Heimwee of vooruitzien?

UJ

z

z

LL

Heimwee naar het klassieke, burgerlijke gezin mag gerelativeerd

worden. Maar de keuzen van de nieuwe generatie - gekenmerkt

door ambities en paradoxen -

dienen uitgangspunt te zijn voor

ons beleid. De studies en discussies binnen bet CDA gaan over

nieuwe wegen waardoor die keuzen tot hun recht kunnen komen.

Op de agenda van christen-democratisch gezinsbeleid dienen

zo-wel directe als indirecte maatregelen een plaats te krijgen.

D

e integriteit van de <,ar.m:n-lcving, dati., de be\angnjk-<;te zorg van hct rapport 'Nicuwc wegen, vastc waarden' van het Stratcgi-;ch Beraad. De <,amenleving bij elkaar

houdcn. contlicten en

te-gcnstcllingen overwinncn,

waarden ovcrdragt'n.

En naa<,t media, scholcn, kerken <>peelt het gczin daarin een centrale rol. Dat i<> ook het kader. waar-in het thema vanuit hct C:DA aar1 de orde i.,

ge-aan hct rapport 'I + I

=

<,anwn', denk Jan de promincntc plaat<> in het nicuwe

Program van Uitgangspuntl'n n1aar het mol't wei wijlcn prolc<,<,or Van der Crinten worden nagezcgd, dat het

op-mcrkelqk wa'>. dat lwt woord in hct

verkiezing<>-progrL11111lEl van 1994- nict

voorkwam.

Waarom dan nu die actu-alitcit en die nadrukc AI die men-.en die aan het ge-'>prck met het Weten-schappelqk lmtrtuut en het C:DA meedocn over steld en sindsdien ntet de ontwikkeling van ecn mecr uit het nieuw<, i<> ver- hedcndaags gczimhelcid dwcnen. 1\'lr.

JJA.i\1.

Pcm Cw11i{l hl'bhcn rccht op verduidc-Hct zou niet in overeenstemming met

de traditie van hct Wetemchappelijk lnstituut voor het CDA zijn om aan nieuwlichterij te docn ot te zoeken naar eetl politicke ilollt"rillr, die het CDA meer hekendheid kan geven. Het gezin hcelt in de algelopl'n jaren veclvuldig en intensiel aandacht gckregen Denk

li1king van de motievcn.

Het ouderlijk tekort?

Het CDA krijgt nogal eens tegenge-worpen, dat hct dit thcma aan de orde stclt uit ovcrhezorgdheid en heimwcc. f"aar aanleiding van de <;tcllingcn van prolc">or Hcrrnanm, dat er l'igenlijk

nict<; mi5 i5 met de opvoeding-;aandacht in Nederland. kwam cr vanuit <;ommige media een 5arca<;ti5che aanval op onze

agcnclcnng van hct gczin. En son1nli-gcn in onzc kringen rcagcrcn daarop

met een zekcre krampachtigheid om dan maar over 'hct modcrne gezin' tc <;preken. De airco aan, want cr moest een' ict5 van 5pruitJC5lucht blijven han-gcn~

Ovcrigen<; zou cr niet zoveel mi<; zi1n, al, indcrdaad het C:DA vooral bczorgd wa<; over de vraag, ot in de hedendaag-5C cultuur voldoendc aandacht be<;taat

voor de tocru'-.ting van de volgcnde

gc-nct·atte, voor de lli;lwl5e notie van

ge-,Jacht tot ge<;lacht, voor hct

doorbreken van hct circulaire denken van de nu lcvendcn en het herstcl van het illlcaitT be,el itl de ge,chicdeni5 We zouden om in goed gezel'>chap lw-vindetl van zovele onderzockers, dte

wcl hct vcrval van hct gczin at~nn1cTken

al5 ecn zwatT hypotheek op de toe-kom<;t van onzc <;amenlcving en al5 een van de centrale oorzaken van de

de<;in-tegratie en onveilighetd De luiml!lliou<ll

Hmtid Tnl'llllr van I (I Jllni Jong5tlcden

Wii5t op l't'n enqucte aan de

AnH.?nkJJ!l<..,C \vc-,rku~.,t, \vaarin 92(1{) van

de onclcrvraagdcn \lmu)IIJCit

j11111tfy

lies

<111.! [<~ntrly Pllittcl' ak de belangrijbte

op-gJvc von onzc dJgcn aanwiht. Fen

dc-zer dagen zei ptT'>ident Clinton· "Solllli

fllohlclli

llttttthrr one;,

cfli·fdmr

<Jrorl'llli)tt/J tt'ii-/Jottl <1

]111/Jrr "

