Het nemen van beslissingen door volwassenen met ADHD
Ariesen, Akke-Marij D.; Bangma, Dorien F.; Fürmaier, Anselm B.M.; Tucha, Oliver; Koerts,
Janneke
Published in:
Neuropraxis
DOI:
10.1007/s12474-020-00258-z
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
2020
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Ariesen, A-M. D., Bangma, D. F., Fürmaier, A. B. M., Tucha, O., & Koerts, J. (2020). Het nemen van
beslissingen door volwassenen met ADHD: Een systematisch literatuuronderzoek. Neuropraxis, 24(4),
99-127. https://doi.org/10.1007/s12474-020-00258-z
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Het nemen van beslissingen door volwassenen met ADHD:
een systematisch literatuuronderzoek
Akke-Marij D. Ariesen · Dorien F. Bangma · Anselm B. M. Fürmaier ·
Oliver Tucha · Janneke Koerts
Samenvatting
Personen met aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) hebben een grotere kans om minder goede (levens)beslissingen te nemen en om risicovolle activiteiten te ondernemen dan personen zonder ADHD. Mogelijk komt dit doordat de kenmerken van ADHD van invloed zijn op het besluitvormingsproces. Hoewel beslissingsproblematiek reeds uitgebreid is onderzocht bij kinderen en adolescenten met ADHD, is er nog relatief weinig bekend over de besluitvorming van volwassenen met ADHD. Om die reden was het doel van dit literatuuronderzoek de aard en om-vang van eventuele tekorten in het besluitvormingsproces van volwassenen met ADHD vast te stellen. Hiertoe is de bestaande literatuur, waarin de prestatie van volwassenen met ADHD op beslissingstaken werd vergeleken met de prestatie van een gezonde controlegroep, systematisch doorzocht, waartoe de databases PsycINFO, MEDLINE en PubMed zijn geraadpleegd. In totaal wer-den er 31 studies geïncludeerd. In de meerderheid van de studies (i.e. 55 %) weken de prestaties van volwassenen met ADHD af op een of meer van de gebruikte beslissingstaken in vergelijking met de controlegroep(en). Dit literatuuronderzoek levert daarmee voorzichtig bewijs voor het bestaan van verschillen in het besluitvormingsproces tussen gezonde individuen en volwassenen met ADHD. De grote inconsistentie in de bevindingen wordt deels verklaard door de verscheiden-heid aan domeinen van besluitvorming die werden onderzocht, de comorbide stoornissen van de participanten en het medicatiegebruik in de ADHD-groepen. Het literatuuronderzoek besluit met een bespreking van de implicaties die de bevindingen hebben voor theorieën over de onderlig-gende mechanismen van ADHD.
Trefwoorden aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) · besluitvorming · beslissingen · volwassenen · dual pathway model of ADHD
A-M. D. Ariesen () · D. F. Bangma · A. B. M. Fürmaier ·
O. Tucha · J. Koerts
faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Klinische & Ontwikkelingsneuropsychologie, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, Nederland
e-mail: am.d.ariesen@gmail.com
Introductie
Elk mens staat dagelijks voor een groot aantal beslis-singen. Deze beslissingen variëren van simpel tot meer complex, waarbij de complexiteit van een beslissing vooral afhangt van het aantal te overwegen keuzeop-ties en van de directe en toekomstige consequenkeuzeop-ties van het besluit [1]. Een simpele beslissing betreft bij-voorbeeld de keuze tussen wit of bruin brood voor de
https://doi.org/10.1007/s12474-020-00258-z
lunch, terwijl het kopen van een huis of het afsluiten van verzekeringen complexere beslissingssituaties zijn. Gedurende het proces van besluitvorming doen we ons best de juiste keuze te maken om zo spijtgevoelens te voorkomen [2]. Het besluitvormingsproces bestaat uit
bewuste en intuïtieve gedachteprocessen (e.g. [3,4]) en
is van groot belang om zelfstandig te kunnen functio-neren. Moeilijkheden bij het nemen van beslissingen kunnen het dagelijks leven dan ook sterk beïnvloeden en kunnen bijvoorbeeld leiden tot onnodig risicoge-drag (e.g. [5]).
Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) is een stoornis die wordt gekenmerkt door aandachts-tekorten, hyperactiviteit en impulsiviteit [6] en komt voor bij ongeveer 5,3 % van de kinderen en 4,4 % van de
volwassenen [7,8]. De kenmerken van ADHD lijken
van invloed op het besluitvormingsproces. Onderzoek toont aan dat personen met ADHD (i.e. kinderen, adolescenten en volwassenen) vaker minder goede (levens)beslissingen nemen [9] en vaker risicovolle
activiteiten ondernemen [10,11] dan personen zonder
ADHD. Personen met ADHD lopen daardoor een verhoogde kans op middelenmisbruik [12], betrok-kenheid bij criminele activiteiten [13], onveilige seks [14] en het vertonen van gevaarlijk rijgedrag [15].
De problemen die door personen met ADHD wor-den ervaren bij het nemen van beslissingen kunnen mogelijk worden verklaard vanuit het dual pathway model of ADHD [16,17] en de dual-process models of judgment and decision making (e.g. [3,4]). Het dual pa-thyway model of ADHD beschrijft ADHD-symptoma-tologie als voortkomend uit: (1) een disregulatie van de motivationele-emotionele route in het brein, wat gerelateerd zou zijn aan tekorten in het beloningssys-teem [16–18] en (2) een disregulatie van de cognitieve routes, wat in het bijzonder gerelateerd zou zijn aan te-korten in de executieve functies, waaronder de
respon-sinhibitie en het werkgeheugen [16,17,19]. De
dual-process models of judgment and decision making onder-scheiden op hun beurt: (1) intuïtieve en affectieve be-slissingsprocessen van (2) bewuste analytische
beslis-singsprocessen (e.g. [3, 4]). Binnen de context van
deze twee modellen wordt er gehypothetiseerd dat de aan ADHD gerelateerde tekorten in de motivationele-emotionele route problemen teweegbrengen bij het ne-men van meer emotionele of intuïtieve beslissingen en dat tekorten in de cognitieve routes problemen teweeg-brengen bij het nemen van meer bewuste, analytische beslissingen [20].
Onderzoek naar ADHD en beslissingsproblematiek is tot dusver met name gericht geweest op het nemen van beslissingen door kinderen en adolescenten met ADHD. In deze studies is aangetoond dat kinderen en adolescenten met ADHD problemen ondervinden met verschillende aspecten van het besluitvormings-proces. In vergelijking met kinderen en adolescenten zonder ADHD nemen kinderen en adolescenten met
ADHD bijvoorbeeld op een meer impulsieve wijze be-slissingen, waarbij de snelheid waarmee ze de beslis-sing nemen ten koste gaat van de accuraatheid van de beslissing [21]. Deze impulsiviteit wordt eveneens ge-associeerd met tekorten in delay gratification en delay discounting. Dit houdt in dat kinderen en adolescenten met ADHD vaker kleine, directe beloningen verkiezen boven grotere, uitgestelde beloningen dan kinderen en adolescenten zonder ADHD [21–23]. Bovendien lijkt het vermogen om te leren van eerdere beslissingen, wat de kans op succesvolle besluitvorming zou vergroten, aangedaan bij kinderen met ADHD [24]. Onderzoek toont aan dat dergelijke problemen bij het leren van ervaring kunnen voortkomen uit een afwijkende sen-sitiviteit voor feedback in de vorm van beloning of straf
[18,25].
Ofschoon de symptomen van ADHD in de volwas-senheid en in de kindertijd gelijksoortig zijn, is de ui-ting van de stoornis bij kinderen en volwassenen niet noodzakelijkerwijs identiek. Kenmerkend is bijvoor-beeld dat de intensiteit van de expressie van de ADHD-symptomen, en dan met name de hyperactiviteit, af-neemt in de volwassenheid [26]. Hoewel er tot op he-den weinig onderzoek is gedaan naar de ontwikkeling van het cognitief functioneren bij personen met ADHD in de periode van kinder- naar volwassenleeftijd, zijn er daarnaast aanwijzingen dat het neuropsychologisch functioneren verbetert naarmate men ouder wordt met betrekking tot metingen van responsinhibitie en selec-tieve aandacht [27]. Volwassenen met ADHD hebben echter ook vaker dan kinderen en adolescenten comor-bide psychiatrische stoornissen [26]. Deze comorcomor-bide symptomatologie kan de subjectieve ernst van de symp-tomen van ADHD bij volwassenen juist negatief beïn-vloeden [27]. Vanwege de verschillen tussen ADHD bij kinderen en adolescenten enerzijds en bij volwassenen anderzijds kan de kennis over beslissingsproblematiek bij kinderen en adolescenten met ADHD niet zonder-meer worden toegepast op volwassenen met ADHD. Omdat volwassenen veelal meer fundamentele en com-plexere beslissingen dienen te nemen dan kinderen en adolescenten is het echter aannemelijk dat de negatieve gevolgen van beslissingsproblematiek toenemen in de volwassenheid.
