Kinderinspraak
Natuurspeelbos Almere
Marjan Margadant-van Arcken
In deze bijdrage zal ik eerst heel kort iets venellen over de Ano Fundatie (waar van ik penningmeester ben) en de geschiedenis van het project Natuurspeelbos. Om de smaak te pakken te krijgen goon we vervolgens in vogelvlucht over een denkbeeldig Naiuurspeelbos. Daarna beschrijf ik hoe we de kinderinspraak voor het Natuurspeelbos in Almere hebben georganiseerd. Tenslotte beschrijf ik enkele resultaten van de kinderinspraak.
Ano Fundatie
De Stichting Ano Fundatie voor Wetenschap en Welzijn is een relatief klein particulier fonds, dat jaarlijks de rente van vermogen uitkeert in de vorm van subsidies. De naam 'Ano' komt van anoniem, omdat de oprichter van het fonds anoniem wilde blijven.
Het bestuur van de Ano Fundatie wilde al jarenlang iets doen met het thema 'Kind en woonomgeving'. De directe aanstoot om tot daden over te gaan waren de ervaringen met de aanleg van het stadspark Overbos in Beverwijk. De bewonersvereniging 'De Groene Long Beverwijk' had een on twerp wedstrijd uitgeschreven voor de omlig gende basisscholen. De kinderen mochten met behulp van een maquette zelf een stadspark ontwerpen. Daar zijn zeer boeiende suggesties uit naar voren
gekomen, maar in het uiteindelijke ontwerp is geen rekening gehouden met de wensen en suggesties van de kinderen.
Als reactie daarop heeft de Ano Fundatie de ontwerpen van de kinderen laten analyseren. Vervolgens is aan de bosbouwers van Stichting Veldwerk Nederland in Apeldoorn gevraagd een model natuurspeelbos te ontwerpen en een rapport te schrijven over de inrichting en het beheer van zo'n bos. Daarop hebben we aan een communi catie-advies bureau gevraagd: Hoe nu verder? Ze gaven ons het advies een soort marktonderzoek te doen naar de mogelijkheden en het draagvlak voor een natuurspeelbos. Dat 'marktonder zoek' heeft plaatsgevonden in de vorrn van twintig expert-interviews met beleidsmedewerkers van het ministerie
van LNV (waaronder de Landinrich tingsdienst) en met vertegenwoordigers van grote gemeenten, koepelorganisa ties en kapitaalkrachtige fondsen. Een van de deelnemers aan de expert interviews was afkomstig van de ge meente Almere. Uit dat interview bleek dat men hier - mede op verzoeken van inwoners - al plannen had in de rich ting van een natuurspeelplek bij het NME-centrum Het Eksternest. Op die manier zijn we met elkaar in contact gekomen. In februari 1997 hebben we onze ideeen omtrent een Natuurspeel bos gepresenteerd aan de gemeente. Daarop heeft de gemeente ons verzocht een ontwerp te maken voor een natuur speelbos bij Het Eksternest.
Natuurspeelbos in vogelvlucht Een Natuurspeelbos is een ruig en robuust natuurterrein. Het is een brok levende natuur met alle planten en dieren die daarbij horen, inclusief grote grazers. Een dergelijk terrein is minstens tien hectare groot en ligt vlakbij de woonomgeving. Grenzend aan de bebouwing ligt een esthetisch ogende overgangszone. Aan de andere kant gaat het Natuurspeelbos over in het buitengebied.
Het terrein is glooiend met hier en daar flinke speelheuvels. In het bos liggen enkele poelen, die door een watergang met elkaar zijn verbonden. Van bovenaf gezien is het terre in een aantrekkelijk mozaiek: struweel, bos weiden, oeverzones, dichte en dunne bosschages. Opvallend zij n de wallen van aarde, takken en bornen die door het hele terre in lopen. Daarmee worden verschillende zones onderscheiden: de ene wat opener, toegankelijker, door zichtiger en drukker dan de andere. Die verschillende terreindelen geven aan leiding tot verschillende soorten spel. De speelweide voor de jongste kinde ren vormt een zone waar veiligheids voorschriften zwaar wegen.
