Inventarisatie van de knelpunten in uienpakstations en kwantificering van de schade

(1)

S P R E N G E R I N S T I T U U T Haagsteeg 6 , 6708 PM Wageningen

Tel . : 08370-19013

(Vubti'katie uitsluitend met toe

stemming van de directeur)

RAPPORT NO. 2O67 I n g . H. v . d . K r i e k e

INVENTARISATIE VAN DE KNELPUNTEN IN UIENPAK-STATIONS EN KWANTIFICERING VAN DE SCHADE

Uitgebracht aan de directeur van het Sprenger Instituut Project no. 027

(2)

INHOUDSOPGAVE biz.

Samenvatti ng

o

1. Inleidi ng

2. Kwaliteitsbepaling d.m.v. steekproeven 3

2.1. Wijze van monsternemen 3

2.2. De grootte van het monster 3

2.3- De bewaring 3

2.'t. De beoorde 1 ing ^

3. De sorteernauwkeurigheid ^

4. Korte beschrijving van de uienpakstations 5

5- Waarnemingen en conclusies ^

(3)

-!•

SAMENVATTING

In 1978 is door het Sprenger Instituut, mede op verzoek van de Stichting

Nederland Uien Federatie, een onderzoek begonnen naar de kwaliteitsachteruitgang van de uien in de fase van bewerking in de pakstations. Een reden om dit

onder-zoek te starten was het feit, dat het Kwaliteïts Controle Bureau (K.C.B.) melding maakte van de matige kwaliteit van de Nederlandse uien op de buitenlandse markt. Ook in dit seizoen ( 1978-1979) zijn veelvuldig klachten binnengekomen.

Ter oriëntatie is voor het verwerkingsseizoen een dertiental uienverwerkings-bedrijven geënquêteerd met de bedoeling een indruk te krijgen van de oorzaak en de omvang van de schade, die tijdens de verwerking ontstaat. Tevens is een indruk verkregen over de verwerkingsmethodes en de opbouw van de sorteer- en

verpakkings-lijnen. Na deze bezoeken zijn in overleg vier bedrijven voor de verwerking van zaai uien en één bedrijf voor de verwerking van plantuitjes gekozen om na te gaan

in welke mate de verschillende fasen in het verwerkingsproces verantwoordelijk zijn voor de kwaliteitsachteruitgang. De vier bedrijven voor zaai uien sorteren volgens verschillende methoden of hebben onderling verschillende opstellingen van hun verwerkingslijnen.

Uit de resultatenkomt naar voren, dat rond 26,5% van het verpakte

eind-produkt beschadigingen heeft; of kaal of rot is. Deze schade kan opgebouwd;wonden uit een deel van deoogstschade : die ook in de bewaring zichtbaar wordt en die

tijdens het uitlezen niet is opgemerkt (ca. ^,5 %), en drie ongeveer even grote

porties, die zijn toe te schrijven aan afstaarten, sorteren en verpakken. De indruk bestaat dat de schade t.g.v. verpakken en afstaarten iets groter is dan de schade t.g.v. het sorteren. Het schadebeeld bestaat voor een groot deel uit beschadigingen en voor een klein deel uit kaalheid en rot.

Bij de plantuien is wat de opbouw van de beschadiging betreft ongeveer hetzelfde

beeld gevonden. Het niveau ligt hier veel lager nl. ca. 7 % in het eindprodukt.

Hiervan wordt h à 5 % veroorzaakt door de verwerking.

Een totaalbeeld van de gemiddelde beschadiging voor zaaiuien afgerond op halve procenten is als volgt:

[Oogst 8,5

%

[Bewaring 3 % Afstaarten 8,5 % Sorteren 6 % Uitlezen - 7 % Verpakken 7,5 % 26,5 %

(4)

-2-1. INLEIDING

Ter voorbereiding van het onderzoek naar de beschadiging van uientijdens de behandeling op verwerkingsbedrijven is getracht een beeld te krijgen van de omvang

en de oorzaak van de schade, die wordt toegebracht aan de uien. Onder het begrip schade moet men verstaan het kaal zijn van de ui en het voorkomen van mechanische beschadi gi ngenzoa>lis deukjes, butsen enz, waardoor rot en schimmel kan optreden. In gesprekken met eigenaren/bedrijfsleiders van een aantal ui ënvérwerk'tngs-1 ' bedrijven is een vrij duidelijk beeld verkregen over het ontstaan van kale uien.

Dit is in hoofdzaak aan oorzaken te wijten, die buiten de verwerking staan, zoals weersomstandigheden tijdens of na de oogst, het oogsttijdstip (de rijpheid), het

gebruikte ras of de selectie, bemesting etc. Het gevolg is echter wel, dat de kale uien in de fase van de verwerking te voorschijn komen.

Over het ontstaan van mechanische beschadigingen is tijdéris de gesprekken geen duidelijk beeld verkregen. In dit verband kwamen de ervaringen van het K.C.B, niet overeen met hetgeen in de gesprekken naar voren werd gebracht. Dit is de reden waarom het onderzoek van het Sprenger Instituut, dat mede op verzoek van de

Stichting Nederlandse Uien Federatie is gedaan, zich hoofdzakelijk op het bescha-digingsaspect heeft toegespitst.

Van'de bedrijven, die zich bereid hebben verklaard mede te Werken aan de enquê-te, zijn vijf bedrijven uitgekozen voor het vaststellen van de schade op hun

verwerkingslijnen (vier voor de verwerking van zaaiuien en één voor de verwerking van plantuien). Deze bedrijven zijn op grond van hun verschillen in werkwijze ge-selecteerd. Het onderzoek, zoals dat is uitgevoerd, beoogt een tweeledig doel: ten eerste is getracht vast te stellen waar de grootste schade ontstaat, t.w. in de oogstfase of in de verwerkingsfase. Ten tweede is getracht een kwantifi-cering te verkrijgen van de schade. De oogstfase loopt tot en met het

binnen-brengen van het produkt op het bedrijf. Om de verwerkingsfase te kunnen analyseren is de verwerkingslijn in een aantal delen gesplitst. Van ieder gedeelte is ge-tracht de schade, die hier wordt veroorzaakt, vast te stellen door bemonstering en beoordeling van de monsters na drie weken bewaring bij 20 C en 90 % r.v.