Het doel van huidig onderzoek was daarom om de aard en de omvang van eventuele tekorten in het be-sluitvormingsproces van volwassenen met ADHD vast te stellen. Hiertoe is op systematische wijze de be-staande literatuur doorzocht op studies waarin de pres-tatie van volwassenen met ADHD op beslissingstaken wordt vergeleken met de prestatie van een gezonde con-trolegroep.
Methode
Alle beschikbare literatuur die is gericht op besluitvor-ming en ADHD is systematisch doorzocht volgens de
Gevonden arkelen door te zoeken in de databases (filters toegepast) (n = 489) Screenen Inclusie Geschikth eid Zoeken
Aanvullende arkelen gevonden door te zoeken in overige bronnen
(handmag zoeken) (n = 4)
Aantal arkelen na het verwijderen van duplicaten
(n = 384)
Gescreende arkelen (n = 384)
Geëxcludeerde arkelen op basis van samenvang
(n = 297) Volledige arkelen beoordeeld op geschiktheid (n = 87) Volledige arkelen geëxcludeerd (n = 56) wegens de volgende redenen:
(1) De studie maakte geen gebruik van een steekproef van volwassenen en/of van een gezonde controlegroep. (2) Besluitvorming werd niet onderzocht middels een prestaegerichte beslissingstaak. Onderzoeken geïncludeerd in kwalitaeve synthese (n = 31)
Figuur 1 Stroomdiagram van het systematisch literatuuronderzoek, uitgevoerd volgens de PRISMA-richtlijnen
[28]
richtlijnen van het Preferred Reporting Items for Syste-matic Reviews and Meta-Analyses (PRISMA) [28]. Re-levante literatuur werd gezocht door PsycINFO, MED-LINE en PubMed te raadplegen. De primaire tref-woorden voor het doorzoeken van de literatuur wa-ren ADHD, Attention Deficit Hyperactivity Disorder of Attention-Deficit-Hyperactivity-Disorder en de secun-daire trefwoorden waren decision making, decision-ma-king, decision, judgment of judging. Een combinatie van de primaire en secundaire trefwoorden (e.g. ADHD [EN] decision-making) diende voor te komen in de samenvatting en/of titel van de artikelen. De zoekre-sultaten werden vervolgens teruggebracht naar enkel Engelstalige, peer-reviewed artikelen. De in- en exclu-siecriteria voor het systematisch literatuuronderzoek waren als volgt: alle geïncludeerde studies dienden ge-bruik te maken van: (1) een steekproef van volwasse-nen met ADHD die werd vergeleken met een gezonde controlegroep en (2) een of meer prestatietaken die ge-richt waren op een bepaald domein van besluitvorming (e.g. risicovolle, sociale, of beloningsgerelateerde be-sluitvorming). Besluitvorming werd in dit onderzoek gedefinieerd als ‘elk proces dat leidt tot de selectie van één keuzeoptie uit meerdere alternatieven’ (naar [29]). Elke prestatietaak waarin de participant een dergelijke
selectie diende te maken, werd meegenomen als zijnde een beslissingstaak.
Het systematisch literatuuronderzoek werd voltooid op 17 maart 2020 en leidde tot 489 resultaten. De gevonden literatuur is aangevuld met relevante litera-tuur die geciteerd werd in de reeds gevonden artikelen
(handmatig zoeken) (fig.1). In totaal konden 31
stu-dies worden geïncludeerd in het literatuuronderzoek. Al deze studies zijn inhoudelijk en systematisch geana-lyseerd.
Resultaten
Alle 31 geïncludeerde studies maakten gebruik van een of meer prestatietaken om de volgende domeinen van besluitvorming te meten: risicovolle besluitvorming, bewuste analytische besluitvorming, delay-/temporele discounting of delay aversion, beloningsgerelateerde be-sluitvorming, sociale bebe-sluitvorming, besluitvorming met betrekking tot het autorijden en besluitvorming met betrekking tot financiën. Een uitgebreide beschrij-ving van de gebruikte beslissingstaken wordt
weergege-ven in tab.1. Tabel2geeft een volledig overzicht van de
geïncludeerde studies en de belangrijkste studieresul-taten. In 17 studies werd aangetoond dat volwassenen met ADHD op een of meer van de gebruikte taken
af-wijkend presteerden in vergelijking met een gezonde controlegroep (17/31 = 55 %). In 14 studies werden geen (significante) groepsverschillen in de taakpresta-ties gevonden (14/31 = 45 %).
Risicovolle besluitvorming
Het merendeel van de studies onderzocht risicovolle besluitvorming met behulp van goktaken (20/31 = 65 %;
zie tab.1en2). Zes van deze 20 studies (6/20 = 30 %)
toonden aan dat volwassenen met ADHD op een meer risicovolle manier beslissingen namen dan de
contro-legroepen [57, 62, 63, 67, 75, 78]. Alle zes studies
gebruikten voor het meten van risicovolle besluit-vorming de Iowa Gambling Task (IGT). Vier studies leverden inconsistent bewijs voor het bestaan van ver-schillen tussen volwassenen met ADHD en gezonde volwassenen in het nemen van risicovolle beslissingen
[20,31,53,65]. Agay et al. vonden bijvoorbeeld dat
de taakprestatie op de Forgone Payoff Gambling Task (FPGT) afwijkend was bij volwassenen met ADHD, terwijl in dezelfde studie geen verschillen werden gevonden tussen volwassenen met ADHD en de con-trolegroepen op de IGT [31]. Een andere studie, van dezelfde auteurs, vond juist dat de taakprestaties op de IGT, maar niet op de FPGT verschilden tussen groepen [53]. Matthies et al. voerden een tweedelige studie uit en concludeerden op basis van het eerste deel van de studie dat volwassenen met ADHD duidelijk meer risicovolle keuzes maakten dan de controlegroep op de Game of Dice Task (GDT) [65]. In het tweede deel van de studie verdwenen deze groepsverschillen echter na een vervelingsinductie (boredom induction) vooraf-gaand aan de testafname. Dit kwam volgens Matthies et al. doordat het risicogedrag in de controlegroep toe-nam na de vervelingsinductie [65]. Ten slotte vonden Mäntylä et al. aanvankelijk wel groepsverschillen op de IGT tussen de controlegroep en volwassenen met ADHD, maar bleken deze bevindingen gemedieerd te worden door het opleidingsniveau van de parti-cipanten, waardoor de resultaten na correctie voor opleidingsniveau niet langer significant waren [20]. In de overige tien studies die waren gericht op risicovolle besluitvorming werden geen (significante)
groepsver-schillen geobserveerd (10/20 = 50 %) [51, 54, 56, 58,
59,61,66,68,73,77].
Drie studies [65,68,77] onderzochten eveneens het
gebruik van feedback tijdens de goktaken. Een van de drie studies (1/3 = 33 %) vond dat er in vergelijking met de controlegroep sprake was van een verminderd ge-bruik van feedback door volwassenen met ADHD [65]. Dit verschil verdween echter na de vervelingsinductie in het tweede deel van deze studie [65]. In de overige twee studies werden geen significante groepsverschil-len geobserveerd met betrekking tot het gebruik van
feedback [68,77].
Bewuste analytische besluitvorming
Twee studies richtten zich op bewuste analytische
be-sluitvorming bij volwassenen met ADHD [20,54]. Op
de applying decision rules task van de Adult Decision-Making Competence batterij (A-DMC) werden door Mäntylä et al. significante groepsverschillen gevonden [20]. De ADHD-groep presteerde significant minder goed op deze taak dan de controlegroep. Er werden in deze studie echter geen significante groepsverschil-len gevonden op de under/overconfidence task van de A-DMC batterij. Volgens Mäntylä et al. zou dit ver-schil tussen de taakbevindingen kunnen komen door-dat de applying-decision rules task een groter beroep doet op de cognitieve en analytische vaardigheden van de participanten dan de under/overconfidence task [20]. Bangma et al. vonden – in tegenstelling tot Mäntylä et al. echter geen significante verschillen in taakpres-taties tussen volwassenen met ADHD en de controle-groep op de applying decision rules task van de A-DMC batterij [54].
Delay discounting
Van de negen studies die naar delay-/temporele discounting of delay aversion keken, lieten er vier (4/9 = 44 %) zien dat volwassenen met ADHD een sig-nificant grotere voorkeur hadden voor directe kleine beloningen dan voor uitgestelde grotere beloningen
dan de gezonde volwassenen [54, 56, 60, 70]. Dai
et al. maakten hierbij een onderscheid tussen delay dis-counting (DD) en probability disdis-counting (PD), waarbij PD werd gezien als een maat van risicogevoeligheid [56]. Zij concludeerden dat volwassenen met ADHD een hogere DD-rate en een lagere PD-rate lieten zien
(tab.2) en daarmee op een meer impulsieve wijze
be-slissingen namen dan de controlegroep [56]. Hoewel er in de studie van Marx et al. aanvankelijk even-eens significante groepsverschillen werden gevonden tussen de ADHD- en controlegroepen op de Delay Aversion Task, bleek in deze studie sprake te zijn van een plafondeffect [64]. De ADHD groepen scoorden, evenals de controlegroepen, in de optimale range [64]. De overige vier studies die een delay-/temporele dis-countingtaak gebruikten vonden geen (significante) groepsverschillen in de mate van delay discounting
(4/9 = 44 %) [71,72,76,77].