Ln we kennen de

henade-ring van Etzioni in ziJil T/Jc l'meuliruj

/)r/llrl over de duivel<;e drie,lag van

de5-Jntcgrattc <..,Jn1cnlcving-vl'rvcd \VCJarden

en normen-verval tamilielcven. 1 _{Fn al5}

The

f,ononri<l tn de algelopen zomer een

<;peciaal katem wiJclr aan het vcrval van het geztn en de cloem oproept van dat nog maar een op de lien kinderen in de

Amcrikaan5e binnen5teden '<; avond'

thui5 i' ol ziJil vader aantrdt, dan zou

een houding van 'waar hebben jullie het oved wei een., erg mi5plaatst kunnen zijn

Het i., vol5trekt lcgitiem om de aan-dacht, die in Noord-Amerika ont<;taan is voor het verval van het gezin, ook hicr serieus te nemen, en dat gebeurt in onze achterhan ook nadrukkelijk Daar lcelt die zorg biJ velcn over de afwezige ouder, de 5lcutelkinderen, de rol van de telcvi<;ie al., vervangende opvoedcr, en vooral over het wegvallcn van de con-tacten tussen de gencratie5.

Dat hoclt niet per .,e hetzelfde te zijn, a!, een heimwee naar het her<;tel van hct hurgerlijke, het kla-,sieke geztn met zijn dito rolverdeling tvlaar, wie de di5-cussie5 goed bcluistert, bespeurt dik-wijl5 dat heimwee wei lk hcb mezell noott zo thui5 gevoelcl bij die pleiclooi-en voor hehoud pleiclooi-en hers tel

Wte de vcrschillcnde typologieen gezin en lamilie in de laatste eeuwen op zich laat inwcrken, weet, dat bctrokkenheid op de volgende en vorige gencratie ook volledig tot zi1n recht bn komcn in an-dere gczi n~vorn1cn.

Wic nog hekencl is met hct prc-hurgcr-liJke, agrari.,che gczinspatroon, zal dat crkennen: de economi,chc functie, de andere helcvtng van de emotionelc tunctic, het werkcn van heide partner.,, het overlaten van de opvoecling<;taken

uan pcr<..,onccl ot dc vorigc, niet n1ccr

wcrkemk, gcneratie, <,oms ook het ma-triarchaal: het was het dominante pa-troon in [uropa tot ongeveer het midden van de vorige eeuw, en het was

ik mag het zeggcn niet 5lccht,

al-than<; niet voor de ei.,en van die dagen.

Het hcimweemoticl naar een type

ge-zin n1Jg gerclativccrd worden. ~~1aar wei moet aan de orde gc<;teld worden op welke wijzc die betrokkenheid up

)> r

z

N

z

v

,....,,

z

N

z

u...

vorigc en volgcndc gcncratics kan

\Vor-den veiliggesteld, en ook die zo <;terk opgekon1en vraag naar ondcrlingc gc-horgenheJd. Dat zijn de vragen naar de nieuwe, hedendaagse functies van hu-welijk en gczin, en - voor een politieke parti) - de tot bescheidenheid manendc vraag, wat een overheid kan doen aan icts, dat zo nauw met per<,oonlijke overtuigingen en culturele ontwikkclin-gcn vcrbonden is.

d\vingend orkggcnd ccnzijdig

gcdrag<,-patroon en een dominant aanbod van een bepaald <,oort levensvisie

- In de status van memcn z1en we de accentuering van de zcllredzaamheid en de zellverwcrkelijking, maar tcrzelf-dcr tijd zien we een enorme toename van de emotionek en tysieke afhankc-liJkheJd, door het later volwa<,sen wor-den en door de dubbek vergri]zing.

