Saneeringsplan Hedel

LANDBOUW-ECONOMISCH INSTITUUT

DEN HAAG - VAN STOLKWEG 29 - TELEFOON 552350* - POSTREKENING 412235

NIET VOOR PUBLICATIE. NADRUK VERBODENT

I Ï L Ï I H N G .

Rapport No. 58.

SANESRINGSPLAN HBDEL.

In het Zuiden van de Bommeierwaard komen enkele dorpen Voor, die zwaar getroffen werden door het oorlogsgeweld. Bovendien 'behoort de Bommelerwaard tot de gebieden, waarin zich reeds lang zorgwekkende toestanden voordoen.

Bij den noodzakelijken wederopbouw is het standpunt der Regeering, dat er zooveel

mogelijk naar gestreefd dient te worden, waar noodig,. tegelijkertijd een saneering door te voeren. Vandaar dat in dit gebied begonnen is met de voorbereidende werkzaamheden vöpr een ruilverkaveling. De vraag is nu hoe deze ruilverkaveling zou kunnen worden uit-gevoerd zoodat daarmede de saneering het beste wordt gediend.

Omdeee.vraag te beantwoorden is een onderzoek ingesteld naar den bestaanden toestand. Bij dit onderzoek is gesteund op de reeds eerder uitgebrachte rapporten t.w. • Rapport betreffende de uitkomsten van een welvaartsonderzoek in de Bommelerwaard o.l.v. Prof. L. van Vuuren, door S.Herweyer, A. Maris, S. Oedin, 1941«

Agrarisch bestemmingsplan Bommelerwaard, uitgebracht door de Nederlandsche Heidemaat-schappij 1942. - .

Achtereenvolgens zulleri worden behandeld:

Hoofdstuk I: De bestaande toestand, par. 1 De bodem, par. 2 De bedrijven.

Hoofdstuk II: De vernielde agrarische bedrijven. Hoofdstuk I H J Overweging van de mogelijkheden»

Dit rapport beperkt zich tot de gemeente Hedel.In "aaxrrullend* ïepporten sullen in volgorde

'ran ufgantle, de andere dorpen worden geanalyseerd.

g BESUeWHEBE %

4l\&

- 2 - Rapport No. 58. Hoofdstuk I. DB BESTAANDE TOESTAND.

Par. 1 De bodem.

Dank zij het werk van Prof, Dr. C.H.Edelman is hiervan veel bekend. In Hedel zijn de volgende groepen van bodemtypen in gebruik:

. A. Uiterwaarden.; B. Overslaggronden, C. Stroomgronden, D. Komgronden,

E. Oude cultuurgronden.

De bodemkaart laat zien waar deze groepen van bodemtypen zijn gelegen en welke

oppervlakken zij beslaan. De uiterwaarden liggen zooals bekend in hét Zuiden vàh de : ' gemeente, langs de rivier. De overslaggronden eveneens in het Zuidsti, .aan-de bihnéftzijde langs de dijken. De stroomgronden liggen óp grillige wijze als stroomen meer naarLhet

Noorden met daartusschen de komgronden. * ad. A. uiterwaarden.

Doze:gronden loopen bij hooge rivierstandën onder en kunnen dus alloen voor grasland

worden gebruikt. •.

ad B. Over sftagftr onden»- ,>;-,

Zandigo gronden, ontstaan als gevolg van dijkdoorbraken; gij liggen op oud land. Typeerend voor déze gronden ia het hooge gehalte aan grof rivierzand, welke eigenschap de grond zeer' doorlatend maakt. Dit is vooral in het voorjaar van belang. Door een snelle ontwatering kan do grond in hot voorjaar vroeg bower'rk worden. Een vroego bewerking • is een eerste vereischte, voor het telen van vroege gewassen, Na een flinke regenbui kan öien óp deze gronden direct weer gaan werken.

Men kan met doze gronden lezen en schrijven. De zwaardere ondergrond zorgt voor oen -goede watervoorziening, zoodat de gewassen in den zomer niet verdrogen.

Deze overslaggronden zijn zeer geschikt voor groenten- en klein fruit. ad. C. Stroomgronden. . y-i.. •

Lichto, hooge, kalkrijk© gronden. Af^ëïièn v'an de beide extreme Öodemtypen, die mon in deze groep kan aantreffen -kenbaaraan het voorkomenvan hinderlijke zàndr of klei-lagen- zijn het uitstekende gronden.

Zö' zijn doorlatend en tevens * v©ohthoud«nd^r.De; strflftî^ronAsn aijn zeor .geschikt voor

fruit en akkerbouwgewassen, ad. D. Komgronden.

Deze zware kleigronden zijn afgezet in do kommen tusschen do oude stroompjos, liggen laag t.o.v. de stroomgronden. Deze gronden belatten in het algemeen geen aandige horizont, zijn stug, moeilijk te bewerken en ondoorlatond. In regenrijke perioden staan deze gronden dras.

De conclusie ligt voor de hand dat deze gronden niet geschikt zijn voor bouwland on/dus in gras moeten blijven Jiggon.

ad. E. Oude cultuurgronden.

Deze gewoonlijk tot op groote diopte humus- on fosfaatrijke gronden moeten tot de vruchtbaarste gronden van het riviorkleigebied gerekend worden.

Deze gronden zijn bij uitstek geschikt voor fruitteelt en geschikt- voor groenteteelt} het zou dan ook niet doelmatig zijn deze gronden voor minder arbéidsr- en kapitaalinten-sieve gewassen te gebruiken.

Hiermede zijn de verschillende groepen van bodemtypen in vogelvlucht besprokene Vanzelfsprekend komen er overgangen voor o.a.s overslag op stroomgrond enkomgrond, stroomgrond op komgrond en komgrond op stroomgrond.

In onderstaando tabel wordt een overzicht gegeven van de verschillende gronden met de oppervlakken. De oppervlakten zijn op de bodemkaart (i;$1O,000) goplanimetreerd. SloOten, wegen, erven en bebouwde oppervlakten zijn hier dus bij inbegrepen.

"'«"*., \ Rapport No, l e + 100 ha) 8. 315 ha 120 " 230 •' 1*37 » 48 •• 50 » 65 "• 41 " 4 " 10 •' ,- • '• '. , - >

A. Uiterwaarden (inol. niet-gekarteerd ged^oite + 1 0 0 ha)

B. Overslaggrondsn ~" C. Stroomgrondon D. Komgronden E. Oude cultuurgronden "-. Overslag op stroomgrond Overslag op komgrond Komgrond op stroomgrond Stroomgrond op komgrond

Overslag en komgrond op stroomgrond

Uit doze tabel blijkt, dat in de gemeente Hedel slechts 187 ha zuiveae komgrond aanwezig is. Hierbij kan nog gerekend worden den overslag op komgrond 65 ha en de 4 ha stroomgrond op komgrond. Binnen de Bandijk dus ongeveer 256 ha alleen geschikt voor grasland.

De uiterwaarden in de gemeente Hedel beslaan een oppervlakte van ongeveer 200 ha. We zien dus dat de gemeente Hedel overwegend uit goede tot uitstekende gronden bestaat, welke voor een groot gedeelte zeer geschikt zullen zijn voor den tuinbouw. Voor den akkerbouw zijn deze gronden natuurlijk ook geschikt.

In 1939 was er in de gemeente Hedel 424 ha grasland, 254 ha bouwland, 46 .ha groente en 15 ha fruit, alles kadastrale maat. Er is dus, gelet op den grond,, nog ruimschoots gelegenheid om den tuinbouw'en den akkerbouw uit te breiden.