Beloningsgerelateerde besluitvorming
Van de drie studies die beloningsgerelateerde be-sluitvorming onderzochten, vonden twee studies (2/3 = 67 %) een afwijkende prestatie in de ADHD-groep ten opzichte van de gezonde controleADHD-groep. Sethi et al. vonden bijvoorbeeld dat volwassenen met ADHD verminderde prestaties lieten zien op een belo-ningsgerelateerde leertaak in vergelijking met gezonde
Ta b e l1 O v e rzic h t v an de v e rs ch ille n d e take n d ie zijn ge bruikt om be sl uit v ormin g te me te n Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t Iow a G a m b lin g Ta sk (IGT ) [ 30 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – D e p ar ticip an t ki es t 10 0 keer één kaar t u it vier st ap el s kaar te n – B ij el ke geko ze n kaar t w or dt gel d gew o n n en /v erl or en – Tw ee van de vier st ap el s w or den b es ch ouw d al s veil ig (i. e. con stan te keuz e voor dez e st ap el s leidt to t een n ett o -winst ) – Tw ee van de vier st ap el s w or den b es ch ouw d al s ris icov ol (i. e. con st an te keuz e voor dez e st ap el s leidt to t een n et-to ve rl ie s) U itk om st en w o rd en veel al b er ek en d voor vij fb lok ken van 20 keuz etrial s – aan tal keuz es van el ke st ap el – aan tal veil ige ke uz es – aan tal risicov olle keuz es – aan tal w in st en /v erl iez en – n ett o scor e (i.e .v eilige keuz es m in ri sic o vo lle ke uz es ) – totale w in st/ein dbedrag ri sic o vo lle be sluit vo rming Fo rg one Pa yoff G a m b lin g Ta sk (FPGT ) [ 31 ] Va rian t van de IGT – V er sc hi lle n: 1. Ee n and er e ve rd eli ng va n d e u it be ta ling en 2. Er w o rd t een feedb ack m eth ode g eb ruik t: fo re go ne pay o ff s. N adat de par ticipan te n een keuz e h ebben g em aakt voor een st ap el kr ijgen ze n iet en kel de ka ar t te zien d ie ze h eb b en g ek o zen (z oal s b ij d e IG T ), m aar ook de an der e drie kaar te n u it de st ap el s w aar voor ze n iet h eb b en g ek o zen Zie u itkom stm at en IGT risicov olle be sluit vo rming Ga m e o fDi ce Ta sk (G D T ) [ 32 ] Doel :m a xi m a li se re n v an h e t st a rt kapi taal – D e p ar ticip an t m o et h et g egooide aan tal o gen van één /m eer der e dob b el st en en raden – Er w or dt gel d gew o n n en /v erl or en w an n eer h et g ek o zen aan tal /één van d e g ek o zen aan tal le n res p ec tiev el ijk w el / n iet gegooid w or dt – D e keuz es zij n g er el at eer d aan st ab iel e en om gek eer d ev en redige w in st en /v erl iez en en w in stk an se n – K euz es g er el at eer d aan kl ein e w in st en /v erl iez en en een w in stk an s van >5 0 % w o rd en gez ien al s veil ige ke uz es – K euz es g er el at eer d aan g rot e w in st en /v erl iez en en een w in stk an s van <5 0 % w o rd en gez ien al s ris icov ol le ke uz es – aan tal veil ige ke uz es – aan tal risicov olle keuz es –e in d b ed ra g – n ett o scor e (i.e .v eilige keuz es m in ri sic o vo lle ke uz es ) – g ebruik va n p ositiev e feedback (i.e . fr equen tie van b lij ven b ij een ve ilige ke uz e n a w inst) – g eb ruik van n egatiev e feedb ack (i. e. fr equen tie van sw it ch en van een ri-si cov o lle n aar een ve ilige keuz e n a ve rl ie s) ri sic o vo lle be sluit vo rming
Ta b e l1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t Cambr idge G a m-b lin g Test (CG T ) [ 33 ] Doel :m a xi m a li se re n v an h e t to tal e aan ta lp un te n – Een geel to ken zit ve rs to p t in één doos uit een rij van 10 do ze n ;s o m m ige do ze n zij n rood ,d e o ve rige do ze n zij n blauw – Par ticip an ten m o et en aan gev en o fz ij den ken dat h et to ke n in een ro de of een b lauw e doos zi t en krij g en een se rie van in ze tm ogel ijk h eden te zi en om te w edden o fh un ke uz e corr ec t is of n iet – W an n eer de lo catie van h et tok en get oon d w or dt, w or dt de in ze t o p g et el d b ij/ af g etr o kk en van h et to taal aan tal pu nte n af ha nke lij k va n o fd e ke u ze co rr ec twa s – D e taak w o rd t veel al uit g ev oer d in tw ee con d ities ,el k b es taan de uit vier b lo kk en van n egen trial s: 1. op lo p en d e con ditie: de se rie van in ze tm ogel ijk h eden b eg in t laag en w o rd t h oger 2. aflop en de con d itie: d e serie van in zetm o gel ijk h eden b eg in t h oog en w o rd t lager – b es lissing ssne lhe id – kwalit eit va n d e keuz es (i.e .per cen -tage va n trials w aarin de par ticipan t ki es t voor de m ees t w aars ch ijn lij ke uitkom st) – p er cen tage g em aak te w edden sch ap -pe n (i.e .pe rc en ta g e va n h et to ta al aan tal p un te n d at is in gez et o p een ke uz e, w an n eer die keuz e de m ees t wa ar sc hijnlijke u it ko mst vo rmd e) –s o m va n d e in ze t – risicoaan passin g ri sic o vo lle be sluit vo rming C a rd Pl ayi n g Tas k (C P T ) [ 34 , 35 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – In een st ap el kaar te n rep re se n ter en de zw ar te en ro de ka ar te n res p ec tiev el ijk w in st en verl ies van € 50 ,– – D e eerst e tw ee van ach t blok ken van de taak zi jn ger elat eer d aan h et m aken van w in st, van af h et d er de blok is er een g raduel e ve rsch uivin g rich tin g ve rl ies – N a h et vo lt ooien van el k b lok w o rd t d e p ar ticip an t gevraagd o m te b es lu it en of h ij/ zi jv er der w il sp el en of w il st o ppe n – eind b ed ra g (to ta le winst ) ri sic o vo lle be sluit vo rming Ra p id D ecision Mak in g U n de r Risk ta sk (RD M U R ) [ 36 , 37 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – In een st ap el van 10 kaar te n zitt en n egen ‘g oede ka ar te n’ en één ‘s le ch te kaar t’ :d e jok er – D e p ar ticip an t w in t één dol la r w an n eer een goede kaar t w or dt om gedraaid – W an n eer de jo ke r w or dt om gedraaid verl ies t h ij/ zij al h et ver dien de gel d en ein d igt h et sp el – D e p ar ti ci pa nt w ee t ni et d at d e jo ke r al ti jd d e ne g end e ka ar t is – R at io ne le /v ei lig e be sluit vo rme rs st o ppe n n a h et o m draaien van d e vij fd e kaar t (h oogst e ver wach te waar de) –t o ta le sc o re – (t o tal e) reac tietij d ri sic o vo lle be sluit vo rming
