Tubbergen : sociaal-economische schets van het ruilverkavelingsgebied in Twente

Sociaal-economische s c h e t s van het

r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d i n Twente

il* •• J u l i 1966 ^ - U o \ 1 ^ DEN HAAG <£ VERSLAGEN 3 =*

n

:;

No. 168 2 9 AU6.1966

BIBLIOTHEEK BIHLIuincti\ ,

L I J S T VAN BIJLAGEN WOORD VOORAF INLEIDING HOOFDSTUK I HOOFDSTUK: I I HOOFDSTUK I I I HOOFDSTUK IV SAMENVATTING

ALGEMEEN SOCIAAL-ECONOMISCHE ASPECTEN

§ 1. Bevolking

§ 2. Beroepsbevolking

§ 3- Werkgelegenheid en forensisme

ASPECTEN VAN DE AGRARISCH-ECONOMISCHE STRUCTUUR § 1. Hoofd- en nevenberoepen van de geregistreerden § 2. Bedrij fsgroottestructuur A. O n t w i k k e l i n g i n d e p e r i o d e I 9 I O - I 9 6 5 B . V e r s c h i l l e n i n a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n I 9 6 O - I 9 6 5 C. De " b e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r i n 19&5 § 3 . W i j z i g i n g e n i n h e t a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n § 4 . V e r k a v e l i n g , o n t s l u i t i n g en w a t e r b e h e e r s i n g § 5 . Eigendom en p a c h t § 6. B e d r i j f s g e b o u w e n en n u t s v o o r z i e n i n g e n DE LANDBOUWBEDRIJVEN § 1 . G r o n d g e b r u i k en b e d r i j f s t y p e A. G r o n d g e b r u i k B. B e d r i j f s t y p e § 2 . V e e h o u d e r i j A. Het g r a s l a n d en d e r u n d v e e h o u d e r i j B. Varkens e n k i p p e n § 3 . A r b e i d s b e z e t t i n g § 4« B e d r i j f s u i t k o m s t e n

ENKELE AGRARISCH-SOCIALE ASPECTEN § 1 . De b e d r i j f s h o o f d e n § 2 « B e d r i j f s o p v o l g i n g § 3 . Raming van h e t a a n t a l 0 . - en S . - k a n d i d a t e n 5 7 8 8 10 11 13 13 14 14 15 17 18 20 21 22 23 23 23 24 26 26 27 28 30 31 31 32 34 36

y

_J

1. Bevolking sinds 1910 39 2. Geboorten- en vestigingsoverschotten • • - 40

3« Mannelijke beroepsbevolking 41 4. Mannelijke beroepsbevolking naar bedrijfstak 42

5. Woonforenzen 43 6. ¥oonforenzen naar reistijd, en vervoermiddel 44

7. Werkforenzen 45 8. Geregistreerde telplichtigen 46

9. Geregistreerden naar deelgebied 47 10. Nevenberoepen van de B- en hoofdberoepen van de C-geregistreerden 43

11. Geregistreerden in groep D

12. Speciale bedrijven 50 13. De grondgebruikers - 1 ha en de cultuurgrond (19IO-I965) 51

14. Wijzigingen in het aantal geregistreerden (196O-I965) 52

15* Verdwenen geregistreerden (I96O-I965) 53 l6» Nieuw geregistreerden (I96O-I965) 54 17. Overgedragen bedrijven in de periode I96O-I965 55

18. Omvang van het grondverkeer (1964-I965) 56 19. Verkaveling 1959' ' . 57 20. Verkaveling I962 . 58 21. Eigendom en pacht 59 22. Gepachte grond 60 23. Bedrijfsgebouwen ' ól 24. Veestalling en bedrijfsvoering 62 25. Varkensschuren en kippenhokken 26. Utiliteitsvoorzieningen 64 27. Ontwikkeling van het grondgebruik 65

28. Grondgebruik 66 29. Ontmenging 67 30. Bouwlandgebruik 68 31. Omvang van de varkenshouderij 69

32. Grasland 70 33. Rundveehouderij 71 34. Melkkoeien 72 35. Melkprodukt ie 73 36. Mestvarkens 74 37. Pokzeugen 75 38. Leghennen 76 39. Arbeidskrachten i960 en I965 77

40. Arbeidskrachten I965 78

4 L Werkpaarden 79 42. Bedrijfsuitkomsten 80

43. Leeftijd van de bedrij fshoofden 81 44- Landbouwonderwijs _ 82

45« Raming van het aantal kandidaten voor bedrijfsbeëindiging

WOOED VOORAF

De Cultuurtechnische Dienst verzocht in mei 19^5 het Landbouw-Economisch Instituut een sociaal-economische schets te maken van het ruilverkavelingsgebied "Tubbergen". Deze schets is een uitwerking van en een toelichting op de bestaande statistische documentatie over het betrokken gebied» Van de in deze schets vermelde gegevens maakt de

Cultuurtechnische Dienst gebruik bij de voorbereidingswerkzaamheden voor de ruilverkaveling en de samenstelling van het rapport ex art. 34 van de ruilverkavelingswet.

Het ruilverkavelingsgebied "Tubbergen" is ongeveer 10,000 ha groot en omvat het grootste deel van de gemeente Tubbergen alsmede zeer kleine delen van de gemeenten Vriezenveen en Weerselo.

Dit verslag is opgesteld door de afdeling Streekonderzoek.

DE DIRECTEUR,

: i. ;v

LIJST VAN BIJLAGEN WOOED VOORAF

INLEIDING

HOOFDSTUK I ALGEMEEN SOCIAAL-ECONOMISCHE ASPECTEN

§ 1 . B e v o l k i n g § 2 . B e r o e p s b e v o l k i n g § 3- W e r k g e l e g e n h e i d en f o r e n s i s m e HOOFDSTUK I I HOOFDSTUK I I I HOOFDSTUK IV SAMENVATTING

ASPECTEN VAN DE AGRARISCH-ECONOMISCHE STRUCTUUR § 1 . H o o f d - en n e v e n b e r o e p e n van de g e r e g i s t r e e r d e n § 2 . B e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r A. O n t w i k k e l i n g i n d e p e r i o d e 1910-1965 B. V e r s c h i l l e n i n a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n I 9 6 O - I 9 6 5 C. De b e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r i n I 9 6 5 § 3 . W i j z i g i n g e n i n h e t a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n § 4 . V e r k a v e l i n g , o n t s l u i t i n g en w a t e r b e h e e r s i n g § 5 . Eigendom en p a c h t § 6. B e d r i j f s g e b o u w e n en n u t s v o o r z i e n i n g e n DE LANDBOUWBEDRIJVEN § 1 . G r o n d g e b r u i k en b e d r i j f s t y p e A. G r o n d g e b r u i k B. B e d r i j f s t y p e § 2 . V e e h o u d e r i j A. H e t g r a s l a n d en de r u n d v e e h o u d e r i j B. Varkens en k i p p e n § 3 . A r b e i d s b e z e t t i n g § 4« B e d r i j f s u i t k o m s t e n

ENKELE AGRARISCH-SOCIALE ASPECTEN § 1 . De b e d r i j f s h o o f d e n § 2 . B e d r i j f s o p v o l g i n g § 3 . Raming v a n h e t a a n t a l 0 , - en S . - k a n d i d a t e n

7

8

8

10 11 13 13 14 14 15 17 18 20 21 22 23 23 23 24 26 26 27 28 30 31 31 32 34 36

y

1. Bevolking sinds 1910 39 2. Geboorten- en vestigingsoverschotten 40

3. Mannelijke "beroepsbevolking 41 4. Mannelijke beroepsbevolking naar bedrijfstak 42

5. Woonforenzen 43 6. Woonforenzen naar reistijd en vervoermiddel 44

'7- Werkforenzen 45 8. Geregistreerde telplichtigen 40

9. Geregistreerden naar deelgebied 47 10. Nevenberoepen van de B-' en hoofdberoepen van de C-geregistreerden 48

11. Geregistreerden in groep D

12. Speciale bedrijven 50 13. De grondgebruikers - 1 hà en de cultuurgrond (19IO-I965) 51

14. Wijzigingen in het.aantal geregistreerden (196O-I965) 52

15» Verdwenen geregistreerden (196O-I965) 53 l6i Nieuw geregistreerden (I96O-I965) 54 17. Overgedragen, bedrijven in de periode I96O-I965 55

18. Omvang van het'grohdverkeer (1964-I965) 56

19. Verkaveling 1959':: • 57 20» Verkaveling I962 . . • . 58 21. Eigendom en pacht 59 22. Gepachte grond 60 23. Bedrijfsgebouwen 61 24. Veestalling en bedrijfsvoering 62 25. Varkensschuren en kippenhokken 63 26. Utiliteitsvoorzieningen 64 27. Ontwikkeling van het grondgebruik 65

28. Grondgebruik " 66

29. Ontmenging 67 30. Bouwlandgebruik 60 31. Omvang van de varkenshouderij 69

32. Grasland 70 33. Rundveehouderij 71 34. Melkkoeien 72 35. Melkproduktie 73 36. Mestvarkens 74 37. Pokzeugen 75 38. Leghennen 76 39. Arbeidskrachten i960 en I965 77

40. Arbeidskrachten I965 78

4 L Werkpaarden 79 42. Bedrijfsuitkomsten 80

43. Leeftijd van de bedrij fshoofden 81

44« Landbouwonderwijs 82 45- Raming van het aantal kandidaten voor bedrijfsbeëindiging

INLEIDING

Het ruilverkavelingsgebied "Tubbergen" is gelegen in Twente in het noordoosten van Overijssel en omvat het grootste deel van het grondgebied van de gelijknamige gemeente. Ook zijn nog enkele hectaren van de gemeenten Vriezenveen en Weerselo bij deze ruilverkaveling betrokken., Het zou te ver voeren de gebiedsbegrenzing tot in details weer te geven, men raadplege hiervoor de bijgevoegde kaart 1) met aanduiding van het gebied en de deel-gebieden. In grote lijnen komt de begrenzing op het volgende neer. De noord-grens bestaat vrijwel geheel uit de rijksnoord-grens,terwijl de zuidnoord-grens een meer natuurlijke afbakening is die gevormd wordt door de Loolee, de Fleringer-molenbeek en het kanaal van Almelo naar Nordhorn. In het westen grenst het gebied aan de Weitemanslanden,terwijl een strook in het zuidwesten van de gemeente net buiten de ruilverkaveling valt. De grens van het blok valt hier samen met die van de ruilverkaveling "Vriezenveen". In het oosten val-len de Noordelijke Manderheide> de buurtschappen Vasse en Hezinge en de Vas-serheide buiten het blok evenals het deel van de gemeente dat bij de ruil-verkaveling "Agelo-Reutum" betrokken is.