Uit het bovenstaande mag geconcludeerd worden, dat de gronden in de gemeente Hedel gunstige perspectieven bieden voor de saneering.

Par, 2 Be bedrijven, DE LIGGING.

Er heeft zich een toestand ontwikkeld waarin het meerendeel der bedrijven wordt uitgeoefend op eoer .verschillende gronden. Uitgaande van de gedachte, dat de 80 ver-nielde bedrijven representatief zijn voor het geheel, zijn de perceelen tot deze be-drijven behoorende, overeenkomstig de welwillend door het Bureau Ruilverkaveling ter ' beschikking gestelde gebruikerskaart, op 4 kaarten gebracht.Iedere'kaart bevat een groep bedrijven met dezelfde hoofdbron van inkomsten. Aldus-werden de volgende groepen

onderscheiden in volgorde van afnemende intensiteit van grondgebruik:,fruiti?lsrq tuinders, akkerbouwers,en veehouders. Met het oog,op de kosten zijn deze kaarten niet

vermenigvuldigd. . \ ' " ,

Vergelijking van deze kaarten iasrl. -de bodemkaart van de Stichting van Bodemkarteering laat nu het volgende zien.

De perceelen behoorende, bij een bedrijf zijn vele en hébben meestal slechte vormen m.£overheeischfcveoral in het Zuiden der gemeente het zeer lange en zeer smalle perceels-type. Bovendien liggen déze perceelen sterk verspreid.

Verder blijkt' in de genoemde 4 groepen de volgende tendenz voor te komen. In de volgorde dezer groepen: fruittelerer tuinders, akkerbouwers en veehouders ligt een steeds

grooter $ der gronden verder naar het Noorden verwijderd.

Tenslotte blijkt nog dat een aantal bedrijven gronden gebruikt'die.niet zeer- geschikt zijn voor het betreffende bedrijfstype, anderen daarentegen gronden gebruiken die-voor andere bedrijfstypen meer geschikt zouden zijn.

Karakteristiek der.bedrijven. Inleidéride opmerkingen.

De voor dit onderzoek noodige gegevens zijn in hoofdzaak ontleend aan de Zomerinventari-satie van Land- en Tuinbibuw - 1939 L.C.O. Gelderland. Verder is dit materiaal aangevuld

door eigen onderzoek ter plaatse. . De brtrcuwbaarhcldvai deL.C.O. inventarisatiegegevens is aan een zekere mate van twijfel

onderhevig. Voor de doeleinden van dit rapport is dit materiaal niettemin uitstekend bruikbaar. Opgemerkt moet nog worden, dat in de Hedelsche inventarisaties mede inbegrepen zijn de gronden, die over de Maas in Empel worden gebruikt. Dit betreft een onbekende

hoeveelheid grasland.

- * - _ Rapport N o . 5 8 .

Grasland;

a, zonder boomgaard

b. als onderteelt v a n den 'boomgaard

Akkerbouwgewassen; ! Voedergewassen Veldboonen ' Maïs Fabrieksaardappelen Suikerbie-ten Granen Koolzaad Groene erwten Landbouwboonen Consumptieaardappelen Zaaiaien Braakland

Warmoezerijgewassen en vroege aardappelen in den vollen grond:

Aardbeien Asperges

Andere w . g , in den vollen grond

Vroege aardappelen met of zonder naoultuur

Fruit s

Klein.fruit open veld

Klein fruit als onderteelt in den. boomgaard .., r' P i t - en steenvruchten. Appels Peren Pruimen Kersen

waarvan zonder onderteelt Bloembollen

Groenteteelt onder plàtglas Druiven

Ander fruit onder glas

Totale oppervlakte cultuurgrond

i ! km. km, 1 km. ! km. i k m . • k m . | km. | km. 1 km. km. km. km. j km. ! km. km. ha 410.58 13.62 424.20 25.63 0.01 0.70 0.20 : 34.05 93.60 0.01 10.12 2.15 86.43 0.47 0.91 km. ha 424.20 i ! ï i i ) km.. 254.28 i g.m. g.m. g.m. g.m. g.m. i • k m . : i k m . k m . km. km. km. g.m» g.m. g.m. km. 254.28 15-85 1.73 14.88 14.17 46.63 0.36 7.90 4.59 1.82 •1.42" km, km. km1. 15.73 7.56 ore 9.4O are 8.91 are km. 46.6^ 0.28 0.36 0.10 .1.23 ha g.m. 25.87 are 1 km. 0,30-ba

t

58 35 km. .72.7.39 ba' 99

-5-Om do bedrijven nader te karakteriaeeren is, aan de hand van normen 1) van de

verschillende vormen van grondgebruik en informaties ter plaats© naar de overige

bronnen van inkomen uit bedrijf of beroep van iederengeïnventariseewlen

ouUuurgï-ond-gebruiker, hoofd en nevenbedrijf - c.q.f hoofd- en nevenberoep vastgesteld. Naast

grondgebruikers, die hun inkomen uitsluitend putten uit grondgebruik, Wijken tevens een aantal voor te komen, die neven- of hoofdinkomsten putten uit »ormön van bedrijf of beroep van niet-agrarischen aard.

De geïnventariseerden mot een agrarische hoofdbron van inkomen zijn verdeeld in groepen, die hun hoofdbron van inkomen'putten uit de volgend» TOrmoa. va» grondgebruik!

bloembollenteelt, fruitteelt,

tuinbouw,. akkerbouw, veehouderij.

De ge.fnventariseerden met een niet-agrarisohe hoofdbron van inkomen zijn verdeeld in groepen, die hun hoofdbron van inkomen putten uit de volgende normen van bedrijf of beroeps pluimveehouderij, handel, arbeid landbouwindustrie, diverse beroepen.

Verder zijn doze groepen in typen verdeeld, die bestaan uit grondgebruikers met gelijk hoofd- en nevehbédrijf, c.q. beroep. ,,

Het resultaat dezer indeeling is het volgende:

Groepen i Aai t a l i Aantal I typen i grondgv

jp.firoep ip^roep,,

Aantal h a •. ••'-. f P . g r o e p •Percentage v ; h . t o t a a l o u l t u u r g r . ' tódker^i t u i n - rf^i t' b l o e m -bou>r lbouw -•••- ? / * ; b o l l e n g r a s 3 1 o e m b o l l e n t e l e r é F r u i t t e l e r s 'ftuinders Akkerbouwers Veehouders 1 7 30 13 20 1

M:

54 25 57 , 0 . 5 0 20.35 95.05 100.13 405.24 31 37 38 68 33 40 58 28 8 21 3 3 2 6 ? ) 1 '" 1 100 2 S u b - t o t a a l 71 151 621,27 Pluimveehouders Handelaren Arbeiders Landbfcuw-industriëelen Diversen 7 11 15 1 14 7 12 50 1 32 21.58 37,09 18.25 0.14 29,06 51 , 64 : 12 65 34 31 63 18 9 3 24 100 6

5 3)

2 11 2) ! Sub-totaal Totalen 49 102 t06il2 120 253

727.39-De 5 groepen van bedrijfstypen naar belangrijkheid gerangschikt, blijken te zijns aantal grondgebruikers Veehouders Tuinbouwers Akkerbouwers Fruittelers Bloembollentelers 57 54 25 24 1 a a n t a l ha cultuurgrond ..: 405.24 . 95.05 100.13 20.35 O.50 De bedrijfs- en beroepsgroepen en typen.

De enkelvoudige typen.

Van specialiseering is weinig te. bespeuren. Hieronder vqlgeri eerst de enkelvoudige typen. In totaal 18 bedrijven, zijnde 12$ van.de agrarische groep, grondgebruikers, met slechts 1$ van den ouïtuurgrond.

