverdaraping weergegeven.
Uit het beloop van de werkelijke verdaaping blijkt dat er nogal wat ver-schillen in de jaren onderling tot uiting komen, .-.'einig variatie treedt er op in het tijdstip waarop de vochttoestand van de grond voor de verdamping een beperkende factor gaat worden. Dit valt als regel in de eerste helft van juni. De verdere ontwikkeling is echter ieder jaar anders. Behalve het droge jaar V?ï>9 valt het natte jaar 1?ü3 op waarin geen beperkende invloed van de vochttoestand op de verdamping is uitgegaan.
c, Toets ing van net gevonden resultaat
Enije directe controle op de cijfers in figuur 5 is niet mogelijk. Vej ua'-ipingsci j'pers die uit lysimeteronderzoek beschikbaar koiie.n zijn s leent
vergelijkbaar door <ie afwijkende bodem-» begroeiîngs- en klimaatomstandighe-den waaronder de verdaaping tot stand kwam. Bovendien is de grondwaterstand hierin vaak op een constant peil gehandhaafd« Hoewel dit constante peil ook op het drainage-lysiraeterveld in de Rottegatspolder wordt nagestreefd zija toch de verdampingscijfers, die hiervoor worden berekend, in dit geval als toetsing wel het nieest waardevol van datgene wat aan verdampingscijfers be-scnikbaar is, (PSITRLKANiP, 1959 en later). liet zijn imniers direct berekende cijfers voor een redelijk groot oppervlakte gronden met ongestoorde profie-len» üovendien vertoont de grondwaterstand nog een behoorlijke natuurlijke variatie. Dat dit proefveld overwegend als bouwland wordt gebruikt, dat er water wordt ingelaten en dat het op grote afstand van het Zeeuwse waarne-mingspunt ligt zal verdaapingsverschillen tot gevolg nebben, die bij verge-lijking ten aanzien van details tot verschillen .moeten leiden,
In figuur Ta en b zijn de verdampingscijfers voor 's Heerenhoek en voor de Rottegatspolder aaandgewijs vergeleken. Het blijkt dat in de voorjaars-landen april en mei de verdamping in de Rottegatspolder veel lager ligt dan in 's Heerenhoek. Tot uiting korat hier het regelmatig verschil in ver-jLampingsniveau tussen grasland en bouwland, dat in het voorjaar als gevolg van verschil in gewasontwiKkeling optreedt en dat reeda eerder werd gesig-naleerd (VI33ER en BLOCHEN, . 1965).
Verder blijkt duidelijk dat in de maanden, juni tot en net september in grote lijnen het verdaiapingsniveau, dat voor het Zeeuwse waarnemngspuct werden berekend, net die voor de Rottegatspolder overeenstemmen. Tussen de afzonderlijke verdaapingswaarden (= E) bestaat een geaiddelde afwijking die,
berekend als 3 = y '^, "» voor juni tot en met september 0,U52 ns/etaaal be-draagt er. voor april en mei 0,33? ars/etmaal. In het laatste geval is het re-gelmatig optredend verschil vooraf geëlimineerd geworden.
5. Conclusie
Wanneer isen alle verschillen, die tussen de vergeleken gevallen bestaan, in aanmerking neemt dan mag op grond van het bovenstaande wel worden aange-nomen dat de cijfers voor het Zeeuwse waarnemiagspunt zoals weergegeven in figuur o voor de aeer directe orageving een betrouwbare schatting van de wer-kelijke verdamping geven. Op grand van figuur 7a kan dan nog worden vermoed dat de gevonden waarden voor de werkelijke verdamping in de voorjaarsmaanden tot 2/?j aoeten worden gereduceerd, wanneer de verdampingscijfers worden ge-bruikt voor gebieden die overwegend als bouwland worden gege-bruikt»