De reeds uitgevoerde ruilverkaveling "Alberger Es" is eveneens in het blok opgenomen. Buiten de ruilverkaveling blijven verder de als enclave in het blok liggende dorpskernen en buurtschappen. De daarin wonende geregis-treerden zijn echter wel in het onderzoek betrokken, daar de meesten grond-gebruik in het ruilverkavelingsgebied hebben.

Het rüilverkavelingsgebied maakt deel uit van het fraaie Twentse land-schap. Het gebied bestaat uit cultuurgronden afgewisseld met kleine en gro-tere complexen bos en heide, door houtwallen omzoomde graslanden en hoog gelegen bouwlanden op de essen. De bodem bestaat grotendeels uit zandgrond, terwijl in Manderveen en Langeveen veengronden wordt aangetroffen. Volgens de indeling van landbouwgebieden in Nederland behoort Tubbergen tot het landbouwgebied Salland en Twente.

Als grondslag voor de beschrijving van deze sociaal-economische schets heeft in hoofdzaak bestaand statistisch materiaal gediend. Dit bestond uit; a. individuele gegevens van alle in het blok wonende geregistreerden voor

zover zij telplichtig zijn (Landbouxirtellingformulieren i960 en 1965)5 b. per gemeente beschikbare cijfers van algemene aard (Algemene

volkstel-ling i960, Volks- en beroepstelvolkstel-ling 1947, Woningtelvolkstel-ling 1956 en andere landbouwtellingen).

Verder is kennisgenomen en waar nodig dankbaar gebruik gemaakt van op het gebied betrekking hebbende literatuur. 2) Tenslotte zijn de gegevens van het gebied vergeleken met die van de aangrenzende ruilverkaveling "Agelo-Reutum". 3)

1) Opgenomen met toestemming van de Typografische Dienst. Reproduktie van het kaartfragment is verboden.

2) "Sociaal-economisch rapport van de gemeente Tubbergen", E.T.I.0., 1949-"Appendix bij het sociaal-economisch rapport van de gemeente Tubbergen", E.T.I.O.

"De ontwikkeling van de werkgelegenheid van de landbouw in Twente", deel-rapport VIII van het Sociaal-Economisch Structuuronderzoek Twente, E.T.I.O., I961.

HOOFDSTUK I

ALGEMEEN SOCIAAL-ECONOMISCHE ASPECTEN

De s o c i a a l - e c o n o m i s c h e s i t u a t i e na de Tweede W e r e l d o o r l o g w o r d t i n h e t algemeen en ook i n d e gemeente Tuhhergen gekenmerkt d o o r een s n e l g r o e i

ende "bevolking. Een van de b e l a n g r i j k s t e v r a a g s t u k k e n i s d a a r b i j h e t s c h e p -pen van w e r k g e l e g e n h e i d v o o r de toegenomen en toenemende b e r o e p s b e v o l k i n g . H i e r b i j komt d a t door de afnemende w e r k g e l e g e n h e i d i n de landbouw de b e h o e f

-t e aan n i e -t - a g r a r i s c h e w e r k g e l e g e n h e i d nog w o r d -t v e r g r o o -t . De o p l o s s i n g h i e r v o o r i s v o o r n a m e l i j k v e r s n e l l i n g van de i n d u s t r i a l i s a t i e . I n p l a a t s e n met w e i n i g of g e e n i n d u s t r i ë l e w e r k g e l e g e n h e i d o n t s t a a t h i e r d o o r of v e r

-s t e r k t e m i g r a t i e , o f u i t b r e i d i n g van h e t f o r e n -s i -s m e , o f b e i d e . D i t l a a t -s t e g e l d t met name v o o r de gemeente T u b b e r g e n , w a a r maar z e e r w e i n i g n i e t a g r a r i s c h e w e r k g e l e g e n h e i d i s . Hoe d e z e s i t u a t i e i n h e t k a d e r van h e t s t r e e k -p l a n Twente, w a a r i n Tubbergen a l s s e c u n d a i r e o n t w i k k e l i n g s k e r n i s g e d a c h t ,

z i c h z a l o n t w i k k e l e n i s nog n i e t t e o v e r z i e n .

De s o c i a a l - e c o n o m i s c h e a s p e c t e n van h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d kunnen a l l e e n worden b e z i e n aan de hand van de c i j f e r s v a n de g e h e l e g e m e e n t e . Z o -a l s r e e d s i s opgemerkt s t r e k t de gemeente Tubbergen z i c h ook b u i t e n h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d u i t . A a n g e z i e n e c h t e r h e t g r o o t s t e d e e l en de m e e s -t e i n w o n e r s -t o -t h e -t g e b i e d b e h o r e n kan een v r i j j u i s -t b e e l d van h e -t b l o k worden g e g e v e n .

De m e e s t e gegevens i n d i t h o o f d s t u k z i j n a f k o m s t i g van de Algemene v o l k s t e l l i n g i 9 6 0 . T o e n t e r t i j d werd de gemeente Tubbergen g e r e k e n d t o t de p l a t t e l a n d s g e m e e n t e n 1 ) en vond 30-40% van de m a n n e l i j k e b e r o e p s b e v o l k i n g een b e s t a a n i n de landbouw.

§ 1 . B e v o l k i n g ( b i j l a g e n 1 e n 2)

Het aantal inwoners van de gemeente Tubbergen is in de naoorlogse jaren met ruim een kwart (26^) toegenomen tot 15.394 op 1 januari 19&5• ^-n Ä e Pe" riode na 1947 was het groeitempo van de gemeente hiermee gelijk aan het lan-delijke gemiddelde, doch bleef achter bij dat van Overijssel,waar na 1955 het inwonertal sterker is gaan toenemen.

De toeneming van het aantal inwoners komt voor rekening van het regel-matig hoge geboortenoverschot (geboorten minus sterfte). Hiertegenover was er steeds een vertrekoverschot (vestigingen minus vertrek), hetwelk van 1947 tot i960 steeds toenam,doch daarna, met name in 1963? enigszins is vermin-derd.

1) C.B.S.s"Typologie van de Nederlandse gemeenten naar urbanisatiegraad 31 mei i960".

ONTV/IKKSLING VAN ILCT AAMTAL INWONERS I n d e x c i j f e r 1947 = 100 I 4 0 I9IO 40 ' 4 7 ,5 0 ' 5 5 ,6 0 Tubbergen O v e r i j s s e l N e d e r l a n d Tubbergen R u i m t e l i j k g e z i e n toestaat de gemeente T u b b e r g e n e i g e n l i j k a l l e e n u i t " p l a t t e l a n d " . De i n de gemeente l i g g e n d e d o r p e n T u b b e r g e n , A l b e r g e n en G e e s t e r e n z i j n k l e i n v a n omvang. Z i j kunnen s l e c h t s i n b e p e r k t e mate worden a a n g e m e r k t a l s c e n t r a van de g e m e e n t e . D i t b e t e k e n t n a t u u r l i j k n i e t d a t z i j geen f u n c t i e zouden hebben v o o r h e t g e m e e n t e l i j k e g e b i e d , z i j hebben e c h t e r geen t y p i s c h e w o o n f u n c t i e . D i t b l i j k t d u i d e l i j k u i t de v e r d e l i n g v a n de b e -v o l k i n g o -v e r h e t g r o n d g e b i e d -van de gemeente T u b b e r g e n . Dat w o r d t n o g e e n s

g e a c c e p t e e r d d o o r de s p r e i d i n g van de b e v o l k i n g s a a n w a s o v e r de gemeente ( t a b e l l ) . I n t e g e n s t e l l i n g t o t h e t i n N e d e r l a n d g a n g b a r e b e e l d , i s h e t g r o o t s t e d e e l d e r b e v o l k i n g s a a n w a s u i t de j a r e n 19471960 t e r e c h t g e k o m e n i n de v e r -s p r e i d e b e b o u w i n g . H i e r b i j h e e f t o v e r i g e n -s wel een z e k e r e -s a m e n k l o n t e r i n g p l a a t s g e h a d i n b u u r s c h a p p e n ( j e s ) . Een s o o r t g e l i j k e t e n d e n t i e v a l t a f t e l e z e n u i t de i n d e x c i j f e r s v o o r de d o r p e n j d e z e g r o e i e n wat s n e l l e r dan de gemeente i n h a a r g e h e e l . Tot d u s v e r i s deze g r o e i e c h t e r , k w a n t i t a t i e f g e -z i e n , v a n a a n m e r k e l i j k minder b e t e k e n i s dan d e g r o e i b u i t e n de d o r p e n .

T a b e l 1

BEVOLKING NAAR WIJKEN

Aantal inwoners 1947 ! i960

Index (1947=100) Gemeente Tubbergen totaal

Wijkenj Tubbergen Albergen Geesteren Verspreide huizen 12209 1083

401

408

9725 14589 1336

626

554

11221

119

123

156

136

115

2. B e r o e p s b e v o l k i n g (b ij l a g e n 3 _{e n}

₄₎

De Algemene volkstelling i960 geeft het meest recente overzicht van de samenstelling van de beroepsbevolking. Een vergelijking met de Volks- en beroepstelling 1947 verschaft een indruk van de veranderingen welke zich in deze periode hebben voorgedaan.

In de periode 1947-1960 is het aantal inwoners van de gemeente Tubbergen met 197° toegenomen, het aantal mannelijke beroepspersonen vermeerderde met

lifo. Gezien het aanzienlijke vertrekoverschot in deze jaren en enkele hier-onder genoemde factoren is de geringere toenemmgvan de mannelijke beroepsbe-volking alleszins te verklaren.

