Vestigingsmogelijkheden en kavelafmetingen van groenteteeltbedrijven in de volle grond in het zandgebied ten zuiden van Breda

NN31545.0549

NOTA 54V 20 f e b r u a r i 1970 Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding

Wageningen

VESTIGINGSMOGELIJKHEDEN EN KAVELAFMETINGEN VAN GROENTETEELTBEDRIJVEN LN DE VOLLE GROND

IN HET ZANDGEBIED TEN ZUIDEN VAN BREDA

L . W . Vink

BIBLIOTHEEK STARINGGEBOUW

N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e -l e n , dus geen officië-le pub-likaties*

" Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een j eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een concluderende ' d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de

c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn omdat h e t onderzoek nog niet i s afgesloten.

Bepaalde n o t a ' s komen niet voor v e r s p r e i d i n g buiten h e t Instituut in a a n m e r k i n g .

I N H O U D

biz

1. INLEIDING 1 2. DE TUINBOUW IN HET GEBIED 2

3. BEDRIJFSGROOTTE EN T E E L T PLAN 4 4. INRICHTING EN VORM VAN DE KAVELS 5

4. 1. O p b r e n g s t v e r l i e z e n 6 4. 2- T i j d v e r l i e z e n 7 4. 3. Kavelinrichting 8 4. 4. K a v e l v o r m 9 5. KEUZE VESTIGINGSPLAATS 10 6- INRICHTING PROEFBLOK 11 6. 1. V e r o n d e r s t e l l i n g e n 12 6. 2. Het grondgebruik in het proefblok 14

6- 3. De verkaveling p e r bedrijf stype 15 6. 4. P l a n van wegen en w a t e r l o p e n 17 6. 5. A l t e r n a t i e v e plannen 17 6- 6- Toedeling 18 6« 7- De v e r k a v e l i n g van de tuinbouwbedrijven in de nieuwe toestand 19 6-8- Grondbalans 21 6- 9' B a t e n - k o sten verhouding 23 7. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 27 LITERATUUR 31

v).ü. •';

1. INLEIDING • ;

Onderzoekingen n a a r d e s t r u c t u u r en de p r o d u k t i e o m s t a n d i g h e -den van de a g r a r i s c h e b e d r i j v e n in het gebied ten zui-den van B r e d a tonen aan, dat dit gebied wordt g e k a r a k t e r i s e e r d door h e t v o o r k o m e n van p r a k t i s c h uitsluitend gemengde bedrijven m e t tuinbouw m e t een overwegend kleine b e d r i j f s g r o o t t e (R. L. C. T i l b u r g , R. T. Q.\.1 ' s H e r -togenbosch, 1966;. L. E . I . , '1964; Van O o s t r o m en Vink, 1967 en 1968). Op nagenoeg a l l e bedrijven wordt de r u n d v e e h o u d e r i j , de ;akk«rbouw en de tuinbouw uitgeoefend» waaruit, een relatief laag inkorrien wordt v e r k r e g e n . V o o r a l de a r b e i d sproduktiviteit ligt op deze .bedrijven op een laag niveau;1 hetgeen wordt g e i l l u s t r e e r d d o o r h e t feit d a t j s l e c h t s

30% van d e land-ren'ituinböuwbèdfijven.een t r a c t o r bezitten- ..:. De gewenste ontwikkeling in de t o e k o m s t van de v e e l a l te kleine en bovendien1 slecht v e r k a v e l d e bedrijven m e t eéii vaak z e e r gemengd

k a r a k t e r , a l s m e d e de huidige op k o r t e afstand voorkomende, grote v e r schillen iri de kwaliteit en geschiktheid van de grond, v o r m e n s p e c i -fieke p r o b l e m e n bij de landinrichting in dit t y p e gebieden. ;

In het k a d e r van een r u i l v e r k a v e l i n g wordt e r m e e s t a l n a a r g e ^ , streefd n a a s t een goede o n t s l u i t i n g >en w a t e r b e h e e r s i n g / ' d e . t o t één

bedrijf b e h o r e n d e k a v e l s zoveel mogelijk s a m e n t e voegen* w a a r d o o r de v e r s c h i l l e n in bodemkwaliteit en -geschiktheid aanzienlijk k l e i n e r zullen worden. A l s gevolg van d e r g e l i j k e m a a t r e g e l e n w o r d t een min of m e e r noodzakelijke ontmenging van de bedrijven mogelijk gemaakt n a a r m e e r g e s p e c i a l i s e e r d e b e d r i j f s v o r m e n . A l s een o n t w i k k e l i n g s m o -gelijkheid van de bedrijven in het gebied R i j s b e r g e n - Z u n d e r t i s door Van O o s t r o m (1967), de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst en de R i j k s -tuinbouwvoorlichtingsdienst (1966) o n d e r m e e r de o m s c h a k e l i n g ; n a a r v o l l e g r o n d s g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n aangegeven. In het C. C. C - r a p p o r t van de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n wordt m e t de mogelijkheid van een d e r g e l i j k e ontwikkeling r e e d s rekening gehouden, w a a r b i j aan de i n r i c h ting van de k a v e l s , t e r v e r k r i j g i n g van optimale p r o d u k t i e o m s t a n d i g -heden voor de v o l l e g r o n d s tuinbouw b i j z o n d e r e aandacht z a l worden geschonken.

Op v e r z o e k van de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst te T i l b u r g zijn in het navolgende de mogelijkheden nagegaan voor een g e c o n c e n t r e e r d e vestiging van v o l l e g r o n d s g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n in dergelijke gebieden m e t gemengde l a n d - en tuinbouwbedrijven. H i e r b i j zijn een d r i e t a l a l t e r n a t i e v e toedelingsplannen uitgewerkt voor een proefgebied in de ruilverkaveling Rijsbergen- T e v e n s zijn de r e s u l t a t e n w e e r g e g e v e n van een onderzoek, dat i s ingesteld n a a r de omvang van de r a n d - en w e n d a k k e r v e r l i e z e n voor enige in het gebied R i j s b e r g e n Z u n d e r t g e -teelde"vól'lëgfondsgróeritete'eItgewassen^'Orhl ;te,köïïien t o t een optima T

Ie v o r m van^de-kavels v a n / d e r g e l i j k e bedrijven^ -' - • b • •

2. DE TUINBOUW IN-HET GEBIED

De tuinbouw in h e t gebi,e.d R i j s b e r g e n - Z u n d e r t b e s t a a t , z o a l s uit t a b e l 1 blijkt;r .voornamelijk uit vpllegrondstuinbquw. R e e d s v a n

-ouds heeftj4ez.|e^streek bekendheid door deze v o r m van tuinbouw, voornameiijkidopx. de,tc5lt van a a r d b e i e n , f r a m b o z e n en b e s s e n , g e -w a s s e n die m o m e n t e e l ook nog s t e r k , i n . d e belangstelling staan- Zo wordt thang. op v r i j w e l elk l a n d - en tuinbouwbedrijf,een of m e e r d e r e van deze g e w a s s e n geteeld, m e e s t a l , m e t e e n g e r i n g e o p p e r v l a k t e . In tegenstelling t o t , d e - g e m e e n t e R i j s b e r g e n v o r m t de boomkwekerij in de gemeente Z u n d e r t een belangrijk aandeel van de totale o p p e r v l a k -te tuinbouw. De t e e l t van boomkwekerijproduk-ten komt voornamelijk voor op g e s p e c i a l i s e e r d e b e d r i j v e n ^ vrijwel het enige g e s p e c i a l i s e e r -de bedrijfstype dat in dit, gebied voorkomt. De o p p e r v l a k t e glas i s in het gehele gebied nog van weinig b e t e k e n i s , m a a r b r e i d t zich de l a a t

-ste j a r e n duidelijk uit. Het betreft h i e r v o o r a l de t e e l t van a a r d b e i e n gevolgd door een nat eelt van t o m a t e n . De fruitteelt in de v o r m van p i t - en s t e e n v r u c h t e n i s zowel in R i j s b e r g e n a l s Z u n d e r t van weinig belang. Ongeveerf2X)% van de oppervlakte cultuurgrond in de g e m e e n te Z u n d e r t i s in gebruik v o o r de t e e l t van tuinbouwgewassen, v e r g e -leken m e t ça. 10% in

Rijsbergen-In de j a r e n rond 1950 i s de oppervlakte a a r d b e i e n en klein fruit s t e r k u i t g e b r e i d door een a r b e i d s o v e r s c h o t op het platteland. Veel landbouwbedrijven gingen toen o v e r op het telen van a r b e i d s i n t e n s i e -v e r e gewassen- Deze o m s c h a k e l i n g i s in -vele ge-vallen gepaa.rd gegaan met een opdeling van de bedrijven, hetgeen r e s u l t e e r d e in het

ont-T a b e l 1. Oppervlakte tuinbouw (ha) in de gemeenten R i j s b e r g e n (R) en Z u n d e r t (Z) 1950 1955 I960 1962 1965 1967 1968 1969 Fruit R 51 27 27 26 32 30 32 28 Z 180 98 ,85 75 81 76 72 75 Klein fruit R Z 107/255 59 159 87 217 62 153 61 144 52 128 53 135 50 126 Aard-beien R ISO 235 183 139 133 117 113 119 Z 691 893 641 550 495 442 441 455 Overige groenten in volle grond R 55 82 105 159 153 169 142 156 Z 61 70 150 203 207 235 201 205 Boom- kwe-kerij R 1 1 4 5 7 6 7 8 Z 175 169 222 240 293 289 290 295 Glas R 0,1 0,1 0,2 0,5 1,6 .2,9. 3,3 3,9 Z 0,3 0,8 2,3 3,4 6,5 9,3 10,8 12,9 Totaal tuinbouw 'n ''T JA. i-> 394 13Ó2 404 139C 406 1317 392 1224 388 1227 377 1179 350 1150 365 1169

Zo b e d r a a g t de gemiddelde b e d r i j f s g r o o t t e thans ca. 6 h a , t e r w i j l o n g e v e e r 80% van de g e r e g i s t r e e r d e bedrijven k l e i n e r i s dan lO ha. D o o r -dat a a r d b e i e n en klein fruit een hoge- arbeidsbehoefte tijdens de ó ö g s t

