INSTITUUT VOOR. BODEMVRUCHTBAARHEID HAREN -Groningen
R A P P O R T 3 1970
P R O E F OVER DE E F F E C T E N VAN STIKSTOF, KALIUM EN CHLORIDE O P DE ZETMEELOPBRENGST VAN FABRIEKSAARD-A P P E L E N V e r s l a g van IB 1027 (1965-1966) door K . t e r H o r s t INHOUD Inleiding 2 Proefplan 2 Omstandigheden 2 Uitkomsten 3 B e s p r e k i n g van de u i t k o m s t e n 9 Samenvatting 10 L i t e r a t u u r 10
C 7467
INLEIDING
De proef IB 696 ( T e r H o r s t , 1968) vertoonde een ongewone r e a c t i e op k a l i . Tot z e r hoge giften, bijna 500 kg K O / h a a l s KCl, had k a l i geen invloed op de o n d e f w a t e r g e w i c h t e n en een gunstige invloed op de knol o p b r e n g s t e n , in v e r g e l i j k i n g tot C a C l -in equivalente hoeveelheden toegediend. Gewoonlijk w o r d t een d e r g e l i j k effect van k a l i alleen m a a r w a a r g e n o m e n bij giften k l e i n e r dan 200 kg K?0 / h a . Ket bleek dat de s t e r k e verhoging van de K-giften tot een s l e c h t s z e e r g e r i n g e verhoging van de Kopneming had geleid. Het z a l h i e r a a n m o e t e n worden t o e g e -s c h r e v e n , dat het effect o v e r e e n k w a m m e t dat wat m e n gewoonlijk ziet van v e e l l a g e r e giften.
De u i t k o m s t e n van deze proef w e r p e n v r a g e n op m e t b e -t r e k k i n g -to-t de opneming van k a l i en de invloed van opgenomen k a l i op de z e t m e c l o p b r e n g s t .
De in de p r o e f opgenomen f a c t o r e n zijn die w a a r v a n bekend is dat ze de z e t m e c l o p b r e n g s t kunnen beihvloeden: stikstof, k a l i
en c h l o r i d e . Het is de bedoeling een indruk te k r i j g e n over de invloed van b e m e s t i n g op de z e t m e e l o p b r e n g s t e n . Het landbouw-kundige belang van een studie over stikstof en k a l i ligt voor de h a n d . Geen zinnige f a b r i c k s a a r d a p p e l t e l e r z a l c h l o r i d e aan
f a b r i e k s a a r d a p p e l e n toedienen, zodat het landbouwkundige belang van een studie d a a r v a n wat m i n d e r evident i s . C h l o r i d e komt e c h t e r in w i s s e l e n d e c o n c e n t r a t i e in elk landbouwkundig m i l i e u v o o r . Twee f a c t o r e n die d a a r o p invloed zouden kunnen hebben, n a m e l i j k b e m e s t i n g en onttrekking zijn in h e t proefplan opgenomen.
P R O E F P L A N
De proef v e r g d e twee s e i z o e n e n , een v o o r b e r e i d e n d s e i z o e n m e t K - s o o r t e n op g r a a n ( z o m e r 1965) en snijroggc na g r a a n
(winter 1965-1966), en een p r o e f s e i z o e n m e t N - , K- en C l - t r a p p e n op a a r d a p p e l e n (1966). De objecten van 1965 w e r d e n in s t r o k e n o v e r het veld gelegd, de objecten van 1966 als een f a c t o r e n -s c h e m a in enkelvoud m e t gedeeltelijke -s t r e n g e l i n g . Indien een factor op geen enkele wijze een aantoonbaar effect had, w e r d hij a l s h e r h a l i n g beschouwd.
1965: 18 s t r o k e n m e t K - s o o r t e n , namelijk 150 kg K _ 0 / h a r e s p . a l s K-20, K-40 en zk. D a a r v a n 9 s t r o k e n m e t s n i j r o g g e , die in het v o o r j a a r van 1966 werd afgeoogst.
1966: 6 N - t r a p p e n , 0 - 6 0 - 1 2 0 - 1 8 0 - 2 4 0 - 3 0 0 kg N / h a a l s k a s ; 3 K - t r a p p e n , 125-250-375 kg K O / h a als zk;
2 C l - t r a p p e n , 0-15 0 kg C l / h a a l s C a C l?.
De objecten geven 216 c o m b i n a t i e s . Het proefplan is als bijlage 1 opgenomen.
OMSTANDIGHEDEN
De proef w e r d aangelegd op een t a m e l i j k droogtegcvoelige zandgrond te P a p e n v o o r t ( D r . ) . De k a l i b e m e s t i n g van een praktijk-gewas z o m e r t a r w e w e r d in de d r i e v e r s c h i l l e n d e v o r m e n gegeven. Na de oogst w e r d rogge gezaaid op de desbetreffende s t r o k e n .
Na de oogst d a a r v a n w e r d het f a b r i e k s a a r d a p p e l r a s Mentor g e -poot, k l a s s e A, m a a t 3 5 / 5 0 m m , verband 65 x 35 c m . De proef v e r l i e p volgens plan en zonder e r n s t i g e s t o o r n i s s e n .