Dit is drie keer in het seizoen gedaan. Daarnaast zijn de sorteermachines onderzocht op nauwkeurigheid van de maatsortering om naast het beschadigingsaspect ook een uitspraak over de volgens verschillende principes werkende machines te kunnen doen wat betreft de kwaliteit van de sortering.

(5)

3

-2. KWALITEITSBEPALING DOOR MIDDEL VAN STEEKPROEVEN

^ l i . y A i S S - V a Q . m o Q s t e r nemen

T i j d e n s de oogst z i j n op de b e d r i j v e n 'twee keer in het seizoen monsters

g e t r o k k e n . D i t i s op een zodanige manier gedaan, dat een binnenkomende l a d i n g in z i j n geheel is bemonsterd. Door steeds w i l l e k e u r i g een a a n t a l uien van de band te nemen i s g e t r a c h t een zo goed m o g e l i j k e doorsnede van de p a r t i j t e k r i j g e n Waar de uien i n v o o r r a a d k i s t e n werden aangevoerd, is van een a a n t a l k i s t e n met produkt van d e z e l f d e herkomst op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n u i t de v o o r r a a d k i s t een aantal uien genomen.

In de verwerki ngsl 'r j n z i j n zo moqelj jk_op • de 'volgende punten monsters genomen: a in de bewaarruimte voor het opscheppen

a voor de a f s t a a r t m a c h i n e

a na de a f s t a a r t m a c h i n e en voor het s o r t e r e n

a na de sorteermachine ( d r i e s o r t e r i n g e n - d r i e monsters) a na het u i t l e z e n (middelste s o r t e r i n g )

a na verpakken ( m i d d e l s t e s o r t e r i n g )

De monsters z i j n op een zodanige w i j z e genomen, dat aangenomen mag worden, dat ze steeds b e t r e k k i n g hebben op de p a r t i j , w a a r u i t het voorgaande monster is b e t r o k k e n . Waar e r met g r o t e b u f f e r v o o r r a d e n , wordt g e w e r k t , was d i t u i t e r a a r d n i e t m o g e l i j k .

2;?i_2S_9E2°Ï£e_van_het_monster

De g r o o t t e van het monster moet zodanig gekozen z i j n , dat aan de gevonden

schadepercentages een r e d e l i j k e betrouwbaarheid kan worden verbonden ten aanzien van de schade, d i e voorkomt in de gehele p a r t i j . Aanvaardt men een s p r e i d i n g in het percentage beschadigde uien van 5 % (+ 2,5 X) b i j een gemiddelde schade van 10 %

(7,5 % - 12, 5 % ) , dan moet de m o n s t e r g r o o t t e 'tOO stuks z i j n , w a a r b i j de kans 90 % i s , dat de gevonden waarde binnen het i n t e r v a l van 5 % rond het gemiddelde l i g t . Het percentage beschad i gde1 tu ien-ii s berekend in> procenten van het g e w i c h t . De

beschadiging i n procenten van het aantal komt hiermee goed overeen. K l e i n e v e r s c h i l -len kunnen v e r k l a a r d worden u i t het g e w i c h t s v e r s c h i 1 van de i n d i v i d u e l e ui en de gemiddelde ui van het monster.

2-3- _De_bewari_ng

De uien zijn 'bewaard bij een hoge relatieve vochtigheid (90%) en .bij een

hoge temperatuur (20 C ) . In een dergelijk bewaarklimaat kan men met zekerheid aan-nemen, dat alle beschadigingen, die de ui tijdens het verwerken heeft opgelopen,

(6)

-in-zicht na verloop van tijd o p e n b a r e n d o o r , rot s c h i m m e l , v e r k l e u r i n g e n e t c . U i t h e t sorteren van de e e r s t e m o n s t e r s is g e b l e k e n , dat een b e w a a r d u u r van c a . drie w e k e n v o l d o e n d e lang is. Langer bewaren heeft nauwelijks invloed o p het e i n d r e s u l t a a t . Voor d e m o n s t e r s is dan o o k een b e w a a r d u u r van tenminste d r i e w e k e n a a n g e h o u d e n . In perioden met een o n g u s t i g e m a r k t p o s i t i e , w a a r i n de afzet

traag i s , kan het v o o r k o m e n , dat d e opslag van v e r w e r k t e u i e n , soms in p a l l e t -d o z e n , bij -d e p a k s t a t i o n s en bij -d e g r o o t h a n -d e l a r e n e n i g e w e k e n kan -d u r e n .

Dit g e b e u r t niet altijd o n d e r de m e e s t gunstige c o n d i t i e s . B o v e n d i e n volgt h i e r o p nog een periode bij d e d e t a i l h a n d e l en bij de c o n s u m e n t . De b e w a a r d u u r van de g e s o r t e e r d e v e r p a k t e uien in het handelskanaal van p a k s t a t i o n tot consument kan o p d e z e m a n i e r nog a a n z i e n l i j k zijn o n d e r n i e t g u n s t i g e o m s t a n d i g h e d e n . Wij h e b -ben al d e z e factoren trachten samen te voegen in b o v e n g e n o e m d e b e w a a r p e r i o d e van drie w e k e n en het o p s l a g k l i m a a t .