De leeftijdsopbouw van de gehele bevolking is desondanks van 1947 tot i960 vrijwel gelijkgebleven. Het vrij hoge percentage jongeren (45$ jonger dan 20 jaar) maakt, voor wat de toekomst aangaat, de ontwikkeling van de woon- en werkgelegenheid van veel belang. De leeftijdsopbouw van de

manne-lijke beroepsbevolking is enigszins veranderd. Door later gaan werken in

Tabel 2

Gehele

bevolking

Mannelijke

b e r o e p s b e

-v o l k i n g

1947

i960

1947

i960

Aantal

personen

12209

14589

3899

4314

LEEFTIJDSOPBOUW P e r c e n t a g e i n < < 20 j

46

45

16

12

20-24

9

8

15

15

TUBBERGEN

Ie l e e f t i j d s k l a s s e

25-39 j

19

20

31

34

40-49

10

10

14

17

van

I 50-64

10

11

17

17

. j aren

| - 65

6

6

7

5

Brons C.B.S.

v e r b a n d met h e t meer v o l g e n van d a g o n d e r w i j s i s h e t a a n d e e l v a n de 1 5 - 1 9

-j a r i g e n v e r m i n d e r d . Ook d a a l d e h e t a a n t a l o u d e r e b e r o e p s p e r s o n e n ( - 6 5 -j a a r ) o n d e r meer a l s g e v o l g van de i n v o e r i n g van de Algemene Ouderdomswet. H i e r t e -g e n o v e r i s de r e l a t i e v e b e t e k e n i s v a n de 2 5 - 4 9-j a r i g e n toegenomen.

De b e r o e p e n s t r u c t u u r van de m a n n e l i j k e b e r o e p s b e v o l k i n g h e e f t z i c h v a n 1947 "tot i 9 6 0 i n g r i j p e n d g e w i j z i g d . Het a a n d e e l v a n de landbouw i s s t e r k teru£ g e l o p e n , t e r w i j l v o o r a l de n i j v e r h e i d s s e c t o r i n b e l a n g r i j k h e i d toenam. Ondanks d e z e o p m e r k e l i j k e v e r a n d e r i n g e n w e r k t e i n i 9 6 0 i n Tubbergen nog 2>6f> van d e m a n n e l i j k e b e r o e p s b e v o l k i n g i n d e landbouw.

T a b e l 3 MAMELUKE BEROEPSBEVOLKING TUBBERGE1T

T o t a a l -a -a n t -a l de land-bouw 1 ) Percentage werkzaam in de nijver-heid handel en verkeer overige be-drijfstakken I947 i960 3899 4314 58 36 29 46 7

10

Î2)

1) Inclusief bosbouw en ontginning.

Het aantal in de landbouw (exclusief "bosbouw en ontginning) werkende mannen verminderde in Tubbergen van 1947 tot i960 met 2^fo. Dit komt voornamer lijk voor rekening van het aantal meewerkende zoons dat bijna gehalveerd is en het aantal vreemde arbeidskrachten dat met bijna twee derde is verminderd. De groep landarbeiders bestond in 1947 waarschijnlijk voor een belangrijk deel uit zogenaamde "gelegenheidsarbeiders", personen die door de crisis-en oorlogsjarcrisis-en in de landbouw terecht zijn gekomcrisis-en.

Tabel 4

MAMELUKE AGRARISCHE BEROEPSBEVOLKING TUBBERGEN

Zelfstandigen Meewerkende zoons Arbeiders Totaal Aantal p I947 II50 698 339 2187 ersonen 1) i960 1039 388 130 1557 Index (1947=100) 90 56 38

71

1) E x c l u s i e f t i j d e l i j k - n i e t - w e r k e n d e n . Brons C . B . S . , v o l k s - en b e r o e p s t e l l i n g e n . H e t a a n t a l z e l f s t a n d i g e n ( = b e d r i j v e n ) i s e v e n e e n s v e r m i n d e r d . H i e r o p z a l t h a n s e c h t e r n i e t n a d e r worden i n g e g a a n a a n g e z i e n deze m a t e r i e i n h e t v o l g e n d e h o o f d s t u k u i t v o e r i g t e r s p r a k e komt. § 3 . W e r k g e l e ^ . 3 e n 5 t/m 7) e n h e i d . e n . f o r e n s i s m e _{( *} i j l a g e n Door d e u i t b r e i d i n g van d e b e r o e p s b e v o l k i n g e n e r z i j d s en d e v e r m i n d e r i n g van d e a g r a r i ë r s a n d e r z i j d s i s h e t a a n t a l n i e t a g r a r i s c h e m a n n e l i j k e b e r o e p s p e r s o n e n a a n z i e n l i j k v e r g r o o t . De n i e t a g r a r i s c h e w e r k g e l e g e n h e i d i n T u b b e r -gen i s e c h t e r maar z e e r w e i n i g t o e g e n o m e n , w a t i n e e n t i j d van- v o l l e d i g e werk-g e l e werk-g e n h e i d een a a n z i e n l i j k e toeneminwerk-g van h e t f o r e n s i s m e t o t werk-g e v o l werk-g h a d .

BEROEPSBEVOLKING EN FORENSISME TOBBERGEN

T o t a l e m a n n e l i j k e b e r o e p s b e v o l k i n g Inkomende f o r e n z e n U i t g a a n d e f o r e n z e n A g r a r i ë r s ( i n c l . bosbouw en o n t g i n n i n g ) N i e t - a g r a r i s c h e w e r k g e l e g e n h e i d

TT

A a n t a l mannen 1947 i960 3766 + 224 4312„N 89 ; 3990 - 620 4401 1511 3370 2890 - 2237 1560 1133 """"1330 Tabel 5 1) E x c l u s i e f t i j d e l i j k n i e t werkend en m i l i t a i r e d i e n s t . 2 ) E x c l u s i e f n i e t - d a g e l i j k s - h e e n - e n - w e e r - r e i z e n d e n . B r o n : C . B . S . , v o l k s - en b e r o e p s t e l l i n g e n .

Het a a n t a l "buiten d e gemeente werkende mannen i s van 19471966 met b i j -na 150/w toegenomen en o m v a t t e i n i 9 6 0 ruim een d e r d e van h e t a a n t a l mannel i j k e b e r o e p s p e r s o n e n . H i e r t e g e n o v e r s t o n d maar een z e e r b e p e r k t a a n t a mannel i n -komende f o r e n z e n . Tabel 6 FORENSISME TUBBERGEN U i t g a a n d e f o r e n z e n (woonfor e n z e n ) Inkomende f o r e n z e n ( w e r k f o r e n z e n ) d a g e l i j k s o v e r i g e n t o t a a l d a g e l i j k s o v e r i g e n t o t a a l A a n t a l 1947 587 33 620 211 13 224 mannen I 9 6 0 1232 279 I 5 I I 89 • *

Bron; C.B.S., volks- en beroepstellingen.

Vier vijfde van de elders werkende mannen zijn dagforenzen. Hiervan is bijna twee derde (63%) werkzaam in de industrie en een vijfde (20%)in de bouwnijverheid. De gemeente Tubbergen is in deze zeer sterk georiën-teerd op Almelo,waar in i960 bijna driekwart van de dagfôrenzen werkzaam was. Verder kan ook Hengelo genoemd worden,waar 9f° van de pendelaars werk-te. De weinige inkomende forenzen zijn bijna allen afkomstig uit aangren-zenden gemeenten.

ASPECTEN VAN DE AGRARISCH-ECONOMISCHE STRUCTUUR § 1 . H o o f d - e n n e t r e e r d e n ( b i j v e n b e r o e l a g e n 8 t p e n v a n /m 12) d e g e r e g i s A l s b a s i s v o o r h e t s t a t i s t i s c h e m a t e r i a a l z i j n g e b r u i k t de l a n d b o u w t e l -l i n g f o r m u -l i e r e n v a n mei I 9 6 5 van a -l -l e i n h e t r u i -l v e r k a v e -l i n g s g e b i e d wonende t e l p l i c h t i g e g e r e g i s t r e e r d e n . 1) N i e t a l deze g e r e g i s t r e e r d e n kunnen e c h t e r a l s b o e r of t u i n d e r worden beschouwd. Een a a n t a l van hen o e f e n t de landbouw u i t a l s n e v e n b e r o e p , a l s b i j v e r d i e n s t e of a l s v r i j e t i j d s b e s t e d i n g . Z o a l s g e b r u i k e l i j k z i j n de g e r e g i s t r e e r d e n op grond v a n i n f o r m a t i e s v a n p l a a t s e l i j k goed b e k e n d e p e r s o n e n i n g e d e e l d i n b e r o e p s g r o e p e n , w a a r b i j de a r b e i d s -t i j d d i e h e -t b e d r i j f s h o o f d aan h e -t e i g e n b e d r i j f b e s -t e e d -t , d o o r s l a g g e v e n d i s . Deze b e r o e p s g r o e p e n z i j n s A. l a n d b o u w e r s z o n d e r n e v e n b e r o e p §

B. l a n d b o u w e r s met een n e v e n b e r o e p d a t m i n d e r dan de h e l f t van de a r b e i d s -t i j d v e r e i s -t s ,

C. n i e t - a g r a r i ë r s en l a n d a r b e i d e r s met g r o n d g e b r u i k of v e e h o u d e r i j . I n d e z e g r o e p w o r d t m i n d e r dan de h e l f t van d e t i j d aan h e t e i g e n a g r a r i s c h e b e d r i j f b e s t e e d j

r u s t e n d e a g r a r i ë r s , n i e t - a g r a r i ë r s en p e r s o n e n z o n d e r b e r o e p d i e nog g r o n d g e b r u i k of v e e a a n h o u d e n §

S. s p e c i a l e dan w e l a f w i j k e n d e b e d r i j v e n . Een r e s t g r o e p waarvan of de

b e d r i j f s v o e r i n g s t e r k a f w i j k t , o f welke om a n d e r e r e d e n e n n i e t i n de v o r i -ge g r o e p e n konden worden o n d e r g e b r a c h t . I n t a b e l 7 w o r d t een o v e r z i c h t gegeven v a n de v e r d e l i n g v a n de 1218 g e r e g i s t r e e r d e n o v e r de b e r o e p s g r o e p e n en g r o o t t e k l a s s e n .

D

Tabel 7 GEREGISTREERDEN IN 1965 Aantal geregistreerden totaal ! in de beroepsgroepen i A i B ! C ! D

S

Zonder cultuurgrond

1

5

7

10 15 < — -^ 1 ha

5

ha

7

ha 10 ha 15 ha 20 ha 20 ha 15 115 386 176 255 168 60 43 -43 116 212 155 57 38 -16 19 26

2

2

3

13 93 229 37 16

9

1

1

-21 90

3

1

-2

1

8

. .1 —

2

-1

Alle geregistreerden Noord Zuid 1218 418 800 621 236 385 68 24 44 399 121 278 115 35 80 15 2 13 Brons landbouwtellingformulieren I965.