VO - » C o fr O ro fr \0 VO CO CN co -~1 CO - * — vn o •er o w V I V I ON o •» V I CN C o O 1 » v : fr •er O <* ro VO C v o t » o —* —i H o (A « M O 1 o » o co u> co 1 o 1 * o w Co j _ A O » —* —«t c-, VO o w o U ) VO CO o w •^ - 4 CN CO O « O v i CO vO O « p w » Ca co ro o « C?N ro - J o • « A Ov * Ï -^ O • O V I fr ~i 1 O «# O co U i CO 1 O m • O ro CO —' i o w co ON u> o 1 o w _ k ro - t o o o» OïJ . m o t ,
f 1
o! 03 i » O SC > I-J o 0*) » P i o o o o U I CO «^ u> CO U> O Co ro CO co — j U I V I V I VO co CTN —) * r co CO ^ r " CO CJ C o CO U ' co ro — ro Co O i <i U> VO - A ON CO co —3 -e- oo ui v i ON fr CO —3 U> CO —J ro ro co O ro x V I I H lg
»•S 0 \ I ro 0) p >Ö IS& g-
o M-3 I
ro ro CO « V I *-» o fr • -^ CO 4 » VO FO • ro _> • er w • o m ro CO r j * CN co * • t " co « fr ro * o * —* o C v fO co ro -^ ro ro u i co Cv co o v i ro ov O O "O o c o V I ro fr O O O O O O O w <m tm < • m m » Co fr fr Vî V I CO O O - c ' - » CO CO O ro —» —J V. —• —' -» v t O ro o v - vn o co co u> ro co' co vi vi CN o v i o v o O VT _> _ • \_n —• —4 V Î C N —; o co o vo -• co i o I o I o CO VC CO VO CO o I o I o I o o » o VO VO o 1 o 1 o o o ro I o + o o V I + o + o V Î ON co + o fr v i tr r o O CO -P-- » VO O N VC o - > c \ fr —i fr _ j ON V I Co VO O — O CO CO v o o -* -* —I V I —3 co o —• _ l » o ( T i ON ;o o tf VO O vo C= o * V I vo - J fr O » o ro "-*ï _* i o m fr ü * r *^ S i w • C N O !"0 —' w C v —^ ro CO • V ! VO —» —» * CO •p-ro *•• w O C N t -V I O 2 ) f . O - j o co co v i — * - -q ro co vr fr vo co - J vo ro - • VT co O o CO CO O'. o .1^ O o H " ! o I O < Si I co CO I C o V i I <9 t» Ci 0) 19 a H -ö !» (S » < O o hl & O 03 I» H j H> <0 O 'O* fS < O o H M e+ fD H H> P ' D < § ro IQg
m er to 3 09 U> re a p . rs in 1 o o r r 3 -(D m 3 p.-O (S 3 ro UIvo Co O O —A vn r j O O — t CJ o o o ~ J V p> Ô o 1 -£"" +-"1 o £2 + ro o CO o o + -p~ o —3 o o 1 re * - J •o 1 xr w vn C \ 1 vn w p -1 P~ « V , O« 1 —A V U ) ro + r~> w o • ^ v 1 co » —k 1 'VJl W O C \ 1 C*\ w o I V w o o-. 1 —» w P r -*1 + ON * w V I + —* U> *• CXi vn » CO O + C J « vn c\ _ A o « o o VO » —* CJ\ vn m CO ~1 1 tr tm vn V I 1 '.-O w C\ p --^1 • p Co C i CO • o - J «# vo c\ p -w —J ro i P -w o vO 1 —» » —» vn
1.
^1
> J'4^1
X >•'•> c P ro C-* c+£
• t - " • w • ro co ro vn. .p' p -m w O —• CO * VO ro — ro • c r j m c-ro w C\ CO <• • p -CO » P " ro M * O — J r » O c-, ro CO — ro o o vn ro CO ro CO c- l —» CT\ - - ) O O _ _ l c o-o o Co O o o —* o CJ o o ro —M C', o o p~ c^, U) o o C \ cr\ —^ o o ! O m w O -> VT O c O — "-b c» Co p -I o » —>i ro o w •p-vn O *» VO O w ^c v£> O w CX) _ i 1 o * - J ro » —* w C \ <J\ rt E> W O 1 ro Jr" O O _ k V I O o co o o o U i co o c ro --J o o 1 ro • p -o o 1 vn V I CO o ro ro -» iv> ro ro —i ro C J V ! —) -p- Vn — VD —1 ro ro — • ! ro _ t ^D ro o o \ j D Cu o o vn O O O --S vn O O „ 1 CC VO o o p~ CO - - ] o o —3 ! 0 ro UJ ok
K CO C N ro i •JtJ Cu I n to H ' » r» » < o o n p-n> «I O tr < o o * i w re 3 fP (0 s3 m e*-01 (0 rt> 3 P-(t 3'4 O O c+ p. 0 O P" <5 !V O M B S ra 3 ro 3< • 5 O 3 « Co O re & P o c* f » P O O 4 H II (B CD • 1 •< » r» C_.. C _ . X er H 1 p. p. O W « a P C i W I » (V
g
m m o H1 -5* O 3 P-«S H & a xi a <~t H -3 in < p p ' < o o P" t + m •Ef p» H« c+ « 8 C » O CB P" *$ c+ » en H « s» S ' Ap.