Alle gegevens van deze proef zijn in s t a t e n en tabellen b i j -e -e n g -e b r a c h t . Zij ligg-en voor b -e l a n g s t -e l l -e n d -e n t -e r inzag-e op h-et Instituut voor B o d e m v r u c h t b a a r h e i d . Het chloridegehalte van het profiel w e r d vervolgd door m i d d e l van g r o n d m o n s t e r s op 8 / 4 ,
1/7, 3 0 / 9 / 1 9 6 5 , 2 / 2 , 2 9 / 4 , 2 9 / 6 en 2 0 / 1 O / l 9 6 6 . Stand, k l e u r en a f s t e r v i n g van het gewas w e r d e n r e g e l m a t i g b e o o r d e e l d . De a a r d -appelen w e r d e n gepoot op 8 / 5 . Na l / 7 w e r d h e t loof vijf m a a l tegen Phytophthora g e s p o t e n . De oogst viel t u s s e n 4 en 7 oktober. Het v o l g r o e i d e loof en de r i j p e knollen w e r d e n b e m o n s t e r d en
c h e m i s c h g e a n a l y s e e r d .
UITKOMSTEN
Op 28 a p r i l w e r d e e n tamelijk s c h r a a l gewas snijrogge ge-oogst. De gemiddelde o p b r e n g s t e n van 3 h e r h a l i n g e n staan in tabel I, w a a r b i j de invloed van de K - s o o r t opvalt.
T A B E L I
Opbrengsten van snijrogge
K - s o o r t e n V e r s gewicht, % Droge Stof Drooggewicht, ' a r e k g / a r e
JkgA
K-20 5 1 , 4 18,4 9 , 4 K-40 5 5 , 1 18,7 10,3 zk 6 7 , 7 17,1 11,6 Wat b e t r e f t f a b r i e k s a a r d a p p e l e n i n t e r e s s e r e n ons de z e t -m e e l o p b r e n g s t e n het -m e e s t . Z e t -m e e l g e h a l t e n zijn evenwel niet b e p a a l d . Als wij het r e c h t l i j n i g v e r b a n d a a n n e m e n t u s s e n z e t m e e l en d r o g e s t o f g e h a l t e n , kunnen wij de d r o g e s t o f o p b r e n g s t e n g e -b r u i k e n . Y/ij -b e s c h i k t e n over o n d e r w a t e r g e w i c h t e n , w a a r u i t m e t behulp van een t a b e l of een formule d r o g e - s t o f g e h a l t e n zijn af t e leiden, en over op h e t l a b o r a t o r i u m bepaalde d r o g e - s t o f g e h a l t e n . De l a a t s t e zijn n a u w k e u r i g e r , m a a r t u s s e n de m e t beide d r o g e--stofgehalten b e r e k e n d e d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n w a r e n geen s y s t e m a t i s c h e v e r s c h i l l e n te b e s p e u r e n .
V a r i a n t i e - a n a l y s e s w e r d e n u i t g e v o e r d op de k n o l o p b r e n g s t e n en de o n d e r w a t e r g e w i c h t e n . Indien de v e r s c h i l l e n t u s s e n onder -w a t e r g e -w i c h t e n b e t r o u -w b a a r -w a r e n , -w e r d aangenomen dat zulks ook gold voor de d r o g e s t o f g e h a l t e n , a a n g e z i e n t u s s e n beide g r o o t -heden een r e c h t l i j n i g v e r b a n d en een s t e r k e c o r r e l a t i e b e s t a a t .
De hoofdleffecten v a n de proef zijn in tabel II s a m e n g e v a t . T e v e n s zijn ze uitgebeeld in figuur 1. In deze figuur geeft de g e -trokken lijn de gemiddelde r e a c t i e op N - b e m e s t i n g w e e r .
Bij de K - s o o r t e n bleven de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n ( d . s . ) van het object m e t K-20 e n i g s z i n s a c h t e r bij de a n d e r e o b j e c t e n .
Snijrogge gaf een h o g e r e d. s. - o p b r e n g s t behalve bij 300N. Bij de N-giften 180, 240 en 300 k g / h a leidde toediening van v e e l k a l i en van chloride tot l a g e r e d. s . - o p b r e n g s t e n . Bij l a g e r e N-giften werd geen invloed van de k a l i - en c h l o r i d e t r a p p e n gevonden. De effecten zullen wij stuk voor stuk aan een n a d e r e beschouwing o n d e r w e r p e n .