Ta b e l1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t Ra p id D ecision G a m b lin g Ta sk (RD G T ) [ 38 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – Par ticip an ten ki ez en een van tw ee vierk an te n :h et en e vier ka n t b evat h et cij fer 5, h et an d er e vierk an t h et cij fer 25 – N a d ez e keuz e w o rd t el k vierk an t rood of g roen .W an n eer h et g ek o zen vierk an t g roen w or dt, w or dt h et cij fe r in h et vierk an t op get el d b ij h et to taal b edrag .W an n eer h et g ek o zen vierk an t rood w o rd t, w o rd t h et cij fer af getr ok ke n van h et totaalbedrag – Par ticip an ten w o rd en zo w el g econ fr on teer d m et w at zij h eb b en g ew on n en /v erl or en al s m et w at zij h adden kun -ne n w inne n/ve rl ie ze n – p os itiev e en n egatiev e feedb ack w o rd tg eb ru ik to m Ev en t-R ela ted Po -ten tia l(ERP ) g ol ve n te m et en ri sic o vo lle be sluit vo rming Pr ob a b ilistic G a m -b lin g Ta sk (PGT ) (n aar [ 39 ]) Doel :ma xima lise re n v a n de winst – D e p ar ticipan t m o et een bepaald aan tal p un te n kiez en o m te ver w edden tij den s el k trial – D e u it ko mst va n d e w ed d ensc h ap is o fw el h et wi nne n va n 4 × he t ing ez et te aa nt al pu nte n (w in st ka ns: 1/3) ,o fw el h et verl iez en van h et geh el e b edrag (k an s o p verl ies :2 /3 ) – D e taak w o rd t u it gev o er d in 2 con d ities: 1. ho o g fr eq u ente fe ed ba ck co nd it ie :d e p ar ti ci pa nt kr ijg t na el ke w ed d ensc h ap te ho re n h o eve el g eld hi j/zi jh ee ft g ew o nne n/ve rl o re n 2. laagf requen te feedb ack con d itie: d e p ar ticip an t kr ijgt al leen te h o re n d at ‘h et ov er geb lev en b edrag w o rd t b e -paald’ – total e w in st aan h et ein d van d e g e -he le ta ak – total e w in st gedur en d e d e laagf re -quen te feedb ack trial s – total e w in st gedur en d e d e h oogf re -quen te feedb ack trial s – risico in d ex –r ea ct ie ti jd ri sic o vo lle be sluit vo rming Ba lloon A n a log ue Risk Ta sk (BART ) [ 40 ] Doel :ma xima lise re n v a n winst d oor ba llonne n o p te p ompe n – V o o r el k p o m pje lu cht ka n d e p ar ti ci pa nt g eld ve rd ie ne n – W an n eer de b al lo n kn ap t, verl ies t d e p ar ticip an t al h et g el d d at is ve rd ien d tij d en s een trial – g em iddel d aan tal p om p jes p er n iet g ek n apte ballo n ri sic o vo lle be sluit vo rming A d ult D ecision -Mak in g Co m-pet enc e bat te rij (A -D M C ) [ 41 , 42 ] De te st b att erij b es taat uit zev en su b tak en ,w aar van er tw ee w or den g eb ruik t in d it lit eratuur on der zoek : 1. A pplying D e cision R u les Task : p ar ticip an te n m oet en voor 10 p rob le m en een of m eer der e keuz eop ties se le ct er en aan de h an d van vers ch ill en d e b es lis si n g sr egel s 2. Unde r/ Ov e rc o nfide nc e Ta sk: par ticipan te n d ien en 34 feit elij ke w aar-/ n iet-waar vragen te bean tw oor den en n a afloop aan te gev en h oe ze ker zij zi jn van h un an tw oor den o p een sc h aal van 50 % (gegokt) to t 10 0 % (v ol le dig zek er) Appl yi ng D ec is io n Ru le s Tas k:t o ta al sc o re (t otaal aan tal corr ec te keuz es volgen s de to egep as te b es lis si n g sr egel ) Under /O ver co nfidenc e Tas k: he t abso lu te ve rs ch il tus se n h et gem iddel d e n iv eau van zek erh eid en h et p er cen tage cor-re ct bean tw oor de it em s (0 = absolut e discr epan tie ,1 = p er fe ct e kalibratie) be wust e analy-ti sc he be sluit -vo rm in g
Ta b e l1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t D ela y D isc o un tin g Ta sk (D D T )/ Te m p o ra lD is -co u n ti n g Ta sk (T D T )/ Inter tem por a l Choic e Ta sk Doel :k iez en tu ss e n tw e e o f m eer der e bel o n in g so pt ie s – Par ticip an ten dien en in el ke trial te kiez en tus se n (fin an ci ël e) b el o n in g so p ties d ie ve rs ch ille n in g ro o tte en ti jd st ip van d e u it b etal in g – D e keuz eop ties b es taan al tij d u it dir ec te ,k lein e b el o n in g en of to ek om st ige/ uit g es te ld e (del a ye d ), g rot er e be lo ni ng en – di sc o u nt in g rat e (k/A U C =m aa t o m uit te d ruk ken h o e st erk een in dividu/ gr o ep d ir ec te be lo ni ng en ve rk ie st bo -ve n to ek o m st ig e, g ro te re b el o n in g en ) – b es lissing st ijd – aan tal keuz es voor dir ec te b el on in gen – aan tal keuz es voor uit g es te ld e b el o -ni ng en – p er cen tage van de g roott e van d e g eko ze n b el o n ing t.o .v .d e m aximaal te ve rk rij g en bel o n in g – (gem iddel d e) to tal e sc or e d ela y d isc o un -tin g D ela y A ve rsion Ta sk [ 43 ] Doel :z o v e e l ge ld v e rd ie ne n a ls ge w e nst – In 22 o p een vo lg en de trial s kr ijgt de p ar ticip an t tel ke n s een ez el te zi en die g el d in een m an d sp uugt – G edur en de een trial n eem t d e h oev eel h eid gel d die d e ez el sp uugt af en n a 60 sec st op t d e g el ds tr oom – D e tij d w or dt ook n a 60 se c n og ger eg is tr eer d – D e p ar ticip an ten dien en op een kn op te druk ke n o m n aar de vo lg en de ez el te gaan /een trial te b eëin d igen – N a el k trial krij g t d e p ar ticip an t feedb ack ov er h o ev eel trial s er n o g vol gen – (t o taal )g em iddel d e trial duur d ela y a ve rsion Rew a rd -bas ed De ci si o n M a ki n g Ta sk [ 44 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – Eers te fas e: de p ar ticip an te n ler en door trial en err or 6 p os itiev e en 6 n egatiev e gel d el ijk e w aar den reek se n te as so -ciër en m et vers ch ill en d e stim u li – Tw eede fas e: er w o rd t een sa m en g es te ld e fi guur get oon d ,b es taan d e u it st im ul id ie geas so cieer d w or den m et p o si tiev e w aar den reek se n en u it st im ul id ie geas so cieer d w or den m et n egatiev e w aar den reek se n – Par ticip an ten w o rd t g evraagd o m d e stim u li m et g es om m eer de p o si tiev e w aar den te accep ter en en om de n ega-tiev e stim u li af te w ijz en – accuraath eid – aan tal fout en –r ea ct ie ti jd – variabilit eit in re ac tietijd be lo ni ng s-ger el at eer de be sluit vo rming
Ta b e l 1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t Effo rt Ex p endi tu re fo rR ew ar ds Ta sk (EEfR T ) [ 45 ] Doel :ma xima lise re n v a n de winst – Tij den s el k trial ki es t d e p ar ticip an t tus se n tw ee keuz eop ties : 1. Lo w eff o rt :d e p ar ticip an t dien t b in n en zev en se c 30 keer op een kn op te druk ke n m et de w ijs vin g er van d e d o mi na nte h an d 2. Hi gh effo rt :d e p ar ticip an t dien t b in n en 21 sec 10 0 keer op een kn op druk ke n m et de p in k van d e n iet-dom i-na nte h an d – V er dien st en low effor ttrials: 1 dollar p er op tij d af gem aakt trial – V er dien st en hi gh effor tt ri als: 1,24–4,30 (b el o n in g sma gni tu d e) d o lla r p er o p ti jd af g ema ak t tr ia l – B el on in gs ka n s: 12 % ,5 0 % of 88 % p er trial (gel ijk voor low en hi gh-effor t) – B el on in gs m ag n itude en b el on in gs ka n s w o rd en p er keuz eop tie g et oon d ,w aarn a de p ar ticip an t 5 se c h eeft o m te ki ez en voor een hi gh of low effor t trial (geen ke uz e = w ill ekeurige toewijzin g aan low /h ig h effor t) – Feedb ack b es taat u it of h et trial doel b eh aal d is en o fe r g el d is ver dien d –p er ce n ta g e hi gh-effor tke u-ze s × be lo ni ng sk an s en m ag ni tu d e – to ta ala an ta l( ti jd ig )a fg em aa kt e tr ia ls – ratio van aan tal af g em aakt e/ geko ze n h ig h -e ffor ttria ls be lo ni ng s-ger el at eer de be sluit vo rming Re infor cem ent Le ar ni ng Ta sk + Nov elt y Man ipu la ti o n [ 46 ] Doel :ma xima lise re n v a n de tota le be loning – Pr ef am ili aris atief as e: p ar ticip an ten w o rd en ve rt ro uw d g em aak t m et 32 p laatj es d oor ze eers t p as si ef en dan ac tief te b ek ijk en – Th re e-ar med-bandi tt as k: Par ticip an ten ki ez en b ij el ke trial tus se n d rie p laatj es .El ke ke uz eop tie is gek o p p el d aan ee n ka ns va n 1:3 o m 1 d o llar te w inne n – B ij 25 % van de trials w o rd t één plaatj e op willeke urige w ijz e ve rv an gen d oor een on b eken d p laatj e (n o ve lt y m a n i-pu la ti o n ) –t o ta le w in st – le ar ni ng ra te s – nov el ty b onu s (i. e. aan tal g ek o zen n ieuw e op ties m in aan tal g ek o zen be ke nd e o pt ie s) – aan tal ker en dat d e n ieuw e o p -ties w o rd en gek o ze n b ij de eers te p res en tatie be lo ni ng s-ger el at eer de be sluit vo rming