Bij de b e w a r i n g van de m o n s t e r s , d i e bij d e o o g s t genomen z i j n , is een a a n g e -paste p r o c e d u r e g e v o l g d . Een deel is d i r e c t bij 20 C en 90 % r.v. bewaard en na d r i e w e k e n is de b e s c h a d i g i n g v a s t g e s t e l d . Het a n d e r e deel is eerst g e d u r e n d e c a .

twee w e k e n gedroogd en d a a r n a d r i e w e k e n lang o n d e r de g e n o e m d e o n g u n s t i g e o m s t a n d i g h e d e n o p g e s l a g e n . Normaal w o r d e n de uien n l . na de oogst g e d r o o g d , v o o r -dat d e e i g e n l i j k e b e w a r i n g b e g i n t .

2 . 4i_ D e _ b e o o r d e ] ^ m g

Na d r i e w e k e n b e w a r i n g b i j d e g e n o e m d e c o n d i t i e s zijn d e uien b e o o r d e e l d . D a a r -bij zijn d e v o l g e n d e n o r m e n a a n g e h o u d e n :

a Een ui is als kaal a a n g e m e r k t als meer d a n 2 0 - 2 5 % van d e b u i t e n s t e rok van d e ui v e r d w e n e n is.

a Een u i , d i e z o d a n i g g e d e u k t o f gebutst w a s o f een w o n d j e had dat s c h i m m e l v o r m i n g , begin van rot o f v e r k l e u r i n g z i c h t b a a r w e r d , is als beschadigd u i t g e s o r -teerd. Dit is e v e n e e n s gebeurd met o o g s t b e s c h a d i g i n g e n , w a a r b i j delen van de ui w a r e n a f g e s n e d e n ,

a Met rot is b e d o e l d : k o p r o t , v o e t r o t , o f z o d a n i g r o t , dat de o o r z a a k h i e r v a n niet meer w a s vast te stellen (b.v. z w a r e b e s c h a d i g i n g ) .

3. DE SORTEERNAUWKEUEIGHEID

Het sorteren van uien; m o e t op m a a t g e s c h i e d e n v o l g e n s de maximale'middel 1ijn van de g r o o t s t e d w a r s d o o r n s n e d e . Dit kan b e r e i k t w o r d e n met s o r t e e r m a c h i n e s die volgens v e r s c h i l l e n d e principes w e r k e n . In dit o n d e r z o e k zijn v e r w e r k i n g s l i j n e n o p g e n o m e n , w a a r i n v e r s c h i l l e n d e typen s o r t e e r m a c h i n e s v o o r k o m e n .

(7)

Deze zijn:

a. Meting van de grootste diameter d.m.v. vierkante gaten in een schudhor. b. Meting van de grootste diameter d.m.v. zich geleidelijk verruimende

meet-spleten (wijkende band principe).

c. Meting van de grootste diameter tussen draaiende rubberrol len, waarover de uien worden gevoerd. Dit wordt gerealiseerd door de rollen in de lengte-richting draaiend voort te bewegen, waarbij om de andere rol er één in ver-ticale richting kan worden versteld. De afstand waarover deze rol t.o.v. de andere kan zakken, wordt trapsgewijs groter. Daarmee onstaat er trapsgewijs een zich vergrotende tussenruimte waardoor de uien op de eronder gelegen

leesbanden kunnen vallen. Omdat de rollen voorzien zijn van een profiel, wordt geen vierkantsmaat gemeten zoals bij de schudhor, maar een "zeshoeks-maat", die de ronde maat beter benadert.

De sorteernauwkeurigheid is vastgesteld door de uien van de monsters na het sor-teren ieder afzonderlijk op grootste diameter te controleren.

4. KORTE BESCHRIJVING VAN DE UIENPAKSTATIONS

Zaai uien

li_§edr|]f_i

Dit bedrijf beschikt over twee mechanisch gekoelde opslagplaatsen van ieder 1500 ton en een 1uchtgekoelde opslagplaats. De totale opslagcapacteit bedraagt ca. 5000 ton losgestort. De aanvoer van uien naar de verwerkingslijn geschiedt via kisten, die door middel van een kantelaar in een Van Overveld-bunker van 5 ton leeggestort worden. Met een opvoerband wordt het produkt via een voorsorteerder - rei niger naar de afstaarter gebracht. (Twee dubbele afstaarters; fabrikaat: . Holarag). Vervolgens komen de uien op de sorteermachine. Dit is een machine van het wijkende band type (fabrikaat: Backus). Nadat de uien de leesbanden gepasseerd zijn, wordt het gesorteerde produkt verpakt in netzakken met halfautomatische verpakkings-machines (fabrikaat: de Lignie). De kleine maat kan men automatisch verpakken

(apparatuur ontwikkeld door Molnopex).

i_2i_Bedr||f_|i

Hier heeft men de beschikking over één mechanisch gekoelde opslagruimte met een capaciteit van A500 ton losgestort en een 1uchtgekoelde opslagplaats van ca. 3000 ton losgestort. De aanvoer van uien naar de verwerkingslijn geschiedt hier met een opschepmachine , die het produkt op een stelsel van transportbanden brengt,

(8)

•6-uitgerust met een rollenreiniger-voorsorteerder. De kleine en de grote maat gaan ieder over een dubbele afstaarter (fabrikaat: Van Overveld). De afgestaarte uien worden opgevangen in vijf bunkers (fabrikaat: Van Overveld; ieder met een inhoud van 20 ton). In de bunkers is ventilatie mogelijk om de door condensatie iets vochtig geworden uien te drogen. Daarna wordt gesorteerd met een Campfens sor-teermachine (schudhorren). Men vangt het gesorteerde produkt na uitlezen op in acht Van Overveld bunkers van 20 ton eveneens met de mogelijkheid tot ventilatie. Daaruit worden met twee volautomatische verpakkingsmachines (Propak) de uien in netzakken verpakt. Ook bestaat de mogelijkheid direct vanaf de leesband halfautomatisch te verpakken (Dijkstra).