1) zie bijlage

2Vwaarvan 24$ met* ondertëëlt gras " """ """""' 3; vrijwel geheel met ónderteelt gras

=i^n-Rapport No. 58. (T.y':f' e n V.. ' ;• Bloembollëntéîer't.r^— Geen • Fruitteiër" .-'.'Geen Tuinder - "Geen ! ' - • l • ^ .. . , - • Akkerbouwers ' * " •<- - Geen.^ = Veehouder - Geen ."""'; T o ,.t a 1 e n . . Aantal be-drijven 0 2 12 * 0 18 Aantal ha per,type • 0,64 5,25 9.40 Aantal Ha per bedrijf 0.32 0.29 1.31 " ' ' ! ' ' • " . Leeftijden bedrüfshoofü. 72.75 ' • . . . 37.49.54.55.60 60.67.70.72.72 73.78. 37.56.65.65

Met-.3iet; oog op den leeftijd van het bedrijfshoqfd en omvang van 'het grondgebruik kunnen

de bedreven'der beide "fruittelers - geen", rudiment bedrijven "worden genoemd, overblijfsels van vroegere grootore,mogelijk ook andere bedrij^f»typen. Ook elders in den lande is dit bedrijfstype eveneens vaak rudimentsis. -Ook het type "tuinder-geen"geeft niet den indruk vaneen levensvatbare, specialisatie, ook deze is grootondeels rudimentaiB. . . Dit blijkt vooral wanneer wij de leeftijden der bedrijfshoofden in .opklimmende volgorde stellen naast de bedrijfsgrootten« • » • • • _ . ' ,

5 6 7 8 9 10 11 1 2

-1 4

leeftijden 37.' 49. 54. 55» 60. 60. 67. 70. 72. 72. 73. 78. bedri jfsgrootten 87. 27. 25. 7. 4 0 . - 2 2 , 10. 45. 32. 15. 21. 20.

.inïare; •—.•..._ _ •

'si^chtP"-'be"d'ï?ij$vïMu'..;j; komt ;een-igaz.ins in aanmerking voor' een levensvatbaar bedrijf.

Hét betreft een, gèziw zonder kinderen*. ~~:"* . _ _ •

Vervolgend het type "Akkerbouw - geen". ' Qokv;deze bedrijven"vèrk«eï?-an.grootendeels in

staat vanvontbinding, ''''""U:••:^... ^. -;;. ... ' ...

De 37-jarige is een ëenloopendë met "f ha cultuurgrond"." îtë-'-type.a "Bloembollenteler-geen" en "Veehouder-geen" kómen iri het geheel niet, voor. ---—„. ^.. Samenvattend .blijkt'dus geen tendënz naar specialisatie aanwezig te zijn.

De samengestelde typen"mèt'nie^tyjagfàrische aevenbedrijven of beroepen. Alle "overige agrarisxshe typen, zijn /dus min ~oT" meer samengesteld, dit betreft 133 bedrijven. •' .• ""'.'" - — ._ / /— ""'"'"""""'"•••—••-...

Nu komen hierin nog weer een aantài'bedrijven voo~f~më't'-n9vejtvbei,oepen en/ of bedri jven

van niet agrarischen aard. ' "; " - • De "èenige •".bloembollenteler" is daarnaast électricien.

In groep "tuinders1.1 treffen wij de volgende typen en aantallen aan met deze soort

nevènberoepen en/of bedrijven". " "

-Hoof.dbedrijf - Nevenbècïrijf en/of beroep .""";'" Aantal bedrijven

Tuinder-Akkerbouwer, Veehouder, Handel--Tuinder-Akkerbouwer, Veehouder^ ^Diversen Tuinder-Akkerbouwer, Varkenshouder, Handel Tuinder-Akkel-bouwer, Handel

Tuinder-Akkerbouwer, Diversen

Tuinder-Veehouder. Pluimveehouder, Handel Tuinder-Veehouder, Handel Tuinder-Veehouder, Diversen . - ' imveefiöüdeir- >. Diversen "1""-•,v^.,..;. 2-: -• . . •-.-, -.r-2T",-f

.,.,...--A...;..1..-"f

i.

2 1 ,: • • 2 • . .

13

Zonderen wij deze bedrijven af, dan resteeren in deze groep 20 typen met 20 zuiver

-'T---- Rapport N o . 5 8 .

In de groep "Akkerbouwers" s-'

Hoofdbedrijf - Hevenbedrijf en/of beroep Aantal bedrijven Tuinder-Fruit'.,Akkerbouwer,. V e e h o u d e r , Pluimveehouder,

Diversen 1

Tuinder-Akkerbouwer/'Veehouder.«. Handel 2 Tuinder-Akkerbouwer, Veehouder, Diversen ...-..- 2

Tuinder-Akkerbouwer, Varkenshouder, Handel 1 Tuinder-Akkerbouwer, Handel ' . .1-..

Tuinderv Akkerbouwer, Diversen 1 Tuinder-Veehouder, Pluimveehouder, Handel 2

Tuinder-Veehouder, Handel . . ' • - • • . - • • 1. v .

Tuinder-Veehouder, Diversen • 2

13

Zonderen w i j deze bedrijven a f , dan.resteeren in deze groep 2 0 typen met 29 zuiver agrarisch gemengde bedrijven.

In de groep "Akkerbouwers";

Hoofdbedrijf - Nevenbedrijf en/of beroep : Aantal bedrijven .AYierbouwer-Fruit, Tuinder, Veehouder, Pluimveehouder, Handel 1

Akkerbouwer-Tuinder^ Veehouders Diversen 2

Akkerbouwer-Diversen 1

Zonder deze bedrijven resteeren 9 typen met 17 zuiver agrarisch gemengde bedrijven. Tenslotte de groep " V e e h o u d e r s "t

Hoofdbedrijf .-- Nevenbedrijf on/of beroep j,, , Aantal bedrijven

Veehouder-Fruitkw,, T u i n d e r , Pluimveehouder, Handel 1

Veehouder-Fruit, Tuinder, Akkerbouwer, Pluimveehouder, Diversen::•'••..A • ;

Veehouder-Fruit, Akkerbouwer, PlùimveehoudGr,- Handeï • '- 5

Veehouder-Tuinder, Akkerbouwer, Handel : ^1 •

Veehouder-Tuinder,: Akkerbouwer, Diveirsen 2

Veehouder-Akkerbouwer, Handel 1

13

Zonder deze bedrijven bestaat deze groep uit 13 typen met 4 4 zuiver agrarisch gemengde bedrijven.

- 8 - Bapport no. 58» Het tot dusverre onderzochte is samengevat in het onderstaande overzicht.

GROEP Bloembolientelere Fruittelaro Tuinders Akkerbouwers Veehouders j Totalen 1 _ _ . . 1" Aantal bedrijven 1 14 54 25 • 5 7 . 151 : 2 Aantal enkelvoudige bedrijven 2 12 . 4 0 18 3 Aantal bedrij-ven met niet agrarisch ne-ven-be». of bedrijf 1 13 4 13 31 .. 4 Aantal zuiver agrarisch ge-mengde bedrij-ven 12 . ' .. 29 17 •••• 44 102 5 4 in $ • van 1' "; » f'

S$

[

54 68 : 77 ; i

Wij zien dus dat de groep "Tuinders"'het relatief geringste aantal zuiver agrarisch gemengde bedrijven bevat. De groep "Fruittelers" daarentegen het grootste aantal.