1) Telplichtig zijn geregistreerden die in de agrarische sector geheel of gedeeltelijk een bestaan vinden en tevens

- ten minste 1 ha cultuurgrond in gebruik hebben ;

- dan wel een tuinbouwbedrijf uitoefenen, ongeacht de grootte5 - dan wel ten minste 1 rund, 1 fokvarken, 3 mestvarkens, 3 schapen of

Van deze 1218 g e r e g i s t r e e r d e n h e e f t s l e c h t s 1% geen en 9% minder dan

1 ha cultuurgrond in gebruik. Het a a n t a l C—t- D - g e r e g i s t r e e r d e n (42%) i s

opmerkelijk groot en er z i j n weinig s p e c i a l e b e d r i j v e n (lfo). Het

grond-.gebruik van de C- en D - g e r e g i s t r e e r d e n b l i j f t doorgaans b e p e r k t t o t een

paar h a , 13% heeft e c h t e r 5 ba of meer c u l t u u r g r o n d . Tussen de d e e l g e b i e

-den o n d e r l i n g bestaan a a n z i e n l i j k e v e r s c h i l l e n . In h e t n o o r d e l i j k e d e e l

van h e t b l o k wonen r e l a t i e f meer a g r a r i ë r s dan in h e t z u i d e l i j k e deel,waar

b i j n a de h e l f t . v a n de g e r e g i s t r e e r d e n t o t de C- en D-groep behoort

(46%). Verder z i j n in h e t n o o r d e l i j k e deel veel meer k l e i n e b e d r i j y e n .

Ruim d r i e k w a r t (78%) van de A+B-bedrijven h e e f t daar minder dan 10 ha grond,

tegenover ruim de h e l f t (53%) in h e t zuiden. In de enclaves wonen 48 g e r e

-gis t r e e r d e n , waarvan 17 A - + B - b e d r i j v e n . Zoals e e r d e r opgemerkt z i j n deze

personen eveneens in h e t onderzoek betrokken.

Tien p r o c e n t van de boeren heeft een nevenberoep en i s daarom i n g e

deeld i n groep B. Deze nevenberoep en z i j n m e e s t a l nauw verwant aan de l a n d

-b o u w , t e r w i j l d a a r n a a s t h e t eigen -b e d r i j f de meeste a r -b e i d s t i j d v e r e i s t .

Daarom z i j n i n h e t v e r v o l g van d i t v e r s l a g de A- en B-grondgebruikers b i j

e l k a a r gevoegd en worden z i j met de term landbouwers aangeduid. Het a a n t a l

boeren met een nevenberoep i s sinds i960 met een kwart verminderd, de

Cg e r e Cg i s t r e e r d e n namen i e t s in a a n t a l t o e . Het merendeel van de C Cg e r e Cg i s

t r e e r d e n werkt i n l o o n d i e n s t b u i t e n de landbouw, voornamelijk a l s f a b r i e k s

-a r b e i d e r , bouwv-ak-arbeider of grondwerker. Noemensw-a-ardige ver-anderingen

in de beroepen van de C - g e r e g i s t r e e r d e n z i j n de l a a t s t e v i j f j a a r n i e t

op-g e t r e d e n .

De D - g e r e g i s t r e e r d e n , welk a a n t a l g e l i j k i s gebleven z i j n rustende

boeren (43%) en v e r d e r meest personen welke voorheen grondwerker, f a b r i e k s

-of bouwvakarbeider waren. Het k l e i n e a a n t a l van maar 15 s p e c i a l e (-of S-)

b e d r i j v e n , d a t met v i e r i s u i t g e b r e i d , omvat een paar v e r e d e l i n g s b e d r i j v e n

en enkele andere van h e t normale patroon afwijkende b e d r i j v e n .

§ 2 . B e d r ij f s g r o o t t e s t r u c t u u r

In deze paragraaf zal e e r s t een o v e r z i c h t worden gegeven van de o n t

-wikkeling van de g r o o t t o s t r u c t u u r i n de gehele gemeente over de periode

I9IO-I965. Daarna zal worden ingegaan op de v e r s c h i l l e n welke z i c h i n de

j a r e n I96O-I965 i n h e t b l o k hebben voorgedaan. De h u i d i g e s i t u a t i e van de

b e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r in h e t blok z a l in h e t l a a t s t e onderdeel van deze

p a r a g r a a f aan de orde komen.

A. Ontwikkeling i n de periode I9IO-I965 ( b i j l a g e 13)

Voor h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d a l s zodanig z i j n geen a f z o n d e r l i j k e

gegevens aanwezig over de ontwikkeling van de b e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r in

het v e r d e r e v e r l e d e n . De gegevens van de gemeente Tubbergen geven

hierom-t r e n hierom-t e c h hierom-t e r wel voldoende i n z i c h hierom-t , vooral wanneer deze vergeleken worden

met de c i j f e r s van h e t landbouwgebied. De hiervoor t e beschouwen p e r i o d e

I9IOI965 kan danrbij i n twee d e e l p e r i o d e n worden onderscheiden. Het e e r

s t e deel l o o p t tot 1947 en wordt gekenmerkt door een a a n z i e n l i j k e u i t b r e i

-ding van de cultuurgrond door ontginningen. Het a a n t a l grondgebruikers

1 ha i s eveneens toegenomen, doch minder s t e r k dan de c u l t u u r g r o n d . H i e r

-Ha I947 i s de o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d n i e t noemenswaard v e r a n d e r d . Het a a n t a l g r o n d g e b r u i k e r s 1 h a , d a t i n Tubbergen t o t 1950 nog toenam v e r

-t o o n -t p a s s i n d s 1959 een r e ë l e v e r m i n d e r i n g ( 3 % ) . I n h e -t l a n d b o u w g e b i e d i s • d e z e a a n t a l s v e r m i n d e r i n g n i e t a l l e e n e e r d e r b e g o n n e n ( 1 9 4 7 ) , maard-eze was-b o v e n d i e n was-b e d u i d e n d s t e r k e r (l2"/o van. 1947 t o t 1 9 6 5 ) . I n v e r was-b a n d h i e r m e e i s ook de g e m i d d e l d e g r o o t t e v a n h e t g r o n d g e b r u i k n a 1947 i n Tubbergen minder s t e r k toegenomen ( v a n 7,6 t o t 8 h a ) en ook l a t e r b e g o n n e n ( n a 1959) d-an i n S a l l a n d en T w e n t e , w a a r n a 1950 een v e r g r o t i n g v a n 1 h a ( t o t 8 , 7 b a ) p l a a t s -had ( g r a f i e k 2 ) . De v e r d e l i n g v a n h e t a a n t a l g r o n d g e b r u i k e r s o v e r de g r o o t t e k l a s s e n v e r -a n d e r t v o o r t d u r e n d . V-an 1910 t o t 19^5 is h e t a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n met w e i -n i g g r o -n d ( 1 - 5 b a ) r e g e l m a t i g v e r m i -n d e r d , t e r w i j l d i e v a -n 5-10 ha - -n a e e -n a a n v a n k e l i j k e t o e n e m i n g v a n a f 1955 e v e n e e n s i n a a n t a l afnemen. H i e r t e g e n -o v e r s t a a t e e n u i t b r e i d i n g van v -o -o r a l h e t a a n t a l g r -o n d g e b r u i k e r s met 1 0 - 2 0 h a . I n v e r g e l i j k i n g met h e t l a n d b o u w g e b i e d z i j n e r i n d e gemeente Tubbergen r e l a -t i e f meer g r o n d g e b r u i k e r s me-t 5 - 1 0 h a en m i n d e r me-t 1 0 - 2 0 h a c u l -t u u r g r o n d ( g r a f i e k 3 ) .

B. V e r s c h i l l e n i n a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n I 9 6 O - I 9 6 5 ( b i j l a g e 9)

Z o a l s u i t h e t v o o r g a a n d e r e e d s i s g e b l e k e n v e r m i n d e r t h e t a a n t a l g r o n d -g e b r u i k e r s - 1 ha i n de -gemeente m i n d e r s t e r k dan i n h e t l a n d b o u w -g e b i e d . I n de p e r i o d e 1959-1965 was d e z e v e r m i n d e r i n g v o o r de gemeente Tubbergen y/>

('s/0 Pe r j a a r ) en v o o r S a l l a n d en Twente 6/0. Een z e l f d e b e e l d a l s d e g e m e e n t e

v e r t o o n t ook h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d , h i e r v e r m i n d e r d e h e t a a n t a l g r o n d g e b r u i k e r s 1 ha v a n i 9 6 0 t o t 1965 eveneens met' 3%. Het a a n t a l l a n d b o u w b e d r i j v e n i n h e t b l o k i s de l a a t s t e v i j f j a a r e c h t e r met 7/° afgenomen. H i e r

-0ÎTTWIKKELING TM HET AANTAL LANDBOUWBEDRIJVEN

Tabel 8 1 - 5 ha 5 - 7 ha 7 - 10 ha 10 - 15 ha ^ 15 ba Totaal Aantal i960 I 80' 168 247 141 102 738 1965 59 135 238 157 100 689 Perc i960 11 23 33 19 14 100 ent age -T I9£5~ 9 19 34 23 15 100 Brons l a n d b o u w t e l l i n g f o r m u l i e r e n .

door i s h e t a a n t a l -kleine b e d r i j v e n (1-7 .ha) verminderd en h e t a a n t a l van 10-15 ha toegenomen. Deze v e r a n d e r i n g e n waren i n de b l o k d e l e n n i e t g e l i j k . I n h e t noorden namen de b e d r i j v e n van 715 ha i n a a n t a l t o e , i n h e t z u i d e -l i j k e d e e -l die van 10 ha en g r o t e r . Door een g e r i n g e r e v e r m i n d e r i n g van de o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d (2Jo) dan van h e t a a n t a l b e d r i j v e n i s de gemiddelde g r o o t t e van de landbouwbedrijven i n h e t b l o k met -g- ha toegenomen t o t 10,1 h a .