Bij dit bedrijf oogst, droogt en bewaart men alle uien in voorraadkisten. De aan-voer van uien van derden is ook in voorraadkisten. Deze voorraadkisten worden met een kantelaar geledigd in twee bunkers, waarna via Holaras rollenreiniger-voor-sorteerders en afstaartmachines de uien met een opvoerband op de sorteermachine komen. Dit is een Campfens sorteermachine (Schudhorren). Het verpakken gebeurt met twee Propak automatische verpakkingsmachines, die de uien uit een buffer-voorraad van ca. ^5 ton (3 bunkers) kunnen betrekken. Ook hier bestaat de mogelijk-heid direct vanaf de leesband met halfautomaten te verpakken (de Lignie).

4

i

_Bedrüf_\_/J[

Op dit bedrijf beschikt men niet over bewaarruimte voor uien. De aanvoer gebeurt door de telers zelf. De opstelling van de machines is hier afwijkend van de op-stelling in andere bedrijven omdat de aanvoer kan bestaan uit niet afgestaarte uien of reeds door de teler afgestaarte uien. Is de aanvoer losgestort, dan wor-den de uien eerst in voorraadkisten overgebracht die dan worwor-den geledigd met een kistenkantelaar in een bunker. Uit de bunker gaan de uien via een voorsor-teerder-reiniger naar de afstaarter (een dubbele Van Overveld-machine). Zij worden daarna weer opgevangen, in voorraadkisten. Zijn de uien reeds afgestaart,

dan wordt deze fase overgeslagen. De afgestaarte uien worden nu met een kisten-kantelaar wederom in een bunker gestort en gesorteerd met een Van Overveld

rollensorteermachine. Het verpakken gebeurt direct achter de rollenleestafel met halfautomatische verpakkingsmachines (Dijkstra).

(9)

-7-P l a n t u i e n

Bedri_jf_[

Voordat p l a n t u i t j e s verwerkt kunnen worden moeten ze e e r s t worden gedroogd. D i t gebeurt gedurende ca. 12 uur i n v o o r r a a d k i s t e n voor een droogwand. Vervolgens sor-t e e r sor-t men mesor-t een Campfens s o r sor-t e e r m a c h i n e . ledere s o r sor-t e r i n g wordsor-t nu onsor-tdaan van k l u i t j e s aarde op een s e p a r a t o r en a f g e s t a a r t ( H o l a r a s ) . A f h a n k e l i j k van de vraag en de voorraad worden de s o r t e r i n g e n a p a r t dan wel samengevoegd opgevangen i n een

t r e c h t e r v o r m i g e bunker. U i t deze b u f f e r v o o r r a a d put men b i j u i t l e z e n en verpakken ( h a l f a u t o m a t i s c h ; de L i g n i e ) . O o k vangt men het produkt wel op in v o o r r a a d -k i s t e n ( b u f f e r v o o r r a a d b i j e v t . s t o r i n g e n ) .

(10)

o

'ï

CU c m > 6 ^ C CU O . CL 1/1 X I U> C o E 0) 0) S Q . O C CO > xi X I O) > UI O) o o CO XJ ro c c co (0 (0 N c (0 > CO X t ro CSl X > i - cn O) o • u o w L -C X I O CO E en »— _{T 3} 1 - O ) 0 ) O +-> O UI u C X I o cu E en X I en O O CM s-i - CU eu en • M UI 4-> c CU O — E c X ) en O O r— L . X I u CU eu en 4-1 UI 4-> C CU O — E c !_ j a _*: O ) s_ X I -* en u X I -* en 1_ X I -* en CSl ». <N -a-• V C A J -». 1— o ». C A < T \ LTV ». CM ,_ ». r-~ L A ». CM c n ». r-^ oo CTv *_ CSl ». 3 -c n ». - 3 " Cn OO CTl • 4 CM CT» « V r-^. 3 -V . CSl 0 0 ». s O OO ~~ <+-, —> i_ x> cu co CM ». - 3 " - 3 " ». C A L A ». O CT» ». t ' -en en • i "" MO ». *" en ». T— v D ». -=r c n oo * - 3 " r^ ». C A 3 -». 3 -«— ». r^ oo 3 -». CSl C A ». C A c n ». O -a-». C l c n "~ u-~ i L. X I — un so ». ». o o c n csi ». ». -a- VU c n c n 1 CSl »* i a -C A L A ». ». csi m cn oo ». ». m m oo LA ». ». m oo c n i— 1 c CU i cu cn c —  "~* ~* U 4 -• — i ~ 1 L- U X I X I cu CU c o CO c 1_ ro CD 3 c i_ ro ro 2 c i_ ro ro 2 • c L. ro ro 2 ». CSl Csl ». C A r-~ ». o 3 -c n r ^ ». -a-MD ». C A C A r~-». oo oo CM ». CM r^ ». C A T— ». -a-o cn oo »* L A _ ». -a-oo ». CM C A ». r-^ oo X J CU X J X J

'i

CU CT> 8 -1_ X I n. cn C A -a-C A OO L. X I j « : cn 3 -oo C A L A C A 0 0 0 0 o i M -ro ro cn II cn F— ro ro _ y il j * X t cn •— X ) ro x : o UI CU X I II X J

(11)

_ q . 4» Si a •H $ u I-1

I

S

S • M • t-l •E « O m «o • ri u Si M w • » • h A JW M ri ( a Si M «0 ri U SI M te ri U JD M m

S

• CM CM M f ak «o a** N O C O U N ak O a"-a— CM N O «h O «0 a— 1 se 1 m N O U N t— CM «h co P O s cm r -v *