Verder valt dat op dat in een aantal typen "handel" als nevenbedrijf voorkomt: "tuinders" in 5 typen met 7 bedrijven

"akkerbouwers" in 1 type met'1 bedryf "Veehouders" in 4 typen met 8 bedrijven

10 typen met 16" bedrijven.

De "diverse" nevenbedrijven en beroepen in de verschillende groepen zijn de

volgen-de: . "bloembolientelera"

"tuinders"

électricien ,-,..'" Varkenswèger, winkelier en bietenweger, winkelier, huisslachter

én opzichter Kali My.

Vrachtrijder, loondorscher, broodslijter, bakker, agentschap sui-kerfabriek, melkslijter, bietenweger, caféhouder.

In totaal 9 typen met 14 bedrijven. "akkerbouwers"

De samengestelde typen van geheel agrarischen aard.

Samenvattend blijven nu de volgende aantallen zuiver agrarisch gemengde typen per groep over: • " ' " ' Groep "fruittelers" "tuinders" "akkerbouwers" "veehouders" , , . Aantal typen 7 20 9 42 Aantal bedrijven 12 29 17

44

102 "Hêt zou te ver voeren om nu al deze typen nader te gaan onderzoeken. Wy beperken" ons tot enkele domineerende typen, waarvan in de omschrijving het gemengde karakter tot uitdrukking komt. Hieronder volgt een overzicht dat tevens de $ omvang der verschillen-de vormen van grondgebruik aangeeft•

-9- Rapport H o . 58» T Y P E Fruitkweeker-Tuinder " Tuinder-Akkerbouwer Tuinder-Akkerbouwer,Veehouder Tuinder-Akkerbouwer, Ve ehoüder, Pluimveehouder Akkerbouwer-Tuinder,Veehouder Veahouder-Fruitkw.,Tuinder,Akkerb. Veehouder-Fruitkw.,Tuinder,Akkerbi _: Pluimveehouder Veehouder-Tuinder,Akkerbouwer Veehouder-Tuinder-Akkerb.,Pluimveen. Ve ehoud er-Akkerbouwer Totalen Aant. Oppervlakte bedrij-l cultuurgrond ven !- in ha

fo van het totaal in gebruik voor 2 6 3 3 3 5 4 5 15 8 4 totaal

55

' 1.22 4.26 IO.O9 13.74 .24.61' 26.98 39.00 92.25. 85.IO 13.46 per be-I 310.61" 0.20 I.42 3.36 4-58 4.92 ' 6,74 7.8O 6.1-5-10.65 3.36 Fruit j Tuin1 A k -bouw ! kerb, 54 3 2 :.•: J_ 36 55 27 21 5 3 3 3 3 45 23 25' •45 29

?8

29 31 23 Gras 49 54 43 .65 66

.65

66 76 .Erf e»d. 10 - 3 1 1

XI"..

~ Het blijkt, dat dicht bijeen liggende typen geen markante verschillen in grondgebruik vertconen. D e verschillen i n bedryfsgroötte zijn aanzienlyk grooter. H e t is duidë-lijk/dat deze bedrijven'onder invloed van wijzigingen in den conjunctuur,. samenstelling v a n hét gezin e n leeftijd van d e n ondernemer in d e n loop der jaren gemakkelijk v a n het eene type in het andere kunnen overgaan. Zij zijn dan ook weinig, stabiel i n type .en'.in

•grootte. ••""%:,.••• \ Anderzijds worden groot-c wijzigingen in type belemmerd door de

landbouwcrisismaat-regeïèh, meer in het byzqnde-r-door het vergunningenstelsel« Verder w o r d e n snelle en groote variaties ..in de""bedrijfsgroótte belemmerd door 'Ie regelingen op pacht- en eigen-domsgebied. -•""" ..— •".,. •

10

-. •• ' o - - " -. - -.

R a p p o r t n o . 5 8 . B o d r i j f en g e z i n ven de s u l v e r p . g r a r i s c h gemengde b e d r i j v e n .

B i j d& b o o o r d ' o l i n g van' de l o v o n s v a t b f a r h o i d d e r g e z i n s b e d r i j v e n i a h o t g e -b r u i k e l i j k t o overwegen of h o t -b o d r i j f a a n h o t g o z i n oen -b o h o o r l i j k -b e s t a a n oplovci-fc, Aan do hand van dé' b r ü t o o p b r c n g s t c n p o r b e d r i j f s t y p e on. do d a a r i n . v o o r k o m e n d e g e -m i d d e l d e g e z i n s s a -m e n s t e l l i n g i s "hot -mogol'i jk. h i e r v a n oci.n i n d r u k t o v o r s c h r f f e n .

H i e r o n d e r v o l g e n do b e t r e f f e n d e c i j f o r s , d i e don t o o s t e n d wcorgovorj i n den zomer v a n 1939 » . v o o r de- domine a r e n d e t y p e n i n de z u i v e r a g r a r i s c h gomengdo b e d r i j v e n «

TYPEN. F r u i t k w e e k e r - t u i n d o r T u i n d e r - Akkerb. T u i n d o r -' i i k k e r b . - 'Teoh. T u i n d o r - « k k o r b , - ) :Vceh. - Pl.vo.-jh. ) ü k k o r b . .'-' T d r . - .V'eeh. V e s h . - F r . k w . . ,..• ) T d r , - /»kkerb. ). Veah. - F r . k w . - T d r . - ) i » k k e , r b . . - P l . v q e h . j Veoh. - T d r , - .i.kkerb» V ö ü h . . - T d r . - I i \ k k e r b . .-., P l . v c c h . . ) Vüoh. - .'.kkerb. Gein. l e e f -t i j d 62 69 .45 . 5 3 4.7 47 53

:..5i:

55 56 Hoogste en l a a g s t 9 l e e f t i j d e n 4 6 - 7 3 6 i - ' 7 5 37 r 55 40 - 69 3 4 - 6 1 26 - 70 44 - 62 36.. - 72 : 34 - 71 36 - 79 Gom. g e z i n s s a m e n s t e l -l i n g : 1) 2 , 6 - 0 1,3 - 0 •2,3 - 1,3 3 , 7 - 1 , 3 4 , 0 - . 1 , 2 3 , 3 - 0 , 5 3 , 0 - 1,2 2 , 7 - 0 , 5 3 , 3 - 0 1,5 - 0 , 5 G e m . b r u t o -o p b r e n g s t p . b e d r i j f f. 3 6 2 . 5 0 f. 7 7 0 . 5 0 f . 1 8 8 5 . — f . 2 3 2 9 . 5 0 f . 1 9 2 2 . 1 6 f. 2 8 0 8 . r -f . 3 1 2 7 . — f . 2 1 6 3 . — f . 3 8 9 8 . — . f . 1 0 6 6 . — • Gemiddelde b o d r i j f « -g r o o t t e 0 , 2 0 1.42 3 , 3 6 4 , 5 8 4 , 9 2 • . . 6 , 7 4 . : -7.80 ' 6 . 1 5 1 0 , 6 5 3 , 3 6 G e m . b r u t o -o p b r e n g s t p e r h a . f . 1 8 1 3 . — f. 5 4 8 . — f. 5 6 1 . — f. 5 3 7 . — f. 3 9 3 . — f. 4 1 7 . -f. 4 0 1 . — f. 3 5 2 . -f. 3 5 5 f. 3 1 7 . —

1) Het e e r s t e c i j f e r d o z e r kolom g o o f t h o t a a n t a l g e z i n s l e d e n v a n 13 j a a r en oudor ( i n c l . hoofd v a n h e t g e z i n , e c h t g o n o o t o on inwonend p e r s o n e o l ) . Het tweodo c i j -f e r s h o t a a n t a l g e z i n s l e d e n j o n g e r dan 13 j a e r ) .