4
-TABEL II
Hoofdeffecten, kg droge stof per are
ON 60N 120N 1S0N 240N 300N Gem. K-soorten K-Z5 5 3 , 2 7 9 , 2 0 9 , 9 9 2 , 1 9 0 , 7 G8, 0 8 3 , 0 K - 4 0 5 9 , 6 8 2 , 2 9 2 , 4 9 3 , 6 9 1 , 1 8 7 , 8 3 4 , 4 zk Snij r o g g e SR G e e n SR 5 8 , 3 6 5 , 2 5 2 , 1 8 2 , 6 8 6 , 3 7 5 , 9 9 2 , 8 9 3 , 3 9 0 , 1 9 1 , 3 9 2 , 3 9 1 , 9 9 3 , 4 9 2 , 3 9 1 , 1 8 8 , 6 06, 7 8 9 , 6 8 4 , 5 3 6 , 2 0 1 , 3 K - t r a p p e n Kl K2 K3 C l - t r a p p e n C 1i C 12 N - t r a p p e n 5 7 , 5 5 7 , 0 6 1 , 5 5 3 , 5 5 3 , 0 8 3 , 5 8 1 , 4 7 9 , 1 8 1 , 4 8 1 , 4 9 1 , 9 9 1 , 8 9 1 , 3 9 1 , 7 9 1 , 6 9 5 , 7 9 0 , 8 9 0 , 6 9 4 , 0 9 0 , 7 9 4 , 3 9 4 , 1 8 6 , 8 9 4 , 5 8 8 , 9 9 0 , 0 3 9 , 0 84, 7 9 2 , 7 8 3 , 6 8 5 , 5 8 4 , 1 o2, 3 8 5 , 5 8 2 , 5 5 8 , 7 8 1 , 4 9 1 , 7 9 2 , 3 9 1 , 7 8 3 , 1 0 4 , 0 D e n a w e r k i n g v a n K - s o o r t e n H e t o b j e c t n i e t K 2 0 v e r t o o n d e e e n e n i g s z i n s l a g e r e d . s . -- o p b r e n g s t d a n d e o b j e c t e n m e t K -- 4 0 e n z k . D e k n o l o p b r c n g s t e n e n d . s . - g e h a l t e n , w a a r v a n h e t p r o d u k t d e d . s . - o p b r e n g s t i s , z i j n s a m e n g e v a t in t a b e l I I I . T A B E L I I I E f f e c t v a n K - s o o r t e n o p k n o l o p b r c n g s t e n e n d r o g e - s t o f g e h a l t e n ON 6 ON 120N 1S0N 2 4 0 N 3 0 0 N G e m . K n o l o p b r e n g s t e n , k g / a r e K - 2 0 262 * K - 4 0 2 6 7 zk 264 D r o g e - s t o f g e h a l t e n K-ZÖ 2 X 2 1 K - 4 0 2 2 , 3 3 zk 2 2 , 18 H e t b l i j k t , d a t v o o r a l d e k n o l o p b r e n g s t e n v a n h e t o b j e c t m e t K - 2 0 a c h t e r b l e v e n . In ta.bel IV z i j n d e k n o l o p b r e n g s t e n n a a r d e K -- t r a p p e n g e r a n g s c h i k t . B i j d e l a a g s t e K -- t r a p w a r e n z e o p d e o b j e c t e n m e t K - 2 0 dn K - 4 0 z e e r b e t r o u w b a a r l a g e r d a n m e t z k ( P <?l%). B i j d e a n d e r e K t r a p p e n w a r e n d e v e r s c h i l l e n n i e t b e -t r o u w b a a r . 353 363 3 6 1 2 2 , 4 9 2 2 , 7 0 2 2 , 8 6 3 99 4 0 6 403 2 2 , 5 5 2 2 , 7 7 2 3 , 0 4 4 0 9 416 4 1 0 2 2 , 5 0 2 2 , 52 2 2 , 2 3 4 0 9 416 4 1 6 2 2 , 17 2 1 , 9 2 2 2 , 4 2 403 399 4 0 1 2 1 , 34 2 1 , 9 6 2 2 , 06 3 7 2 3 7 8 3 7 6 2 2 , 2 9 2 2 , 3 7 2 2 , 4 7
T A B E L IV E f f e c t v a n K - s o o r t e n b i j K - t r a p p e n , k n o l l e n k g / a r e K j ( l Z 5 k g K - 2 0 K - 4 0 z k K2( 2 5 0 k g K - 2 0 K - 4 0 z k K3( 3 7 5 k g K - 2 0 K - 4 0 z k ON K O / h a ) 252 263 256 K O / h a ) 265 266 245 K O / h a ) 270 271 291 6 ON 349 353 3 76 361 3 6 8 3 5 8 349 3 6 7 3 5 1 120N 394 3 9 5 3 9 4 397 4 1 1 4 1 3 4 0 6 413 402 100N 4 3 1 4 1 1 4 0 9 413 4 1 4 3 9 5 3 03 4 3 2 4 2 6 24 ON 395 4 1 9 432 4 2 7 408 4 2 7 4 0 4 4 2 0 390 3 0 0 N 397 4 0 1 402 403 406 4 0 8 400 391 394 G e m . 