Grafiek 2

GEMIDDELDE GROOTTE VAN HET GRONDGEBRUIK ( & 1 ha)

ha Q

8

7

6

-t

J_J L 1910 '30 •47,50'55,59'65 Tübbergen Salland en Twente Grafiek 3

ONTWIKKELING VAN DE GROOTTE STRUCTUUR

PERCENTAGE GRONDGEBRUIKERS PER GROOTTEKLASSE ere. 60 50 40 30 20 10 0 Tubbergen — S ! ! 1910 '30 ^ / ' " ^ - ^ 1 1 1 1 ! ,47,50'55,59'65 Salland. en Twente - ^ \ ^ ^ •""* ..-***"* 1 • 1 1 ! 1 t 1 1910 '30 •47,50'55,59,65

C. De bedrij fsgroottestructuur in I965 (bijlage 9)

Een uitvoerig beeld van de bedrijfsgroottestructuur van de landbouw-bedrijven in I965 geeft tabel 9«

Tabel 9 BEDRIJP SGROOTTESTRUCTUUR I965 1)

1 - 5 ha 5 - 7 ha 7 - 10 ha 10 - 15 ha ^ 15 h a T o t a a l A a n t a l b e d r i j v e n 59 135 238 157 100 689 P e r c ent n o o r d 11 25 42 19 3 100 age b e d r i z u i d 7 16 30 25 22 100 j v e n i n 1 1 h e t r . v . k . -| g e b i e d 9 19 34 23 15 100 1) Van landbouwbedrijven. Brons landbouwtellingformulieren.

Bijna twee derde (62$) van de landbouwbedrijven is kleiner dan 10 ha en slechts 15^ heeft meer dan 15 ha grond. Zoals reeds eerder is opgemerkt bestaan er tussen de beide deelgebieden aanzienlijke verschillen. Vooral in het noordelijke deel zijn naar verhouding veel kleine bedrijven? meer dan driekwart (78^) heeft minder dan 10 ha grond. Dit blijkt ook uit de gemiddelde bedrijfsgrootte die voor alle landbouwbedrijven 10,1 ha is en in dit deelgebied bijna 2 ha lager ligt.

Tussen beide delen blijkt eveneens verschil te zijn voor wat betreft de toeneming in de gemiddelde grootte van de landbouwbedrijven.Bedroe g deze in de afgelopen vijf jaar voor het gehele gebied' •§• ha, voor het noor-delijke deel was dit 0S2 ha en voor het zuidelijke deel 0,6 ha.

Landbouwbedrijven in de r.v.k. "Agelo-Reutum" I962 I36 ₁₅₇₅ / 1,6 GEMIDDELDE BEDRIJFSGROOTTE Noord Zuid A l l e l a n d b o u w b e d r i j v e n C - g r o n d g e b r u i k e r s D - g r o n d g e b r u i k e r s S - g r o n d g e b r u i k e r s A a n t a l b e d r i j v e n ^ 1 ha 260 429 689 293 94 12 Opp. c u l -t u u r g r o n d - 1 ha i n 2140 4788 6928 1033 246 63 1965 i a Gemiddelde b e d r i j f sgro i n ha 8 , 2 1 1 , 2 1 0 , 1 3 , 5 2 , 6 5 , 3 o t t e T a b e l 10 A a n t a l b e d r i j ven van l - 1 0 h p e r 1000 h a c u l t u u r g r o n d 95 48 62 • • •

49

Hiermee b l i j f t de gemiddelde g r o o t t e van de landbouwbedrijven in

"Tubbergen" e c h t e r nog a a n z i e n l i j k beneden d i e van de aangrenzende r u i l v e r

k a v e l i n g "AgeloReutum" i n I 9 6 2 . Dit v e r s c h i l moet 'in hoofdzaak worden t o e

-geschreven aan de b e t r e k k e l i j k geringe gemiddelde b e d r i j f s g r o o t t e in h e t

noorden van h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d .

Het grondgebruik van de C-, D- en S - g e r e g i s t r e e r d e n ^ 1 ha i s gemiddeld

eveneens i e t s toegenomen ( r e s p . 0 , 3 ,

_{0 , 1}

_{en 0,2 h a ) . Deze groep overige}

g r o n d g e b r u i k e r s , welke 377° van a l l e grondgebruikers ^ 1 ha omvat, heeft li

van de cultuurgrond i n g e b r u i k .

§ 3 . W i j z i g i n g e n i n h e

d e n (b i j l a g e n 9 e n

t a a n t a l

14 t/m 18)

e r e g i s t r e e r

Het a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n i n de onderscheiden beroepsgroepen i s v o o r t

-durend aan veranderingen onderhevig. Ook i n de afgelopen v i j f j a a r waren

(196O-I965) e r wijzigingen i n h e t a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n en i n de

beroepen-s t r u c t u u r . Door opheffing en beroepen-s t i c h t i n g van b e d r i j v e n of door het a f beroepen-s t o t e n

en voor het e e r s t gaan houden van vee werden d i v e r s e personen u i t de r e g i s

t r a t i e afgevoerd r e s p . e r i n opgenomen. Eveneens waren er b e d r i j f s o v e r d r a c h

-ten en ander grondverkeer. Al deze pun-ten worden i n deze p a r a g r a a f behandeld.

Tabel 11

GEEEGISTEEEEDEN IN i960 EN I965

Aantal i960 | 1965 Index (1960=100)

Landbouwers (A+B)

C-geregis t r e e r d e n

D - g e r e g i s t r e e r d e n

S-geregis t r e e r d e n

738

380

111

11

689

399

115

15

93

105

104

136

Alle g e r e g i s t r e e r d e n

G e r e g i s t r e e r d e n - 1 ha

I24O

1119

1218

1088

_98_

'9Y

Brons landbouwtellingformulieren.

Het a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e n in het r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d i s de l a a t s t e

v i j f j a a r maar weinig verminderd en beperkt zich t o t een vermindering van

h e t a a n t a l landbouwbedrijven. De vermindering van h e t a a n t a l

landbouwbedrij-ven i s v r i j w e l geheel veroorzaakt door v e r s c h u i v i n g e n tussen de

beroepsgroe-pen. Dit b l i j k t d u i d e l i j k u i t de m u t a t i e s welke van I96O-I965 ten aanzien

van de landbouwbedrijven hebben plaatsgehad ( t a b e l 1 2 ) .

Tabel 12

MUTATIES

Algehele opheffing van bedrijf Nieuw gesticht bedrijf

LAND BOUW BE DEI JV EN ( A+B ) - 10

+ 5

Overgang naar groep Afkomstig uit groep

C, D of S C

- 5C + (

Het v e r k e e r tussen de beroepsgroepen was dus van v e e l meer b e t e k e n i s

voor de vermindering van het a a n t a l landbouwbedrijven dan opheffing en s t i c h

-t i n g . Van de 50 b e d r i j v e n waarmede de beroepsgroep landbouwers i s verminderd

gingen 16 b e d r i j f s h o o f d e n r u s t e n (groep D) en 33 kwamen i n de Cgroep t e

-r e c h t . B i j degenen die i n de C-g-roep te-rechtkwamen wa-ren 16 g-rondgeb-ruike-rs

die of hun v r o e g e r nevenberoep t o t hoofdberoep u i t b r e i d d e n , o f van beroep

veranderden. Dit b e t r o f in hoofdzaak jongere grondgebruikers en g r o n d g e b r u i

-kers d i e voorheen t o t de B-groep behoorden. De overige 17 van landbouwer naar

C overgegane b e d r i j v e n waren overdrachten aan personen, meest zoons of

schoon-zoons die a l een ander hoofdberoep u i t o e f e n d e n . De overgang naar de D-groep

ging meestal gepaard met een a a n z i e n l i j k e inkrimping van h e t grondgebruik.,

Daarentegen b e h i e l d e n degenen die nu t o t groep C behoren meest dezelfde

opper-v l a k t e grond.

Het a a n t a l C - g e r e g i s t r e e r d e n i s de l a a t s t e v i j f j a a r i e t s toegenomen.

Evenals b i j de landbouwbedrijven i s d i t het gevolg van v e r s c h u i v i n g e n t u s s e n

de beroepsgroepen, want door opheffing en nieuw g e r e g i s t r e e r d ' w o r d e n v e r a n

-derde e r v r i j w e l n i e t s . Het a a n t a l C - g e r e g i s t r e e r d e n d a t t o t een andere

beroepsgroep ging behoren was dus g e r i n g e r dan de t o e s t r o m i n g u i t andere

beroepsgroepen. Dit kon gebeuren doordat behalve de u i t de groep landbouwers

afkomstige b e d r i j v e n de C-groep ook nog i s vermeerderd door een a a n t a l u i t

de Dgroep. Deze v e r g r o t i n g van de groep C g e r e g i s t r e e r d e n door v e r s c h u i v i n

-gen in de beroepsgroepen h e e f t n i e t a l l e e n t e maken met b e r o e p s v e r a n d e r i n g

van b e d r i j f shoofden,maar ook met b e d r i j f s overdracht en. Bij a b d i c a t i e van het

grondgebruik d o o r . e e n landbouwer of een D-grondgebruiker komt het v o o r a l b i j

de k l e i n e r e b e d r i j v e n nogal eens voor d a t h e t b e d r i j f wordt overgenomen door

een inwonende zoon of schoonzoon die overigens reeds een n i e t a g r a r i s c h b e

-roep u i t o e f e n t . Deze zoon of schoonzoon zet het b e d r i j f dan v o o r t zonder

even-wel z i j n n i e t - a g r a r i s c h e werkzaamheden af t e s t o t e n . H i e r b i j moet bedacht

wor-den dat deze (schoon)zoon voor de overneming vaak al h e t g r o o t s t e deel van de

werkzaamheden op het b e d r i j f voor z i j n rekening nam. Deze gang van zaken p a s t

geheel i n h e t s o c i a l e patroon van de s t r e e k waar het inwonen van meer dan

twee g e n e r a t i e s v e e l v u l d i g voorkomt en de gehechtheid aan h e t o u d e r l i j k e b e

-d r i j f vaak een g r o t e r o l s p e e l t .

De afgelopen v i j f j a a r z i j n in t o t a a l maar 74 personen u i t de r e g i s t r a

-t i e verdwenen...Hierbij waren 10 landbouwbedrijven ( a l l e k l e i n e r dan 10 ha)

welke werden opgeheven door s a n e r i n g ( 2 ) , beroepsverandering ( 2 ) , gaan r u s t e n

en o v e r l i j d e n (4)« De overige opheffingen b e t r o f f e n C- of D - g e r e g i s t r e e r d e n

zonder of met weinig grond (< 5 h a ) . Deze z i j n vooral door opheffing van de

veehouderij of h e t g r o n d g e b r u i k . u i t de r e g i s t r a t i e afgevoerd. De door a l l e

opheffingen vrijgekomen grond (140 ha) i s b i j n a geheel b i j b e s t a a n d e b e d r i j

-ven gevoegd.