Hot t y p e "f r u i t k w o o k o r - t u i n d o r " b l i j k t oen z o c r l a g e b r u t o - o p b r o n g s t p e r b o d r i j f t e hobbon, a l s g e v o l g van de auor g o r i n g o b e d r i j f s g r o o t t o . De g e d o t a i l l o o r d o c i j f e r s v o o r d i t t y p o p o r b o d r i j f z i j n do v o l g e n d e s L c o f t i j d s B o d r i j f s g r o o t t o i n a r e s G e z i n s s a m e n s t e l l i n g s 1 4« 40 6-0 2 47 22 4 - 0

v

'—

- 3 64 5 2 - 0 4 69 16 2 - 0 5 , . 73 29 1-0

6

73 • 10 2 - 0 Gemid-d e l Gemid-d . 62 . 20 2 , 6 - 0 / i l l e b e d r i j v e n z i j n , t o k l o i n om o on v o l d o e n d e b e s t a r n op t o l e v e r e n , I n do b o -d r i j v e n 1 on 2 l e v e r e n -do k i n -d e r e n boven 13 j a a r , -do noo-digo a a n v u l l i n g van h o t

iakomon. I n de r e s t w o r d t d a t inkomen v e r k r e g e n u i t bronnen n i e t u i t "beroep of b e d r i j f . Ook d i t t y p e i s dus g e h e e l r u d i m e n t a i r .

Het t y p e : Tuinder •»/tkk^ybouwer. - • 1 1 Rapport No. 58 ..' L e e f t i j d : B e d r i j f s g r o o t t a i n p.re Gezinssamenstelling 1 63 141

.

:i-b

2 TO 190 1-0 3 75 .. 95 2-0 Gemiddeld 69 1,42 1,3-0

Voor d i t type kühnen dezelfde opmerkingen worden gemaakt a l s voor het ty£>Éj".' "fruitkweoker - tuinder"»

. Do overige typen., bovatten evonóohs nog b e d r i j v e n 'van rudimentair kp.rnktcjfy WiiJ

gaven h i e r de c i j f e r s , die v r i j w e l voor zichzelf spreken. »* Hot type:. Tuinder -, Àkkorbouwefc .-.,-Yftéboüdor.

L e e f t i j d : . BedrijfBgréotte i n a r e : Gezinssamenstelling» • . . , .1 ..

, ?

7 *97 2-2 CV J 42 556 4-2 .: ' 1 55 356 1-0 Gomiddol§. f ' 45 336 . 2 , 3 - 1 , 3 '

De geringe g r o o t t e van bedrijf...1 wordt veroorzaakt doordat i n d i t b e d r i j f geen g r a s l a n d voorkomt. Het vee b e s t a a t s l e c h t s u i t gust; jongvee van 1 2 j a a r , i n t o -t a a l 4 S-tUkS, K;::-. •• • '-•'..

Het t y p e : Tuinder -• ikke^bdùWier, a.itëehouder.; w Pluimveehouder.

.im-' .il,ivàu 1 • J - * - .Gemiddel.d L e e f t i j d : Bedrijfsgrootte in are:' Gezinssamenstelling: 40 .500 2-3 51

495

7-1 69 379 2-0 53 458 3,7-1,3

Het t y p e : Akkerbouwer - Tuinder - Veehouder.

L e e f t i j d : B e d r i j f s g r o o t t e i n a r e : Gezinseamonstelling: 1 . 34 859 2-0 2 41 337 3-2 • 3 46 597 5-3 4 52 526 -8-1 5 • 61 142 2-0 Garni dxlöld 47 4,92 4 , 0 - 1 , 2

Bo geringe grootte van bodrijf 5 wordt modo veroorzaakt door het' ohtbrekon van grasland voor het rundvee, in totaal 4 stuks, waarvan 1 kalf >1 jaar, 1 stier >1 jaar,

18

-R a p p o r t n o . 58 • Hot t y p o : Voùhoudûr - F r u i t k w c & k e r - 'Tuinder - Akkerbouwer.

I 1 . I 0 1 1 c L e e f t i j d : B e d r i j f s ^ r o o t t o i n aro 8 G e z i n s s a m e n s t e l l i n g ; 26 1004 1-0 34 386 . 2 - 2

3"

-58

736

4-0

• .' •. - r - — 4 1 . Gomiddeld

70

••572

6-0

47

6,74

3,3-0,5

Hot t y p o : ypohoüdor - F i ' u i t k w o e l c o r , - T u i n d s r - Akkerbouwer - P l u l m v s o h o u d o rf

. L e e f t i j d } - •."•'••' B e d r i j f s g r o o t t o i n a r e i |Ui©eè«BttainewsÇëTXÏn(j». —1 1

44

741 z r

;.::..2s2 • -' 2

46

68;9:.:: : •22

-3

35

:.13Ö?

:

'."

- 6-2'•"••

.«I

60

' 561

3-0'.

•"5- •'",

62

607

' 2 - 0 , Gomiddald •53 •.,.,; • 7 , 8 0 •••;""••;

" î,o«ï>?: .

Hei typo» Veehouder - T u i n d e r ~ .akkerbouwer. j ' -, Loclftijdj ; .. B o d r i j f a g r o a t -t o i n a r e : 3üain$,äähiart-* "':'L s i e H i n g : , - 1r 2 Jl6.~

500

2 - 2

-U-517

2 - 0

3

1

4

-iSr 40

426

1-0

-550

2-0

5l 6

43'US'.

1274

316

• 1 . i

4-2 J3-0

7 a..

46

455

2 - 0

46'

154.5 6 - 0 - . - • ...$_

4S

:

799

2*y •10

"54

607

4-it'

11

56

f69

t - 0 12'

63

491.

3-0

13

;63-3.1'4

2-0

"14

, .7 1

854

5*0

1

1

?

72

408

2 - 0 Gemiddeld

51 j .

6,15

• 2 * 7 - 0 , 5

Hot types. Veohoudor - "Tuinder ~

Alckerboüwc'r.... ». .E-luiœve ahoudox. '

L e a f t i j d i B o d r i j f s g r o o t t e . i n v à r o t jC-oainasamGnsto'llings 1,

34

481

:i-o.

.', 2! ' 3,

'46 j -57:

1899 11133

".3-ô-'h'3-o

' i„ ' i . , ' ' ,

4

. 61

608

3-*0-:?!•• *'•

I T

62

1551

" 4 - Ö "

: 63 I .67

1247

.'6-0 "

841

3-0

• , 8

-71;':

750

3-0; :

.Gsmidd»ld

I'V?-51-••;.:•' ••

,:..;.3

6

5. ...

.••,:, 3 , ' 3 - 0 - ; • " ' " * " ™ Loef t i j d » " ' "."" B o d r i j f sfii'ootto i n a r o : . --.

Gezinssamenstelling:

,.;.'~H>:'v-36'" '

:;

314

•-2 - 0 ; : Z 2 , ' : . .

";4'o;:...

'612 """' 2-1 :---"---.V'-" ::7:i";

'23T

r 1-0 •'.:.:_^,

-";

:

"W

' '7166

1-0

-'••Gomlddo ldv ; "'• 4 . . . -^ • .; 5 6 - . . , . • _ . : : : / : . . , . , : , . .