Ta b e l 1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t So ci a lJ u st ic e Ga m e [ 47 ] Doel :n aar ei gen in z ic h t bes li ss in g en n e m e n o v e r d e to e w ij z in g v an lo te ri jk aar tj es – D e p ar ticip an ten sp el en vier ve rs ch ill en d e p os ities in vier ron des ;de p o si tie van de b es luit vorm er ,de to ew ijz er ,de sc he id sr ec hte r o fd e hu lpe loz e – In el ke p os itie ,b eh al ve in die van de h u lp el o ze ,m o et en de p ar ticip an te n een b ep aal de b es lis si n g n em en – D e p ar ticip an t sp eel t tegen drie (fic tiev e) sp el ers :t w ee sp el ers zi jn ‘s te rk e sp el ers ’,één sp el er is ‘z w ak ’. D e tw ee st erk e sp el ers b eh an del en d e zw ak ke sp el er o n eerl ijk – Rond e 1 be slu itv orme r/pr ofite u r: één st erk e sp el er w ijs t 10 0 ka ar tj es to e aan zi ch ze lf (6 0) ,d e p ar tici-p an t (4 0) en de h u lp el o ze (0 ). D e p ar ticip an t w o rd t g evraagd o m d e o n eerl ijk e toew ijz in g toe te st aan of te voor-kom en – Rond e 2 toe w ijz e r/d a d e r: d e p ar ticip an t ve rd eel t n aar eigen in zich t 10 0 kaar tj es tus se n zich zel fe n d e tw ee st erk e sp el ers – R o nde 3 sche idsr e chte r/ o bse rv a tor :één st erk e sp el er ve rd eel t 10 0 kaar tj es tus se n zich zel f( 50 ), d e an d er e st erk e sp el er (4 5) en de zw ak ke sp el er (5 ). De p ar ticip an t kan de to ew ijz in g to es taan of in g rij p en .W an n eer de p ar ticip an t in g rij p t, b es taat er een ka n s dat h ij/ zij een deel van zij n /h aar eigen kaar tj es ve rl ies t – R o nde 4 hulpe lo ze :e r w or den g een b es lis si n g en gen o m en d oor de p ar ticip an t – ron de 1: pr ofit eursen sitiv it eit – ron de 2: daders en si tivit eit – ron de 3: ob se rv at ors en sitivit eit – ron de 4: geen m etin g en so ci ale b es luit -vo rm in g Dr iv er Pe rf o r-manc e A nal ys is System (DP A S) [ 48 ] Doel :ma x ima lise re n tota a l a a n ta lc orr e c te a ntw oor d e n – G edur en de één uur w o rd en op n am es van 19 2 rij scen ario ’s g et oon d van uit h et gez ich ts p u n t van d e b es tuur der – Par ticip an ten m o et en b in n en 10 sec n a afloop van een get oon d scen ario an tw oor d g ev en op een m u lt ip le ch oice -vraag – Tes to n d er del en :b es tuur ders -en verk eers ken n is ,p er cep tuel e vaar digh eden in h et verk eer ,h erk en n en en b eh eer-se n van ve rk eers ris ico ’s, b es tuur ders -en verk eers p ro cedur es – p er cen tage corr ec t op el k van de te st on der d el en – N B: A lleen h et o n d er deel ‘h erk en n en en b eh eers en van ve rk eers ris ico ’s’ rich t zi ch op b es luit vorm in g be sluit vo rming m et b et re kki n g to t au to ri jd en
Ta b e l 1 (V e rv o lg ) Te st naam Te st be sc hrijv ing Mo g eli jk e u it ko mst m at en Ge me te n co n -st ruc t Fi nanci a lC ompe -ten ce A ssessm en t Inv entor y (FCAI) [ 49 ] Doel :m a xi m a li se re n v an de taak pr es ta ti e – D e FC A Ib es ta at u it 38 the o re ti sc h e vr ag en, pr ak ti sc he op drach ten en vragen ov er de fin an ciël e situatie van de par ticipan t – D e FCA Ib es taat uit zes su b sch al en geb as eer d o p zes dim en sies van fin an ciël e com p et en tie: 1. fin an ciël e vaar digh eden 2. fin an cieel oor deel ve rm ogen 3. fin an cieel cog n itief fun ct ion er en 4. fi n an ci ee lma na g eme nt 5. sc hu ld ma na g eme nt 6. m iddel en voor fin an ciël e o n d ers teun in g –s co re o p el k va n d e ze s su b sc h al en – to taalsc o re (alg eh el e fi nanc ië le co m-pe te nt ie ) be sluit vo rming m et b et re kki n g to t fi na nc ië n Fi nanci a lD e-cision-M a king Inter view (FD M I) [ 50 ] Doel :m a xi m a li se re n v an de kw al it ei t v an de taak bes li ss in g en – D e p ar ticip an t kr ijgt tw ee com p le xe h yp o th etis ch e fi n an ciël e p rob le m en te h or en en te le ze n – A an de h an d van een se m iges truc tur eer d in ter view w o rd en er vragen ges tel d o ve r d ez e p ro b lem en – D e an tw oor den o p d e vragen w or den g eb ruikt o m d e (fin an ci ël e) be sluit vo rming sc o m pe te nt ie va n d e p ar ti ci pant te be pa le n m et be tr ek ki ng to t d e vo lg end e vi jf d o m ei ne n: 1. iden tificatie (van h et p ro b leem ) 2. b eg rip (van ris ico ’s en voor del en ) 3. re den er en (eval uer en van ke uz eop ties en h et n em en van een b es luit) 4. w aar der en (h et eval u er en van d e con se quen ties ) 5. com m u n icatie (h et vorm en /uits p rek en van d e u it ein d el ijk e ke uz e) – scor e op el k van de vij fs u b sch al en – to taalsc o re ((fi nanc ië le ) b es luit vo r-mi ng sc o m pe te nt ie ) be sluit vo rming m et b et re kki n g to t fi na nc ië n
Ta b e l2 O v er zi ch t v a n studi es g e ri ch t o p h et n e m e n v a n b e sli ssi n g en door v o lwa ssen e n m et A D HD Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Abo u zari et al . (2015) [51 ] ADHD + m e d ic a tie vrij/nie t-gok k e rs: n (m /v )= 5 (2/3) ; leeftij d M (S D) = 24,8 (3,63) ADHD + m e d ic a tie /nie t-gok k e rs: n (m /v )= 23 (13/10) ; leeftij d M (S D) = 22,09 (3 ,82) ADHD + m e d ic a tie vrij/pa thologisc h gok k en : n (m /v )= 4 (2/2) ; leeftij d M (S D) = 23,5 (2,38) P a th o lo g is ch go k k en (g een A D HD ): n (m /v )= 15 (9 /6 ); leeftij d M (S D) = 23,13 (2 ,67) CG : n (m /v )= 16 (7 /9 ); leeftij d M (S D) = 22,69 (3 ,24) On b ek en d Zie st eek p roef ken m erk en IG T (v ers im p el d) – taak p re statie IGT :C G = A D H D + m edicatie/ ni et -g o kke rs – C G en A D H D + m edicatie/ n iet-g ok ke rs liet en een sig n ifican te stijg in g zien in d e p ro por tie va n g em aakt e goede w edden sch ap p en g edur en de de taak . – taak p re statie IGT :C G en ADH D + n ie t-g o kk en > p at ho lo g isc h g o k-ke n > ADHD + p atholog isch g ok ke n – con tr ol es en A D HD-n iet-gok kers (m edicatievrij en m edicatie) h adden d e n eig in g ve rl iez en te tol er e -re n d ie vo lgden o p g oede w edden sch ap p en ,t er w ijl A D HD-g ok kers ve rl iez en vol gen d op sl ech te w edden -sc h ap p en tol er eer den A ddicott etal . (2019) [52 ] dub b el b lin d p laceb ogecon tr ol eer d m edicatieon d er zo ek ADH D : n (m /v )= 23 (12/11) ; leeftij d M (S D) = 32,9 (8,4) CG : n (m /v )= 23 (11/12) ; leeftij d M (S D) = 27,8 (6,5) Alle com o rbide p sy ch iatri-sc he st o o rnisse n b eh o o r-den tot de ex clusiecrit eria, b eh al ved ea an A D H D ger el at eer de com o rb ide d epr essie ve en ang st -sy mpto me n Pa rt icip an te n w er den g eëx cl u-deer d w an n eer zi ji n d e af g el op en ze s m aan den d agelij ks AD HD -m e -dicatie h adden g eb ruikt. Alle par ticipan te n w er den tw ee -m aal get es t, één keer in een p laceb o -en één keer in een MFD -con d itie EEf RT – totaal aan tal af g em aak te trial s EEf RT :A D H D = C G – ratio va n aan tal af g em aakt e/ geko ze n hi gh-effor ttrial s: ADH D = C G – stij g in g in g em iddeld aan tal hi gh-effor ts el ec ties d oor MFD: ADHD > C G – sen si tivit eit voor ve ran d erin gen in hi gh-effor tbe lo -ni ng sk an s: ADH D > C G