^1

UN CM U N «o O £ M CM 1 «kl C - - | N » O N «k O N N O U N a» U N U N C O CM ak « 0 •k CM a--a— N O a— CM CO •k o «"M c^ a— ak »~ a— NO C O N O C O C O m C O a— N O • k U N ak N O ak a— C~-*k H $ CM « 0 T— ak U N C »

3

* C4

1

CM U « k U N ak N O *— C O N O a» U N

3

U N N O O N CM O N « C CO

31

U N M f O N CM a—

3

U N • 0 •k N O U N CM ak a » t

-al

U N U N a» • N O N «k O U N ak

z

<1

en o •«r cn en te •

ï

t

o m U o o •

1 "il

co 1 U N •k O V U N ak C O O N «k CM a— ak «# o a— C O ak N O ak N O ak CM « 0 fc '•*-CD (0 CT> II O) i— A3 nj ^ II ^ XI a i .— XI (0 - C o w d) E (D c (U o 4-1 II •M

(12)

3 CU CT) cu X c ro > > "O CU -O c > c 0) c </) CD c CU CU X ) 0) C CU •M C 3 Q -(U X ) C 0) J C o t/1 i_ 0) > Q . O c (U 0! ro N c > en c 0) X I c ro i_ cu > in ro 0) XI ro c cu ^ ^ ro o . i_ CU > c cu N (U ,— 4-1 .— => c 0) i_ 0) 4 - ) U O t o c CU 4-> U (O ro 4 J </> 4 ^ < H -• — l 1 -X ) CU CO • e 0 ) CT! • — O C • E CD CT) .— CU E • JQ CU 4 -• > O C • E cu CT! t ._ CU E • X I cu 4 -. > O c * E CU CT! •— CU E • X ) CU 4 -• > O c à o 4-> 3 ro 4

-1

\0 # 1 oo 1 oo a t • — 1 oo 1 o • — 1 L A a t o T — + v O 1 — + V Û a t CM a — + • ^ ~ • * • r<\ + a — » u3 1 OO 1 3 -•* < 7 \ 1 oo a t o 1 C A * r^ l L A • V O T — 1 r-^ * L A 1 v O a t r-^ i — É O 4 - 1 . 3 E ™ O 4 _ 4—•

_15_.

CM a t r--i . c "-—-» •• L A r A l l C A a t 3 -i \o •^ v O »— 1 - 3 " •* L A + L A 3 -•* *. t— C~\ »— + + » / V •— • v i — + oo » CM 1 CM P A • t at CM J -1 -1 L A * J -1 \ /

c

t — •» rr\ t — 1 C A C « C S-y~ CU CD — cu ro 1 CT) 5 . c C 1 - . 3 E « O ^ 3 CM •» OA 1

5

r-~ a t ^r i en ax - 3 " 1 _ a t CM + J -•* V40 + )

1

\ ) l \ C A a t L A ' L A 1 \ £ > 1 L A 1 L A a t OO 1 CM a t OO 1 J -a t CM 1 C A a t - 3 " »— 1 —

à

o 4-J 3 ro M -E rr\ a t O a — 1 r A a t C A 1 O CM V O a t r » i L A a t C A + 3 -a t 3 -+ CM a t L A t — + a — a t C A + * L A a t OO 1 oo a t L A 1 L A a« a — »— 1 CM a t OO 1 L A a t 3 -1 L A a t 3 -1 . C C 1 -CU ro CU ro en 2 . c C V-0) ro cu ro CT) 5 > i • \_ CU > o -o X ! E CU CT! U CU > O -o ,— CU T 3 -a E cu CT! 1 _ CU > o TD a — O X J r — CU " O X 3 •— E CU CT) ! r A r^ i c (U 0 N CU U) C A v O + C cu o CU l/> r~ L A i c CU o N CU l/) L A a t OO c CU o — CU ui 10-cu c x : o ro cu CU O I/I CU X ) Q . O c CU CT) c CU X I Q . O CU X > CT)

(13)

1 1 -5. WAARNEMINGEN EN CONCLUSIES 1 . Er van u i t g a a n d e d a t h e t v e l d g e w a s v o o r de o o g s t v o o r 100% g a a f i s , l i g t h e t p e r c e n t a g e u i t v a l t e n g e v o l g e van de o o g s t met de n o r m a l e b e h a n d e l i n g s w i j z e ( d r o g e n v o o r b e w a r i n g ) op g e m i d d e l d o n g e v e e r 8,5%. ( i n de twee monsternames 8 m o n s t e r s t o t a a l ) v a r i e e r d e h e t u i t v a l p e r c e n t a g e van k% t o t 21,5% ( z i e t a b e l 1 ) . Werden de u i e n n i e t g e d r o o g d , maar d i r e c t o n d e r o n g u n s t i g e o m s t a n d i g h e d e n b e -w a a r d , dan i s e e n g e m i d d e l d u i t v a l p e r c e n t a g e van o n g e v e e r 11,5% gevonden ( A , 5 t o t

26%). B e d r i j f I I I , d a t i n v o o r r a a d k i s t e n o o g s t met h e t d o e l u i e n de g e h e l e b e w a r i n g i n deze k i s t e n t e l a t e n b l i j v e n , h e e f t een l a g e r u i t v a l p e r c e n t a g e dan waar d i t n i e t g e b e u r t . Na de o o g s t komt met deze m a n i e r van w e r k e n m i n d e r

b e s c h a d i g i n g v o o r d i e na de g e f o r c e e r d e o n g u n s t i g e b e w a r i n g r o t t e z i e n g e e f t .