ct-P P-n> t -1 S» ER O i CO o o p o p p* CK P SB < f t H C->et-u
to ci» »* H . b> r> P1 rt> a»Ci-s
H -p 93£
w (5 >d f P P !» • O . e H" *•*• O . p p H -3 (S r->-P TJ •J • co ro o -» co o co to —> — ro ro so -P"—3 U l U! ro -> —» o.' ro —» r j -» u> r^ — u r<_; -» o U! CO • P -U i * " c . co ro v/i Co Co -j. -j. _ i ro ro co o P - • so -e- —i U U ) U ) --3 P" C i CO ~» - 4 U U U i U CO U U f U ) u ro ro U '00 -^3 o ro co ro ro G . SO - 3 ro ro — - • -> S/ U' s o v i ca o 'Cl so c a o - J u ; o o o o -P" ro ro s,»-, es o o u> c ro ro — - • S/" CO v O —3 \r cc s e s,r se -» -> — ro ro —3 s o u — » - » * " ro ro u s o s o o CO CO \sJ co o re co co co P~ —4 U co r „ ro ro c P~ '-^ -^ C7 so o ro co d u - J —3 o sn » O P so o co co o o C-, v . i vn C > —' s/i o ~ -o O O ~3 O ? P P p . O ff p-ftl U ° CS V ' ro o __* _* p - rs> o o CO p - c, oro IV c, P" 4T co ro —î Co sc o co "s C\ —* c •. u • ^ SO — + + s 5 Co c o I I I —3 —3 ro + + I » J i I t I 1 1 + fo co — —•• ro u —» —> —« ro -• ro e-, co ro s»i c \ re so vn ro —> -P- SJ-, CO U ) —3 U ) ^ C-"1 C W 1 ^O U ; SJT! —i + + Xr O C- v.r. ro -* - » - » - »O - J Cs co s o ro — — O —3 U> -» —» ro ro ro ro u co u> •e- cxs -> sji --j so -» ~ er c \ o ~ 3 SOI o ro ro \r. \_n —» C S C : i - so CO 4=" v/l SO vo co *r co co ro UI s o o VO FJ
I
I o ' Oie'
O Co o o co -» - * ro ro ro ro o —>—>*- OA C"x s o C> J=" Co Cc - * SÛ O."» VH 4 = " V ^ CX>—3 U J O O se - » SO V/l CA ro -» ro ro us ro —• -» —• ro v.i —3 co vo ro o c \ r o -er * - ro CO V/l -» o \ so s/l cc u c o - 3 S/l o o -» -» ro ro ro ro co u i u co co u i u> --3 SO U) - 4 - • -p-ro -p-ro -er o - . u ~3 vo o c o w C --3 - » - P " O SO V/1 -3 Co co ro ro ro so —3 <"o ro — \ f.- ro -» —3 i . - SO -P" ^ 3 -p- O c CO —3 O O O C O O C Q O vo C- Cs Co s o --3 CO s_n 'Oi o —" OJ CO fr CO P " - 4 VC-f» rt-c t n 3> " V , O i » fD pr <ï P H -P tng
p . s: » re < ra pH -P P roI
IA (E N s o o >-i so ro p . ro o P p. (DLITERATUUR
a
BLOCHES,
"i.'f',
1959 - -iet onderzoek naar de waterbalans van landbouwgronden
1959 - De watcrbalans van een zavelgrond, afgeleid uit
grond-water s tan ds ge g evens. I.C,'-'. Werkgroep Delta-gebied nota no. 2&
______ 1963 - The graphical representation of the relation oetween real
evaporatranspiration and open water evaporation or moisture
con-dition of the soil. Instituut voor Cultuurtechniek en
waterhuis-houding, 'iota no. 212
(TRA.MER, C. 1957 - üerekeaing van'de geniddelde grootte van de verdamping
voor verschillende delen van Nederland volgens de methode van
RE^MA-I. K.'J.M.I. Mededelingen en Verhandelingen no. 70
Fvii^ HL/JU IP,
TV < . 1959 en later - Verdampingsaetingen volgens de methode van
de waterbalans op vier proef vakken (elk 25 x 25
zi")
von het
drai-nage-lysimeterveld in de Rottegatspoldcr. 'ierkco'Tiissie voor
ver-danpingsonderzoek, 12e tot en net 15e jaarverslag
VAIiKZi«, iv.r, 1960 - Het gebruik van verdasspingscijfers. Commissie voor
Hy-drologisch onderzoek T.1.0,, verslagen en nededelingen no.
k
VI33LR, ..VC. en 3..-/. 3LQSMEN, 1958 - The waterbalaace as a basts for
irri-gation research. In: Report of the Conference on Supplemental
Irrigation, Copenliagen 1953:35
^ ^ ^ ^ en G.W. BLOiTfflTï, 1959 - The aoisture flow technique for
deter-mining the waterbalance. In: Colloque de Hannoversch-Mûnden,
Un. 'îeod. et Seophys. Intern: 120
m
^^
m^
en Ci.-<» :ibOEME-î, 19b0 - De berekening van de verdamping uit de
waterbalans. Coamissie voor Hydrologisch onderzoek T.'J.O.