Ta b e l2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Ag ay et al . (2010) [31 ] dub b el b lin d p laceb ogecon tr ol eer d m edicatieon d er zo ek ADH D + M FD: n (m /v )= 13 (5 /8 ); leeftij d M (S D) = 31,7 (7,9) ADH D + p la ce b o : n (m /v )= 13 (6 /7 ); leeftij d M (S D) = 33,2 (8,6) CG + M F D : n (m /v )= 16 (8 /8 ); leeftij d M (S D) = 32,9 (6,9) CG + p la ce b o : n (m /v )= 16 (10/6) ; leeftij d M (S D) = 32,4 (7,7) ≥1 com o rb ide st oorn is (h uidig): n= 0; ≥ 1 co mo r-b ide st oorn is (v erl eden ): n= 4; psy chi at ri sc he d ia -g n os e C G :geen B eha nd el d m et MFD in vo lwa sse n le ve n: ADH D + P lac ebo :n= 5; ADH D + M FD: n= 6 Alle par ticipan te n vrij van m e -dicatie o p d e o ch te n d voor h et te st on der zoek 1. IG T 2. FPG T – aan tal risicov olle keuz es IGT :ADHD = C G – aan tal risicov olle keuz es FPGT :A DHD > C G – g een eff ec t van M FD o p d e taak p res taties Ag ay et al . (2014) [53 ] dub b el b lin d p laceb ogecon tr ol eer d m edicatieon d er zo ek ADH D : n= 20 CG : n= 19 g roep en w ar en gem at ch t op ges lach t ran g e leeftij d b eide g ro ep en :2 0– 40 C o m o rbide p sy ch iatri-sc he st o o rnisse n d ie d e studieparam et ers kon d en b eïn vl oeden ,b eh oor den to t d e ex cl u siecrit eria B eha nd el d m et MFD in A DH D -gro ep : he d en: n= 7; ve rl eden :n= 5; in ci -den teel M FD-geb ruik C G (z o n d er re ce p t) :n= 2 Alle par ticipan te n vrij van m e -dicatie o p d e o ch te n d voor h et te st on der zoek . Alle par ticipan te n w er den tw ee -m aal get es t, één keer in een p la-ceb o -en één keer in een M FD-con d itie 1. IG T 2. FPG T – aan tal risicov olle keuz es IGT :ADHD > C G – aan tal risicov olle keuz es FPGT :A DHD = C G – g een eff ec t van M FD o p d e taak p res taties
Ta b e l 2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Ban g m a et al . (2019) [54 ] ADH D : n (m /v )= 45 (26/19) ; leeftij d M (S D) = 36,6 (10,2) CG : n (m /v )= 51 (26/25) ; leeftij d M (S D) = 38,9 (13,2) ≥1 com o rb ide st oorn is (h uidig): n= 21; psy chi at ri -sc he d ia g no se C G :g ee n Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 48 uur voor te st on der zoek FDM te st b at -te ri j: 1. Appl yi ng De ci si o n Ru le s Ta sk (D MC1 ) d 2. TD T 3. IG T 4. FC AI 5. FDM I –t o ta al sc o re D M C 1 d:A D H D = C G –t o ta al sc o re TD T: A D H D < C G –n et to sc o re IG T: A D H D = C G –F C A It o ta al sc o re :A D H D < C G – FC A Is ch aa lsc o re s fi na nc ië le va ar d ig h ed en ,fi na nc ie el oor deel ve rm ogen ,fi n an cieel m an agem en t en m idde -le n voor fin an ciël e o n d ers teun in g :A D H D < C G – FCA Ia n d er e tw ee sch aal scor es :A D HD = C G – FD M It otaal sc or e: A D HD < C G – FD M Is ch aal scor es iden tificatie en b eg rip :A D HD < C G – FD M Ia n d er e d rie sch aal scor es :A D HD = C G – fi na nc ië le si tu at ie :A DH D < C G Bark le y et al . (2002) [55 ] ADH D : n (m /v )= 105 (79/26) ; leeftij d M (S D) = 21,1 (2,7; ra ng e: 17–28) CG : n (m /v )= 64 (44/20) ; leeftij d M (S D) = 21,2 (2,4) an gs t en d ep re ss ie: A D HD > C G; m iddel en -g ebr u ik :ADH D > C G; O DD: 21 ,9% (C G :0% ); C D :4 ,8 % (CG :0 % ) stim ulan tia: n = 17; an ti d epr essi va : n =4 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 24 uur voor h et tes to n d er zo ek . Pa rt icipan te n d ie an tidepr essiv a geb ruik ten ,w er den tw ee w ek en n a st oppen m edicatie get est DP AS – D PA S (% co rr ec t ri jke nnis) :A DH D < C G – D PA S (% co rre ct an d ere d ri e su b te st s) :A D H D = C G – p re statie in een sim p ele rijsim u lat o r: ADHD = C G Da ie t al . (2016) [56 ] ADH D : n (m /v )= 31 (14/17) ; leeftij d M (S D) = 35,25 (13,36; ra ng e 17–64) CG : n (m /v )= 29 (15/14) ; leeftij d M (S D) = 31,00 (12,35) ste mmi ng ssto o rni s (hu i-dig): A D H D :n =9 ; CG :n =0 an gs ts toorn is o ff ob ie (h uidig): A D H D :n= 14; CG :n= 4 alcoh o lm isbruik (h u idig): ADH D :n= 4; C G :n= 1 MFD: n= 7 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 24 uur voor h et tes to n d er zo ek . an tidep res si va tij d en s tes to n d er-zo ek : ADH D :n= 13; C G :n= 1 1. C P T 2. DD T + PD T – D ela y D isc o un tin g Ra te :A D H D > C G – Pr ob a b ilit y D isc o un tin g Ra te :A D H D < C G – m at e van im pulsiv it eit (DD -PD): A DHD > C G – ein dbedrag C PT (t otale w in st): ADHD = C G
Ta b e l 2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Du ar te et al . (2012) [57 ] ADH D + M F M -v e rslav ing : n (m /v )= 23 (21/2) ; leeftij d M (S D) = 40 (5,9) CG + M FM -v e rs la v in g : n (m /v )= 25 (24/1) ; leeftij d M (S D) = 40,2 (6,2) CG : n (m /v )= 22 (20/2) ; leeftij d M (S D) = 43 (14,3) ste mmi ng ssto o rni s (hu i-dig): C G + MF M: n = 5; ADH D + M FM :n =4 ;C G : n =1 ASPS: C G + MF M: n= 3; ADH D + M FM :n= 10; CG :n= 0 G een van d e p ar ticip an ten in de ADH D -g ro ep g ebruikt e st imulan-tia IGT – n ett oscor e (IGT ): AD HD + M FM < C G – tek or te n in h et w erk geh eugen m o der er en m oge -lijk de uitin g va n risicov olle besluit vorm in g in de ADH D + M FM -g ro ep . – A DHD + MF M-par ticipan te n m et te kor ten in h et w erk -geh eugen ,h adden een si g n ifican t la ger e n ett os cor e (IGT ) d an alle an der e par ticipan te n Ern st et al . (2003) [58 ] ADH D : n (m /v )= 10 (5 /5 ); leeftij d M (S D) = 29,9 (7,3) CG : n (m /v )= 12 (6 /6 ); leeftij d M (S D) = 28,8 (6,6) C o m o rbide p sy ch iatri-sc he st o o rnisse n (huid ig / ve rl eden ) b eh oor den tot de ex clusiecrit eria stim ulan tia: n= 2 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 48 uur voor te st on der zoek IGT – ne tt o sc o re s: ADH D = C G Gonzale z-Ga d ea et al . (2013) [59 ] ADH D : n (m /v )= 22 (14/8) ; leeftij d M (S D) = 35,27 (12,7) AS: n(m /v )= 23 (15/8) ; leeftij d M (S D) = 33,00 (9 ,8) CG : n (m /v )= 21 (11/10) ; leeftij d M (S D) = 38,29 (14,4) C o m o rbide p sy ch iatrisch e st oorn is se n b eh oor den tot de ex clusiecrit eria M FD = 54,5 % ; at om o xetin e = 9, 1 % ; be nz o d iaz epine s = 18,8 % >5 0 % van d e p ar ticip an ten m et A D HD geb ruikt e m edicatie gedu-re n d e h et te st on der zoek IGT – ne tt o sc o re IGT :ADH D = A S = C G –b lo k 2 IG T: A S > A D H D Hurs t et al . (2011) [60 ] st ee kpr o ef van unive rsit eit sst ud en te n: ADH D : n (m /v )= 21 (5 /16) CG : n (m /v )= 218 (70/148) leeftij d van b eide g roep en ≥ 18 Onbe ke nd Onbe ke nd DD T – impulsiv it ei t o p D D T: A DH D > C G – di sc o u nt in g rat e:A D H D > C G – ver dien st en 1-,3 -, en 10 -j aar del a ycon d ities: ADH D < C G – g em iddel d e d is crim in er en de val idit eit voor h et d et ec-te re n van ze lfgerap p o rt eer de A D HD m et D D T