In de levemorganisatie

De paradoxen

Een veel vruchthaarder he-nadering dan aileen zorg of he1mwce i'> het om

We kunnen geen

blauwdruk

zicn we ccn ongcdachtc toename van de vrije ti1d en van zccr vrocgc uittrc-dingen Terzeltdcr ti)d zien we biJ vclcn ecn zware toe-ncming van de werkhela<,-ting jui<;t in de pcrioden tu"en 25 en -1-5 jaM, 'al'> je het moet maken'

uittekenen van een

navolging

beleid dat van

weer in van

'Nieuwe wegen,

bovenaf

waardcn' - de kansen en de hcdrcigingcn van de nicu-we <,ituatie of hetcr gezegd de paradoxcn die op om afkomen, vollcdig op ons te Iaten inwcrken. lk noem

gedragsverandering

direct kan

- In de technologic zien we een <,uccewolle

con-bewerkstelligen.

centratie op ontwikkelin-gcn, die arbeid hesparen en ovcrbod1g maken. Terzeltder tiJd zien we het onbetaalbaar worden van er enkclc, die misschien in dit vcrband

relevant ziJn,

In de economie zien we voor nieuwe men'>en, die de arbeid,markt betreden of een onderneming willen starten, fan-ta'>tische mogeli]khedcn, twceverdic-ners beginnen met grote inkomen<,- en he<,teding'>mogelijkheden, maar terzcll-der tijd zien we ccn giganti')chc onzc-kerheid over de inkomenvJntwik-kelingen op Iangen~ termijn, een plotse-ling verval van de per<,pectJeven op een langprige haan, zekcr op ecn baan voor het Ieven, en de noodzaak van extra in-'>panningen om 'binnen' te komen in het arheidshcstel e11 vooral binnen te blijven

- In de cultuur zien we het onhtaan van een brede piLu·ilormitcit in waardenop-vattingen e11 een cxplosie van de oricn-tatJe- en informatiemogelijkheden en terzelldcr tijd zien we een zich hiJna

de zorg- en dien<,tvcrlcning<,taken. - In de maahchappiJ zien we een duide-li]ke onder'>treping van de noodzaak van gehorgenheid in kkincre verban-den, zoal' het huwelijk - 'er wordt weer veel getrouwd' Terzelfder tijd zien we de heschcrmemk knngen rondom ge-zin en familie in de vorm van verban-dcn en verenigingen sterk afbrokkekn. De lij'>t van deze paradoxen is uit te brei den.

t\

\aar zij vormen de realiteiten, zoals die op ee11 nieuwe gcneratic afko-men. De vraag, die aan de politick en samenkving wordt ge'>teld, hoe de keu-zc voor en de inrichting van gczin en familie zich verhoudt tot deze werke-li]khcid, zoal'> er ooit een directe relatie

\va-, tu:-,sen gezin en tocgang tot

vocd-sel, tussen lamilie en cconomisch ovcr-lcven.

De keuzen van een nieuwe

genera tie

llij de qudie nJJr gezin en tJmilic

die-ncn we ccr;.,t ccn tlnttlysc tc n1akcn van

het vcrwJchting<,pi!troon, dJt een nieu-we generJtie hecft, die 'ondanb alle-,' zo overcluideliJk voor ecn cxclu-,ieve en ecn vJqe rciJtie kie<;t

- Het i-, de keuze voor zeltvcrwcrkelij-kmg, 111JJr zonclcr de ontkenning vJn ruimte voor de zorghehoeftc VJn de pJrtner, u1 Jndercn, die in reiJtJe met dat vcrhJnd qJJn, kindercn, eigen nu-der<-.