3,36

1,5-0,5 \

Het b l i j k t , d a t „ h e t t y p e "Veehouder - Akkerbouwer'1 u i t don: t o o n v a l / t , . aaowal-wat---l e o f t i j d o n a aaowal-wat---l s b u d r i j f s g r o o t t ç n b e t r e f t . . I n . a aaowal-wat---l aaowal-wat---l o . a n d e r e ^ypÄh''vaaaowal-wat---l^7op:-:^-is-ooike.i>",'dat"i'äG b r u t o o p b r e n g s t e h pei.3bo.dri.jf ö i é t moordim s e n "so or. e e n v o u d i g g r e n ^ b o s t a a n ' . a u l l ô « ^ ' ^ mogelijk m'àkGn., ••''•'",•• / T ; ' ' . ' ' . " , " •" .•...: _.~...:.~

Naarmate h o t h o o f d v a n h o t go g i n o u d e r ..woMt','^i;o'if:v«lj*'i!n"'iioTt'. (ilgpir.Qon do b a -d r i j f s g r o o t t o v e r m i n -d e r e n . . Daar .waar z u l k s "niet- Het g o v a l . i . sr- w o r d t . d i t v^róórzaaK^" ' ~" d o o r medoworkpndo z o o n s . D i t - b i l j k t tijLt. do o ï j f e r s - d e r . g e z i n s l e d e n v a n 13 j a a r:o r i, ; ouder...Voorbeelden h i e r v a n b i e d e n de bedrijven i n ' ' d e v o l g e n d e t y p e n : üid BÉ Nepbedrijf f l ë e f t y d j B e d r . g r . ! g e z i n i V f f e h o u d e r - F r u i t t . T u i n d e r , A k k e r b o u w e r ' V e e h o u d e r - T u i n d e r , A k k e r b o u w e r ! _ ' • . ; ' In-naam i s h i e r h e t g e z i n s h o o f d n een d e r zoons d i t r e e d s g e w o r d e n .

7

\ 6 - 0 :

slechts hoofd van hei bedryf, in feite is

4 24 70 71 572' 854

- 13

•HOOFDSTUK--"II; DBTERNIBliDÉV AGRARISCHE BEDRIJVEN.

R a p p o r t n o . 58«

De 80 v e r n i e l d e a g r a r i s c h e b e d r i j v e n z i j n aân de hand d e r gege-fena u i t de Z o m ë r i n v e n t a r i s a t i e 1946 v a n h e t C . B . S . op d e z e l f d e w i j z e , i n g r o e p e n en t y p e n v e r -d e e l -d * a l s -d i t i s g e s c h i e -d met -de g r o n -d g e b r u i k e r s - i n 1939. .; ,.,-,- •-•"'"Sa-dol, • 1946. Verwoeste GROEP FRUITKYÏEEKÉRS. -i , F r - B l . b . k w . , T d r . , A k b . , Veen GROEP TUINDERS. 1» T d r ^ - F r « I k k . V e e h . H a n d e l . , . . . , . . , . * . . . ...,,> *»• • •*• CLP*"4>KJV • " •' m\* • .• •• • • • •' •-•.#••«.• • • • • • • • ' • • « . • ; • - « • • • • . « ' . » • * • ;«; < • »>;«, 3 •« 1 CL3/"»AKK* VQQÜ» , # • « • • • • « • • • • • • > • « • • • • • « « « « « « • • « • • • •; 4 . : Tdr-Afck.Veeh.Pi. v . h - . D i v . • • . . * , . . . • •;••. « . . . • * • •*.••••-5 . T d r - A k k . V e e h . H a n d e l • • * • * • « v • • * • • • • • • • • > • • • • • • • • • • 0 « i. CLP-AiCK. • xlQ,nÇL8 X « • • • • • • • . • • • • :« • • • • « • « • « • • * • • « : * » • ••; • • V ( • 1 d.p—V6©n • • • • • • • • • • 0 • • • • • • • * • f • • • • • • « • • • • • « f • • • • • • GROEP /.KKERBOUWEIIS. i « I*KK.^J? r • J. CLP • v 6 ©n. • • • • • • • • • • • • • « • • • • • • • • • • • » • • • • • > • . • • > c. • üKK.—r P « V 6 ÖÜ • • • • • • • • • • • • • • • • * • • • • • • • • • • • • • • • • « « • • • jf • ÜKK^-T P « V © 6x1 • ü&.ncL0X • • • • ' • •• • •' •• • > • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ' • if # - iiKJ£"*l CLP • V ©©il«- • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • < « • • • • • • • • • • • • ' • ^) • JfcrCiÇ—-!• CLP. » v © ©n »xiSJflCLôX • • • • • * • • • • • • • • • • . • • • • • • • • • • • • • • 0 • ÜK-KT*! CLP • V-ÄPJC« L\9 . • • • • • « M < m • M t f 1 • • • • • • • • • • • .•„• » • • 0 • iiJCK>" V © Ô Jl • xiEUÜCL© X • • • • • * • • • * > « • « « * • • • • • • • • • • • • • • • • • • • GROEP VEEHOUDERS. 1 . Veeh-Fr.Tdr..Akk.Handél' c., veen—-rr.««KK • . . . • . • . . , « . • • . . . • • . . . • • • T o t a a l s b o d r i j v e n , i a n t a i A a n t a l "•' 2$ var b e d r i j - b e d r y ^ \ t ö t s ven p e r yen p e r .1946 t y p e groeu 3 •"• 1 . -:";-4;. <- : ' - 5 ri.---•r Y.-:•'•:-2 -. 1 i . - : . . . ; - 1 •••-..., '••••'i ••••'• 1 - 1 29 ; .-• .3"':. • •.. t •

3

1 •:'2 -f • 9 -' 2 -•' 1

-5

:-80

EZ™

' 4 -40 ' 2 1 v 80 r ''" J'S 'S'toZS S 3 S S .•'.'"•5 19 50 26 'WO .es assise:« er 1 h é t lal

1939

9

36

17

38

100 s n i i s s s s I n 1939 t e l d e n w i j i n de a g r a r i s o h o g r o e p e n i n , t o t a a l 45:1 b e d r i j v o nr ^Aangonomen,

d a t i n -t946' h o t z e l f do a a n t a l aanwezig was,: vormen do ?0 v s ' r n i e l d e b o d r i j v e n 5 3 ^ •Vvan d i t t o t a a l . Hoewel'. dus ruitm do h e l f t d o r b e d r i j v e n v e r w o e s t i s » b l i j k o n i do r e l a

-t i e v e a a n -t a l l e n d o r g r o e p e n a a n z i e n l i j k -t e v G r s c M l l o . n , , !

D i t kan twee o o r z a k e n h e b b e n . Do g r o u p a k k e r b o u w e r s i s zwRsrdor g o t r o f f e . n dnn do a n d e r e g r o e p e n , maar b o v e n d i e n kan z i c h Saude, 1939 oen a a n z i e n l i j k o v e r s c h u i v i n g i n do b e d r i j f s t y p o n hebben v o o r g e d a a n . • iv : \

\ Deze tweede m o g e l i j k h e i d w o r d t v e r s t e r k t d o o r h o t f e i t , d?.t h e t a a n t a l b e

-N d r i j v 6 n d a t t o t deze g r o e p 'tin 1939 b e h o o r d e a a n z i e n l i j k g o r i n g e r w a s , dan nu v e r

-n i e l d b l i j k t t e z i j -n r e s p . 2 5 - e -n 40 b e d r i j v e -n . De v e r k l a r i -n g h i e r v a -n - l i g t i -n h e t s t e r k gemengde k a r a k t e r d e r b e d r i j v e n en de v e e l h e i d van bcxJ^b t ^ ^ o n waarop deze b e d r i j v e n worden u i t g e o e f e n d . . • " JL. ••••'.-:' ' <•_•'" ••-' i "'•

-14- Rapport, n o . 58° •

Dit stelt in de gedegenheid, bij deze labiele bedrijfstypen en zoo-sterke invloeden als sinds 1939 op de bedrijven hebben gewerkt, het accent te verleggen naar andere vosmen van grondgebruik in dit geval naar den akkerbouw. Bij de beoordeeling van het type der bedrijven zoóals dit zich nu voordoet, dient men tevens rekening te hpuden met het be-drijf svërleden. .