Oase lente 1998 16
Verd ero p Iiggcn het slui p-. huuen- en klimbom en-b os waar oudere kindcrcn doorheen kunnen struinen. Nog verder weg ligt het si il tebos of natuur ontdek bos. Een belang -rijke voorwaar de voor een Natuur
speelbos is dat de
Daarom hadden we voor speelwaarde van het
natuurwaarde en de
de kinder en een platte
terre in geen afbre uk grond in de vorm van een
aan elkaar mogen doen, schatkaart gemaakt, zeals
Het terr ein wo rd t die oak in stripverhale n
zodanig ingericht dat staan. Op de plau egroud
beidc waarden elkaar waren vaste plekk en aan
zelfs posit ief beurvloe gegcven, zeals de inga ng.
den. De ecologische het kleine kinderbos, her
inricluing en de grooue huttenbos, de bosweid e,
van het terr ein moelen enzo voort. De kinderen
de gararuie bieden voor mochten deze tekening
de natuurlijke draag veranderen of aanvullen
Kracht en het her stel met hun ideeen.
vermogen van plant en Na de inle idi ng hebb en we
dier. M aar door bar met de kin deren een wan
rieres vall aarde en delin g gemaak t door her
takken on tstaan ver gebied. Dit terrein heeft
schillen in toeganke reeds een aanz ienli j k e na
Iijkheid binnen het ler tuurlijke on twikkeling
rein. door gemaak t. In de ogen
Dieren krijgen z() meer van kinderen is het een
Ieefruimte, schuil- en ondoorz ic h tig oer w oud
nestelgelegeriheid zan met weinig overzic ht en
der dat het len koste str uctuur , maar het is een
gaat van de speelwaar prachtige uitgangssituatie
Vaal' de ontwikkeling vall een Natuurspeelbos. Op de voor kinderen. (J)
de aangegeven plekken Volwassenen kunnen
Kinderinspraak
stond en we sri ! en zei den
prachtige plannen ont werpen. Maar het is
niet goed als vol wassenen vanac luer de tekeniafel allerl ei dingc n voor kinderen gaan bedenk en zonder de betreffen de kinderen zelf te raadplege n. Daarom hebb en we voor het Natuurspeel bos in Alme re een kinderin spraakmiddag ge
organiseerd.
Voor deze middag hebben we lwilllig kinderen uitgenodi gd. Twaal f kinderen waren afkoIllsLi g van de SLichl i ng Kin derop vang Al me re. omda t deze stich Ling het Nal uurspeelbos onder andere \vi l gaan gebr ui ken voor de naschoo lse opva ng . De over ige aeh t kind eren wa ren afkoms tig van een nabi j gelegen basisscll ool. De leefLij d vall de kinde ren varieerdc vall acht tOl lw aal! jam. !\chteraf gezi en is cen groep van lwin
lig kindercn te groot voor eenini ensie vc uitwisselin g van idecen. Bovendien was doe groep door de samcnstel li ng vcrdce l c in Iwee 'Kam pen'. Ui t ervari ng mel andere projecten weien we dar
inspraak met kleinere groepen kinderen, die el kaar goed kennen, veel
leuk er werk t. De kinderen sti m uleren dan elkaars fantasie en de ideeen buite len over elkaar.
De inspr aakmiddag began met een
lekkere lunch, aangeboden door her
NME- centru m Bel EkslerneSI. Daarop volgde een kone inleiding waarin we ons aan el k&1I voor slelden en waarin we de kinderen vert elden dal we heel gocd naar hun ideeen w uden luis teren.
maar dat misschie n niet alles ui tvoer haw' I OU zijn. omda t het te gevaarlij k or te duur zou worde n.
Omdat we wislen clal een inspraak procedure volgens hel princi pe 'Roepl u maar' niet werk l. hadden wc cen
voor lo pi g on twe r p van het Natuur xpeelbos gemaak t. De ervari ng heeft ons geleerd dat de resultateu van kin deri nspraak dan van een hager ni veau zij n. Kindere n hebbeu ecluer soms de
grootsie moeite om een ou twerp tekeui ng te Iezen .
dan bij voorbeel d: "Hier kornt het Klein e kinderbos. Hoe denken j ullie dar we het leuk kunn en maken?" De reacties van de kinderen worden met een cassette record er opge no men en later Ietterlijk uiigeiypt. (Oat hebben we trou wens oak gedaan mel het inleidcnde gesprek na afl oop van de lunch.) Gedure nde een uur hebben we zo heel genoeglijk door het bas gestruind,
Weer lerug in Hel Eks temes l kregen de kinderen teken- cn schr ijfgere i en mocht en ze zei t' on twe rpen. Ui teraard kregen ze ook HOg wat te dri nken en te eten. Tevens vroege n we de kinderen om de volge nde dag op school te ver lel len over het Natuurspeelbos en eens te kijken of hun klasgenOlen nog gocde ideeen hadden.