-p e r i o d e hebben (geringe m e e h a n i s a t i e g r a a d ) i s in dé j a r e n rond en nà I960, tengevolge van het feit dat e n e r z i j d s onvoldoende p e r s o n e e l voor deze oogst kon worden aangetrokken en a n d e r z i j d s de lonen relatief s t e r k zijn gestegen, de o p p e r v l a k t e van deze tuinbouwprodukten e c h t e r w e e r b e l a n g r i j k t e r u g g e l o p e n . Deze afname lijkt thans tot s t i l s t a n d t e zijn gekomen. De v e r m i n d e r i n g van de oppervlakte a a r d b e i e n en klein fruit i s g e p a a r d gegaan m é t een s t e r k e uitbreiding van de oppervlakte groenten in de volle grond, v o o r n a m e l i j k m e t g e w a s s e n m e t een min of m e e r v e r s p r e i d e arbeidsbehoefte- V o o r a l de t e e l t van winterpródiiktén , z o a l s s p r u i t e n , p r e i en w a s p e e n i s h i e r d o o r aanzienlijk toegenomen? . ,

Door v e r b e t e r i n g van de c u l t u u r t e c h n i s c h e p r o d u k t i e o m s t a n d i g -heden in h e t k a d e r van een r u i l v e r k a v e l i n g worden de mogelijk-heden aanzienlijk g r o t e r voor een o v e r s c h a k e l i n g n a a r g e s p e c i a l i s s e r d e ' v o l l e g r o n d s g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n . Een z e k e r e i n t e r e s s e lijkt h i e r -voor in het gebied aanwezig doordat de m e e s t e bedrijven bekend zijn m e t vollegrondstuinbouw, t e r w i j l de financiële u i t k o m s t e n van d e r g e lijke b e d r i j v e n , z e k e r de l a a t s t e j a r e n , redelijk genoemd mogen w o r -den. Ook het feit dat h i e r m e e aangesloten wordt bij een m i n of m e e r

b e s t a a n d e ontwikkeling en de mogelijkheden voor v o r m i n g van g e s p e -c i a l i s e e r d e v e e t e e l t - of akkerbouwbedrijven gering m o e t e n w o r d e n geacht, doordat niet of nauwelijks bedrijf svergroting kan v/orden t o e gepast ( s t e r k e gebondenheid aan grond), r e c h t v a a r d i g e n de v e r o n d e r stelling dat het in ruilverlcavelingsverband stichten va.n v o l l e g r c n d s -g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n k a n s van sla-gen

heeft-Het is v a n z e l f s p r e k e n d dat een s p e c i a l i s a t i e in de richting van glastuinbouw of v e r e d e l i n g eveneens goede r e s u l t a t e n zal kunnen o p l e v e r e n (Van O o s t r o m en Vink, 1967; C u p e r u s o s , 1969). De m o -gelijkheden zullen h i e r v o o r e c h t e r altijd aanwezig zijn. Een gestir.iur l e e r d e omschakeling n a a r deze b e d r i j f s v o r m e n kan bovendien het voor-deel hebben dat grond kan worden v r i j g e m a a k t voor v e r g r o t i n g v?.n te kleine

landbouwbedrijven-3- BEDRIJFSGROÖTTE EN T E E L T P L A N .

Door Van O o s t r o m (1967) i s een onderzoek ingesteld n a a r de ge-wenste oppervlakte en teeltplan van g r o é n t e t e e l t b e d r i j v e n in dë volle

grond A l s b a s i s voor dit o n d e r z o e k w e r d uitgegaan van het e e n m a n s bedrijf m e t één kavel op zandgrond in N o o r d B r a b a n t eiï rifët de m o g e -lijkheid van een b e p e r k t e aantrekking van l o s s e a r b e i d s k r a c h t e n in de z o m e r m a a n d e n van c i r c a i 0 0 0 uur Met behulp van l i n e a i r e p r o g r a m m e r i n g w e r d een d r i e t a l bedrijf sbegrótingen gemaakt, wa'àrbij t e e l t -plan en b e d r i j f s ó p p e r v l a k t e w e r d e n g e o p t i m a l i s e e r d - Het a a n t a l in de begrotingen opgenomen gëwasactiviteitén v a r i e e r d e van 7 tot 13- A l s r e s u l t a a t kwam n a a r v o r e n een oppervlakte van m i n i m a a l 5 ha k a d a s -t r a a l m e -t a l s -t e e l -t p l a n : 1 ha a s p e r g e s , i ha v/aspeen, 0,7 ha s p r u i -t e n , 0,6 ha augurken, 0,25 ha. a a r d b e i e n en 0,25 ha p r e i . H e t a r b e i d s i n -komen van de eigen a r b e i d voor dit bedrijf b e d r a a g t c i r c a Jf 20 000,

wat n e e r k o m t op een beloning van o n g e v e e r ƒ 5, 40 p e r

uur-H i e r b i j moet e c h t e r worden v e r m e l d , dat in de begroting i s uitgegaan van een geldelijke o p b r e n g s t van deze gewassen op b a s i s van een m e t de v e i l i n g a a n v o e r gewogen gemiddelde p r i j s in de j a r e n I960 en 1965. De l a a t s t e j a r e n zijn de p r i j z e n van deze prodiikten v r i j s t e r k gestegen z o a l s uit t a b e l 2 blijkt.

T a b e l 2. Overzicht van de gewogen gemiddelde b r u t o - o p b r e n g s t

(gld/kg ) van enkele tuinbouwgewassen in de j a r e n 1960-1965 en 1965-1969 Gewas: A s p e r g e Waspeen Spruiten Augurk A a r d b e i P r e i S ruto-1960-1965 2 , 2 5 0 , 2 4 0,71 0 , 4 7 1' -0,28 •opbrengst 1965-1969 2,63 0,31 0,73 0,60 1,22 0,37 P r i j s s t i j g i n g % 17 29 3 28 22 ':; 32

Z o n d e r rekening te houden m e t een eventuele stijging van de fysieke o p b r e n g s t e n r e s u l t e e r t deze verhoging van de p r i j z e n in eëh b r u t o m e e r o p b r e n g s t voor bovengenoemd teeltplan van r u i m ƒ 1 0 000. Ka aftrek van de gestegen kosten voor m a t e r i a l e n en d e r g e l i j k e en

lonen van de l o s s e a r b e i d s k r a c h t e n z a l het a r b e i d s i n k o m e n van het h i e r b o v e n g e s c h e t s t e bedrijf o n g e v e e r ƒ 28 000 b e d r a g e n of w e l ' e e n v e r g o e d i n g voor eigen a r b e i d van ƒ 7, 50 p e r u u r . H i e r b i j i s v e r o n -d e r s t e l -d -dat -de k a p i t a a l k o s t e n gelijk zijn gebleven.

Een dergelijk teeltplan voor te stichten g e s p e c i a l i s e e r d e ' g r ö e n -t e -t e e l -t b e d r i j v e n in de volle grond omva-t gewasac-tivi-tei-ten die alle r e e d s in het gebied R i j s b e r g e n - Z u n d e r t voorkomen. In het teeltplan. spelen de w i n t e r g e w a s s e n een b e l a n g r i j k e rol- Ze b e s l a a n c i r c a 50% van de b e t e é l b a r e o p p e r v l a k t e . Voor dit bedrijf stype i s een m i n i m a l e bedrijf sopperv.lakte gewenst van 5 h a . De mogelijkheden voor s p e c i a l i s a t i e n a a r deze tak van tuinbouw zijn h i e r d o o r groot, aangezien m o m e n t e e l een groot a a n t a l gemengde bedrijven in deze bedrijf s g r o o t t e -k l a s s e vallen.

4. INRICHTING EN VORM VAN DE KAVELS

Bij een g e c o n c e n t r e e r d e vestiging in r u i l v e r k a v e l i n g s v e r b a n d van g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n in de volle grond, kan de landinrichting vEJi het h i e r v o o r b e s t e m d e gebied s p e c i a a l worden a a n g e p a s t aan de

e i s e n die deze tak van tuinbouw stelt- In het bijzonder zijn v o r m en inrichting van de k a v e l s en e èk gor de w a t e r v o o r z i e n i n g van groot belang voor een efficiente b e d r i j f s v o e r i n g van deze b e d r i j v e n op z a n d -grond. Om de o p t i m a l e verhouding t u s s e n lengte en b r e e d t e van de k a v e l s voor g r o e n t e t e e l t te küänen v a s t s t e l l e n i s in het gebied R i j s -b e r g e n - Z u n d e r t een o n d e r z o e k . i n g e s t e l d n a a r i d e omvang van de

r a n d - en wendakkerverliez,en. «*.. ;,.\^ 4 . 1 . O p b r e n g s t v e r l i e z e n