Ta b e l 2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Ib an ez et al . (2012) [61 ] ADH D : n (m /v )= 12 (11/1) ; leeftij d M (S D) = 31,4 (11,0) CG : n (m /v )= 25 (16/9) ; leeftij d M (S D) = 35,1 (11,2) Alle com o rbide p sy ch iatri-sc he st o o rnisse n b eh o o r-den tot de ex clusiecrit eria, b eh al ve g egen eral is eer de an gs ts toorn is se n MFD: n= 12 Alle par ticipan te n vrij van m edica-ti eo p d ed ag va nh et te st o n d er -zo ek 1. IG T 2. R D MU R 3. R D G T –I G T n et to sc o re :A D H D = C G –R D M U R to ta al sc o re :A D H D = C G –R D M U R re ac ti et ijd :A D H D = C G – R D G T (ERP ): In ver gel ijk in g m et de C G liet de A D HD-g roep een p atr oon zi en dat in d icatief leek voor te ko r-te n in h et le re n van feedb ack en een on gev o el igh eid vo o r be lo ni ng sma g ni tu d e Mallo y-Diniz etal . (2007) [62 ] ADH D : n (m /v )= 50 (28/22) ; leeftij d M (S D) = 33,7 (11,7) CG : n (m /v )= 51 (31/20) ; leeftij d M (S D) = 32,2 (12,9) ≥1 com o rb ide st oorn is (h eden ): n = 14; psy chi at ri -sc he d ia g no se C G :g ee n G een van d e p ar ticip an ten ge -b ruikt en la n gdurig M FD .O p d e dag van h et tes to n d er zo ek h ad geen van d e p ar ticip an ten m edi-catie g eb ruikt IG T – b lok 1, 2 IGT (n ett o sc or es ): A D HD = C G; b lok 3, 4, 5 – IG T (n ett o sc or es ): A D HD < C G – n ett o sc or e IGT (t otaal ): A D H D < C G Mallo y-Diniz etal . (2008) [63 ] ADH D : n (m /v )= 25 (15/10) ; leeftij d M (S D) = 31,8 (9,1) CG E n g e ls : n (m /v )= 25 (8 /17) ; leeftij d M (S D) = 28,5 (6,5) C G P o rt ugees : n (m /v )= 25 (10/15) ; leeftij d M (S D) = 32,1 (8,5) on beken d ;p sy ch iatrisch e diag n o se C G :g een G een van d e p ar ticip an ten ge -b ruikt en la n gdurig M FD .O p d e dag van h et tes to n d er zo ek h ad geen van d e p ar ticip an ten m edi-catie g eb ruikt IGT (P o rt ug es e en En gel se ve rs ie ) –b lo k 1, 2 IG T (n et to sc o re s) :A D H D = C G – b lo k3 ,4 ,5I G T( n et to sc o re s) :A D H D < C G – n ett o sc or e IGT (t otaal ): A D H D < C G – C G En g el s = C G Po rt ugees
Ta b e l2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Mänt ylä et al . (2012) [20 ] ADH D : n (m /v )= 31 (17/14) ; leeftij d M (S D) = 30,8 (12,58) CG : n (m /v )= 32 (17/15) ; leeftij d M (S D) = 29,84 (10,81) sc o re o p d ep re ssie vrag en-lijst (B D I): A DH D > C G MFD: n= 22; an der e m edicatie: n= 1 1. Appl yi ng dec is io n ru le s ta sk (D MC1 ) 2. Under/ ov er co nfidenc e ta sk (D MC2 ) 3. IG T 4. B A R T –D M C 1 p re st at ie :A D H D < C G –D M C 2 p re st at ie :A D H D = C G – IG T p res tatie: A D HD < C G (N B: g roep seff ec t g em edieer d d oor op le idin gs n i-ve au ) –B A R T p re st at ie :A D H D = C G Mar x et al . (2013) [64 ] AD HD + fi na ncië le be loning: n (m /v )= 20 (11/9) ; leeftij d M (S D) = 29,31 (6 ,58) AD HD ge e n be loning: n (m /v )= 18 (11/7) ; leeftij d M (S D) = 27,72 (6 ,21) C G + fi na ncië le be loning: n (m /v )= 20 (10/10) ; leeftij d M (S D) = 25,13 (5 ,43) C G ge e n be loning: n (m /v )= 20 (9 /11) ; leeftij d M (S D) = 24,75 (3 ,63) ≥1 com o rb ide st oorn is : n = 14; psy chi at ri sc he diag n o se C G :g een m edicatien aïef :n= 18 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 72 uur voor te st on der zoek D ela y A ve rsion Ta sk (aan ge -past e ve rsie ) D it o n d er zo ek rich tt e zich o p h et eff ec t van b el o n in g op taak p res taties (i. e. p ar ticip an ten in de b el o n in g sc on dities kon d en geld ve rd ien en o p b asis va n d e kwalit eit va n h un p res taties ): – totaal g em iddelde trialduur : A D HD-g ro ep en < con tr ol eg ro ep en (NB: Pa rt icipan te n in d e A DHD -g roepen liet en ech ter ook een op tim al e p res tatie zien (p laf on deff ec t)) – totaal g em iddel d e trial duur :b el on in gs con d i-ties > g een b el o n in g sc on dities – ta ak p re st at ie :A DH D + be lo ni ng = C G g ee n be lo ni ng Matth ies et al . (2012) (studie 1) [ 65 ] ADH D : n (m /v )= 15 (8 /7 ); leeftij d M (S D) = 38,07 (10,96) CG : n (m /v )= 16 (8 /8 ); leeftij d M (S D) = 32,38 (14,37) ≥1 com o rb ide st oorn is : 86 ,7 % ;p sy ch iatrisch e d ia g no se C G :37,5 % Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 48 uur voor te st on der zoek GD T – ne tt osc o re :A DHD < C G – ein db edrag: A D HD < C G – fr equen tie van blijv en b ij ve ilige keuz e n a positiev e feedb ack :A D H D < C G – vo o rt ze tt ing va n ri si co vo lle be sli ssi ng en na ne g at ie ve feedb ack :A D H D > C G
Ta b e l2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Matth ies et al . (2012) (studie 2) [ 65 ] ADH D : n (m /v )= 14 (8 /6 ); leeftij d M (S D) = 32,79 (10,28) CG : n (m /v )= 13 (6 /7 ); leeftij d M (S D) = 38 (11,95) ≥1 com o rb ide st oorn is : 85 ,7 % ;p sy ch iatrisch e d ia g no se C G :53,8 % Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 48 uur voor te st on der zoek GD T + ve rv e-ling si nd u ct ie (bo re do m in d u ction ) Na ve rv elin gsin duc tie (bo re do m indu ct io n ): – n ett o sc or e: A D HD = C G – ein db edrag: A D HD = C G – g eb ruik van feedb ack :A D H D = C G – ris icov ol le b es luit vorm in g :C G studie 2 > C G studie 1 Mc Le an et al . (2004) [66 ] ADH D : n (m /v )= 19 (15/4) ; leeftij d M (S D) = 27,7 (1,6) CG : n (m /v )= 19 (15/4) ; leeftij d M (S D) = 29,5 (1,6) st eek p roef m et m eer der e co mo rb id e sto o rni sse n; psy chi at ri sc he d ia g no se C G :g een MFD: n =1 3 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 24 uur voor te st on der zoek C G T – p er cen tage gem aakt e w edden sch ap p en :A D HD = C G – kwalite it va n d e ke u ze s (aant al o p ti male ke uz es ): ADH D = C G – b es lissing ssne lhe id :A DH D = C G M ille r et al . (2013) [67 ] ADH D : n = 114 CG : n =7 7 b eide g ro ep en b es taan uit en kel vr ouw e -lijke p ar ti ci pante n leeftij d s-ran g e b eide g roep en = 17 – 25 Onbe ke nd Alle par tic ipant en vrij van me d ic a-tie 24 uur voor te st on der zoek IGT – aant al ri sic o vo lle ke uz es :A DH D > C G (NB: m ar g in ale sig n ifican tie) – toen am e van voorkeur voor ve ilige stap el s in de la te re blo kke n: ADH D < C G Me sr obian et al . (2018) [68 ] ADH D : n (m /v )= 18 (11/7) ; leeftij d M (S D) = 22,3 (0,7) CG : n (m /v )= 18 (10/8) ; leeftij d M (S D) = 22,0 (0,8) C o m o rbide p sy ch iatrisch e st oorn is se n b eh oor den tot de ex clusiecrit eria Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 24 uur voor te st on der zoek P G T – to tal e w in st: A D HD = C G – risico -in dex: ADHD = C G – p ar ticip an ten in b eide g ro ep en h iel den d ez el fd e ris i-coattitudes in b eide feedb ack con d ities (h oogf requen t en la agf requen t) – reac tietij d en :A D H D > C G