2 . T i j d e n s de b e w a r i n g v a l t een k l e i n e k w a l i t e i t s a c h t e r u i t g a n g t e c o n s t a t e r e n . Ge-m i d d e l d i s i n de b e w a a r u i e n c a . 11,5% u i t v a l w a a r g e n o Ge-m e n . ( Z i e t a b e l 1 en t a b e l 2 o n d e r " v o o r r a a d " ; b i j de b e d r i j v e n I , I I e n I I I was een g e m i d d e l d e toename van de u i t v a l met 3%). A c h t e r e e n v o l g e n s w o r d e n nu de o n d e r d e l e n van de b e w e r k i n g s 1 i j n b e s p r o k e n . ( Z i e t a b e l 2 en t a b e l 3) T a b e l 2 g e e f t i n z i c h t I n de a a r d van de

b e s c h a d i g i n g en g e e f t w e e r de v o o r t s c h r i j d e n d e t o t a a l b e s c h a d i g i n g op i e d e r p u n t van de l i j n . T a b e l 3 g e e f t weer h e t r e s u l t a a t p e r monstername z o d a t een i n z i c h t kan w o r d e n v e r k r e g e n i n de s p r e i d i n g e n v e r d e r de g e m i d d e l d e k w a l i t e i t s a c h t e r u i t -g a n -g .

3- H e t _ a f s t a a r t e n

In deze f a s e van b e w e r k i n g i s een k w a l i t e i t s v e r m i n d e r i n g van c a . 2,5% t o t 15% g e c o n s t a t e e r d . G e m i d d e l d o v e r a l l e m o n s t e r n a m e s , w a a r b i j de a f s t a a r t m a c h i n e i n g e b r u i k w a s , komt h e t n e e r op e e n k w a l i t e i t s a c h t e r u i t g a n g van 8 , 5 % . De k w a l i t e i t s -a c h t e r u i t g -a n g b e s t -a -a t v o o r -a l u i t l i c h t e en zw-are b e s c h -a d i g i n g e n . De l -a -a t s t e g e v e n * a a n l e i d i n g t o t r o t .

"* • t!SÏ_§°r£ÊEË0

B i j b e d r i j f I I e n b e d r i j f I I I , waar met een Campfens s o r t e e r m a c h i n e w o r d t g e w e r k t , i s een u i t v a l p e r c e n t a g e van c a . 2,5% - 6% (gem. c a . h%) waargenomen t e n g e v o l g e van h e t s o r t e r e n . D i t i s h o o f d z a k e l i j k t o e t e s c h r i j v e n aan b e s c h a d i g i n g e n en n i e t aan h e t k a a l w o r d e n van de u i e n ( z i e t a b e l 2 ) . De b e s c h a d i g i n g e n op z i c h z e l f

z i j n v o o r a l l i c h t e b e s c h a d i g i n g e n . De Backus s o r t e e r m a c h i n e ( b e d r i j f l ) v e r o o r z a a k t g e m i d d e l d een i e t s h o g e r u i t v a l p e r c e n t a g e , i n d r i e b e m o n s t e r i n g e n 0 , 8 , 9 , ^ en 8%

(14)

1 2

B i j de Van O v e r v e l d r o l l e n s o r t e e r m a c h i n e van b e d r i j f IV i s geen k w a l i t e i t s a c h t e r u i tgarrg w a a r g e n o m e n . Het o p b r e n g e n van de u i e n op de s o r t e e r m a c h i ne ( b u n k e r

-o p v -o e r b a n d - t r i 1 z e e f - -o p v -o e r b a n d ) v e r -o -o r z a a k t h i e r wel v e e l u i t v a l ( g e m i d d e l d -o v e r d r i e b e m o n s t e r i n g e n 8,5%) De machine z e l f i s dus goed maar h e t a a n v o e r s y s t e e m i s o n d e u g d e l i j k .

5- H § t _ u | t _ [ e z e n

G e m i d d e l d o v e r a l l e b e d r i j v e n w o r d t c a . 7% v e r b e t e r i n g i n de k w a l i t e i t a a n -g e b r a c h t d o o r h e t u i t l e z e n . Er w o r d t e c h t e r a l l e e n k a a l en r o t u i t -g e l e z e n , de

" m e c h a n i s c h e " b e s c h a d i g i n g e n d i e v l a k d a a r v o o r ( a f s t a a r t e r + s o r t e e r m a c h i n e ) z i j n a a n g e b r a c h t kunnen e c h t e r n i e t w o r d e n g e z i e n en komen dus i n h e t v e r p a k t e p r o d u k t

t e r e c h t . D i t t y p e b e s c h a d i g i n g ( d e u k j e s , w o n d j e s e t c . ) v o r m t e c h t e r w e l de h o o f d z a a k van de u i t v a l i n de v e r p a k t e u i e n .

6 . V e r p a k k e n

Tabel k: Gemiddelde kwaliteitsverandering van zaai uien op de verschillende fabrikaten bewerkingsmachines (% van het gewicht afgerond op halve procenten).

B e w e r k i ng A f s t a a r t e n S o r t e r e n Ui t l e z e n V e r p a k k e n machi n e f a b r i k a a t H o l a r a s / Van O v e r v e l d 1) Campfens 2) Backus 3) Van O v e r v e l d s o r t e e r m a c h i ne ô p b r e n g s t s y s t e é m b i j deze m a c h i n e 1) P r o p a k ( a u t o m . ) 2) de L i g n i e 3) D i j k s t r a kwa1i t e i t s ve r a n d e r i ng - 8 , 5 - 4 - 6 - 8 , 5 +7 - 6 , 5 % - 7 , 5 % - 7 , 5 % b e d r i j f 1 , I I , M l , I I , I I I 1 IV 1 , H , I M , I I , I I I 1 , 1 1 1 1 1 , IV IV IV Opbrengstsysteem -8,5%

(15)