-In het gebied zijn opbrengstbepalingen en enige oogst schattingen v e r r i c h t van enkele g r o e n t e g e w a s s e n op w e n d a k k e r s en langs p e r c e e . l s -randen, waarbij onder s c h e i d . i s gemaakt in d e ligging van dezefkanten

n a a s t een sloot, onverhard" pad~of n a a s l r e e n gewas- Bij de"Vë"fwerking van deze gegevens zijn de opbrengsten op de v e r s c h i l l e n d e kanten u i t -gedrukt in p r o c e n t e n van de o p b r e n g s t op de, r e s t van het perceel> w a a r b i j r e k e n i n g i s gehjpuden m e t de b r e e d t e van. de .strook,... waa^pver, een opbrengstdepre.ssie w a s , o p g e t r e d e n . Uit de gegevens,-bleek dj.tjrt,

bij a l l e gewassen geen v e r s c h i l w a s te c o n s t a t e r e n t u s s e n v e r l i e s pp de wendakker'.en l a n g s de p e r c e e l s r a n d , een gevolg van, de zeer, lage m e c h a n i s a t i e g r a a d bij de t e e l t van deze gewassen, w a a r d o o r s t r u c -tuurbederf van de grond nauwelijks o p t r e e d t . De o p b r e n g s t v e r l i e z e n op de p e r c e e l s k a n t e n van enkele g r p e n t e t e e l t g e w a s s e n zijn in t a b e l 3

weergegeven-Tabel 3- Het a a n t a l opbrengstbepalingen en de o p b r e n g s t v e r l i e z e n op 5 m b r e d e p e r c e e l s k a n t e n in p r o c e n t e n van de opbrengst op het midden van het p e r c e e l , van tuinbouwgewassen in de. volle grond op zandgrond in N o o r d - B r a b a n t (Land van B r e d a ) Gewas B e g r e n z i n g _{p e r c e e l} F r e q u e n t i e

opname

O p b r e n g s t v e r l i e s o v e r 5 m ' p e r c e e ï s k a n t (%) onbeteeld beteeld totaal A a r d b e i sloot 20 gewas 16 o n v e r h a r d pad 12 7 , 4 2 , 3 1 0 , 6 1 0 , 4 3,5 5 , 5 1 7 , 8 5,8 1 6 , 1 P r e i sloot gewas o n v e r h a r d pad Spruitkool sloot

orive r'hafd pad

16 11 10 13 -4 9 , 8 2,5 7,7 4, 3 8 , 1 7,6 4 , 2 6,5 5,6 0,5 1 7 , 4 6,7 1 4 , 2 •19.9 8,6

Het totale verlies langs sloten is voor aardbeien, p r e i en spruit -kool ongeveer gelijk, zij het dat de invloed van de onbeteelde rand afneemt naarmate het gewas een hogere brutoopbrengst heeft. Zo v e r -oorzaakt de.onbeteelde rand langs sloten bij aardbeien 40%, bij p r e i 55% en bij spruitkool 70% van de totale opbrengstdepressie.

De invloed van een gewas als p« ree el s scheiding is veel geringer. Deze opbrengstdepressie bedraagt circa 1/3 van het opbrengstverlies langs sloten. Hierbij dient te A-norden opgemerkt, dat er geen opbrengst-bepalingen zijn verricht bij spruitkool. De onbeteelde rand bepaalt bij beide gewassen ongeveer 40% van het verlies. Overigens vertonen de totale verliezen bij de verschillende gewassen slechts een geringe variatie. . ,

Een grotere spreiding in de verliezen lijkt op te treden bij gebruik van een onverhard pad als perceelsscheiding. Het aantal w a a r -nemingen hiervan bij spruitkool is echter te gering. De invloed van het pad zelf is bij structuurgevoelige gewassen zoals p r e i het grootst.

Op de berekende opbrengstverliezen moeten de besparingen op plantgoed, verzorging, en .oogsten in mindering worden gebracht. Deze besparingen bedragen circa 40% van de opbrengstverliezen, zodat netto slechts circa 60% van de in tabel 3 aangegeven opbrengstverlie-zen in rekening mag worden gebracht.

Indien wordt uitgegaan-van een bruto-opbrengst van gemiddeld ƒ 10 000 per ha en een bruto-opbrengstverlies optreedt van 18% langs een slootkant, 6% langs een gewas en 14% langs een onverhard pad, dan bedragen de netto-verliezen per 100 m ' perceelsrand respectievelijk 0, 55%, 0,18% en 0, 42% van de brutoopbrengst per ha. De aldus b e -rekende percentages bruto-opbréngstverlies op een perceelsrand en een wendakker van 100 m lengte langs een sloot en naast een gewas, komen overeen met de door Sprik en Van Duin (1964) gevonden waarden voor akkerbouwgewassen in de Veenkoloniën. De opbrengstverliezen langs een onverhard pad zijn in dit verband niet vergelijkbaar, daar we in een tuinbouwgebied meestal met vrij smalle paden te doen hebben, waarnaast bovendien in vergelijking met de landbouw, sterk structuur -gevoelige gewassen groeien.

4. 2. T i j d v e r l i e z e n

In de tuinbouw gebeurt de verzorging en de oogst van de gewas-sen overwegend met de hand. De mechanisatie beperkt zich meestal

tot het ploegen, cultivate ren,* frezen en het planten of z a a i e n , w a a r -bij dan in het a l g e m e e n nog gebruik w o r d t gemaakt van v r i j lichte m a c h i n e s . De t i j d v e r l i e z e n diejoptreden cp de ,wen.daj-ke r s sn op da p e r c e e l s r a n d e n , z u l l e n dan ook relatief b e p e r k t zijn ten opzichte van de akkerbouw. ' • -••••• •..

Uitgaande van t i j d s t u d i e s van wendtijden v o e r ploegen, c u l t i -vate r e n en planten of z a a i e i kan bij b e n a d e r i n g worden b e r e k e n d , dat het t i j d v e r l i e s p e r 100 m ' wendakker c i r c a 0,8% van de b r u t o o p -b r e n g s t p e r ha -b e d r a a g t .

Voor de v e r z o r g i n g van *de p e r c e e l s r a n d e n i s eveneens e x t r a tijd benodigd. De kosten h i e r v a n kunnen worden gesteld op c i r c a ƒ 20 p e r 100 m ' p e r c e e l s r a n d , hetgeen o v e r e e n k o m t m e t een t i j d v e r l i e s van 0, 2% van de b r u t o - o p b r e n g s t p e r ha.

••- Uit het voorafgaande volgt, dat het totale t i j d v e r l i e s p e r 100 m ' rand of wendakker r e s p e c t i e v e l i j k 0, 2% en 1% van de b r u t o - o p b r e n g s t p e r . h a bedraagt*

4 - S . K ' a v e l i n r i c h t i n g

Bij de inrichting van een gebied voor g r o e n t e t e e l t in de volle grond z a l moeten worden gezorgd, dat de k a v e l s beschikken over een goede a a n - en afvoermogelijkheid van water- Voor het v e r k r i j g e n van een j u i s t e ontwateringsdiepte zxülen de k a v e l s moeten worden g e d r a i n e e r d , w a a r b i j een m a x i m a l e rijlengte van 200 m kan worden a a n g e -houden- Dit r e s u l t e e r t in h e t feit d a t d r a i n a g e sloten zullen m o e t e n worden aangelegd. Indien d e z e , s l o t e n voldoende inhoud hebben kunnen ze t e v e n s dienen voor de a a n v o e r . v a n b e r e g e n i n g s w a t e r . De m o g e l i j k -heid van b e r e g e n i n g is voor een r e g e l m a t i g e g r o e i van tuinbouwgewassen pp zandgrond een e e r s t e v e r e i s t e . Voor een goed functionerend i n -t e r n -t r a n s p o r -t i s he-t noodzakelijk i n v e s -t e r i n g e n -te doen voor de aanleg van bedrijf swe gen. Deze e i s krijgt nog m e e r b e t e k e n i s , w a n n e e r m e n bedenkt dat ir. het gewenste teeltplan van een groenteteeltbedrijf op zandgrond een grote oppervlakte i s g e r e s e r v e e r d voor d e , t e e l t van Winterprodukten. De wegen kunnen b e s t a a n uit twee b e t o n s t r i p s voor de w i e l s p o r e n van wagens en trekker en sullen c i r c a 2 m bree<3 m o e t e n zijn. De i n v e s t e r i n g voor een d e r g e l i j k e v/eg op zandgrond bedr3.ag* c i r c a ƒ 17, 50 p e r m ' , w a a r b i j de j a a r l i j k s e kosten aan r e n t e en afschrij-ving (30 j r , "6%) op ƒ 1 2 5 / h m kunnen w o r d e n gesteld. Het v e r l i e s aan

cultuurgrond wat o p t r e e d t bij de aanleg van bedrijfswegen v e r o o r z a a k t bij een b r u t o o p b r e n g s t van ƒ 10 000 p e r ha, nog een j a a r l i j k s e k o s t e n

-stijging van ƒ 1Z0 p e r h m , zodat de totale k o s t e n p e r h m bedrijfsweg ongeveer ƒ 2.45 p e r j a a r

bedragen-4. 4- K a v e 1 v o r m

Op b a s i s van bovenstaande gegevens i s het mogelijk de j a a r l i j k -se exploitatiekosten p e r ha te b e r e k e n e n voor tuinbouwbedrijven m e t groenteteelt in de volle grond m e t slechts één kavel van v e r s c h i l l e n d e grootte en v o r m . H i e r b i j wordt uitgegaan van een b r u t o - o p b r e n g s t van

f 'LÛ 000 p e r ha en een b r u t o - o p b r e n g s t v e r l i e s van 18% langs een

sloot-kant en 6% langs een g e w a s , in beide gevallen over een b r e e d t e van •5 ra- De gegevens zijn v e r w e r k t in een tweetal m o d e l l e n , te weten een m o d e l v/aarbij de kavel aan alle zijden is omgeven door sloten en een model w a a r b i j de kavel a l l e e n aan de v o o r - en a c h t e r z i j d e door een

sloot v/ordt b e g r e n s d en de a n d e r e grenzen door g e w a s s e n worden g e -vormd- Beide modellen hebben een v e r h a r d e bedrijfsweg in het midden var. 6.2, kavel over t w e e d e r d e deel van de

kaveldiepte-De r e s u l t a t e n van deze b e r e k e n i n g zijn w e e r g e g e v e n in figuur 1, v/aarbij voor uiteenlopende kavelgrootten de j a a r l i j k s e e x p l o i t a t i e k o s -ten p e r ha in r e l a t i e zijn gebracht m e t de l e n g t e - b r e e d t e v e r h o u d i n g vai de kavel. H i e r u i t blijkt dat bij de kavels die rondom w o r d e n o m -geven door sloten de gunstigste verhouding t u s s e n lengte en b r e e d t e ligt bij 1. Bij h e t m o d e l m e t alleen een sloot voor en a c h t e r de kavel ligt deze verhouding bij 1,3- In beide gevallen heeft de k a v e l g r o o t t e geen invloed op deze v o r m f a k t o r . Zolang •$*. l e n g t e - b r e e d t e v e r h o u d i n g niet g r o t e r wordt dan 2 zijn e r s l e c h t s geringe v e r s c h i l l e n in de j a a r -lijkse exploitatiekosten te c o n s t a t e r e n .