Ta b e l 2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Mowin- ckel et al . (2017) [69 ] dub b el b lin d p laceb ogecon tr ol eer d m edica-tieon d er zo ek ADH D : n (m /v )= 20 (7 /13) ; leeftij d M (S D) = 29,9 (1,41) CG : n (m /v )= 27 (8 /19) ; leeftij d M (S D) = 27,42 (1 ,23) On beken d Pa rt icipan te n d ie m edicatie g e -bruikt en vo o r and er e psy chia-tris ch e st oorn is se n d an A D HD w er d en geëx cl udeer d . Alle par ticipan te n in d e A DHD -g roep w er den tw eem aal get es t, één keer in een p laceb o -en één keer in een M FD-con d itie Re w a rd-Bas ed De ci si o n M a -ki n g Ta sk – accuraath eid: A D H D + placebo < C G – aantal fout en: ADHD + p lac ebo > A DHD + MFD – reac tietij d :A D H D > C G (o n veran der d door M FD ) – variabilit eit in re ac tietijd: ADHD = C G (on ve ran d er d door MF D ) O nni nk et al . (2015) [70 ] ADH D : n (m /v )= 107 (41/66) ; leeftij d M (S D) = 35,00 (10,30) CG : n (m /v )= 109 (47/62) ; leeftij d M (S D) = 36,08 (10,97) ≥ 1 d epr essie ve episo d e (v erleden ): n= 52 (C G : n= 12); ang st st o o rnis (ve r-le d en): n= 22; (C G :n= 6) ; m iddel en m is b ruik (v erl e -den ): n= 21; (C G :n= 6) ; bo rd er line pe rso o n lijk -he id sst o o rnis: n= 10; (C G : n= 0) stim ulan tia (h u idig): n= 64; st im ul an tia (v erl eden ): n = 14; no n-st im u la n ti a: n= 9; m edicatien aïef :n= 20 DD T – sc o re o p D D T (impulsiv it eit ): ADH D > C G Or tiz et al ., (2015) [71 ] ADH D : n (m /v )= 10 (7 /3 ); leeftij d M (S D) = 28,4 (8,9) CG : n = 11; leeftij d M (S D) = 25,4 (5,8) st eek p roef m et m eer der e co mo rb id e sto o rni sse n; psy chi at ri sc he d ia g no se C G :g een stim ulan tia: n= 4; no n-st im u la n ti a: n= 1; ant id epr essiv a: n= 1 Alle par ticipan te n vrij van stim u-la n tia 48 uur voor te st on der zoek DD T – di sc o u nt in g rat e:A D H D = C G Plic ht a et al . (2009) [72 ] ADH D : n= 14; leeftij d M (S D) = 23,3 (5,2) CG : n= 14; leeftij d M (S D) = 23,6 (1,9) b eide g ro ep en b es taan uit en kel m an n el ijk e par ticipan te n C o m o rbide p sy ch iatrisch e st oorn is se n b eh oor den tot de ex clusiecrit eria MFD: n= 7 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie vier d agen voor te st on der zoek Inter tem por a l Choic e Ta sk – voorkeur voor dir ec te b el on in gen :A D HD = C G – alg eh el e b es lissing st ijd (g emid d eld vo o r alle ke uz es ): ADH D = C G – b es lissing st ijd :ADH D to ek o m st ig e/ del a ye d be lo ni n-gen > A D HD dir ec te b el on in gen
Ta b e l2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Po llak et al . (2018) [73 ] st ee kpr o ef van unive rsit eit sst ud en te n: ADH D : n (m /v )= 31 (13/18) ; leeftij d M (S D) = 24,81 (2 ,81) CG : n (m /v )= 31 (14/17) ; leeftij d M (S D) = 24,84 (3 ,01) ≥1 com o rb ide st oorn is (h uidig): n= 4; ≥1 com o rb ide st oorn is (v erleden ): n= 18; psy -ch iatrisch e d iag n ose C G (h uidig): n= 0; psy chi at ri sc he d ia -g n os e C G (v erl eden ): n= 5 dagel ijk s: n= 9; so ms: n= 10 Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie 24 uur voor te st on der zoek CG T (a an g e -past e ve rsie ) –s o m va n d e in ze t: A D H D = C G – risicoaan passin g :A DHD = C G – b es lissing ssne lhe id :A DH D = C G – p atr oon va n risico -n am e: A DHD = C G – m iddel en g eb ruik :A D H D > C G Sch äf er et al . (2015) [47 ] ADH D -I : n (m /v )= 11 (3 /8 ); leeftij d M (S D) = 33,9 (9,6) ADH D -H /ADH D -C : n (m /v )= 18 (8 /10) ; leeftij d M (S D) = 35,6 (10,5) CG : n (m /v )= 14 (4 /10) ; leeftij d M (S D) = 31,2 (4,9) On beken d On beken d So ci a lJ u st ic e Ga m e – p ro fit eurs en si tivit eit: A D H D-g roep en > C G – d aders en sitivit eit: A D HD-g ro ep en = C G – o b ser van ts en sitivit eit: A D HD-g ro ep en > C G – taak p re st aties :A D HD-I = A D H D-H/ A D HD -C Seth i et al . (2018) [74 ] dub b el b lin d p laceb ogecon tr ol eer d m edicatieon d er zo ek ADH D : n (m /v )= 30 (19/11) ; leeftij d M (S D) = 33,7 (9,51) CG : n (m /v )= 30 (19/11) ; leeftij d M (S D) = 32,6 (9,54) Alle com o rbide p sy ch iatri-sc he st o o rnisse n b eh o o r-den tot de ex cl us iecrit e -ri a, be ha lve ang st -en/o f unipo lair e d epr essie ve st o o rnisse n in re m issie A lle p atiën te n vol gden een st a-b iel m edicatier eg im e (M FD / dex am fetam in e). ≥2 m aan den vooraf gaan d aan deel n am e. ADHD par ticipan te n vrij van m edi-catie 48 uur voor te st on der zoek . Alle par ticipan te n w er den tw ee -m aal get es t, één keer zo n d er m edicatie (p laceb o) en één keer m et m edicatie Re infor cem ent Le ar ni ng Ta sk + Nov elt y Man ipu la ti o n – totale w in st: A D H D -placebo < C G – b el on in gs ger el at eer de le ar ni ng ra te :A D H D -p la ce b o <C G -p la ce b o – nov el tybonu s:A D H D -p la ce b o = C G (N B: h o ew el n iet-s tatis tis ch si g n ifican t w as d ez e m eer dan tw ee keer zo g root in de A D HD-p la ceb o g roep t. o .v .de C G -g ro ep ) – sel ec tie van n ieuw e op ties b ij eers te p re se n tatie: ADH D -p lac ebo > C G – M FD ve rb et er de de taak p res taties in de A D HD-g ro ep , m aar n iet in de C G -g ro ep (d is so cieerb ar e eff ec te n van MFD)
Ta b e l 2 (V e rv o lg ) Ee rs te aut eur (j aar) St eek p roef ken m erk en a C o m o rbidit eit b Me dic atie c B eslissing st aak B elang rijkst e re sult at en Ta m m et al . (2013) [75 ] A D HD + C an n a bi sg ebr u ik er s: n (m /v ) = 42 (39/3) ; leeftij d M (S D) = 24,4 (1,3) A D HD N iet -gebr u ik er s (geen can n a -bis ): n (m /v ) = 45 (33/12) ; leeftij d M (S D) = 24,6 (1,4) C G + C an n a bi sg ebr u ik er s: n (m /v ) = 20 (17/3) ; leeftij d M (S D) = 23,7 (1,4) C G N iet -gebr u ik er s (geen can n a bi s) : n (m /v ) = 21 (14/7) ; leeftij d M (S D) = 23,4 (1,5) O n be ke nd ADH D + C anna bi s: st im ul an tia (dagel ijk s) :7 % ; st imulant ia (so ms): 2 % ; A D HD Niet-g eb ruik er : st im ul an tia (dagel ijk s) :4 % Alle par ticipan te n vrij van m edica-tie tij den s te st on der zoek IGT – n ett oscor e (IGT ): AD HD -g ro epen < C G – n ett o sc or e (I G T ): C an n ab is g eb ruik ers < n iet-g eb rui-ke rs To d o ko ro et al . (2018) [76 ] ADH D : n (m /v ) = 14 (5 /9 ); leeftij d M (S D) = 31,2 (6,7) CG : n (m /v ) = 16 (6 /10) ; leeftij d M (S D) = 32,2 (4,8) ≥1 com o rb ide st oorn is : n= 6; psy chi at ri sc he d ia -g n os e C G :geen A lle geïn cl udeer de (A D H D ) p ar ti-cip an ten w ar en vrij van m edicatie Inter tem por a l Choic e Ta sk – di sc o u nt in g rat e:A D H D = C G – g edrags ke uz es af h an kel ijk van w ach ttij d :A D H D = C G – A DHD -g roep h ad n iet de n eig in g o m d ir ec te be -lo n in g en te ve rk iez en b ov en uit g es te ld e (del a ye d ) be lo ni ng en . – total e w in st (t otal e scor e): A D HD > C G Wi lb er tz et al . (2012) [77 ] ADH D : n (m /v ) = 28 (15/13) ; leeftij d M (S D) = 37,11 (9 ,13) CG : n (m /v ) = 28 (14/14) ; leeftij d M (S D) = 36,71 (9 ,31) ≥1 com o rb ide st oorn is (h uidig): n= 7; ≥ 1 co mo r-b ide st oorn is (v erl eden ): n= 9; psy chi at ri sc he d ia -g n os e C G :geen st im ul an tia (v erl eden ): n= 4; m edicatien aïef :n= 20 Alle par ticipan te n w ar en vr ij va n alle ty pen m edicatie ≥2 m aan den voor te st on der zoek 1. DD T 2. G D T – di sc o u nt in g rat e:A D H D = C G – aan tal g ek o zen ris icov o lle op ties (G D T ): A D HD = C G – g eb ruik van n egatiev e feedb ack (G D T ): A D HD = C G