Tegenover de 74 afgevoerde g e r e g i s t r e e r d e n in de p e r i o d e I96O-I965 z i j n

52 personen nieuw i n de r e g i s t r a t i e opgenomen. Hieronder bevonden zich 5 l a n d

-bouwbedrijven„meest o n t s t a a n door s p l i t s i n g . De r e s t waren voornamelijk

C-g e r e C-g i s t r e e r d e n met minder dan 5 ha C-grond. DoorC-gaans was h e t houden van (meer)

vee de oorzaak van r e g i s t r a t i e . Voor h e t o v e r i g e b e t r o f het a f s p l i t s i n g van

een s t u k j e van h e t o u d e r l i j k e b e d r i j f .

Wijzigingen in de b e d r i j f s l e i d i n g

s

d . w , z „ overdracht van b e d r i j v e n , b e t r o f

vooral landbouwbedrijven - 5 ha. Er was e c h t e r ook een a a n z i e n l i j k a a n t a l van

de h u i d i g e C-bedrijven b i j overdracht betrokken,wat ook r e e d s e e r d e r i s

opge-merkt. In de afgelopen v i j f j a a r z i j n 127 landbouwbedrijven

overgedragen,waar-van 25 a l s o n e i g e n l i j k e overdrachten moeten worden aangemerkt ( o . a . overneming

door weduwe na o v e r l i j d e n man). Het a a n t a l w e r k e l i j k e overdrachten b e t r e f t

dus 102 landbouwbedrijven,wat overeenkomt met 3/^ per j a a r . De voornaamste

reden van a b d i c a t i e was gaan r u s t e n of o v e r l i j d e n van het v o r i g e b e d r i j f s

hoofd. Vooral o v e r l i j d e n was h i e r r e l a t i e f meer de reden dan i n andere g e

-b i e d e n . Door de v e e l voorkomende inwoning -b l i j f t h e t -b e d r i j f vaak zolang

mogelijk op naam van de vader of grootvader staan en wordt pas b i j o v e r

-l i j d e n op de f e i t e -l i j k e boer overgeschreven. Het i s dan ook n i e t t e

verwon-deren dat b i j n a a l l e b e d r i j v e n door een zoon worden v o o r t g e z e t en er s l e c h t s

5 aan vreemden overgingen.

Ook zonder o v e r d r a c h t , opheffing of s t i c h t i n g van b e d r i j v e n w i s s e l t

er cultuurgrond van g e b r u i k e r . Een indruk hiervan i s verkregen u i t de l a n d

-b o u w t e l l i n g f o r m u l i e r e n - e n heeft -b e t r e k k i n g op één j a a r (mei I964 - mei 1965).

Het grondverkeer in deze periode was v r i j g e r i n g en r e s u l t e e r d e i n een k l e i

-ne u i t b r e i d i n g van het grondgebruik van de landbouwbedrijven en van de

C-en S - g e r e g i s t r e e r d e n . Deze grond was voornamelijk afkomstig van r u s t e n d e

g r o n d g e b r u i k e r s .

4. V e r k a v e l i n g , o n t s l u i t i n g e n w a t e r b e h e e r s 1 n g (b ij 1 a g e n 19 e n 20)

De verkaveling kan worden bezien naar de toestand van 1959 voor wat betreft alle grondgebruikers - 1 ha in de gemeente, het landbouwgebied en de provincie. Daarnaast zijn voor het ruilverkavelingsgebied verkavelings-gegevens beschikbaar uit een door de Cultuurtechnische Dienst in I962 gehou-den enquête.

In I959 was de verkavelingstoe stand in de gemeente Tubbergen door iets meer kavels van gemiddeld kleinere omvang, minder gunstig dan in het land-bouwgebied en in de provincie. Tabel 13 VERKAVELING Gemid-delde bedrijf s-grootte in ha Gemid-deld aan-tal kavels per be-drijf Gemid-delde kavel-grootte in ha Perc. bedrijven met kavels 2-4 ! 5-9 10 Grondge- Tubbergen 7,7 3,8 bruikers Salland en 2,04 26 47 20

- 1 ha Twente

1959 Overijss

Landbouw-bedrijven Noord

in het Zuid

r.v.k.-ge-, , ,

bied I962

t o t a a i

el

8,1

8,7

8,2

11,0

10,0

3,4

3,3

2,7

4,8

4,0

2,37

2,63

3,01

2,32

2,50

28

28

24

12

17

48

48

63

44

51

20

20

12

35

26

4

4

1

q

6

Bronnen: C.B.S. (1959), C.D. (1962).

De l a n d b o u w b e d r i j v e n i n h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d hadden i n 1962 g e m i d d e l d 4 k a v e l s , w e l k e dooreengenomen 2 , 5 0 ha g r o o t w a r e n . B i j n a twee v i j f -de (39%) van d e b e d r i j v e n had maar 1 of 2 k a v e l s . I n -de g r o o t t e k l a s s e n

neemt n a a r m a t e d e b e d r i j v e n g r o t e r z i j n n i e t a l l e e n h e t a a n t a l k a v e l s , m a a r ook de g e m i d d e l d e k a v e l g r o o t t e t o e . Een o p m e r k e l i j k v e r s c h i l b e s t a a t e r t u s s e n de b e i d e d e e l g e b i e d e n . I n h e t n o o r d e l i j k e d e e l i s een b e t e r e v e r k a v e l i n g , h i e r z i j n n i e t a l l e e n m i n d e r , maar o o k a a n z i e n l i j k g r o t e r e k a v e l s , t e r -w i j l e r n a a r v e r h o u d i n g v e e l meer b e d r i j v e n z i j n met een of t-wee k a v e l s

(56/^). D i t d e e l v a n h e t b l o k i s d e s t i j d s v o o r a l b e t r o k k e n g e w e e s t b i j (veen)-i o n t g i n n i n g e n .

Volgens een i n v e n t a r i s a t i e i n 1963 i s ruim een d e r d e van de wegen i n h e t b l o k v e r h a r d , de r e s t b e s t a a t u i t zandwegen. Meer dan e e n d e r d e v a n de l a n d b o u w b e d r i j f s g e b o u w e n l i g t meer dan 100 m e t e r v a n d e v e r h a r d e weg a f . V e l e van d e z e gebouwen z i j n g e l e g e n a a n " e i g e n " t o e g a n g s w e g e n . I n v e r b a n d met h e t s t e e d s toenemende m o t o r i s c h e l a n d b o u w v e r k e e r i s v e r h a r d i n g v a n z a n d -wegen v a n v e e l b e l a n g . Door h e t u i t v o e r e n v a n g r o t e v e r b e t e r i n g s w e r k e n t e n b e h o e v e v a n de a f -w a t e r i n g ( v e r b e t e r i n g L o o l e e , p l a a t s i n g g e m a a l , e . d . ) z i j n i n de a f g e l o p e n j a r e n d e k n e l p u n t e n t e n a a n z i e n v a n de a f w a t e r i n g i n h e t g e b i e d o p g e l o s t . Als g e v o l g v a n h e t v e r w a a r l o z e n of o n t b r e k e n v a n de d e t a i l o n t w a t e r i n g l a a t de w a t e r h u i s h o u d k u n d i g e t o e s t a n d e c h t e r p l a a t s e l i j k nog v a a k v e e l t e wensen o v e r . B e h a l v e d a t soms g e b r e k e n i n k l e i n e l e i d i n g e n medeoorzaak z i j n v a n w a t e r o v e r l a s t , i s de o o r z a a k v a n w a t e r o v e r l a s t v o o r a l g e l e g e n i n de hoge g e -m i d d e l d e g r o n d w a t e r s t a n d i n de w i n t e r . § 5 - E i g e n d o m e n p a c h t ( b i j l a g e n 21 e n 22)

De e i g e n d o m p a c h t v e r h o u d i n g kan b e z i e n worden aan de h a n d van d e g e g e -v e n s -van de g e h e l e g e m e e n t e . Tabel 14 EIGENDOM-GEBRUIK CULTUURGROND P e r c c u l t u u r g r o n d i n e i g e n d o m - g e b r u i k 1910 ! 1930 ! 1955 I 1959 Tubbergen 85 8? 88 88 Salland en Twente 75 77 75 74 Overijssel 68 68 60 64 Bron; C.B.S.

Het p e r c e n t a g e eigendom-gebruik, d a t i n de loop der j a r e n v r i j w e l n i e t i s v e r a n d e r d , i s a a n z i e n l i j k hoger dan i n het landbouwgebied, hetwelk ook weer boven h e t p r o v i n c i a l e gemiddelde l i g t . In d i t gebied z i j n dan ook v r i j -wel a l l e landbouwers eigengeërfde b o e r e n .

Het meeste pacht land (lOfo) wordt behuisd g e p a c h t . I n de gemeente Tubber-gen wordt meer gepacht van p a r t i c u l i e r e n , met name v o o r a l van andere boeren dan i n h e t landbouwgebied en de p r o v i n c i e . Pacht van ouders i s i n Tubbergen (3%) van v e e l minder b e t e k e n i s dan i n S a l l a n d en Twente (10^>) en i n (Over-i j s s e l (l6fó).

§ 6 . B e d r i j f s g e b o u w e n e n n u t s v o o r z i e n i n g e n

(b i j 1 a g e n 23 t/m 26)

De gegevens i n deze paragraaf hebben eveneens b e t r e k k i n g op de gehele

gemeente Tubbergen en z i j n ontleend aan de M e i t e l l i n g e n 196l ( b e d r i j f s g e b o u

-wen) en i960 ( n u t s v o o r z i e n i n g e n ) .

Evenals de cultuurgrond z i j n . ook de bedrijfsgebouwen meest eigendom

(91^) van de g e b r u i k e r . Bijna de h e l f t van de gebouwen i s meer dan 50 j a a r

oud en 53% i s gebouwd na 1914- In de p e r i o d e 1915-1940 werden er in

Tubbergen r e l a t i e f meer b o e r d e r i j e n gebouwd dan in h e t landbouwgebied en de p r o v i n

-c i e . Dit hangt w a a r s -c h i j n l i j k samen met de g r o t e ontginningen in de gemeente

i n deze j a r e n . Omtrent de k w a l i t e i t van de gebouwen z i j n geen gegevens v o o r

handen. Wel i s bekend d a t van ruim d r i e k w a r t van de vóór 1940 gebouwde b o e r

-d e r i j e n -de i n r i c h t i n g van -de melkveestal i s gemo-derniseer-d ( -d . w . z . h i e r i n

z i j n d r i n k b a k j e s j v e n t i l a t i e d o r p e l s e»d. a a n g e b r a c h t ) .