Bij een gewenste m i n i m a l e kavelgrootte van 5 ha m a g de b r e e d -te v a r i ë r e n van 160 tot 225 m- Dit be-tekent dat de b e d r i j v e n , indien gewenst, zich in de t o e k o m s t goed kunnen ontwikkelen tot één of twee glasbedrijven. In het l a a t s t e geval z a l bij een o v e r l a n g s e splitsing van de kavel de b r e e d t e nog altijd m i n i m a a l 80 m zijn, hetgeen voor e .-uu glasbedrijf gewenst is(Van O o s t r o m en Vink, 1967).

figuùr i

E(gld / h a - j r ) 7 5 0

6 5 0

Verband t u s s e n de l e n g t e - b r e e d t e verhouding (f) van de kavel en de exploitatiekosten (i:)voor

voilegronds tuinbouwbedrijven op zandgrond in N o o r d - B r a b a n t (Land van B r e d a ) kavelgrootte (ha)

550

450

350

250

150 L.

o m g r e n s d door sloten sloot voor en achter

5. KTTTT7.Tr. VESTIGINGSPLAATS

De kwaliteit van de grond i s n i e t de enige, m a a r wel één van de b e l a n g r i j k s t e faktoicn. clie een r o l spelen bij de keuze van een v e s -t i g i n g s p l a a -t s voor -te s-tich-ten g r o e n -t e -t e e l -t b e d r i j v e n in de open grond. De m a t e van geschiktheid voor deze v o r m van tuinbouw wordt in hoofdzaak bepaald door een ongestoorde profielopbouw en een goede s t r u c -tuur en b e w e r k b a a r h e i d van de bovengrond. Doordat het vochthoudend v e r m o g e n van zandgronden in liet a l g e m e e n b e t r e k k e l i j k g e r i n g i s , ' i s de diepteligging van het grondwater ten opzichte van het m a a i v e l d van groot b e l a n g bij een geschiktheidsbeoordeling- De grond m o e t e n e r z i j d s gedurende de z o m e r m a a n d e n vochtig blijven, zodat de g e w a s s e n o n g e -hinderd kunnen d o o r g r o e i e n en m a g a n d e r z i j d s in hot J.I<*J*-..*-. ... •... J „ ,,,.-,. t e r niet te nat zijn. De zwaklemige gronden in het gebied, m e t een w i n t e r

g r o n d w a t e r s t a n d van m i n i m a a l c i r c a 50 cm onder h e t m a a i v e l d en een dik h u m eu s dek zonder s t o r e n d e lagen tot op grote d i e p t e , blijken aan deze e i s e n h e t b e s t e voldoen. Deze zogenaamde e n k e e r d - g r o n d e n of ook wel oude zandbouwlanden genoemd, vinden we op de hellingen t u s s e n de h o g e r gelegen ontginning s gronden en dè beekdalen. P e z e

gronden die r e e d s lang a l s cultuurgrond w o r d e n gebruikt, kunhen p l a a t s e l i j k in w a r m e z o m e r p e r i o d e n een v o c h t t ë k o r t hebben^ Door cie mogelijkheid vàn k u n s t m a t i g e b e r e g e n i n g van de g e w a s s e n kan dit v o c h t t ë k o r t e c h t e r op een eenvoudige wijze 'worden weggewerkt. De e n k e e r d g r o n d e n komen w e l i s w a a r in v r i j g r o t e oppervlakten v e r s p r e i d in het gehele gebied voor (ca. 35% van de t o t a l e oppervlakte)» m a a r hebben een v r i j dichte bebouwing. De keuzemogelijkheden voor een proefgebied voor tüinbouwvestiging, w a a r b i j voor d e i n r i c h t i n g van dit gebied niet al te hoge i n v e s t e r i n g e n behoeven te wördëïï gedaan, zijn h i e r d o o r v r i j beperkt^ Een v o o r d e e l i s echter h e t feit dat c i r c a 25% van de oppervlakte aan enkeerdgronden m o m e n t e e l in gebruik i s voor de t e e l t van tuinbouwgewassen. Een g r o o t . a a n t a l van de op deze gronden gevestigde gemengde bedrijven kunnenrdan ook in de e e r s t e p l a a t s a l s potentiële gegadigden voor een: g e s p e c i a l i s e e r d g r o e n t e

-teeltbedrijf w o r d e n beschouwd. r .

A l s mogelijke p l a a t s voor tüinbouwvestiging i s gedacht aan een r e l a t i e f grote a a n e e n g e s l o t e n oppervlakte e n k e e r d g r o n d e n op de grens; v à n de gemeenten R i j s b e r g e n en Zundert-ten w e s t e n , v a n de rijksweg B r e d a - A n t w e r p e n . N a a s t het feit dat de, bebouwing h i e r in v e r g e l i j k i n g m e t a n d e r e p l a a t s e n m i n d e r dicht i s , w o r d e n ook de mogelijkheden voor de stichting van bedrijven,mfet v o l l e g r o n d s t u i n bouw s t e r k v e r g r o o t , doordat zowel vanuit de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r

-gen a l s de r u i l v e r k a v e l i n g Z u n d e r t vestiging kan w o r d e n g e s t i m u l e e r d .

6. INRICHTING PROEFBLOK

Voor een p r a k t i s c h e ' t o e p a s s i n g van de plannen i s een gedeelte van het v e s t i g i n g s g e b i e d gekozen t e r grootte van 240 h a , - w a t geheel i s gelegen in de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n . Voor dit gebied zijn een d r i e t a l a l t e r n a t i e v e toedelingsplannen opgesteld, w a a r b i j o n d e r s c h e i d i s gemaakt in het a a n t a l t e v e r p l a a t s e n b e d r i j v e n ; -f /

6 , 1 - V e r o n d e r s t e l l i n g e n •„ ,

Bij de plannen i s uitgegaan van een a a n t a l v e r o n d e r s t e l l i n g e n te weten:

a. Voor een g e s p e c i a l i s e e r d groenteteeltbedrijf komen in de e e r s t e p l a a t s in a a n m e r k i n g , de b e d r i j v e n die r e e d s in het prpefblok zijn gevestigd- H i e r b i j i s e r van uit gegaan dat dit de b e d r i j v e n m o e t e n zijn, die nu t e n m i n s t e e e n d e r d e deel van de totale arbeidsbehoefte b e s t e d e n aan tuinbouwteelten op het bedrijf en bovendien k l e i n e r zijn dan 10 ha A l s wegingscoëfficiënt voor de oppervlakte van i e d e r e aan grond gebonden a g r a r i s c h e activiteit zijn a r b e i d s n o r m e n g e -b r u i k t , h i e r o n d e r genoemd, w a a r -b i j geen rekening i s gehouden , m e t mogelijke v e r s c h i l l e n in m e c h a n i s a t i e n i v e a u van de b e t r o k k e n b e d r i j y e n . , akkerbouw 20 ha p e r manjaar* -g r a s l a n d - 20 h a p e r m a n j a a r •-••'• •'"-'•&-gt; • fruit - 5 h a p e r m a n j a a r J -•'• klein f ruit - 2 ha p e r m a n j a a r " '. '"''groenteteelt " .: -!-'; •'••"• volle grond - ,, ,4 h a p e r m a n j a a r ~.'\r j.-i , .,, . gLastuinbojaw : -n .. ,0^ 3 h a p e r m a n j a a r ,,), b p p r n k ^ e k ^ r i j ; !V- - ,2 h a p e r m a n j a a r

b . De bedrijven dié kleiner^ zijn dan :5"hü'.en voldoende a r b e i d b e s t e

-den aan de t e e l t van tùihbouwgewassen7-'Wor-den v e r g r o o t tot de m i n i m a a l v e r e i s t e bedrijf s g r ó o t t e van;--5iha»'' De g r o t e r e tuinbouw-b e d r i j v e n tuinbouw-behouden de tuinbouw-bedrijf söppervlaktè vfcaarover ze m o m e n t e e l kunnen beschikken- Bij de t o e d e l i n g i s ' gestreefd n a a r de v o r m i n g van zoveel mogelijk éénkavelbëdrijven,''waarbij de t o t a l e bij: het

bedrijf behorende oppervlakte cultuurgrond, ongeacht de huidige ligging,in het proefblok wordt g e c o n c e n t r e e r d - Bij de toedeling i s rekening gehouden m e t de voor dit bedrijfstype gewenste kavelvormc De o v e r i g e b e d r i j v e n behouden hun huisbedrijf skavel De r e s t e r e n

-de binnen--de: r u i l v e r k a v e l i n g gelegen grond van -deze b e d r i j v e n wordt zóveel mpgelijk g e c o n c e n t r e e r d buiten h e t proefgebied toegedeeld-Voor der yeredelingsbedrijven, en,-,voor ;de;-.bedrijven die een aflopend k a r a k t e r hebbenden,waarvan geen ontwikkeling m e e r i s te verv/achten i s op dit l a a t s t e punt een u i t z o n d e r i n g gemaakt. Onder een v e r e d e -lingsbedrijf wordt in dit v e r b a n d v e r s t a a n een bedrijf wat nu r e e d s

een flinke aanzet heeft van deze niet aan grond gebonden a g r a r i -sche produktie^ In o v e r l e g m e t de .landbouwvoorlichtingsdienst i s h i e r v o o r a l s n o r m g e h a n t e e r d een huidige b e z e t t i n g van 50 zeugen df 400 m e s t v a r k e n s of 5000 legkippen. Aangenomen i s dat de helft van het a a n t a l v e r e d e l i n g s b e d r i j v e n hun cultuur grond, af stoten m e t u i t z o n d e r i n g van de h u i s b e d r i j f s k a v e l . Voor de b e d r i j v e n m e t een aflopend k a r a k t e r , w a a r m e e de bedrijven w o r d e nJb ë d ö ë l d w a a r v a n

het bedrijfshóófd t h a n s 60 j a a r of ouder i s en w a a r v ó ó r geen b e - ' drijfsöpvolgèr aanwezig i s , geldt dat alle cultuurgrond wordt afge-staan, m e t u i t z o n d e r i n g van de huiskavel.