•13-Tabel 5 : O v e r z i c h t van h e t p e r c e n t a g e gave z a a i u i e n van o o g s t t o t c o n s u m e n t . (% van h e t g e w i c h t , a f g e r o n d op h a l v e %) . I n de g r o n d na de o o g s t na b e w a r i ng v e r p a k t 100 % 91,5% 88,5% 73,5% T a b e l 6 : S o r t e e r n a u w k e u r i g h e i d i n % van h e t a a n t a l . ( S t e e k p r o e f n o v . ' 7 8 )

s o r t e e r m a c h i ne maat (mm) goed

_fout

Backus ( b e d r i j f l ) Campfens ( b e d r i j f I l ) Campfens ( b e d r i j f I I l ) Van O v e r v e l d ( b e d r i j f IV)

30/45

45/65

65/85

40/60 60/80

28/40

40/60

60/80

90,4 (93,2) 85,5 (89 ) 88.2 (89,1) 76,9 (80,3) 92 (92 ) 91;, 1 (95,2) 86,5 (89,6) 88,7 (95,2) 93.3 (94,3) 9.6 ( 6,8) 14,5 (11 ) 11,8 (11,8) 23,1 (19,7) 8 ( 8 ) 8,9 ( 4 , 8 ) 13,5 (10,4) 11,3 ( 4,8) 6.7 ( 5,7)

Ook h e t v e r p a k k e n l e v e r t een b i j d r a g e aan de t o t a l e k w a l i t e i t s a c h t e r u i t g a n g van de u i e n t i j d e n s de b e w e r k i n g . Het a u t o m a t i s c h v e r p a k k e n met de P r o p a k m a c h i n e s v e r o o r -z a a k t 0 - 1 6 , 5 % b e s c h a d i g i n g e n . D i t -z i j n h o o f d -z a k e l i j k k l e i n e b e s c h a d i g i n g e n . Ge-m i d d e l d b e d r a a g t h e t u i t v a l p e r c e n t a g e t . g . v . h e t a u t o Ge-m a t i s c h v e r p a k k e n 6 , 5 % .

Het v e r p a k k e n met h a l f a u t o m a t e n van h e t f a b r i k a a t de L i g n i e v e r o o r z a a k t -2 - 16% u i t v a l ( g e m i d d e l d 7 , 5 % ) . Deze machines wegen de u i e n i n een t r e c h t e r t o t een b e p a a l d g e w i c h t , w a t dan i n één k e e r w o r d t g e z a k t .

De h a l f - a u t o m a t e n van D i j k s t r a wegen de u i e n i n de n e t z a k k e n a f t o t een b e p a a l d g e w i c h t . H i e r i s h e t z e l f d e b e e l d g e c o n s t a t e e r d n l . 3% - 20% l i c h t e b e s c h a d i g i n g e n ,

(16)

•

14-Voor a l l e d r i e typen g e l d t , dat b i j gevoelige p a r t i j e n k a l e uien kunnen o n t s t a a n . D i t is w a a r s c h i j n l i j k het gevolg van het doordraaien van t r a n s p o r t b a n d j e s op momen-ten dat het v u l l e n van de zakken s t o p t o f in het geval de aanvoer te groot i s .

De beschadigingen die g e s i g n a l e e r d z i j n , hebben v e e l a l het k a r a k t e r van k l e i n e wondjes en d e u k j e s . T i j d e n s de ongunst ige bewari ng is op deze plekken schimmel-vorming opgetreden en z i c h van de wond u i t verbreidende b r u i n v e r k l e u r i n g .

U i t tabel k b l i j k t , dat de a c h t e r u i t g a n g in k w a l i t e i t t i j d e n s de bewerking opgebouwd is u i t i dr ie o n g e v e e r ' g e l ijkwaa,rd ige hoeveelheden. De' i ndruk' bestaat dat :

het deel van de a f s t a a r t e r i e t s g r o t e r is dan da.<6 van het s o r t e r e n en verpakken. De indruk bestaat eveneens, dat h e t , . s o r t e r e n de k l e i n s t e b i j d r a ^ e a a h ' h e t -t o -t a a l l e v e r -t . In de -t i j d (november, f e b r u a r i , mei) is geen -toename van de kwe-ts- kwets-baarheid van de ui waargenomen. Andere k w a l i t e i t s a s p e c t e n beginnen wel een rol t e spelen naarmate de t i j d v o r d e r t ( k l e u r , geur e t c ) . Ook van een g r o t e r e beschadigings-kans naarmate de ui g r o t e r i s , is w e i n i g gebleken.

8 . Tabel 5 w i j s t u i t , dat i n de bewaring 11,5% u i t v a l g e c o n s t a t e e r d i s . D i t b e s t a a t

u i t g e m a k k e l i j k z i c h t b a r e r o t , k a a l h e i d en o o g s t b e s c h a d i g i n g . De k w a l i t e i t s v e r b e t e r i n g van c a . 1% door het u i t l e z e n zal dan ook h o o f d z a k e l i j k h i e r o p b e t r e k k i n g hebben.

Na de bewerking i s een u i t v a l p e r c e n t a g e van 26,5% gevonden. Hiervan is dan c a . 21,5% schade, d i e t i j d e n s de bewerking is aangebracht. Een g r o o t gedeelte h i e r v a n bestaat u i t verse b e s c h a d i g i n g e n , d i e t i j d e n s het u i t l e z e n n i e t gezien kunnen worden en d i e dus gevolgen geven i n de h a n d e l s f a s e .