De b e t e k e n i s van de v e r e d e l i n g s p r o d u k t i e i n d i t gebied b l i j k t reeds u i t

de v e l e na de oorlog gebouwde a f z o n d e r l i j k e varkensschuren en kippenhokken.

Bij meer dan een v i j f d e ( 22%) van de boeren i n de gemeente Tubbergen kwam al

vóór I96I een v a r k e n s s t a l voor 30 of meer mestvarkens voor tegenover maar 12%

Salland en Twente en 97° i n O v e r i j s s e l . Kippenhokken voor g r o t e r e eenheden

(400 of meer leghennen) waren e r in de gemeente eveneens meer dan i n h e t

landbouwgebied en de p r o v i n c i e .

De enige over openbare nutsvoorzieningen beschikbare gegevens z i j n van

i 9 6 0 . Deze gegevens z i j n w a a r s c h i j n l i j k wel e n i g s z i n s verouderd. Naar men

mag verwachten zal h e t percentage grondgebruikers d a t i s a a n g e s l o t e n op een

van de openbare nutsvoorzieningen inmiddels v e r d e r z i j n g e s t e g e n . Daarom

z a l met een enkele v e r g e l i j k i n g worden v o l s t a a n . Het a a n t a l t e l e f o o n a a n s l u i

tingen was i n de gemeente v r i j w e l even hoog a l s i n de p r o v i n c i e en h e t l a n d

-bouwgebied. Bijna a l l e b e d r i j v e n waren op het e l e k t r i c i t e i t s n e t aangesloten«

Wat b e t r e f t de openbare w a t e r l e i d i n g lagen de c i j f e r s van d i t deel van

Over-i j s s e l d u Over-i d e l Over-i j k beneden het nOver-iveau van dOver-ie van de gehele p r o v Over-i n c Over-i e . U Over-i t

ver/kregen i n l i c h t i n g e n b l i j k t e c h t e r d a t momenteel 96% van a l l e p e r c e l e n

i s a a n g e s l o t e n op de w a t e r l e i d i n g en d a t de overige p e r c e l e n d i r e c t a a n

HOOFDSTUK I I I DE LANDBOUWBEDRIJVEN

§ 1 . G r o n d g e b r u i k e n b e d r i j f s t y p e A. G r o n d g e b r u i k ( b i j l a g e n 27 t / m 30)

B i j h e t g r o n d g e b r u i k van de gemengde b e d r i j v e n komt de n a d r u k s t e e d s meer op h e t g r a s l a n d t e l i g g e n . Van 1947 t o t 1965 i s i n de g e h e l e gemeente Tubbergen h e t a a n d e e l van h e t g r a s l a n d toegenomen v a n 65 t o t 7 7 ^ van de c u l -t u u r g r o n d . Deze v e r a n d e r i n g e n , welke g e h e e l -t e n k o s -t e van h e -t bouwland vfaren, hadden v o o r n a m e l i j k p l a a t s i n de j a r e n 1947-1950 en I 9 6 O - I 9 6 5 ( e l k 5 $ ) • In

h e t l a n d b o u w g e b i e d waar v o o r h e e n e c h t e r i e t s meer bouwland w a s , i s het a a n d e e l va; h e t g r a s l a n d met 17% u i t g e b r e i d , met e v e n e e n s de g r o o t s t e t o e n e m i n g i n de e e r d e r genoemde p e r i o d e n .

Op de l a n d b o u w b e d r i j v e n i n h e t b l o k i s v a n i 9 6 0 t o t 1965 e v e n e e n s 5% van de c u l t u u r g r o n d i n g r a s l a n d g e l e g d . Naarmate de b e d r i j v e n g r o t e r z i j n

i s e r r e l a t i e f wat minder g r a s l a n d en werd ook m i n d e r bouwland omgezet i n g r a s l a n d . T a b e l 15 GRONDGEBRUIK Noord Zuid Alle landbouwbedrijven Alle grondgebruikers

Percent age cultuur grc bouwland I960 26 29 28 27 I965 21 24 23 22 nd in gebruik als grasland i960 | I965 74 79 71 76 72 77 73 78 Brons landbouwtellingformulieren.

Uit een andere benadering van de ontmenging blijkt, dat op driekwart van de landbouwbedrijven de oppervlakte bouwland is verminderd. Voor de helft van deze bedrijven ,die dus zowel in i960 als in I965 waren

geregis-treerdsbedroeg deze vermindering -g- ha of meer en was deze vooral van belang op de bedrijven - 7 ha. Daartegenover is de laatste vijf jaar op maar weinig

{T/o) meest grotere bedrijven (^ 10 ha) de oppervlakte bouwland met -g- ha of meer toegenomen.

Tabel l6 ONTMENGING

Aantal bedrijven 1)

P e r c . b e d r i j v e n waarvan de oppervlakte

bouwland van I960-I965 met 0,50 lia

of meer i s

verminderd vermeerderd 1

5

7

10

15

-- 5 ha

- 7 ha

- 10 ha - 15 ha - 20 ha ^ 20 ha

56

133

235

154

58

41

36 41 56 48 50 46 4 4 11 12 27 Totaal

677

Noord Zuid 257 .420 49 '48' 49

7

7 7

1 ) In beide jaren dezelfde landbouwbedrijven\ grootteklasse-indeling 1965.. Brons landbouwtellingfo rmulieren.

Gezien het feit dat in 1965 slechts l6 landbouwbedrijven (2°fo) geheel, uit grasland bestonden rijst de vraag of men wel streeft naar algehele ont menging. • In verband met' de bij vele bedrijven behorende, hoog gelegen, : esgronden zal dit veelal wel niet mogelijk zijn.

Overigens is het moeilijk te veronderstellen dat aan het bouwland grote waarde wordt toegekend. Het bouwplan althans is erg eenvoudig en extensief en vooral gericht op de strovoorziening. Het grootste deel van het bouwland (87/*) wordt beteeld met granen,waarbij de van oudsher tradi-tionele roggeteelt overheersend is, terwijl voorts ruim een kwart van het graanareaal uit haver bestaat. De rest van de bouwlandgewassen bestaat vooral uit aardappelen (Ofo) en voederbieten (3^). Op de kleinere bedrijven

zijn relatief wat meer hakvruchten evenals ook in het noordelijke deelge-bied.

De zeer kleine oppervlakte tuinland ( 3-y ha) is bijna geheel in gebruik bij de paar tuinbouwbedrijven.

B. Bedrijfstype ( bijlage 31)

Vanouds wordt het bedrijfstype op de zandgronden aangeduid als "ge-mengd bedrijf",waarmee algemeen wordt bedoeld dat de grond voor meer dan een produktierichting wordt gebruikt. De grond van de gemengde bedrijven in de gemeente alsook in het ruilverkavelingsgebied bestaat, zoals reeds is gebleken, grotendeels uit grasland. De veehouderij zal dus verreweg de meeste arbeidsbehoefte opeisen, terwijl de veehouderijbedrijven het meest voorkomende bedrijfstype vormen. Gegevens hierover (voor de gehele gemeente) verschaffen berekeningen per bedrijf, door het C.B.S. gemaakt in opdracht van het Ministerie van Landbouw en Visserij, uit de landbouw-telling van mei 1962.

T a b e l 17 AGRARISCHE BEDRIJESTYPEN TUBBERGEN

A a n t a l "bedrijven t o t a a l met e e n a r b e i d s -b e h o e f t e v a n g- j a a r en meer T o t a l e a r b e i d s b e h o e f t e i n jo v o o r a k k e r -bouw w e i d e -d i e r e n v a r k e n s k i p p e n V o l l e d i g e v e e h o u d e r i j - , b e d r i j v e n (^ 80%)v 1395 "Bedrijven met g r o t e n -d e e l s v e e h o u -d e r i j .\ ( 60-80/0) U O v e r i g e t y p e n , T o t a a l 199 19 966 145 5 I I I 6 10 25 12 65 60 * "64" 17 11 'l6~ 4

"è"

1613 1) P e r c e n t a g e v a n . d e a r b e i d s b e h o e f t e d a t i s bestemd v o o r de v e e h o u d e r i j

H e t b e l a n g r i j k s t e b e d r i j f s t y p e vormen d e zogenoemde v o l l e d i g e veehouderijbedrijven., b e d r i j ven w a a r Qofo of meer van de a r b e i d s b e h o e f t e aan de v e e h o u d e -r i j w o -r d t b e s t e e d . Deze a -r b e i d s b e h o e f t e v o o -r de v e e h o u d e -r i j b e s t a a t e c h t e -r n i e t a l l e e n u i t d i e v o o r de r u n d v e e h o u d e r i j . Ook de v e r e d e l i n g s p r o d u k t i e , met name de v a r k e n s - en k i p p e n h o u d e r i j , v e r e i s t z o a l s u i t t a b e l 17 b l i j k t een d e e l van de a r b e i d s b e h o e f t e .

Een d e r g e l i j k e , z e e r b e w e r k e l i j k e , b e r e k e n i n g w e l k e v o o r 19&5 ook van de b e d r i j v e n i n h e t r u i l v e r k a v e l i n g s g e b i e d zou z i j n t e maken zou z e e r w a a r s c h i j n l i j k d e z e l f d e r e s u l t a t e n o p l e v e r e n . Daarom i s a l l e e n v o o r wat de l a n d b o u w b e d r i j v e n b e t r e f t de b e t e k e n i s van de v a r k e n s h o u d e r i j n a d e r g e a n a l y

s e e r d . D i t t e meer omdat melkvee op a l l e l a n d b o u w b e d r i j v e n a a n w e z i g i s , w a a r -n a a s t op 90$ va-n d e z e b e d r i j v e -n v a r k e -n s worde-n g e h o u d e -n . Op welke b e d r i j v e -n de v a r k e n s h o u d e r i j o v e r h e t algemeen een g r o t e r e omvang h e e f t komt aan h e t l i c h t b i j h e t b e z i e n van h e t r e l a t i e v e a a n t a l b e d r i j v e n met b . v . 200 of meer bewerkingseenheden"*") ( d i t i s 50 of meer m e s t v a r k e n s ofwel 13 of meer . f o k z e u g e n ) v o o r de v a r k e n s h o u d e r i j . Op een d e r d e d e e l van de l a n d b o u w b e d r i j -v e n b l i j k t d e -v a r k e n s h o u d e r i j genoemde om-vang t e b e r e i k e n . V o o r a l op de b e d r i j v e n van 10-15 ha worden n o g a l wat v a r k e n s gehouden ( 5 3 $ met ^ 200 b e w e r k i n g s e e n h e d e n ) en v e r d e r op d i e van -15 ha en g r o t e r (40%).