Versla-gen en MededelinVersla-gen no.
h
________ i960 - De bepaling van de grootte van de verdauping en andere
posten op de waterbalans van de gronden in de Rottegatspolder door
het statistisch onderzoek van grondwaterstanàs.geçevens«
ierkcoa-raissie voor Verdaapingsonderzoak 13e jaarverslag
______ 196U - Moisture requirements of crops and rate of -aoisture
deple-•tion of the soil. Institute for Land and Watermanagement research.
technical Bulletin 32
_______ en G.i» BL0Lr2?i, 19b'5 - De bepaling van de grootte van de
verdam-ping en andere posten op de waterbalans van de gronden in de
Rot-tegatspolder door het statistisch onderzoek van grondwaterstands*
gegevens, 'tferkconraissie voor Verdaapingsonderzoek, 15e
jaarver 10 jaarver
-Er zijn methoden ontwikkeld waarvan verwacht wordt dat er nauwkeu-rige verdampingswaarden mee kunnen worden berekend uit bodemphysische, plantenphysiologische en meteorologische gegevens. Deze methoden zijn misschien belangwekkender doordat zij een verklaring van het verschijnsel van de verdamping geven dan doordat de practische mogelijkheden ervan zo groot zijn. Als regel zal de berekening van de verdamping voor eer willekeurige plek bemoeilijkt worden doordat vele gegevens ontbreken *
die bekend zouden moeten zijn.
Het is daarom van belang dat er een mogelijkheid bestaat om welis-waar op een minder wetenschappelijke basis de verdamping te berekenen, maar dat hierbij een minimum aan gegevens nodig is, terwijl de berekening gemakkelijk uitvoerbaar is. Dat de uitkomsten 3lechts een aanvaardbare nauwkeurigheid zullen hebben wanneer ze voor perioden van tien dagen of twee weken worden gegeven, is geen groot nadeel in het kader van de hydro-logische problematiek, waarbij deze methode kan worden gebruikt*
De betekenis van de hier beschreven berekeningsmethode is dat in
beginsel iedere grondwaterstandsbui£ verandert in een lyslmeter, ongeacht
it
of de metingen al lang geleden ZXJK gestaakt of nog lopen. Aangezien cij-fers over regenval en atmosferische verdamping gemakkelijk verkrijgbaar zijn, is de enige aanvulling op, grondwaterstandsgegevens, die dan nodig is, een pP-bemonstering van het profiel ter plaatse.
neerslag -afstroming
m mm 10 d
6 0
r5 0
4 0
3 0 h
20
10
0
juli 1951-1957
werkelijke
-+
vverdamping
20 10 - 0 • 10 20
grondwaterstandsverandering
in c m
Fig. !. Het gemiddeld bedrag van de werkelijke
verdamping in juli wordt g e s c h a t door de
samenhang te bepalen t u s s e n de niet
afge-s t r o o m d e n e e r afge-s l a g h o e v e e l h e d e n en de
g r o n d w a t e r s t a n d s v e r a n d e r i n g p e r periode
log Ep- m (log y - l o g v)
fig 2
0.4-1
0.4-1L
0.2 0 4 0 6 0.8 10
_ log g log E
0- m ( l o g v - l o g v)
*"i&-
2- g
=± ° '
qlog E - ( l o g g E
0- log g E
0)
mm/etm
2 5 r 0 4 r
2 0 > 0 3 h
fig 3
1 5 h
1 0
F i g . 3.0 2
0.1 h
E r = 9 E
(10
log v ( log g E
0- l o g g E
0)
m
1 5
2 0
10/ 15 20 25 30 40 50
vol % v o c h t
Het aantal .-elevens laat iiiet toe dat voor de h e l l e n d e ,
asymptoot de helhngshoek nn duidelijk wordt v a s t g e s t e l d
E
r+ g ( Ê
0- E
0)
10
2 0
3 0
3.0
2.0
1.0
/(A
I • 7 / • I10
I • I2 0
E r
i3 0
I=-9
Eo
i4 0
i5 0
v
m +g ( E
0- E o )
A
x 1 0 0 0
vol °/o v o c h t
Fig. \. De combinatie van m = 3,1 en A = 300 levert de hellende asymptoot
op die het b e s t e bij de punten is aangepast
fig. 5
E
r- A ( v m - v
m)
5 r-mm / e t m
Er = Av m
E
0- A ( v
m- v
m)
1 2 3 4 5 6 m m / e t m
F i g . 5. g = + 0,9 fi4f1fift 0 /~KAm m / e t m m a 4
Het beloop van de werkelijke verdamping, berekend alt laagete waarde van de verdamping onder beperking van het verdampend vermogen van de atmoefeer («gE ) en van de verdam-ping onder beperking van het vochtgehalte (=Av ). Daarnaaet ie het beloop van de reductie-factor voor de open waterverdamping (=j) weergegeven