3 7 0 3 72 3 7 8 3 7 8 3 79 3 74 3 7 0 382 3 75 B i j h e t p o t e n v a n de a a r d a p p e l e n b e v a t t e h e t p r o f i e l t o t o n g e v e e r 00 c m d i e p t e g e e n a a n t o o n b a r e h o e v e e l h e d e n c h l o r i d e . T e z e l f d e r t i j d v/as de K - t o e s t a n d v a n de b o u w v o o r o p h e t o b j e c t m e t K - 2 0 h o g e r d a n op de b e i d e a n d e r e o b j e c t e n ( t a b e l V ) . T A B E L V K - t o e s t a n d e n n a K - s o o r t e n K - 2 0 K - 4 0 z k K - g e t a l 12 10 10 K - H C 1 10 8 o Wij z i j n d a a r o m e e r d e r g e n e i g d o m e e n e v e n t u e l e n a w e r k i n g v a n de K - s o o r t e n m e t k a l i d a n m e t c h l o r i d e in v e r b a n d t e b r e n g e n . In h e t loof w e r d e e n h o g e r C l en e e n i e t s h o g e r K O -- g e h a i t c g e v o n d e n op h e t o b j e c t m e t K -- 2 0 , Op d e o b j e c t e n m e t K - 2 0 en K - 4 0 w a s h e t N - g e h a l t e i e t s l a g e r . In d e d r o g e s t o f v a n de k n o l l e n k w a m e n g e e n b e l a n g r i j k e v e r s c h i l l e n t u s s e n C l - en K - O - g e h a l t e n v o o r ( t a b e l V I ) . T A B E L V I E f f e c t v a n K - s o o r t e n o p d e c h e m i s c h e s a m e n s t e l l i n g v a n loof e n k n o l l e n , % v a n de d r o g e s t o f Loof K n o l l e n K20 Cl N N 03 K20 C l K - 2 0 K - 4 0 zk 0 , 3 7 3 , 3 1 8 , 2 7 1,76 1,69 1,67 4, 14 4 , 1 3 4 , 2 0 3 , 0 8 3 , 2 4 3 , 10 2, 66 2, 70 2, 65 0, 24 0 , 2 5 0 , 2 4
- 6 . H e t e f f e c t v a n s n i j r o g g c S n i j r o g g e b l e e k e e n d u i d e l i j k e i n v l o e d te h e b b e n op d e d. s . - o p b r e n g s t e n . V o l g e n s t a b e l V I I b e ï n v l o e d d e s n i j r o g g e v r i j w e l a l l e e n de k n o l o p b r e n g s t e n , n i e t de d. s . . - g e h a l t e n . D e i n v l o e d v a n s n i j r o g g e op d e k n o l o p b r e n g s t e n w a s z e e r b e t r o u w b a a r ( P < 0 , 1%), e v e n a l s de i n t e r a c t i e t u s s e n s t i k s t o f en s n i j r o g g e ( P ^ 1 % ) . T A B E L V I I I n v l o e d v a n s n i j r o g g c o p k n o l o p b r e n g s t c n e n d r o g e - s t o f g e h a l t e n ON 6 ON K n o l o p b r e n g s t c n , k g / a r e S n i j r o g g e 292 3 33 G e e n s n i j r o g g e 237 345 D r o g e - s t o f g e h a l t e n S n i j r o g g e 2 2 , 4 5 G e e n s n i j r o g g e 2 2 , 03 2 2 , 6 7 2 2 , 6 9 120N 4 1 4 3 9 1 2 2 , 5 4 2 3 , 0 3 ICON 4 1 3 4 1 0 2 2 , 4 4 2 2 , 4 4 2 4 0 N 4 1 4 412 2 2 , 2 6 2 2 , 0 8 3 00N 396 406 2 1 , 0 6 2 2 , 0 5 G e m 305 367 2 2 , 3 7 2 2 , 3 9 E r w a s g e e n i n t e r a c t i e t u s s e n s n i j r o g g e en C l - t r a p p e n . Ook de C l - g e h a l t e n v a n loof en k n o l l e n g a v e n g e e n a a n l e i d i n g h e t effect in v e r b a n d te b r e n g e n m e t c h l o r i d e . E e n i n t e r a c t i e m e t de K - t r a p p e n en v e r s c h i l l e n in K?0 g e h a l t e n van h e t loof o n t -b r a k e n e v e n e e n s , Uit t a -b e l V I I I -b l i j k t d a t -b i j s n i j r o g g e h o g e r e N - g e h a l t e n in loof e n k n o l l e n w e r d e n a a n g e t r o f f e n . T A B E L V I I I I n v l o e d v a n s n i j r o g g e o p N - g e h a l t e n v a n loof en k n o l l e n Loof, g r a t . N p e r S n i j r o g g c G e e n s n i j r o g g c K n o l , g r a t . N p e r S n i j r o g g e G e e n s n i j r o g g e ON 6 ON 1000 g d r o g e 1,95 2 , 4 4 1,89 2 , 2 6 1000 g d r o g e 0 , 6 4 0 , 7 8 0 , 