d- Uit een i n t e r n r a p p o r t van de Cultuurtechnische Dienst te T i l b u r g blijkt dat e r , nà een b e o o r d e l i n g en indeling in ruilwaardékla.$sen van de gronden in de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n , nauwelijks, v e r -schillen aanwezig zijn in de s c h a t t i n g s w a a r d e van de gronden na r u i l v e r k a v e l i n g . . In het k a d e r van dit onderzoek i s d a a r o m geen r e -kening gehouden m e t mogelijk optredende kleine w a a r d e v e r s c h i l l e n

bij u i t r u i l van cultuurgrond« ., e. Aangenomen i s dat grond van bedrijven uit de r u i l v e r k a v e l i n g Z u n

-d e r t -die in het proéfblok ligt u i t r u i l b a a r i s m e t -de cultuurgron-d -die in de r u i l v e r k a v e l i n g Z u n d e r t i s g e s i t u e e r d van b e d r i j v e n binnen het proefgebied.

f. Voor v e r p l a a t s i n g k o m e n alleen bedrijven in a a n m e r k i n g m e t een m i n i m a l e , | ? e d r i j f s g r o o t t e van o n g e v e e r 15 ha. In h e t C C. C. r a p p o r t van de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n i s een v ó ó r f i n a n c i e r i n g s b e -d r a g opgenomen voor gemeng-de be-drijven van m i n i m a a l 12 h a , -die w e n s e n o v e r t e gaan tot de stichting van een g e s p e c i a l i s e e r d g l a s -tuinbouwbedrijf van 2 ha- De o v e r i g e grond van deze b e d r i j v e n z a l m o e t e n w o r d e n i n g e l e v e r d . In één van de toedelingsplannen i s m e t 'J

deze mogelijkheid rekening gehouden. Voor de keuze van de b e d r i j -ven die h i e r v o o r in a a n m e r k i n g kunnen komen i s de n o r m gehan-t e e r d , dagehan-t gehan-t e n m i n s gehan-t e 50% van de a r b e i d in hegehan-t huidige bedrijf wordgehan-t b e s t e e d aan de tuinbouw.

g. De r e s t e r e n d e o p p e r v l a k t e cultuurgrond in het proéfblok na t o e d e -ling volgens bovenstaande v o o r w a a r d e n z a l worden g e r e s e r v e e r d voor b e d r i j v e n e l d e r s uit de r u i l v e r k a v e l i n g , die o v e r willen gaan n a a r een g e s p e c i a l i s e e r d groenteteeltbiedrijf.

De bedrijfsgebouwen die in het proefgebied v r i j k o m e n door v e r p l a a t -sing van b e d r i j v e n , worden o v e r g e n o m e n door de nieuw t e v e s t i g e n

g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n . Indien h i e r v o o r onvoldoende bedrijfsgebouwen t e r beschikking: zijn, wordt aangenomen dat kan wórden v o l s t a a n

m e t dècbouw v a n e e n aan h e t groenteteeltbedrijf a a n g e p a s t e schuur-6 . 2 . H e t g r o n d g e b r u i k i n h e t p r o e f b l o k

H e t proefblok b e s l a a t een k a d a s t r a l e o p p e r v l a k t e , exclusief de »andwegen, van 244 h a w a a r v a n r u i m 234 ha in a g r a r i s c h ; gebruik is» De r e s t e r e n d e oppervlakte wordt voor 60% ingenomen door openbare wegen en w a t e r l o p e n , t e r w i j l 4 h a een n i e t - a g r a r i s c h e b e s t e m m i n g heeft.

Uit een opname van h e t grondgebruik medio 1969 blijkt, dat e r in h e t proefblok 54 g e r e g i s t r e e r d e b e d r i j v e n zijn gevestigd. Deze b e -drijven hebben z o a l s uit t a b e l 4 blijkt in totaal 342 ha in gebruik, w a a r v a n p r e c i e s de helft in het proefgebied i s gelegen. Ongeveer 42 % van"de oppervlakte ligt e l d e r s in de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n , t e r w i j l 8% buiten deze r u i l v e r k a v e l i n g i s g e s i t u e e r d , w a a r v a n r u i m de helft in de gemeente Z u n d e r t .

T a b e l 4. O v e r z i c h t :van h e t inwonend binnen (I. B . I. ) en buiten (I. B . U. ) gebruik en van het uitwonend binnen gebruik (U. B . I. ) van het proefblok _ _ _ _ K e n m e r k e n IBI ~ : '•• ~ ~"~ • + rvkRijs- rvk e l d e r s rvk Rijs- rvk J B U b e r g e n Z u n d e r t b e r g e n Z u n d e r t Oppervlakte (ha) 173,42 141,61 1 6 , 1 7 1 0 , 5 ? 4 8 , 6 4 1 2 , 5 1 341,79 Aantal b e d r i j v e n 54 36 10 5 33 12 54 Aantal k a v e l s . 1 4 2 117 17 7 50 15 283 Gem>opp. kavels(ha) 1,22 1,21 0 , 9 5 1,51 0,97 0 , 8 3 1,21 Gem. opp.huiskvls(ha) 1,50 - - " ,~ " 1»5 0 Aantal b e d r i j f s k a v e l s 112 104 17 7 48 15 240 Gem. o p p . b e d r . k v l s ( h a ) 1,55 1,36 0 , 9 5 1,^1 1,01 0,83 1,42 Gem. o p p . h u i s b e d r i j f s - 0 A-> •? r>? k a v e l s (ha)

De oppervlakte cultuurgrond in h e t proefgebied van bedrijven die buiten dit gebied zijn g e s i t u e e r d , i s gering in vergelijking m e t de b u i -tenliggende grond van b e d r i j v e n binnen het proefblok. Min of m e e r h e t

t e g e n g e s t e l d i s hét geval m e t h e t aantal b e d r i j v e n . V e r d e r blijkt dat de gemiddelde o p p e r v l a k t e van de h u i s k a v e l s o n g e v e e r 25% g r o t e r i s dan de gemiddelde k a v e l g r o o t t e ; voor de h u i s b e d r i j f s k a v e l s i s dit zelfs m e e r dan 40%. De h u i s k a v e l s r e s p e c t i e v e l i j k h u i s b e d r i j f s k a v e l s b e

slaan a c h t e r e e n v o l g e n s e e n d e r d e de el'en bijna de helft van de o p p e r vlakte c u l t u u r g r o n d in het proefgebied. Dit betekent, dat voor een t o e -deling van de h u i s b e d r i j f s k a v e l s aan bedrijven die niet voor vollegronds g r o e n t e t e e l t in a a n m e r k i n g komen, é é n relatief grote o p p e r v l a k t e in het proefblok m o e t worden g e r e s e r v e e r d . Het gevolg h i e r v a n i s , dat het niet mogelijk i s aan alle g e s p e c i a l i s e e r d e tuinbouwbedrijven de c u l t u u r g r o n d in één k a v e l toe te

delen-6 J - D e v e r k a v e l i n g p e r b e d r i j f s t y p e

De b e d r i j v e n in het proefblok zijn ingedeeld in een aantal bedrijf s -typen op b a s i s van de uitgangspunten v o o r toedeling in de nieuwe situ-atie z o a l s die h i e r b o v e n zijn-beschreven. Dé b e d r i j f s s t r u c t u u r en enige v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e i i zijn in tabel 5 k o r t s a m e n g e v a t .

T a b e l 5. De v e r k a v e l i n g en s t r u c t u u r vah de b e d r i j v e n in het proef-blok

Bedrijfstype :

Landbouwbedrijven

Tuinbouwbedr. in volle grond Tuinbouwbedr. onder glas Veredelingsbèdrijven Nevenberoepbedrijven Te saneren bedrijven Totaal Aantal bedrij-ven. 10 .21 2 8 10 . 3 ^ Gem. grootte , (hr.) 12,87 6,38 • 1,95 7.0^ 0,78 3,67 : 6,33 Gëm. aantal k a v e l s / b e d r i j f 9|,1 ., 5 , 1 3,0 : 6 > 1 1,6 ..^,3 5,2-': Gem. aantal b ë d r i j f s -k a v e l s / bedrijf ... 7,9 •,,-. ...,>, 2.. j. • 2,0; 5,3 . 1,3 ,.,-,, 4,3. 4.4 Gem. gëw. • kavel-afstand 1357 1125 : 104 •...; II92 -, • 66: I654 • II98 Gem.gew schijnb. kavel-afstand 2110 . 17II ; 104 1736 . 155 2409 I823

De gemiddelde b e d r i j f s g r o o t t e van r u i m 6 ha van de b e d r i j v e n in het p r o e f c o m p l e x komt o v e r e e n m e t de gemiddelde oppervlakte van alle b e d r i j v e n in het gebied R i j s b e r g e n - Z u n d e r t . De b e d r i j f s g r o o t t e

•ran de landbouwbedrijven v a r i e e r t van 9 tot r u i m 15 h a , w a a r b i j de -.cultuurtechnische p r o d u k t i e - o m s t a n d i g h e d e n a l s slecht m o e t e n \vc>rden gekwalificeerd. E e n aanzienlijke v e r b e t e r i n g h i e r v a n , a l e m e d e een: s t e r k e v e r g r o t i n g van de b e d r i j f s o p p e r v l a k t e kunnen

dc:?e'bedrijven nog toekomstmogelijkheden geven. Ruim 40% van de gemengde bedrijven m e t tuinbouw in de volle grond zijn g e -middeld 1 ha k l e i n e r dan de m i n i m a a l v e r e i s t e b e d r i j f s g r o o t t e van 5: ha> Zowel voor de landbouwbedrijven a l s voor de bedrijven m e t tuinbouw in de volle grond geldt, dat de kavelafstand a l s ook het aantal kavels p e r bedrijf duidelijk t o e n e e m t m e t een t o e n a m e van.de b e d r i j f s g r o o t t e . Als gevolg van de v e r s n i p p e r i n g en de grote kavelafstand i s ook voor deze b e d r i j v e n m e i vollegronds tuinbouw geen goede b e d r i j f s v o e r i n g mogelijk. Opvallend i s het relatief grote aantal b e d r i j v e n dat wordt geëxploiteerd door niet-landbouweryof n i e t - t u i n d e r s (bijna 20%). Het a a n d e e l in de oppervlakte vàii deze b e d r i j v e n i s evenwel s l e c h t s 2%. In het proefblok komen 3 b e d r i j v e n v o o r , w a a r v a n geen ontwikkeling -o m e e r i s te v e r w a c h t e n . Deze b e d r i j v e n hebben bovendien een- -•-;

s t e r k v e r s n i p p e r d e ligging. De k a r a k t e r i s t i e k e n van de bedrijven m e t toekomstmogelijkheden in dë v e r e d e l i n g tonen nog e e n s d u i -delijk de slechte c u l t u u r t e c h n i s c h e p r o d u k t i e - o m s t a n d i g h e d e n aan van de bedrijven in h e t proefblok.