Opmerke-l i j k k Opmerke-l e i n e r z i j n de v a r k e n s s t a p e Opmerke-l s op de k Opmerke-l e i n s t e b e d r i j v e n (&Opmerke-lt; 7 ha 1 4 $ ) . Dat de v a r k e n s h o u d e r i j meer een o n d e r d e e l i s van de g r o t e r e b e d r i j v e n b l i j k t ook u i t de samenhang h i e r v a n met h e t a a n t a l k o e i e n p e r b e d r i j f . N a a r m a t e h e t a a n t a l m e l k k o e i e n p e r b e d r i j f g r o t e r i s , z i j n e r meer b e d r i j -v e n met g r o t e r e a a n t a l l e n -v a r k e n s . Tussen d e b e i d e d e e l g e b i e d e n z i j n g e e n

o p m e r k e l i j k e v e r s c h i l l e n . V e r d e r worden op b e d r i j v e n waar geen o p v o l g e r i s , d u s b e d r i j v e n waar d o o r g a a n s w e i n i g a r b e i d s k r a c h t e n z i j n , v e e l m i n d e r v a r -k e n s gehouden dan op de a n d e r e b e d r i j v e n .

x ) Op de L . E . I . - - b e d r i j v e n i n O o s t - O v e r i j s s e l was i n de j a r e n 1 9 6 2 / 6 5 h e t g e m i d d e l d e a a n t a l b e w e r k i n g s e e n h e d e n p e r b e d r i j f i n de. g r o o t t e k l a s s e v a n 7-10 h a 1300 en i n d i e v a n 10-15 ha I 6 3 8 ( z i e b i j l a g e 4 2 ) .

§ 2 . V e e h o u d e r i j

A. Het g r a s l a n d en de r u n d v e e h o u d e r i j ( b i j l a g e n 32 t/m 35)

•.' S i n d s i 9 6 0 i s de o p p e r v l a k t e g r a s l a n d met jfo ( v a n de c u l t u u r g r o n d ) t o e -genomen, h e t meest op de k l e i n e r e b e d r i j v e n . Het g r a s l a n d d a t ruim d r i e k w a r t (77%) v a n de c u l t u u r g r o n d van l a n d b o u w b e d r i j v e n b e s l a a t i s p r a k t i s c h a l l e -maal b l i j v e n d g r a s l a n d , s l e c h t s 1% i s k u n s t w e i d e .

B i j h e t r u n d v e e l i g t de n a d r u k v o o r a l op de m e l k v e e h o u d e r i j , t e r w i j l de v e t w e i d e r i j ook n i e t o n b e l a n g r i j k i s . Op ruim de h e l f t van de l a n d b o u w b e d r i j v e n was i n I 9 6 5 w e i d e m e s t v e e ( g e m i d d e l d 4 , 8 s t u k s ) . I n h e t z u i d e l i j k e b l o k -d e e l , w a a r ' -d e . b e -d r i j v e n g r o t e r z i j n , i s wat meer m e s t v e e p e r b e -d r i j f ( 5 , 6 s t u k s ) d a n i n h e t n o o r d e n ( 3 , 3 s t u k s ) . Op 3% van de l a n d b o u w b e d r i j v e n d o e t men ook nog aan k a l v e r m e s t e r i j . Het a a n t a l m e l k k o e i e n p e r 100 h a g r a s l a n d i s s i n d s i 9 6 0 toegenomen v a n 126 t o t 1 4 2 , t e r w i j l h e t a a n t a l m e l k k o e i e n p e r b e d r i j f met 2 , 2 i s v e r m e e r d e r d . I n de h i e r n a v o l g e n d e t a b e l z i j n v o o r wat b e -t r e f -t d e l a n d b o u w b e d r i j v e n de b e l a n g r i j k s -t e gegevens o v e r de m e l k v e e h o u d e r i j s a m e n g e v a t . T a b e l 18 MELKVEEHOUDERIJ I 9 6 5 Aant a l b e d r i j v e n met m e l k -v e e Gemiddeld a a n t a l m e l k k o e i e n p e r b e d r i j f | 100 ha g r a s l a n d A a n t a l b e d r i j v e n met m e l k k o e i e n 1-9 1 0 - 1 4 1 5 - 1 9 ^ 20

1 - 5' ha

5 - 7 ha

7 - 10 ha

10 - 15 ha

15 - 20 ha

^ 20 ha

59

135

238

157

59

41

4,7

7,2

9,7

13,6

16,9

20,8

147

151

149

145

133

115

59

116

101

8

1

-19

131

98

14.

5

-6

45

30

14

-6

14

22

Alle

bedrijven

Noord

Zuid

689

260

429

11,0

9,5

11,9

141

145

140

285

140

145

267

95

172

95

21

74

42

4

38

Brons l a n d b o u w t e l l i n g f o r m u l i e r e n . i s De v e e d i c h t h e i d ( k o e i e n p e r 100 ha g r a s l a n d ) w e l k e , z o a l s g e b r u i k e l i j k , afneemt b i j toenemende b e d r i j f s g r o o t t e i s de l a a t s t e v i j f j a a r a a n z i e n -l i j k t o e g e n o m e n . Een u i t z o n d e r i n g vormen d e k -l e i n s t e b e d r i j v e n ( 1 - 5 h a ) , w a a r de v e e d i c h t h e i d h e t m i n s t i s toegenomen. Het a a n t a l k o e i e n p e r 100 ha g r a s -l a n d i s h e t m e e s t toegenomen op b e d r i j v e n van 10-15 ha en i n h e t n o o r d e -l i j k e b l o k d e e l . Z o a l s r e e d s i s opgemerkt h e e f t de omvang van de m e l k v e e s t a p e l p e r b e d r i j f z i c h g u n s t i g o n t w i k k e l d . H e t g e m i d d e l d e a a n t a l k o e i e n p e r b e d r i j f i s met 2 , 2 toegenomen t o t 11 s t u k s , w a a r d o o r h e t a a n t a l b e d r i j v e n met m i n d e r dan

fen de gegevens van de melkcontroleverenigingen. De cijfers van de in en nabij het gebied werkende verenigingen lagen zowel wat betreft.de.hoeveel-heid melk alsook aangaande het vetgehalte iets beneden het provinciale ge-middelde.

B. Varkens en kippen (bijlagen 36 't/m. 38)

Naast het rundvee is de veredel ingsproduktie met name de varkenshoude-rij een belangvarkenshoude-rijk onderdeel van deze gemengde bedvarkenshoude-rijven. Enige belangvarkenshoude-rijke gegevens hierover zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Tabel 19 VARKENSHOUDERIJ OP LANDBOUWBEDRIJVEN P e r c e n t a g e b e d r i j v e n i 9 6 0 J 1965 A a n t a l d i e r e n p e r b e d r i j f m e s t v a r k e n s i 9 6 0 j 1965 f o k z e u g e n i 9 6 0 } 1965 B e d r i j v e n met; a l l e e n m e s t v a r k e n s a l l e e n f o k z e u g e n m e s t v a r k e n s en f o k z e u g e n 18 27 49 22 33 35 3 2 , 1 5 2 , 0 1 0 , 8 1 5 , 3

"29,1"

7 , 3 1 0 , 8 6,5 9 , 1 ~%~9 B e d r i j v e n met v a r k e n s 94 90 1 6 , 5 6,8. Brons l a n d b o u w t e l ï i n g f o r m u l i e r e n .

Het a a n t a l b e d r i j v e n waar v a r k e n s worden gehouden i s d e l a a t s t e . v i j f j a a r w e l i e t s t e r u g g e l o p e n , m a a r was i n 1965 t o c h nog SCffo, D® v a r k e n s h o u d e r i j i s i n de p e r i o d e I96O-I905. b e l a n g r i j k i n b e t e k e n i s toegenomen e n ' b o v e n d i e n meer g e s p e c i a l i s e e r d . De s p e c i a l i s a t i e b e s t o n d u i t een toeneming van h e t a a n -t a l b e d r i j v e n me-t a l l e e n f o k z e u g e n en a l l e e n m e s -t v a r k e n s w a a r -t e g e n o v e r h e -t a a n t a l ' b e d r i j v e n met m e s t v a r k e n s èn f o k z e u g e n v e r m i n d e r d e . Dé toegenomen b e -t e k e n i s van; de v a r k e n s h o u d e r i j kwam. t o t u i t i n g i n de u i t b r e i d i n g v a n ' h é t a a n

-t a l d i e r e n p e r b e d r i j f 'op b e d r i j v e n me-t a l l e e n m e s -t v a r k e n s ( v a n 32 -t o -t 5 2 ) e n op ••- d i e met a l l e e n f o k z e u g e n ' ( v a n 7 t o t 1 1 ) . H i e r d o o r i s o o k ' h e t a a n t a l

b e d r i j v e n met g r ó t e r e eenheden p e r d i e r s o o r t a a n z i e n l i j k toegenomen ( t a b e l 20) I n I 9 6 5 had ruim twee v i j f d e ( 4 4 ^ ) van de l a n d b o u w e r s d i e a l l e e n v a r k e n s m e s -t e n 50 of meer d i e r e n p e r b e d r i j f en van de u i -t s l u i -t e n d v a r k e n s f o k k e r s h i e l d 237S v i j f t i e n of meer z e u g e n . . " Tabel 20 ... VARKENSHOUDERIJ OP LANDBOUWBEDRIJVEN A a n t a l b e d r i j v e n t o t a a l i 9 6 0 J I 9 6 5 met 50 m e s t -v a r k e ns i 9 6 0 j I 9 6 5 met ^ 15 f o k -zeugen i 9 6 0 | I965 Bedrijven met: alleen mestvarkens alleen fokzeugen mestvarkens en fokzeugen 134 201 362 149 226 243 ~6Ï8"

35

10 45 65 18

"~éï

14 17

52

44

B e d r i j v e n met v a r k e n s 697 31 96