6 1 0 , 7 3 120N s t o f 2 , 9 0 2 , 6 7 s t o f 0, 92 0, 07 180N 3 , 3 5 3 , 2 2 1,06 1 , 0 1 24 ON 3 , 6 5 3 , 63 1, 15 1, 12 3 0 0 N 3 , 8 8 3 , 8 1 1,28 1,23 G e m 3 , 0 3 2 , 9 1 0 , 9 7 0 , 9 3 E r is g e e n a a n l e i d i n g o m t e v e r o n d e r s t e l l e n d a t (de s t o p p e l v a n ) s n i j r o g g e a n d e r s h e e f t g e w e r k t d a n we g e w e n d z i j n v a n o r g a n i s c h e m e s t s t o f f e n : w i j z i e n e e n o p b r e n g s t v e r h o g e n d e f f e c t v a n de o r g a n i s c h e s t o f e n e e n s t i k s t o f b e s p a r e n d e f f e c t . H e t e f f e c t v a n K - t r a p p e n In t a b e l IX i s de i n v l o e d v a n de K - t r a p p e n o p k n o l o p b r e n g s t e n en d r o g e - s t o f g e h a l t e n w e e r g e g e v e n . De k n o l o p b r e n g s t e n r e a g e e r d e n n i e t o p d e b e l a n g r i j k e v e r h o g i n g v a n de k a l i b e m e s t i n g , d e d r o g e -- s t o f g e h a l t e n d a a r e n t e g e n w e l . De i n v l o e d v a n de K -- t r a p p e n o p de o n d e r w a t e r g e w i c h t e n w a s z e e r b e t r o u w b a a r ( P •; 0, 1%). 7
7 -T A B E L IX I n v l o e d v a n K - t r a p p e n op k n o l o p b r e n g s t e n e n d r o g e - s t o f g e h a l t e n OM 6 ON 120N 13 ON 2 4 0 N 3 00N G e m K n o l o p b r e n g s t e n , k g / a r e K (125 k g K O / h a ) 25 7 i e ( 2 5 0 k g K ^ O / h a ) 259 K^(375 k g K , C / h a ) 277 375 362 356 3 94 407 407 414 407 414 415 421 404 400 406 3 98 376 377 376 Droge -stofgehalten
Kt
' 2 2 , 5 0 2 3 , 2 8 2 3 , 3 3 23,13 2 2 , 6 9 2 2 , 4 7 2 2 , 9 0 2 2 , 0 1 2 2 , 5 0 2 2 , 5 8 2 2 , 2 8 2 2 , 3 5 2 2 , 1 1 2 2 , 3 0 2 2 , 2 0 2 2 , 2 7 2 2 , 4 5 2 1 , 9 0 21,46 2 1 , 2 8 21,93 T A B E L XInvloed van K - t r a p p e n bij C l - t r a p p e n , d r o g e -stofgehalte
ON 60N 120N 1G0N 240N 300N G e m Geen chloride K K 1 2 3 , 4 1 24,03 2 2 , 8 0 23,07 2 3 , 0 7 2 2 , 7 6 2 3 , 2 3 , 2 2 , 2 2 , 2 2 , 2 2 , 97 07 4 3 68 08 47 2 3 , 2 2 , 22, 2 2 , 2 1 , 2 1 , , 7 4 66 , 0 2 ,52 ,90 77 2 2 , 2 2 , 2 1 , 2 2 , 2 2 , 2 1 , 83 66 78 54 04 16 2 3 , 2 2 , 2 1 , 2 1 , 2 1 , 2 1 , 18 , 3 6 4 7 76 87 09 2 3 , 2 2 , 2 2 , 2 2 , 2 1 , 2 1 , 53 , 7 7 26 ,27 , 8 4 60 150 kg C l / h a K, K
Ki
1 2 1 , 6 0 22,53 2 1 , 2 3 21,92 2 1 , 3 3 2 1 , 7 8Uit ta.bel X kan m e n opmaken dat e r een K x Cl x N i n t e r -a c t i e b e s t -a -a t , m e t dien v e r s t -a n d e d-at bij hoge N - t r -a p p e n en weinig k a l i chloride v e e l s c h a d e l i j k e r was dan bij v e e l kr.li. In figuur 2 wordt dit voor de e e r s t e en de d e r d e K - t r a p in beeld g e b r a c h t . Deze i n t e r a c t i e was evenwel niet b e t r o u w b a a r .
Onder invloed van de K - t r a p p e n n a m e n de C l - g e h a l t e n van het loof en de K_O-gehalten van loof en knollen toe (tabel XI). T A B E L XI
Invloed van K - t r a p p e n op gehalten van loof en knollen, % van de droge stof K 1 K . K , Cl-loof K O-loof K^O-knol 1, 7, 2, 61 81 52 1, 8, 2 , 73 35 66 1, 8, 2 , 78 79 83
De C l - g e h a l t e n van de knollen en de N - en N O - - g e h a l t e n van het loof w e r d e n n i e t duidelijk beïnvloed door de K - t r a p p e n .