In figuur 2 i s de huidige situatie van het inwonend binnen

gebruik w e e r g e g e v e n . H i e r b i j zijn de v e r s c h i l l e n d e bedrijfstypen van een index v o o r z i e n , zodat duidelijk de s t e r k v e r s n i p p e r d e ligging is w a a r te n e m e n . De cultuurgrond wordt doorsneden door een groot a a n t a l o n v e r h a r d e wegen, hetgeen duidt op een m a t i g e ontsluitingstoestand. Het w e r k e l i j k t r a n s p o r t b e z w a a r van de b e d r i j v e n komt ook tot uiting ïn~3ë~ gjföotte van. de schijnbare kavelafstand. Voor de b e r e k e n i n g h i e r v a n i s gebruik gemaakt van wegingsfactoren voor de wegkwaliteit ( v e r h a r d = 1; o n v e r h a r d =

2, 5; land = 3). De gemiddelde wegkwaliteit b e d r a a g t 1,5. De s t r u c t u u r en de v e r k a v e l i n g s t o e s t a n d van de bedrijven in het proefblok zijn vrijwel identiek aan de gemiddelde situatie in het

gehele gebied R i j s b e r g e n - Z u n d e r t (Van O o s t r o m - e n Vink». 1.9.67 en 1968).

6 . 4 . P l a n v a n w e g e n e n w a t e r l o p e n

Bij de toedeling is uitgegaan van het voorlopig plan van wegen en w a t e r l o p e n z o a l s dit door de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst voor de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n is opgesteld (fig. 3). Teneinde de c u l -t u u r g r o n d van de -tuinbouwbedrijven zoveel mogelijk g e c o n c e n -t r e e r d in één kavel m e t optimale afmetingen te kunnen toedelen i s op en-kele punten van dit plan afgeweken. N a a s t een v e r a n d e r i n g in de ligging van enige nieuw te graven waterlopen is een b e s p a r i n g v e r -k r e g e n in de lengte van het wegennet van c i r c a 500 m nieuw aan te leggen v e r h a r d e weg. Deze b e s p a r i n g i s in hoofdzaak het gevolg van het wegvallen van een niéuw g e t r a c e e r d e p a r a l l e l w e g l a n g s de

rijksweg B r e d a - A n t w e r p e n .

6 - 5 . A l t e r n a t i e v e p l a n n e n

Voor de vestiging van g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n in de volle grond zijn een d r i e t a l a l t e r n a t i e v e toedelingsplannen opgesteld. D e . a l t e r n a t i e v e n v e r s c h i l l e n onderling alleen in het a a n t a l te v e r p l a a t -sen b e d r i j v e n .

A l t e r n a t i e f I

In het plan i s v e r o n d e r s t e l d dat z e s b e d r i j v e n worden v e r p l a a t s t buiten het proefblok-Hiervoor komen in a a n m e r k i n g de v i e r g r o o t s t e landbouwbedrijven en een tweetal bedrijven die m e t f i n a n c i e r i n g s -faciliteiten volledig worden omgeschakeld n a a r tuinbouw o n d e r glas. Deze l a a t s t e bedrijven zijn samen 24 ha groot en hebben nu r e e d s e e n b e l a n g r i j k e aanzet van tuinbouw.

A l t e r n a t i e f II

H i e r b i j i s uitgegaan van v i e r b e d r i j f s v e r p l a a t s i n g e n , te weten de g r o o t s t e landbouwbedrijven.

A l t e r n a t i e f III

Uitgangspunt van dit plan i s de v e r p l a a t s i n g van het g r o o t s t e landbouwbedrijf.

De v e r p l a a t s t e landbouwbedrijven schakelen over n a a r een g e s p e c i a l i s e e r d g r a s l a n d b e d r i j f in de nieuwe s i t u a t i e .

De v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n van de te v e r p l a a t s e n b e d r i j v e n zijn w e e r g e g e v e n in t a b e l 6.

T a b e l 6- Enige v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n van de te v e r p l a a t s e n b e d r i j v e n uit hot proefblok

K e n m e r k e n Alternatief ü

_m

4 b o e r - 2 g l a s - 4 b o e r - I-boer-• d'irJjfîù tuinb-. d e r d e n d e r i j Gein. G<-Gern. Gem. Gem. Gem-Gev/. Gew.

bedrijf sgrootte (ha) opp. in proefblok ('T: ) opp: huiska.vel(%) o-p-p. h u i s b e d r . kvl(%) aant. k a v e l s / b e d r i j f aant. b e d r . k v l s / b e d r . gem- kavelafstand (m) gem- schijnbare kavel-afstand (m) 1 4 , 3 3 1 2 , 0 0 38, ï 34, 4 1 4 , 8 3 1 5 , 6 0 3 8 , 1 SO, 3 2 3 , 9 25, 2 9,8 9 , 3 1564 16,3 2 9 , 3 •• 9,0 5,5 1640 23,9 2 5 , 2 9,8 9,3 1564 4 2 , 5 47, 3 1 1 , 0 9 , 0 832 2379 2167 2379 1444

Zowel voor plan I a l s II geldt dat r u i m eenderde vän dé grond van de te v e r p l a a t s e n bedrijven binnen het proefblok i s gelegen. Voor h e t g r o o t s t e te v e r p l a a t s e n bedrijf is dit 80%,-De oppervlakte cultuurgrond rondom de bedrijfsgebouwen v a r i e e r t van een k w a r t voor de e e r s t e twee a l t e r n a t i e v e n tot bijna de

helft van de b e d r i j f s g r o o t t e voor plan III. Van de binnen h e t p - o e f c o m p l e x gelegen cultuurgrond is a c h t e r e e n v o l g e n s voor plan I, II en III r e s p e c t i e v e l i j k 72%, 66% en 59% bij de t e v e r

-p l a a t s e n bedrijven in gebruik a l s h u i s b e d r i j ' s k a v e l - Z o a l s r e e d s is v e r m e l d , n e e m t de v e r s n i p p e r i n g van de cultuurgrond en de gemiddelde afstand van de bedrijfsgebouwen n a a r de k a v e l s toe n a a r m a t e : de bedrijnen.; in: Jxet proefgebied g r o t e r zijn. Dit komt nog eens tot uitdrukking door een vergelijking van deze^cultuur-t e c h n i s c h e p r o d u k deze^cultuur-t i e - o m s deze^cultuur-t a n d i g h e d e n van de landT en

tuinbouw-bedrijven in het proefblok (tabel 5) m e t die van de te v e r p l a a t s e n bedrijven in a l t e r n a t i e f I en II (tabel 6).

é- 6-- -ho-e d e l i n g - 7 .,(•:

Een beeld van de h e r i n r i c h t i n g van het gebied nà u i t v o e r i n g van de b e s c h r e v e n pi?,nnen i s w e e r g e g e v e n in de figuren 4 t / m

6Bij de toedeling is in de a l t e r n a t i e v e n h e t plan van v/egen en w a t e r lopen gelijk gebleven A l s b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a a t van de t o e d e l i n g s plannen komt n a a r v o r e n , dat het aantal nieuw te stichten g r o e n t e -t e e l -t b e d r i j v e n -t o e n e e m -t n a a r m a -t e he-t a a n -t a l -te v e r p l a a -t s e n b e d r i j v e n g r o t e r is Zo kunnen in a l t e r n a t i e f I r e s p e c t i e v e l i j k II en III a c h t e r -eenvolgens 3 1 , 29 en 27 b e d r i j v e n m e t g r o e n t e t e e l t in de volle grond w o r d e n gevestigd, w a a r v a n r e s p e c t i e v e l i j k 12, 8 en. 6 b e d r i j v e n van buiten het proefgebied afkomstig zijn.

In plan II i s v e r o n d e r s t e l d , dat de twee b e d r i j v e n die in h e t e e r s t e a l t e r n a t i e f o v e r s c h a k e l e n n a a r glastuinbouw, zich gaan s p e c i a l i s e r e n in de g r o e n t e t e e l t volle grond. Doordat do""o ^irbouv.'bédirrver: r e l a t i e f v r i j groot zijn, betekent dit, dat in a l t e r n a t i e f II een v i e r t a l van de g e r e s e r v e e r d e k a v e l s in plan I voor bedrijven van buiten het proef -blok, in gebruik wordt ger.omen.door deze niet v e r p l a a t s t e bedrijven. Bovendien i s nog c i r c a 4%'van de oppervlakte van deze b e d r i j v e n àan de rand van h e t proefgebied toegedeeld. .

In de huidige t o e s t a n d hebben de bedrijven m e t vollegronds t u i n -bouw e e n d e r d e van de oppervlakte cultuurgrond in h e t p r c e f b l c k Li gebruik. In de nieuwe situatie i s dit voor de plannen I en II 80% en voor alternatief III 75%. De oppervlakte van de b e d r i j v e n buiten het p r o e f c o m p l e x , die voor vestiging in het proefgebied in aahme'rking k o m e n i s niet bekend. In v e r b a n d h i e r m e e is bij de tóëdelingsplaiinen

g e s t r e e f d n a a r een z e k e r e concentratie van de te r e s e r v e r e n c u l t u u r -grond voor deze b e d r i j v e n . H i e r d o o r i s enige flexibiliteit v e r k r e g e n in de toedelingsmogelijkheden van deze gronden in een l a t e r stadium.