Het i<; de inzet op Jutonomie en ge-lijkheid, lllJJr met tcrzelfdcr tijd cen ciJJm op de relatic VJil heveqiging, emotionecl her<;tcl, genezing

- Het i-, de vcrwJchting vJn

cxclu-,ivi-tcit en trouw, n1aar nict op ha.:.,i-, van

cen cxtcrnc normqelling, mJJr vJn een telkem opnieuw te heve<;tigcn keuze

Het i-, de hoop op geborgenheid, de ',ouJOIJ', het zich thu" voclen, mJJr wei in een glohali-,erende wereld, WJJrnJJr men uren per cbg de clcctroni<;che ven-<;ter-, openzet

- Het i-, het <,treven nJJr welvJJrt, maar in evcnwicht met tijd voor clbJr en

voor ccn dagindcling en agenda, die

nict door het werk, de hetJJidc haan, vollcdig gedictccrd worllt

Het i<; het piJn d1kwijls om kindcrcn te kri1gen zondcr dJt de keuze daJrvoor cc11 onomkecrhJJT verandcnng bctc-kent ten aJnzien vJn Jndere lunctie'> vJn cJrricrc ot tijdshe-,teding

- Het i-, de in<;pJnning om die kmdcren toe tc ru-,ten opvocdkundig en moreel, om ze op hun heurt weer in <;tJJt te <;tellcn tot zcltverwcrkelijking en wel-VJJrt, zonder lbt de oudcrs hen willcn Jt-,luitcn vJn de Jmkrc hronnen VJn

oril;ntat1c-.. en wJardcn

( )ok hicr gJJt hct weer om pJrJdoxen Het zip1 111 wczc11 de vertJIJilgen in het

per<;oonlijk Ieven en in de pcrsoonlijke kcuzen van de ohJcctievc pJradoxcn zoJI<; die eerder bcschreven werden,

AI-; ze kloppen hier ziJn het -,lcchl'>

vooronder<;tellingen en intuitie<; - dan diencn die keuzcn van een nieuwe ge-nerJtie op de ecrste piJJh uitgJngspunt tc zip1 voor on<; helcid.

Niet Jng<,t, nict heznrgdheid, niet hcimwee, mJJr de amhitie-, binnen de-ze parJdoxen.

NJtuurlijk is de christen-democratic daarbij niet neutrJa! en volgt zij niet -;impelweg de keuzcn. \'Vij blijven om kenmcrk trouw, dat wij gehondcn zijn en willcn zijn aan extcrnc hronnen vJn waarden en moraal.

Daarom i'> altijd doorsbgg"vend de

vraag naar de hun1anitcit van dezc kcu-zeni cr i;., de vraag naar de

verenighaar-heid vJn zekere amhitics; cr i'> vnoral de JJmlacht voor wJt hiJzondcrc zorg hehoclc daar wJar gezinnen talen, WJJr

gezinncn verzwakt zijn, waar zi_i

uitgc-slotcn worden.

ln waar wij zo dikwqls tegcn die ver-<;chijnsclcn aanlopen, kcnnen wij in de chri<;ten-dcmocratic ook onzc eigen pa-rJdox: uitgangspunt in het helcid dient te zijn de kennelijke wil van zovelcn

on1 ccn nicu\vc relevantic te gcvcn aan

hct gezin zonder de ontkenning van de hcdendaagsc realitciten en aan de ande-re kant de noodzaak van hijzondeande-re zorg voor het zwakke en het gekwetstc. DJt is onze cerste studie- en discu<,<;ic-opdracht: hoc kunncn we bcvordcren, dat de amhitie<; wJJrgemaakt kunnen worden, en dat, daJr waJr die ambitic-;

gelaald hehbcn en zo is het nu

een-maal zo d1kwijl' -, opvang en herstel mogeli1k i'>

Een sterke samenleving

Vanuit die uitgang~puntcn n1octen we

m m

z

N

z

m r m

w

z

N

z

LL

nu de agenda van ccn chri'>ten-demo-crati'>ch gczin'>beleid lormulcrcn. Dan i'> cr allereer'>t de vraag, wclke maatregclcn cr direct van ovcrhcid'iwc-gc nodig zijn voor die '>ituatie'i, waarin de ambities door handicap'> ot nict gc-haald worden of kunnen worden. het eenoudergczin; verbanden, waarvan de kmtwinner('>) wcrklom i'i lzijnl, tami-lics. die de traditie van ongc'>choold zijn niet kunncn doorhrckcn. of die de aansluiting hi) onzc cultuur mis.,en, gc-zinnen, waarin deviatie'> voorkomcn Daarnaa<;t ;., er de vraag met we ike di-recte overhcidsmaatrcgelen de amhities en paradoxen bcantwoord worden. zondag'>rll'>l, studichcurzcn, kmderbiJ-'ilag, weltelijkc maatrcgclcn voor in- en uittreding bij betaalde arheid, fi'icalc

voorzicningen, etc.