-H e t effect v a n C l - t r a p p c n In t a b e l X I I e n f i g u u r 3 w o r d e n de i n v l o e d e n v a n c h l o r i d e op k n o l o p b r c n g s t c n en d r o g e - s t o f g e h a l t e n w e e r g e g e v e n . H e t b l i j k t d a t e r v e r s c h i l w a s t u s s e n h e t e f f e c t b i j l a g e N - g i f t e n (0, 60 en 120N) e n h o g e N - g i f t e n ( 1 8 0 , 240 en 3 0 0 N ) . T A B E L XII I n v l o e d v a n C l - t r a p p e n o p k n o l o p b r c n g s t c n en d r o g e - s t o f g e h a l t e n ON 6 ON K n o l o p b r e n g s t e n , k g / a r e C l 253 349 C l * 275 3 79 D r o g e - s t o f g e h a l t e n C l 2 3 , 0 9 C L ; 2 1 , 3 9 2 3 , 2 9 2 2 , 0 8 120N 396 4 0 9 2 3 , 16 2 2 , 4 1 1G0N 4 1 2 4 1 1 2 2 , 81 2 2 , 0 6 24 ON 4 2 1 406 2 2 , 4 2 2 1 , 9 2 3 0 0 N 415 387 2 2 , 3 3 2 1 , 5 7 G e m 3 75 3 78 2 2 , 8 5 2 1 , 9 0 B i j l a g e N g i f t e n v e r h o o g d e c h l o r i d e d e k n o l o p b r e n g s t en v e r -l a a g d e h e t h e t d . s . - g e h a -l t e , m e t a -l s r é s u -l t a n t e e e n o n v e r a n d e r d e d . s . - o p b r e n g s t . B i j h o g e N - g i f t e n w e r d e n de k n o l o p b r e n g s t e n e n , in m i n d e r e m a t e d a n b i j l a a g N , de d. s . - g e h a l t e n o n g u n s t i g d o o r c h l o r i d e b e i i i v l o e d . De i n v l o e d v a n c h l o r i d e o p de k n o l o p b r e n g s t e n w a s n i e t b e t r o u w b a a r . V/el b e t r o u w b a a r w a s de i n t e r a c t i e m e t s t i k s t o f ( P <5 % ) . De i n v l o e d v a n c h l o r i d e op d e o n d e r w a t e r ge w i c h t e n e n de i n t e r a c t i e C l x N w a r e n b e i d e z e e r b e t r o u w b a a r ( P < 0., 1%). O n d e r i n v l o e d v a n t o e d i e n i n g v a n c h l o r i d e v e r a n d e r d e de c h e m i s c h e s a m e n s t e l l i n g v r i j a a n z i e n l i j k . T a b e l X I I I geeft e e n o v e r z i c h t h i e r v a n . T A B E L XIII I n v l o e d v a n c h l o r i d e k n o l l e n Loof,KO CI N N03 Knol,KO CI N ON CL, Cl2 7,57 7,73 1,30 4,75 2,77 2,62 0,45 0,30 2,79 3,02 0,23 0,65 0.88 0.85 60N Q1 8,10 0,88 3,31 1,26 2,67 0,16 1,06 2 o p ci2 8,20 3,44 3,28 1,06 2,84 0,43 1,05 d e K - , < 120N Cl1 C12 8,18 8,64 0,72 2,80 3,94 3,87 2,60 2,37 2,60 2,69 0,13 0,35 1.26 1.26 C l - e n N 180N ci., ci2 8,49 8,65 0,62 2,03 4,58 4,62 4,33 3,91 2,51 2,68 0,11 0,28 1.46 1.44 - g e h a l t e n 240N Cl1 C12 8,58 8,72 0,55 1,57 5,15 5,03 5,56 4,96 2,51 2,65 0,09 0,24 1.58 1.60 v a n l o o f 300N ci., ci2 8,25 8,67 0,51 1,31 5,35 5,18 5,24 5,62 2,49 2,61 0,08 0,20 1.72 1.78 en Gem C l1 8,19 0,76 4,19 3,24 2,60 0,13 1.3J • C12 8,43 2,65 4,10 3,04 2,75 0,36 1,33 Naa.st d e s t e r k e t o e n a m e v a n h e t C l - g e h a l t e v a n loof e n k n o l l e n , z i e n w i j e e n t o e n a m e v a n d e K?0 - g e h a l t e n v a n loof e n k n o l l e n e n e e n a f n a m e v a n de N - e n NC> - g e h a l t e n v a n h e t loof. • 9
9
-Hct effect van N - t r a p p e n
In het voorgaande werden s t e e d s de invloeden van factoren b e o o r d e e l d n a a r hun effect bij v e r s c h i l l e n d e N - t r a p p e n . Het b l e e k
d a a r b i j dat stikstof m e t v e r s c h i l l e n d e a n d e r e f a c t o r e n i n t e r a c t i e s v e r t o o n d e . De invloed van stikstof op k n o l o p b r e n g s t e n en o n d e r -w a t e r ge-wichten -was z e e r significant (P <0, 1%). Stikstof had t e v e n s , dat blijkt onder a n d e r e m e t name uit t a b e l XIII, een duidelijke invloed op de K - , C 1 - en N - g e h a l t e n van loof en k n o l l e n . Wat d a a r b i j v o o r a l opvalt is de s t e r k e afname van de C l - g e h a l t e n .
BESPREKING VAN DE UITKOMSTEN
De in het v o o r j a a r van 1965 op de K - 2 0 - en K - 4 0 - s t r o k e n
gegeven hoeveelheden chloride bleven duidelijk in het gehele profiel (tot ongeveer CO c m ) , ook in de bouwvoor, aantoonbaar tot eind s e p t e m b e r . Op 2 f e b r u a r i 1966 w a r e n evenwel a l l e profielen " s c h o o n " . Voor h e t b e s t u d e r e n van de invloeden van N en K onder voor landbouwkundige b e g r i p p e n " C l - v r i j e " - o m s t a n d i g h e d e n , was deze situatie gunstig.
Toen de snijrogge gezaaid w e r d v e r t o o n d e n de s t r o k e n m e t K - s o o r t e n nog v e r s c h i l l e n in C l - g e h a l t e van het p r o f i e l . Van d e r g e l i j k e v e r s c h i l l e n verwachtten we e c h t e r geen effect op s n i j
rogge omdat het volgens de huidige a d v i s e r i n g over de K b e m e s -ting van g r a n e n geen v e r s c h i l m a a k t in welke v o r m m e n de
K - m e s t s t o f t o e d i e n t . Men v e r w a c h t dan a l h e l e m a a l geen n a w e r k i n g zoals in deze p r o e f o p t r a d , zodat dit effect als een opvallend
v e r s c h i j n s e l onder de aandacht m o e t w o r d e n g e b r a c h t .