De c u l t u u r g r o n d van de overige bedrijven in het proefblok i s b i n -nen h e t r a a m van de gestelde uitgangspunten,in de a l t e r n a t i e v e plan-nen, v e e l a l in één k a v e l , volledig rondom de bedrijfsgebouwen toegedeeld.

6 . 7 . D e v e r k a v e l i n g v a n d e t u i n b o u w b e d r i j v e n i n d e n i e u w e t o e s t a n d

De v e r k a v e l i n g s t o e s t a n d van de tuinbouwbedrijven m e t g r o e n t e -t e e l -t in de volle grond in de nieuwe si-tua-tie i s w e e r g e g e v e n in -t a b e l 7H i e r b i j is o n d e r s c h e i d gemaakt t u s s e n de r e e d s in het gebied g e v e s -tigde en de nieuw te, vestigen bedrijven. T e v e n s i s een v e r g e l i j k i n g gemaakt m e t de oude s i t u a t i e .

T J fi O H üa 4) i - H t—1 0 > 0) "d Ö • H • U l—l O 0) 0) fi CD O u 0 0 •»j d)

a

fi ü > " - Ï • H 'H x> o x> _£ o .o fi •1-1 B CD T5 fi cd > fi <D ^ M a> E V J« co S CD fi t ~ l ft O > XI) CÖ. Ö O) +-> i—1 cd CD: T i Ö cd > t o fi • f-H 0) o > 4 - > • t H ö / f d fi Cl CD CD • I H cti 3 + j • H CO O ÖCO .3 a> > cd 0) > fi cd cd co <D X» <D X I <u X> cd •H Ci cd i—i On I rt £ T I cd o ö « (1) +J u ^ to fi O) X u fi Ö <D Ö >•• ÎH CD XI c >. • r H h X! Ö 4) > • l H 13 XI cd cd -t-> O +-> Ci) • H fi T j 3 O cd cd 4 - J O + J ' i H ' fi T> 3 . P . - H . cd cd -4-1 O +-> CD « I H c •n s 0 r~ CM vO r H ( M O CM 0 0 T l CM 'T* co CM r H O r H r H ( M m «» vO O CO •» vO xO LT) >o O CO M N U ^ vO «. m v O m r~ 0 0 * t m OD o ^ m;' o O ' i n 0 0 CO o • * n • * r-rt< M m c-r H •tf vO r H „ "tf • . © : ; T - l •, ^ : ' f " r H •* CO CM M •*: ^ i n ., • * ' N O o • * • : • * " CM co O ^ m r-• * * m CM o •W? • H CO •v r}< r H m •s ^ CM O '«* s£) vO ^ • • * • r~ CO >v •tf: i n m . . * ><H m i n .. r H : t s j . ^ r H v£> M -ri m M T * • * M • r H O * r H T f M r H CO . r H i n M r H r H CO H r H CM . ..rH co M r H CO M r H CO M r H CO ., r H CO M r H CM > r H CO M r H CM « O CM CM r H O m m CM r>-sO <N CM o co m i n CM O CM r^ ö r-o o o m « M . o CM CM r H O m m CM r-vO CM CM O CO m m CM o CM CM O r-• o Ö CO r H r H CM _{in rf} fi CD > U t ) a) X» r—1 cd "fi cd < • u 0 O h OJO m S i • r - i • » H CU X» , S d) 0 ' t a CD • u +J o o u 0 0 r - t V > cd X . fi' CD Ü cd* A. CD ••-* • W i O O U 0 0 t - H <i) > cd X to ' M • r H i) Xi .

d

<u Ü :'•". ••—1 • r H •tl CD < CO f—4 CD > cd ^! »—i rd fi cd cd . 'S (U Ü h T3 CD ' < CO •—1 CD >• cd X û •0 <D X I ^ H cd • M fi cd cd . fi CD Ü ^-*^ ^fi fi cd -u CQ »•M cd r - H CD > cd X g CD 6 0 ^ CD Ü Ö i fi > fi inbar e k a afst a : ? X! u (0

à

CD 0 0

i

Ü Ü

De o n d s r l i n g e v e r s c h i l l e n in de c u l t u u r t e c h n i s c h e b r o d u k t i e o m s t a n -digheden zijn voor de a l t e r n a t i e v e plannen v r i j g e r i n g . ' V o o r ds :,--cds in het proefblok gevestigde b e d r i j v e n is t u s s e n plan JI en III zelfs v o l -ledige o v e r e e n s t e m m i n g . De afwijkingen in plan I worden v e r o o r z a a k t d o o r c a t :'n dit a l t e r n a t i e f de twee g r o o t s t e tuinbouwbodr ijver, worden v e r p l a a t s t . Vócr de h.'..-atv te vestigen b e d r i j v e n zijn de v e r s c h i l l e n wat groter- Dit is in hoofdzaak het gevolg van het feit dat aan dei:e b e d r i j v e n de gebouwen van de v e r p l a a t s t e b e d r i j v e n zijn toebedeeld-E r a "ergelijking m e t de b e s t a a n d e situatie geeft een aanzienlijke v e r b e t e r i n g te zien van de v e r s n i p p e r i n g en de afstanden. Zo i s het. a a n t a l k a v e l s p e r bedrijf afgenomen van gemiddeld 5 tot c i r c a i , 5, t e r w i j l de verhouding t u s s e n de schijnbare afstand van k a v e l s n a a r bedrijfsgebouwen in de oude en nieuwe t o e s t a n d r u i m 7 b e d r a a g t .

. De v o r m i n g van één kavel bedrijven is niet voor a l l e b e d r i j v e n geheel g e r e a l i s e e r d De o o r z a a k h i e r v a n i s , dat e n e r z i j d s in de p l a n -nen de niet-tuinbouwbedrijven v o o r r a n g hebben g e k r e g e n ' v é ö r wat b e - • t r e f t de toedeling van de h u i s k a v e l , t e r w i j l a n d e r z i j d s de cultuur

-grond van de tuinbouwbedrijven in het midden van het proefblok niet in ésn kavel kon worden t o e g e d e e l d ' d o o r de t e r p l a a t s e v r i j dichte bebouwing (fig. 4 t / m 6).

Voor de o v e r i g e in het gebied gevestigde bedrijven kunnen de p r ö d u k t i e o m s t a n d i g h e d e n ook s t e r k worden v e r b e t e r d indien de t o e d e -ling van de o v e r i g e cultuurgrond van deze b e d r i j v e n zoveel mogelijk g e c o n c e n t r e e r d aan de rand van het p r o e f c o m p l e x kan w o r d e n g e r e a l i s e e r d

-6-8- G r o n d b a l a n s

De u i t v o e r i n g van de a l t e r n a t i e v e plannen b r e n g t m e e dat c u l -t u u r g r o n d -t e r beschikking m o e -t s-taan voor de v e r g r o -t i n g van -t e kleine g r o e n t e t e e l t b e d r i j v e n - T e v e n s blijkt uit het l a n d s c h a p s p l a n en het plan van r e c r e a t i e v e voorzieningen van de r u i l v e r k a v e l i n g Rijsbergen., dat in het proefgebied een kleine oppervlakte grond voor deze doeleinden m o e t w o r d e n g e r e s e r v e e r d . De h i e r v o o r b e -nodigde grond kan worden verkregen- doordat i s verondersteld.- dat zowel de v e r e d e l i n g s b e d r i j v e n als.o.ok de bedrijven z o n d e r t o e k o m s t -mogelijkheden grond zullen afstoten- Bovendien m a k e n ook de grote tuinbouwbedrijven, die zich gaan s p e c i a l i s e r e n in de r i c h t i n g var. glastuinbouw, een relatief grote oppervla.kte cultuurgrond v r i j

De oppervlakte grond die v r i j k o m t doordat voor de ontsluiting in de nieuwe situatie een groot a a n t a l o n v e r h a r d e wegen v e r v a l l e n , i s v e r -w a a r l o o s d omdat deze grond in de m e e s t e gevallen r e e d s in de kadastra-le oppervlakte van de bedrijven i s opgenomen (overpad). Bovendien i s eeu geringe oppervlakte grond nodig v o o r de nieuw t e g r a v e u leidingen-In t a b e l 8 i s een o v e r z i c h t gegeven van de o p p e r v l a k t e cultuurgrond die benodigd i s , r e s p e c t i e v e l i j k v r i j k o m t in de v e r s c h i l l e n d e plannen.

T a b e l 8 Grondbalans (ha) van 3 a l t e r n a t i e v e plannen v o o r tuinbouw -vestiging I II III 1 : '-• II III 6 4 1 6 4 • 1 v e r p l . v e r p l . v e r p l . v e r p l . verpi- v e r p l . V e r g r o t i n g tuinbouwbedrijven 9,47 9,47 9 , 4 7 L a n d s c h a p s p l a n , , 3 , 8 4 3 , 8 4 3, S4 Sanering 9,95 9,95 9,95 V e r e d s l i n g s b e d r i j v e n 1 8 , 9 1 18,91 1 8 , 9 1 Glastuinbouw 19, 99 Vrijkomende grond 3 5 , 5 4 1 5 , 5 5 1 5 , 5 5 48,85. 28,86 28,86 48,85 28,86 28,86

Uit ds t a b e l blijkt dat voor alle plannen r u i m 13 h a grond benodigd i s , w a a r t e g e n o v e r een oppervlakte v r i j k o m e n d e grond staat van a c h t e r eenvolgens c i r c a 49 h a voor plan I en c i r c a 29 h a voor de o v e r i g e a l t e r n a t i e v e n . Voor de v e r g r o t i n g van de te kleine b e d r i j v e n m e t g r o e n -t e -t e e l -t -to-t 5 ha kan worden volc-taan m e -t de grond dié v r i j k o m -t door de s a n e r i n g van de b e d r i j v e n , w a a r v a n geen ontwikkeling m e e r i s te v e r wachten. O v e r i g e n s i s in a l l e a l t e r n a t i e v e n s p r a k e van een g r o n d o v e r

-schot. Deze grond kan worden aangewend v o o r de v e r g r o t i n g van de t e v e r p l a a t s e n landbouwbedrijven. Dit b e t e k e n t dat a c h t e r e e n v o l g e n s voor de plannen I, II en l i l elk te v e r p l a a t s e n landbouwbedrijf kan w o r d e n v e r groot tot r e s p e c t i e v e l i j k 23, 72 ha; 18, 72 ha en 3 1 , 4 5 ha, een bedrijf s -grootte die t h a n s a l s redelijk tot goed kan. worden gekwalificeerd voor een g e s p e c i a l i s e e r d graslandbedrijf.

de t e v e r p l a a t s e n landbouwbedrijven kan w o r d e n v e r k r e g e n * ' n a a r m a t e h e t aantal v a r p l a a t s i n g e n afneemt en hét aantal tuinbouwbedrijven wat o v e r s c h a k e l t n a a r glastuinbouw toeneemt. E e n gedeelte van de oppervlakte v r i j k o m e n d e grond kan eveneens worden gebruikt voor v e r g r o t i n g van b e d r i j v e n buiten het proefblok (bijv. in a l t e r n a t i e f III).