Er is gepoogd om voor de vprnielde bedrijven het veronderstelde verband na te gaan tussohen leeftijd en gezinssamenstelling eenerzyds en bedrijfsgrootte en type anderzijds.

In verband met de geringe aantallen bedrijven komt hiervoor alleen het type akker-bouwer- tuinder, veehouder in aanmerking. Er werden slechts zwakke aanduidingen

gevon-den, die niet veroorloven, sterke conclusies te trekken. -f

De gemiddelde bedrijf sgroott e bedraagt 6.18 h a .

17 bedrijven zijn kleiners *).83:ha min., : : • ; ' : ;•>•

12 bedryven zijn grpoters 13«5.6 ha max«

; In de grootere^ bedrijven, geldt eenigermate de regelmatigheid? hoe joïigerhet

be-drijf shoofd, hoe lager het j' tuinbouw van den totalen in gebruik zynden g£ond* Dit geldt voor de bedrijven grooter dan 5 ha. Voor dé bedryven kleiner dan 5 ha geldt"de regels hoe kleiner het bedrijf, hoe höoger het % tuinbouw. In de bedrijven van 4 "Éot 5 ha werkt

zoowel het een als h-et ander. Bovenstaande geldt voor de gemiddelde aantallen» t.Wj'

fo tuinbouw en de bedrijven en leeftijd bedrijfsho.o.fden. ' ' .. ; / '

Brqngt men nu de spreiding en de fo tuinbouw en de leeftijden der bedrijfshoöfdeh' ' . in rekening, dan vindt mén een 6-tal bedrijven, die wat betreft het fo tuinbouw êeh'uit-. zonderlijke plaats inneemt en in het. volgende worden uitgezonderd.

In de overblijvende 23 bedryven. blijkt'dan het volgende.s,

1. leeftijdsgroep 25 - 30 afwijkend. . • . . 2. hoé jonger, hoe lagei1 het % tuinbouw. ' ' ' •

3. tot en met de leeftijdsgroep55 .60 jaar toeneming van.het $5 van '2,3$ -6 , 4 $ . /• ; ' ••'•••-- .'.'".'",' :-: -: •:•••'• .- - .' ' „

' 4» in de oudere jaargangen'een soherpe daling'van-het f> tot 1.6$ in groep .

-15" Rapport no« 58. HOOFDSTUK, III. Overweging der, mogelijkheden*

Om de wederopbouw zooveel mógëlyk dienstbaar -fee mäköfl ään de säneering Von dit ge-bied, ie het noodig te onderscheiden in hétgeerl binnen dii kader Mogelijk is en hetgeen voorzieningen vergt welke boven het locale bestek uitgaan« In het volgende zullen de locale mogelijkheden örider het öóg worden gezien, dääfby tevens steunende op ett aanslui'-teftde bij hetgeen ih Voorgaande rapporten noodig werd geöoi'dêeld en voorgesteld« 1)

Samenvattend kunnen de volgende bezwarende omstandigheden die dè welvaart ernstig belemmeren en voor locale voorziening in aanmerking komen» worden genoemd:

1. Het te sterk gemengde karakter van het ifleerendeel der bedrijven ten dèele gebaseepd

op verspreide ligging der verschillende bodeffltypen, anderdeels als gevolg van het

voorkomen van niet-agrarische nevenberoepen.

2. De verspreide ligging der perceeleh behoof ende bij een bedrijf alë geVölgVan oorzaken van algemeenen aard en hèt gemengde karakter der bedï?yVen steunende Op dö verschilf»': lende bodemtypen«

3. De veelal te kleine gebouwen zijii niet functioneel tomlddoo van de landerijen gelegen« 4* De verschillende bodemtypen wórden niet steeds gebruikt Vóöï? den daarVöoj? hét meest

'•• in aanmerking kómenden vorm.van

grondgebruik.-5» Het lage peil dèr land- en tuinbouwkundige ontwikkeling der bedrijfshdofdëh* • Om deze bezwarende omstandigheden uit den wég té ruimen wordt hierottdëï een VoóJS"

stel gedaan, dat uit eén aantal alternatieven bestaat« Zij zijn gerangschikt naär téehè-mende mate van ingrijpen en wijziging van den bestaanden toestand«

I. Ruilverkaveling met behoud van het bedrijf stype s ä. zonder verplaatsing der bedrijfsgebouwen. b« met Verplaatsing der gebouwen«

II. Ruilverkaveling met Verplaatsing der gebouwen en ontmënging Van de bedrijven in dé richting van specialisatie, waarbij de volgende groepen en typen van bedryvórt oiit« staan?

A.a «Tuinbouwbedrijven van de typens

groenteteelt in den vollen grond en onder glas, fruitteelt,

b.Gemengde bedrijven van de typens . . . ' •

1. akkertiouw^tuiriboüw,veehouderij, eVënt.pluimveehouderij, 2. akkerbouw-Veehouderij-j

3* veehoüderij-akkerbóuw«

B.a.Tuinbouw bedrijven van de typen als onder A.a. b.Gemengde bedrijven van de typens

1. akkerbouw-Veehóüdérij, event.pluimveehouderij« 2« veehouderij^akkërboUw« " . . " . ' " •

Ad« X*. Ruilverkaveling mét, behoud van het bédrj,lf stype «

a. Dit is de eenvoudigste oplossing, die ëöhter slechte een der bovengenoemde bezwaren en dan nog maar ten deele opheft n«l. de Verspreide ligging dér përöêelén als gevolg van oorzaken van algemeenen aard. De Verspreide ligging dei' peFöeëlen als gevolg van het gemengde karakter der bedrijven en de Versöhillërtde bodemtypen blijft bestaan» b. Al dan niet verplaatsing der bedrijfsgebouwen béteekent al dan niet Verkorting Van den

gemiddelden afstand tussöhén het bedryfsgeböüw èïi de Verspreid liggende pëïöeelea«

Tegenover dit voordeel staat het nadeel dat eert aantal nog bruikbare fundeeringen ërt kelders (ook gierkelders ) , bij een verplaatsing der gebouwen niet méér kunnen wójfdön benut. Men kan zich op het standpunt stellen dat hierdoor dë bouwkosten van de të verplaatsen gebouwen niet onaanzienlijk worden verhoogd«

1) Rapport betreffende de uitkomsten Vart een welvaaftsonderzoek in de Bomöiélëïwaard« big. 119, e«v*

-16- Rapport no. 58

Ad. II. Ruilverkaveling met verplaatsing en ontmenging.

Aan een vergaande entmenging-staan verschillende bezwaren in den weg. 1. De afwezigheid van de neiging tot specialisatie.

2. Het läge peil der land- en tuinbouwkundige ontwikkeling der bedrijf sho of den.

3. De onmogelijkheid om in het rivier kleigebied met zijn dooreengestrengelde bodemtypen een enkelvoudig veehoudersbedrijf te voeren.

In verband hiermede zal men niet meer dan een gedeeltelijke" en geleidelijke ont-menging kunnen nastreven. Zoowel II A als II B gaan dan ook niet verder dan een gedeelr-telijke ontmenging, waarbij II B een stap verder gaat dan II A.