De f a b r i e k s a a r d a p p e l e n w e r d e n op een r o y a a l m e t fosfaat en m a g n e s i u m b e m e s t veld, w a a r v a n de pH in o r d e w a s , gepoot. N i e t t e m i n werd bij lage N - t r a p p e n in afwezigheid van c h l o r i d e duidelijk Mg - g e b r e k g e c o n s t a t e e r d . Dit g e b r e k t r a d op bij de t r a p p e n 0, 60 en 120N. De h o g e r e k n o l o p b r e n g s t e n van de
objecten m e t chloride bij deze N - t r a p p e n kunnen wellicht aan het a c h t e r w e g e blijven van M g - g e b r e k worden t o e g e s c h r e v e n . Bij de hoge N - t r a p p e n tra.d g e e n M g - g e b r e k op noch enig a n d e r g e b r e k . Wij n e m e n aan dat op die N - t r a p p e n a n d e r e p r o d u k t i e f a c t o r e n geen invloed hebben uitgeoefend op o b j e c t s v e r s c h i l l e n .
Van de K - s o o r t e n was in deze proef de invloed van K-20 op snijrogge en f a b r i e k s a a r d a p p e l e n ongunstiger dan van zk. De v e r -schillen t u s s e n de d. s . - o p b r e n g s t e n van a a r d a p p e l e n w a r e n k l e i n . De o p b r e n g s t v e r l a g i n g ging s a m e n m e t een iets h o g e r e K - t o e s t a n d van de grond en een geringe verhoging van de K- en C l - g e h a l t e n van het loof. Het is e c h t e r z e e r de v r a a g of h e t eventuele effect a a n k a l i of c h l o r i d e m a g w o r d e n t o e g e s c h r e v e n , omdat een v e r -hoging van de K-gift van 125 tot 375 kg K O / h a geen invloed had op de k n o l o p b r e n g s t e n en het p r o f i e l " C l - v r i j " w a s .
Het effect van snijrogge op de k n o l o p b r e n g s t e n lijkt te kunnen worden geduid als een effect van stikstof en o r g a n i s c h e b e m e s -ting. Het kan niet w o r d e n v e r k l a a r d a l s e e n K- of Cl-cffect o m d a t er geen duidelijke v e r s c h i l l e n in K- en C l - g e h a l t e n van loof en knollen o p t r a d e n .
V e e l k a l i (K_) en chloride (Cl ) w a r e n bij hoge N - t r a p p e n
s t e r k nadelig voor de d. s . - o p b r e n g s t e n . De K-gehalten v e r a n d e r d e n
.•
10-d a a r b i j niet zo veel, wel 10-d a a r e n t e g e n 10-de C l - g c h a l t e n van loof en knollen. Het chloride w e r d in toenemende m a t e v e r d r o n g e n door
stikstof. Het afnemen van het C l en het toenemen van het N --gehalte gingen s a m e n m e t een afneming van de d. s . - o p b r e n g s t e n . De ongunstige invloed van chloride was het k l e i n s t a l s veel k a l i w e r d g e g e v e n .
Op grond van de r e s u l t a t e n van proef IB 696 was de hypothese opgesteld dat de nadelige invloed van o v e r m a a t k a l i op de o n d e r w a t e r ge wichten van f a b r i e k s a a r d a p p e l e n zou kunnen worden t e r u g -g e b r a c h t tot een invloed van c h l o r i d e , v/aarvan de opnemin-g door k a l i wordt v e r h o o g d . Deze hypothese wordt niet b e v e s t i g d door deze proef, a l t h a n s niet voor landbouwkundige o m s t a n d i g h e d e n . Op het object C l . was geen chloride m e e r in het profiel a a n -toonbaar en ook w e r d geen chloride toegediend. Op dit object t r a d e n door s t e r k e verhoging van de K-gift (K, = 375 kg K O / h a ) boven de adviesgift (= K. = 125 kg K O / h a ) dalingen van d . s .
--gehalten en - o p b r e n g s t e n op. O p g e m e r k t m o e t worden dat op dit object n i e t t e m i n v r i j b e l a n g r i j k e hoeveelheden Cl (+_ 25 k g / h a ) in de knollen w e r d e n gevonden. D e r g e l i j k e hoeveelheden kunnen gemakkelijk w o r d e n aangetroffen in g r o n d - en r e g e n w a t e r .
SAMENVATTING
Deze proef beoogde de nawerking van k a l i s o o r t e n (K-20, K-40 en zk) op f a b r i e k s a a r d a p p e l e n te b e s t u d e r e n . Door een
s t e r k e uitspoeling v e r d w e n e n e c h t e r de c h e m i s c h e v e r s c h i l l e n van de grond g r o t e n d e e l s . K i e r d o o r konden de invloeden van N, K en Cl op een voor landbouwkundige omstandigheden " C l - v r i j e " g r o n d w o r d e n b e s t u d e e r d .