9- §2r£Ë®ED§y^Ëyri9t!Ëi.s}

De nauwkeurigheid van s o r t e r e n van de d r i e typen sorteermachines l o o p t w e i n i g u i t e e n ( t a b e l 6 ) . Behoudens één s l e c h t e s o r t e r i n g van een Campfens sorteermachine v a r i e e r t het percentage f o u t gesorteerde uien tussen 1 - \h %. Deze opgave g e l d t voor de z u i v e r e maat. De percentages, die tussen haakjes g e p l a a t s t z i i n , geven de s o r t e e r n a u w k e u r i g h e i d met een marge van 2 mm ( o v e r l a p ) . Dé percentages f o u t g e s o r t e e r d e " u ien v a r i ë r e n - n u tussen 5 en 1-2%. Het b l i j k t , dat de nieuwe Van Overveld r o l l e n s o r t e e r m a c h i n e ook nauwkeurig kan s o r t e r e n .

(17)

•15-10 . PI a n t m e n Het u i t v a l p e r c e n t a g e i n h e t v e r p a k t e e i n d p r o d u k t k a n , e v e n a l s b i j z a a i u i e n , w o r d e n g e z i e n a l s een s a m e n v o e g i n g van k l e i n e r e u i t v a l p e r c e n t a g e s op de v e r s c h i l l e n d e o n d e r -d e l e n van -de b e w e r k i n g s l i j n ( z i e t a b e l 7 ) , n 1 . 1 à 2% v o o r h e t s o r t e r e n en a f s t a a r t e n en c a . 2% v o o r h e t v e r p a k k e n . H e t n i v e a u l i g t l a a g v e r g e l e k e n met z a a i u i e n . ( v g l . c a . 1% u i t v a l i n e i n d p r o d u k t v o o r p l a n t u i e n t e g e n 2~]% v o o r z a a i u i e n ) . Van deze 1% w o r d t s l e c h t s 4 à 5% v e r o o r z a a k t d o o r de b e w e r k i n g ( z a a i u i e n c a . 2 2 % ) . T a b e l 1 : K w a l i t e i t van p l a n t u i e n op v e r s c h i l l e n d e p u n t e n i n de b e w e r k i n g s 1 i j n op twee s t e e k p r o e fmomenten {% van h e t g e w i c h t ) . g a a f * a n d e r e p a r t i j en a n d e r ras SLOTBESCHOUWING k a a l b e s c h a d i gd Voorraad gesorteerd 12/21 afgestaart 12/21 ui tgelezen verpakt .... nov. 97,5 96,4 95,5 94,7 92,8 f eb. 97,5 95,5 93,5* 95,4 93,5 nov.

0,4

0,5

-0,9

feb. _ -- *

0,6

2,8

nov. 2,1

3,1

4 5,3

6,3

feb.

2,5

4,4

6,5*

4 3,7

De gevonden u i t v a l p e r c e n t a g e s v o o r z a a i u i e n geven met r e c h t r e d e n t o t b e z o r g d h e i d o v e r de k w a l i t e i t van de N e d e r l a n d s e u i , z o a l s d i e b i j de b i n n e n - en b u i t e n l a n d s e consument w o r d t a a n g e b o d e n . Het f e i t , d a t g e m i d d e l d 27 van de 100 u i e n een mankement v e r t o n e n

( h o o f d z a k e l i j k b e s c h a d i g i n g e n ) d o e t n i e t v e e l o v e r e i n d b l i j v e n van de r e s u l t a t e n van de b e z o e k e n aan de p a k s t a t i o n s en b e v e s t i g e n h e t b e e l d , d a t h e t K . C . B , s c h e t s t .

U i t de a a r d van de b e s c h a d i g i n g e n i s g e b l e k e n d a t h e t h o o f d z a k e l i j k om u i t w e n d i g e k l e i n e b e s c h a d i g i n g e n g a a t , d i e b i j onze b e w a a r c o n d i t i e s t e z i e n w a r e n a l s k l e i n e s c h i m m e l -p u n t j e s . O n d e r h u i d s w a r e n deze -p l e k k e n e c h t e r v r i j g r o o t . Het o n t s t a a n van d e r g e l i j k e b e s c h a d i g i n g e n i s o . i . h o o f d z a k e l i j k t e w i j t e n aan h e t s t o t e n met een t e hoge s n e l h e i d t e g e n met a a n g e k o e k t e a a r d e v e r v u i l d e m a c h i n e - o n d e r d e l e n . D i t i s o v e r a l w a a r g e n o m e n . Het i s dan ook van g r o o t b e l a n g deze a a n g e k o e k t e a a r d e r e g e l m a t i g t e v e r w i j d e r e n o f t e v e r m i j d e n door g e b r u i k t e maken van k u n s t s t o f . Voor s u g g e s t i e s i n dezer, v e r w i j z e n w i j n a a r h e t a r t i k e l i n h e t V a k b l a d v o o r de G r o o t h a n d e l i n A a r d a p p e l e n , G r o e n t e n en F r u i t 32 (1978) n r . 4 1 , p 2 6 - 2 7 .

(18)

•16-De opbouw van de schade, zoals die is gevonden b i e d t geen u i t z i c h t op een o p l o s s i n g van het beschadigingsprobleem op k o r t e t e r m i j n , omdat e r geen s p e c i f i e k e knelpunten

voor-komen, leder onderdeel draagt ongeveer evenveel b i j aan het t o t a l e beschadigingspercentage Een m o g e l i j k h e i d om op k o r t e t e r m i j n een v e r b e t e r i n g i n de k w a l i t e i t van uien aan te

brengen zou kunnen l i g g e n i n het drogen van het verpakte p r o d u k t . Op deze manier zou misschien b e r e i k t kunnen worden dat verse wondjes worden a f g e s l o t e n en microörganismen de toegang o n m o g e l i j k w o r d t gemaakt zodat u i t b r e i d i n g ( b r u i n v e r k l e u r i n e rond de wond) en schimmelvorming nadat de verpakking h e e f t plaatsgevonden, wordt tegengegaan.

Wageningen 23 - 7 " '79 HvdK/LN