Tot .,Jot en vooral gaat hct dan om de indircctc maatregelen. l)aar waar de ovcrhcid de voorwaardcn en de kader'> .,chept waarhinncn een 'iki-ke samenlc-ving zich kan ontwikkelen.

Hoc kri)gt het begrip participatic in

onze -,anlcnlcving nicuwc inhoud en

wordt hct nieuwe realitci\7 Hoc krijgt het begrip maat'ichappclijke veilighcid inhoud (dcnk aa11 gezamenli1kc aLliC'i van ouder'i en 'icholen). Vooral hoc vcr-'itcrken we de in'ititutic'i, die zowel aan

de ~an1cnlcving al'i aan het gezin in

on-dcrlingc WI'i'>clwcrking de band en de

nodige stcun gcvcn: de naar eigen

ovcr-tuiging hcrkenbare school, de media. die iets andcr'> dan hct dominante cul-tuurpatroon vcrhecrlijken, de door de

"'an1enlcving gcdragcn thui~zorg; de hcnvaardcring van vrijwilligcr<.,\vcrk.

De ba'>i'inotJc, dat een <;lerkc

'iamcnlc-ving c;tcrkc gczinncn n1aakt en onlgc-kccrd, kan om ook behoedcn voor ccn val'itrik. namelijk tc dcnken dat we een blauwdruk kunnen uittekencn van cen

bclcid, dat van hovenaf gedragwcran-dcringcn direct kan bewcrk'itclligen Zo dikwijl'> hcbben we de laat'itc kwart eeuw mccgcmaakt. dar bepaalde voor-zicnmgen. die vour cen wclgcdefiniecr-dc '>ituatie waren bcdoeld, gedrag'>-verandcringcn opriepen waardoor die voorzicningcn zeit uit de rail'> licpcn en

onvoor'ipelde maatschappeliike

ettec-ten haddcn. Dcnk aan de wcrking van de Algcmcne Bijstand'iwet of de Wet op de Arbcid'iongc<;chiktheidwerzekc-ring 1WAOJ llij het gczin gaat hct om ccn cultuur. om een pcrsnonliJke

ovcr-tutging, on1 gcdrag'-.ratroncn. f)e

ovcr-hcid hcdt een rol, maar zc dicnt hc'>cheiden tc zi1n

lk'ichciden, wal haar rol hetrdt, ambi-tieus wal het ondcrwcrp aangaat.

De

'>ludic'> en d!'>CLI'>'>IC'> hinncn hct

CI)A

gaan over nicuwe wcgcn,

waar-door de kcuzcn van ccn nicuwc genera-tic tot hun rccht kunnen komen, zc

gaan over het bouwcn van vrijplaahcn waardoor gczinncn kan<.;cn krijgen up

opvang, her<;tcl, ommckcer, het gaat om 'ilaghomcn te zcttcn voor Oiltwik-kelingen en automati'>mcn. die de <,a-mcnlcving en hct gczin daarhinncn dc'illltegreren en dchumani'iCITil. Dat '>taat in dczc 'itudic'> en di'>Cll'>'ie'i rond gcz1n en tamilie in de

hcdcndaag-'>C om-,tandighcdcn op

de

agenda, nict

minder dan clat'

1\

lr.

JJ;\

1\ I. Jltlll Crlllll/' is dun leur 1'1111

/Jri

Wrirllsc/Jii/J/Ic/iJk

!11sliluul Poor

f,rl (

I JA

Noot

Arllll<lr ! Lzror1r Tilt f\uu!/rn1/ /Jtlr,d lkmo-,