Bij hoge N t r a p p e n was c h l o r i d e nadelig voor de d r o g e
-- s t o f o p b r e n g s t e n , v o o r a l bij laag k a l i . Voor de d r o g e -- s t o f g e h a l t e n e c h t e r was c h l o r i d e bij lage N - t r a p p e n n a d e l i g e r . Deze invloed w e r d evcnv/el g e c o m p e n s e e r d door een h o g e r e k n o l o p b r e n g s t , die wellicht aan het a c h t e r w e g e blijven van M g - g e b r e k kan worden t o e g e s c h r e v e n . Bij afwezigheid van chloride t r a d op de lage N - t r a p p e n M g - g e b r e k op.
Door de b e m e s t i n g e n v e r a n d e r d e de c h e m i s c h e s a m e n s t e l l i n g van loof en k n o l l e n . H i e r b i j viel de v e r d r i n g i n g van chloride door stikstof op, die s a m e n g i n g m e t een t o e n e m e n d nadelige invloed van chloride op de d r o g e - s t o f o p b r e n g s t e n .
LITERATUUR
HORST, K . T E R : P r o e f t e r bepaling van de werking van het
chloride in s t a l m e s t op de z e t m e e l o p b r e n g s t van f a b r i e k s -a -a r d -a p p e l e n . I n s t . B o d e m v r u c h t b -a -a r h e i d , R -a p p . 1 (1968).
Bijlage I ! O J r -O J c o C M c o ; C x i c o : C M C M O J C*J C D • ^ — O J 2 > '•• SR C D ' C D O J . i ( N • T - j C M C O Î O J O J • r -! C D CNJ • ! o u C M [ LTN O J CNJ c o O J i C D i en' • i ^ W : C O , ! c o ! c o C D O J O J C D O J C D O J cd', I C O ; >«£ O J ; C ^ j V u \ O J ! M D ' O j | M D '. C M ; O J j o j ; o u ; C D C D O J O J i OJ ' O J O J ; O J ! O J M O O J j C M C O ; O J -d- ! v o O J O J O J ; C O: O J ; C O ; M D ! O J ; O J ; T — • C M = M D - d - ; C O ; LTN | C O ! M D ' O J ; o j ; co O J O J \ c o ; C M i O — O J C O ; M D O J :a C D i t c o : C D O J c c : • I c o . O J : M D -O J [ C O ; LTN : C D O J C C ' I C O O J ; co; M D I O J C O O J ; O J i O J ! c o \ C M \ C M ; O J O J - d! C M C O C O C M ! co ; c o : O J • O J c o C M O J L O O J C M C O O J ; O J C O | T M D ! ^ UTS = - d " Î CO i CO | ^ — • ; ^ — • î T — < O J j ^ ! ^ ! L T \ ! U T \ | C O t O J ! 'ï — O J ! ^ — I O J L O ! C O ; c o • C M i O J j L T V O J O J M D O J c o c o o j ; \ — ! co ; co i M D ! C O j O N C O \ C v ! ; -r~ \ C O | CMJ ; O J I T — ; O J ; C O ; cô| C M ; O J ; T—• ! C M ; c o : T — | C O j C M • Î — - ; ^ — • ; T — ; C M , C O • CM ; T- \ M D ! O J cö LTS O J ; C O } C O f O J ; O J c o \ c o T — ; O s J ; C M I O J ; C O ! c o ! O J i O J ; C M O J rô o o i v o 1 O J ; O J ; C O ; co; C M c o c o O J O J C M C M C O LTN O J C M LTN s: C M C M -3r M D M D " O " O M D M D £ = S -O N -O N CT3 C-O O N C O C O C O C M C M C O M D C M ; M D j C O ' C M | C M ! C M ; C O ^ I M D : M D C M I O J ! O J | C O ( C O ; -ï— ! L O ! C M ; M D \ C M i O J } M D ! C M ; O J . C M | c o ; C M ; ^ — i C M ! C O ; C M ; M D ! O J ! M D i O J O J ! O J i c ô ; • i * i C M f M D ! C M S r— \ T— ; c o i o u ! C M I C O | O J [ c o O J UTN O J | co LCN O J O J O U Lc£ C M ; L T \ ; O J | C O ! LH C M ! C M O J O J | O J j c o ; M D : C S I C M = O J ; c o ' C O C M ' C M «il om T— ; C M i i C M T LCNj! LTN ' ON O J j ooi S-. C EZ 03 c a c a o 3 = CO r—\ S™ CD - J Q _ O O c a ca C D J C O » W W W O l o i o -2£ - Ü t _ c d c o c d v - c o ^ Ü : ^ s C O • C D C D C D C M C M O J b<=: i c : i*> L f N C D L T N C M ; CÖ; C O i c o ; col C M ; O J ; c o: C M O J O J ; o j ; cô; CM; - 4 - i M D i O N ; c o C M ' C M C M | ^ — ; C O ; C O • O J M D ! O J c o C D C D C D M D C M • * — C D C D co -d- co c •> vr\ C7N O O C D I O O C M O J •: • * — T — C O LTN O J : C M i •^-; ^— C O O J r—! •^— '•• c o : O J c o ; O J O J i c o ; LTN^ T— CM C O - d " LTN MD UTN M D