6.9- B a t e n - k o s t e n v e r h o u d i n s

Voor e e n e c o n o m i s c h e beoordeling van de plannen i s het i n v e s t e ringseffect, zijnde de verhouding t u s s e n j a a r l i j k s e baten en de i n y e c -t e r i n g e n , a l s c r i -t e r i u m gekozen. Voor de b e r e k e n i n g h i e r v a n zijn he-t i n v e s t e r i n g s n i v e a u en de j a a r l i j k s optredende b a t e n van de plannen bepaald (tabel 9 en 10).

T a b e l 9- O v e r z i c h t van de i n v e s t e r i n g e n van 3 a l t e r n a t i e v e plannen v o o r tuinbouwvestiging I n v e s t e r i n g Om s ch r ij vin g eenheid P l a n I I H l Verplaatsing boerderijen Boerderijbpuw

Be drijf-s vergrot ing Ruilverkaveling Te v e s t i g e n tuinbouwbedrijven Overname bedrijfsgebouwen Bouw b e d r i j fss chuur Aanpassing b e d r i j f s u i t r u s t i n g Ruilverkaveling Overige tuinbouwbedrijven Aanpassing b e d r i j f s u i t r u s t i n g Ruilverkaveling 90 000/boerderij" 10 000/ha 3 580/ha 35 000/bedriJf 15 000/bedriJf 5 000/bedriJf 3 580/ha 5 000/bedriJf 3 580/ha 360 000 ' 355 400 339 6° 0 140 000 90 000 30 000 243 9OO 95 000 4-07 100 360 155 268 140 6ö 20 161 105 1+93 000 500 000 000 000 000 600 000 000 ;••'• 9O 000 155.500 . lil.; 500 , 35 000 . Ü 7 5 000 25 000 137 200 105 000 493 000 Totaal •:•... Oppervlakte ('ha)' I n v e s t e r i n g per ha 2 06I 000 1 763 100 1 227 200 276,70 257,71 •"•'•"•' 207,17 7 ^50 840 _{5 920}

De i n v e s t e r i n g e n voor de r u i l y e r k a v e H n g s w e r k e n zijn bereisend uit da r a m i n g van de t o t a l e k o s t e n van de r u i l v e r k a v e l i n g R i j s b e r g e n

(C. Ci C, - r a p p o r t ) . H i e r b i j à s rekening gehouden m e t de bijdragen van niet a g r a r i s c h e

belanghebbenden-,-De stichtingskosten v.oor b o e r d e r i j b o u w hebben b e t r e k k i n g op h e t w a a r d e v e r s c h i l van nieuwbouw en; d e oude bedrijfsgebouwen, welke l a a t

ste worden overgenomen door een a a n t a l van de nieuw te v e s t i g e n g r o e n teteeltbedrijven Voor de o v e r i g e nieuwe tuinbouwbedrijven m e t g r o e n -t e -t e e l -t i s in -tabel 9 een b e d r a g opgenomen voor de bouw van een

bedrijfsschuur. De w a a r d e van de vrijkomende grond van de t e v e r p l a a t s e n b e drijven, die in a a n m e r k i n g k o m e n v o o r glastuinbouw i s in de i n v e s t e -ringen van alternatief 1 opgenomen.' O v e r i g e n s zijn i n v e s t e r i n g e n en baten voor dé:re glastuinbouwbedrijven buiten beschouwing gebleven.

De opgenomen i n v e s t e r i n g e n voor d e ' b e d x i j f s u i t r u s t ï n g zijn in hoofdzaak noodzakelijk voor de aanleg van een bedrijf sweg en de a a n -p a s s i n g v?.n de be regening sin s t a l l a t i e .

Voor de bepaling van het i n v e s t e r i n g s n i v e a u p e r ha. cultuurgrond zijn de totale investeringen..verdeeld oyer de oppervlakte v a n de g r o e n -teteelt-en de v e r p l a a t s t e landbouwbedrijven in de nieuwe situatie. Het i n v e s t e r i n g s n i v e a u p e r h a n e e m t o n g e v e e r m e t f 300 toe p e r t e v e r -p l a a t s e n bedrijf. ••••

Een begroting van de te v e r w a c h t e n j a a r l i j k s e baten i s w e e r g e -geven in t a b e l 10. H i e r b i j zijn t e v e n s de b e r e k e n d e investeringseffecten van de a l t e r n a t i e v e plannen v e r m e l d - Voor de b a t e n b e r e k e n i n g van de v e r p l a a t s t e landbouwbedrijven i s voor wat betreft de p e r c e e l s v e r g r o t i n g

(tot 2, 5 h a ) , de k a v e l c o n c e n t r a t i e en de a f s t a n d s v e r k o r t i n g , gebruik gemaakt van de T. U. M. - n o r m e n voor g r a s l a n d b e d r i j v e n , w a a r b i j de b r u t o - o p b r e n g s t p e r ha i s gesteld op ƒ 2000. Uit onderzoekin gen. van Righolt en Van H e m e r t (1968) voor g r a s l a n d b e d r i j v e n blijkt dat binnen de b e d r i j f s g r o o t t e k l a s s e van 15 - 20 ha een b e d r i j f s v e r g r o t i n g m e t 1 ha, g e p a a r d gaande m e t een v e r b e t e r i n g in de doelmatigheid van de bedrijfsgebouwen, een stijging van het arbeidsinkomen,geeft,van ƒ 500. H i e r b i j w e r d uitgegaan van het e é n r n a n s g r a s l a n d b e d r i j f m e t r e c h t -hoekige p e r c e e l s i n d e l i n g . Bij de b e r e k e n i n g w e r d een b e d r a g van f 2Ö0 p e r h a v o o r grondkosten aangehouden. In de a l t e r n a t i e v e plannen zijn i n v e s t e r i n g e n voor nieuwe bedrijfsgebouwen en b e d r i j f s v e r g r o t i n g o p -genomen (ta.be! 9). In verband h i e r m e e i s in de b a t e n b e r e k e n i n g een b e d r a g van ƒ 700 p e r h a opgenomen voor bedrijf s v e r g r o t i n g . De b e g r o -ting Vc.n de baten geeft tevens een b e d r a g van y 60 p e r ha voor een

v e r b e t e r i n g in de efficiëntie van de bedrijfsgebouwen. H i e r b i j i s het door Righolt en Van H e m e r t (1963) t o e g e p a s t e j a a r l i j k s e k o s t e n v e r s c h i l

tussen ondoelmatige en efficiente bedrijfs gebouwen'gelijk gesteld aan de relevante baten.

De baten voor verbetering van de waterhuishouding en de m a a i -veldligging zijn zowel voor graslandbedrijven als voor de tuinbouwbe-drijven overgenomen uit het C. C.C. -rapport van de ruilverkaveling Rijsbergen.

Tabel 10. Overzicht van de baten en de investeringseffecten van 3 a l -ternatieve plannen voor tuinbouwvestiging

Baten n w «« * •'• ?! aft I -Omschrijving # bruto-op- • - • totaal ..,-.. brengst Graslandbedri.tVën Ferceelsvergrotihg 'r:' ^ 3,:4;!'•''-' " 6 4-50 Kavelconcentratie ' 8 , 9 ' ' 16 88-5 Afstandsverkorting' 6,8 12 900 Waterhuishouding 4,1 -7 780 Egalisatie - 1,0 1 8 9 5 Bedrijfsvergroting - 2 4 880 Efficiëntie bedr.gebouwen - 5 690 Tuinbouwbedrijven • ' 'T Kavelvergroting 2,2 4 0 005 Kavelconcentratie 2,1 38 185 Afstandsverkorting 4,3 78 190 Waterhuishouding 6,0 109 105 Egalisatie 1,0 l8 185 Totaal -'" 36O 150 Oppervlakte (ha) 276,70 Baten per ha 1 300 Investeringseffect totaal(JE) 17,5 Idem, verplaatste b e d r i j v e n ^ ) 7,3 Idem, t u i n b o u w b e d r i j v e n ^ ) 28,2 PI in :il % bruto-op- '.' % totaal brengst 3,4f ••>•=•: -5:090 8,9: i :-..- 1 3 325 6,8 ...--; J 10 180 4,1 6 140 1,0 1 500 10 885 h'4 490 \ 2,2 40 225 1,9 34 7^0 : ^ . 1 7^ 965' " 6,0 109 705 1,0 18 285 329 530 257,71 1 280 18,7 6,6 28,4 Plan III bruto-op-totaal brengst 3,5 9,5 4,6 • ' M 1,0 -2,3 1,9 ; 4,3 6,0 1,0 2 18O . 5 920 2 865 2 555 620 10 885 1 870 40 485 33 445 75 690 105 610 17 600 299 725 207,17 1 445 24,4 - 7,5 31,4

De berekende baten voor afstand s verkorting en kavelcoricentratiè van de. groentèteeltbedrijyen zijn ,gebase,erd op de T. Ù. M»,-normen voor landbouwbedrijven, waarbij een bruto-opbrengst van ƒ lOOOQ per%a is