De eerste stap jn deze richting is I b, ruilverkaveling'met wederopbouw der ver-woeste bedrijven pp de plaats waar deze in verband met hun toekomstige gewënscht geaoh- : to structuur, functioneel juist liggen. Deze, stap opent de mogelijkheid'om. tot ontmenging, dus tot specialisatie te ikomen. De specialisatie op' liaar'.beurt: vergroot aanzienlijk het nuttig effept der. ruilvei^jtfjè!l.ing, door bepë-rkirig vân-het aantal .ïód.emtypen per bedrijf s— type. . -. .-::j:- I ••:•• - " ' -; ':., ;,;,; : " '; \ •:,'/.'•••';• .'

De tweede stap Ia II A, v/aaïbij gedacht :is•aan de -mögelijkbléid- om-'tot ëen groep tuinbouwbedrijven te komen';mets . ' ,t ,.•.••:••. ..' '\s •;?;''"' .'' ' ,

groenteteelt-in.: den'Völlen-grond en onder glas. én fruitteelt. .

Deze .bedrijven, .zouden aaneengesloten in hét dorp op den overslag en de oude cultuur-» gronden moeten liggen.' .De ontmenging dezer, bedrijven zal) bevorderd kunnen worden door verstrekking- vanèenige opp'erylakte /ieeltvergunning. Volgens den Rijkstulnbouwconsulent

Ir.'J.D.Gerritsen'zouden 5 à "10 ha, al was het maar in den vorm van vaste aardbeiteelt-vergunnirig, reeds voldoende,..zijn. Bovendien zouden enkele voorzieningen moeten worden : getroffen, orn'•de. waterhuishouding van.dit tuinbouwgebied 'op het vereischte peil te bren-ggen". ' '••' >>,-.'V-1*'•V^!";":: ;•'•••''"''•-•

De. groep .''akkerbouwers,"• vb«êhoudfeaanvankelijk haar oude type,in het geval II B is"

ook.-aaW deze groep de ^vfihbouw orit'tro^en. Deze bedrijven zouden-naar den rand van het dorp-tnoét:en worden verplaatst. /.'.. .*

De groep "veehouders" zou op den rand van de stroofcgronderi hun nieuwe bedrijfsge-bouwen moeten stichten. Deze bedrijven zouden een grootte moeten krijgen, die in staat stelt van het begin af zonder tuinbouw een voldoend bestaan op té leveren.

Om dit resultaat te-bereiken is in het .al-gemeen het volgende noodig; :

a. de onontbeerlijke medewerking der bevolking.*

b. Een ruilverkaveling, met het oog óp ontmenging als hierboven aangegeven.

c. Wederopbouw der verwoeste bedrijven op" de plaats waar déze in verband met, hun'toe-komstige gewenscht geachte structuur, functioneel juist liggen. '" d. Intensieve land- en tuinbouwkundige voorlichting. ,,...-• ... ...

Hieraan kan nog, meer in het bijzorider, Het volgende, worden toegevoegd. ,.

De medewerking der bevolking hangt,groetendèels af van de schaderegeling. Zij '" streeft er terecht naar, de omvang van de;financieele verplichtingen, hieruit

voort-vloeiende, zoo laag mogelijk te houden. !' ''''""'!'/

Vandaar o.m. dat aangedrongen wordt om de fundamenten e.d. zooveel mogelijk.te be-nutten. , •:•••• ;> •'" •'••••""•• "•' '"'''•'.

Anderzijds dient de Overheid té streven naar zoo hoog mogelijke rentabiliteit harer geldelijke bijdragen in den wederopbouw, d.w.z. naar. een zoo groot mogelijk effect harer saneerings-maatregelen. "• •'

Dit dringt te meer gezienJ'de' grootebedragen, die met dit project zijn gemoeid. Kaar verluidt zouden de kosten van'de ruilverkaveling groot + 2 0 0 0 ha vobr-Hedel en Ammer— zoden op + f.3.000.000.- en die van den wederopbouw der~verwoeste boerderijen op +

f.4.5OO.OÜO.- zijn te ramen.-'. '••'•• ' ,„. -.•;•,---••

•^e verdeeling der kosten van wederopbouw en saneering over betrokkenen eenerzyds en Overheid anderzijds, vindt hierin haar grondslag.

-17- Rapport no. 58.

Naast de moeilijkheden, die de schaderegeling oplevert, is er nog een organisato-rische moeilijkheid.

Om de verplaatsing van bedrijven te kunnen doorvoeren, is een wettelijke basis noodig Deze kan worden gevonden in;

1. Goedgekeurd uitbreidingsplan. 2. Aangenomen ruilverkaveling.

3» Bevoegdheden van den Rijksdienst voor Landbouwherstel, die plaats, aard en grootte dor bedrijfsgebouwen bepaalt.

Op grond van de Ruilverkavelingswet art. 10, lid 3, worden in het blok niet opge-nomen? "Onroerende goederen, welke gelegen zijn binnen de bebouwde kommen". Deze bepaling blokkeert de verplaatsing op basis van deze wet.

De basis kan evenwel gemakkelijk worden gevonden indien Landbouwherstel de plaats, van den wederopbouw bepaalt, eventueel in den vorm van een göodgajceurd uitbreidingsplan«

Dit laatste schijnt niet absoluut noodzakelijk, gezien bat feit dat ^andbouwhejstel de ,'

subsidie afhankelijk kan stellen van zijn aanwijzingen terzake.

Hieruit volgt"dat in eerste instantie noodig is, dat Landbouwherstel ôen u i t -spraak doet omtrent dit onderdeel der voorwaarden waarop subsidie wordt verleend.

•s-Gravenhage, 20 Deoember f946. LA1TOB0UW-ÉC0N0MISCH INSTITUUT. Afd. Agrarische Plannen.

-18- Rapport No, 58.

N0?IEH HEBEL 1939.

Bruto-geldopbrengsten per ha. Wintertarwe, witte wintertarwe, roode Zomertarwe, witte Zomertarwe, roode Winterrogge V/intergerst Zomergerst

Haver, witte en gele Groene erwten Lange "bruine boonen Ponde bruine boonen Witte boonen

Koolzaad (geen zaad van kool) Vlas, witfclofii

Consumptieaardappelen op kleigrond Suikerbieten-(geen voederbieten) Mangolwortels, voederbieten

Aardbeien in den vollen grond Asperges

Andere warmoezerijgewassen in den vollen grond

Vroege aardappelen, met of zonder nacultuur Grasland Varkens f. 308.-» 286.-" " 264.-••' 308.-" " 300.-" 400.-" •' » 360.-" 440.-" 375.. " 280.-» 420.-" 480.-" 405.-" 2500.-" 1-700-.-" 1500.-«• 1600." 2 8 0 . -: Lammeren j Pokooien Pokrammen Andere schapen f. 1 6 . - p.st. " 3 0 » - " " 3 0 . - » " 2 5 ^ - " Hennen Kuikens Klein fruits Frambozen Zwarte bessen Roode bessen Kruisbessen Pit- en steenvruchten! Appelen Peren Pruimen Kersen Anderen Druiven Warmoezerijgewassen onder platglas 7.50 2.50 open veld f.2010,-» 5000.-" » 1800.-als ondert. f.3500.-" 1200.-" 1270.-f. 0.70 per kg » 80.- per st. f. 1900.-" 2000,-" 3500.-" 2100.-» 48OO,.-» 10000.-" I75OO.-Warmoezerijgewassen in kassen, serres en warenhuizen "