5
Leren in een docenten ontwikkelteam (DOT): gezamenlijk
leermaterialen ontwerpen en in de klas gebruiken
Fer Coenders
Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen, Instituut ELAN
Onderzoeksdoel
In 2013 wordt een nieuw examenprogramma scheikunde ingevoerd, gebaseerd op de context-concept aanpak (Driessen & Meinema, 2003) waarin leerlingen concepten leren uitgaande van een context (Gilbert, 2006). Voor docenten betekent dit vooral dat ze een andere didactiek moeten gebruiken. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken wat en waarvan docenten leren als ze zich op deze vernieuwing voorbereiden in een docenten ontwikkelteam.
Theoretisch kader
Invoering van een nieuw examenprogramma vereist het professionaliseren van de docenten. Ze moeten minimaal hun vakdidactische kennis en opvattingen met de nieuwe eisen in overeenstemming brengen (Magnusson, Krajcik, & Borko, 1999). Uit de literatuur weten we dat dit een langdurig proces is, waarin docenten actief zouden moeten participeren (Desimone, 2011). Het ontwikkelen en in de klas gebruiken van een volledige module leidde bij docenten tot uitbreiding van vakdidactische kennis en opvattingen, maar kostte veel tijd (Coenders, Terlouw, Dijkstra, & Pieters, 2010). Daarom is gekozen voor een docentenontwikkelteam (DOT), waarin docenten onder leiding van een vakdidacticus bestaande modules herontwerpen, in hun klassen gebruiken, en de (leer) resultaten bespreken. Het voltallige DOT komt 10 keer per jaar op een vaste dag drie uur bijeen.
De onderzoeksvraag was: “leidt deelname aan dit DOT tot uitbreiding van vakdidactische kennis en opvattingen, en waarvan leren de docenten”?
Onderzoeksmethode
Zes ervaren eerstegraads scheikundestudenten van vier verschillende scholen participeerden in het DOT. Veranderingen van vakdidactische kennis en opvattingen van docenten zijn in kaart gebracht met vragenlijsten en interviews. Audio-opnames van de DOT-bijeenkomsten zijn gebruikt voor validatie.
Drie aspecten die in context-concept chemie anders zijn dan in het traditionele onderwijs zijn in kaart gebracht: de rol van docenten, de rol van leerlingen, en de gebruikte werkvormen. Daarnaast is de docenten gevraagd wat ze geleerd hebben tijdens elke cyclus, en is gevraagd hoe ze context-concept chemie nu zien.
Resultaten
Alle docenten blijken positief over de werkwijze en ervaren deelname als leerzaam. Ze ervaren in de klas ook daadwerkelijk een andere rol: leerlingen werken in grotere groepen aan opdrachten, de docent is vooral coach en begeleider, en werkt minder klassikaal.
6
Belangrijke leerbronnen voor docenten zijn ervaringen van andere DOT-deelnemers, het proces van herontwerpen, en specifieke inbreng uit de literatuur. Het tijdens de ontwerpfase bespreken van onderdelen uit de module waardeerden de docenten zeer. Door de aandacht voor praktische realisatie in de klas, voelden docenten zich voldoende voorbereid voor lesgebruik.
Hoewel het de bedoeling was om één nieuwe module te herontwerpen, zijn desondanks verschillende versies ontstaan omdat docenten het nodig vonden specifieke aanpassingen te maken voor hun eigen schoolsituatie.
Wetenschappelijke betekenis
Voor het voorbereiden van docenten op een innovatie is vaak weinig tijd. Het is daarom van groot belang te weten welke manieren van professionalisering effectief zijn. Zowel wat docenten leren als waarvan zij leren zijn daarbij van belang.
Referenties
Coenders, F., Terlouw, C., Dijkstra, S., & Pieters, J. (2010). The Effects of the Design and Development of a Chemistry Curriculum Reform on Teachers‟ Professional Growth: A Case Study. Journal of Science Teacher Education, 21(5), 535-557.
Desimone, L. M. (2011). A Primer on Effective Professional Development. [Editorial Material]. Phi
Delta Kappan, 92(6), 68-71.
Driessen, H. P. W., & Meinema, H. A. (2003). Chemie tussen context en concept. Ontwerpen voor
vernieuwing. [Chemistry between context and concept. Design for renewal.]. Enschede: SLO.
Gilbert, J. K. (2006). On the nature of “context” in chemical education. International Journal of Science
Education, 28(9), 957 - 976.
Magnusson, S., Krajcik, J., & Borko, H. (1999). Nature, sources, and development of pedagogical content knowledge for science teaching. In J. Gess-Newsome & N. G. Lederman (Eds.),
Examining Pedagogical Content Knowledge (pp. 95-132). Dordrecht: Kluwer Academic
Publishers.