I. DII sllIkj" leksl is \w erg,'rlllJlIell lIil cell arukcl 0 \ ,'1 11,' 1 projcl'1 \ nlllllrspcclh os . <ia! \Villi Vallh,,\'s schreef lour hel !Ijdsclmfl GrOell, jaargallg )<. nr -1. 1997. p. :ln 6.
Op een aantal scholen is daaraan veel
aandacht gegeven. We kregen hele
stapels tekeningen terug in de door ons
geadresseerde en gefra nkeerde enve
loppen. Na afIoop werden de kinderen
gemterviewd door de plaatselijke pers,
de Iokal e omroep en de regionale
televisie.
Twee we ken later moch ten ze terugko men voor her planten van twintig wal
noot bom en. die een pJaatseJijke make
laar aan her Natuurspeel bos schonk.
Zelf zijn we van plan een tentoonstel ling in te richten met het definitieve
antwerp en een serie tekeningen van de
kinderen. Door deze vervolgactivitei
ten raken de kinderen (en de bevel king) steeds meer betrokken en word t
het echt hun bas .
ResuItaten
Uit de ontwerpen van de kind eren zijn
hele leuke en goede idcccn gekomen.
Ik kan hieroslechts enkele voorhce lden
noemen. Ais ingang voor het Natuur
speelbos bedachten ze: een tunnel van
wilgentenen die kan begroeien en
verwilderen, een poort met lichtjes, een
touwbrug of een klimnet, maar ook een
ingang voor rolstoelgebruikers met een
muur ernaast voorzien van patrijs
poorten.
Voor het kJeine kinderbos is bedacht:
een doolho f van lage struikjes, een
poppenhu is, een ver telkr ing van boom
stro nkeri met een meneer die verhaal
tjes verte lt, ruimt e om (verjaar
dagsifeestjes te vieren, dieren zouden
een extra
a
uractie
zijn.Voor de overgang naar
n
et
echte boszijn vele spannende Tarzan-en andere
slingerbruggen bedacht. maar her leuk
ste ontwerp is een doorzichtige (plas
tic) tunnel cJoor het water. te betreden
op blote voeten met je schoenen op eell
plankje op rails boven je hoofd, dati e
met ecn touwtje kan voorttrekken.
Vom !leI hUllenbos is eell !leeI hoom
dorp ontworpen van boomhutten met
el kaar verbonden door iniddcl van siei
gers. kabelbanen. touwladders, klim
touwen en blikiesteletoon. Een derge
lijk ontwerp heeft ondermecr cell
schatkamer. een uitkijkpost en geheime
schui1plaatsen.
De bosweide moe: gaan bestaan uit
hoog gras am ill tc liggen en te
versto ppen. Hier moe: ook de uitk ijk
roren komen. Te vens zou het handi g
zij n als er hutjes gebouwd worden om in te schui len als het regent.
Het moeras roept spannende fanrasieen
op in de vonn van dnjfzand. maar dat
lijkt ons te gevaarlijk. De kinderen
noemen echter ook: lekker met modder
kliederen. kikkers vangen en derge
lijke.
Het eiland zou een pirateneiland moe
len worden. aileen te bereiken via een
brug van stapstenen of een natte
voeten-brug. Op her eiland ligt een pi
ratenschip half bedolven onder her
zand, maar nog wel met zeil en
kraaiennest.
De heuvels nodizen vooral uit lot
oorlogje spelen. Er is een heel slagveld
ontworpen compleet met bunkers.
zandzakken. gecamo ufleerde boomhut
ten en valk ui len. Maar er zijn ook
kinderen die graag tunnels in de
heuvels willen ell een kabelbaan als
verbinding tussen de tw ee heu velt op
pen.
Momenteel zijn we bezig de ideeen
van de kinderen verder uit te werken
en te verweven met de ecologische
str uctuur van het bos. Als laatste fase
zal de landschapsarchitect het Natuur
speelbos integreren in de totale
infrastructuur van het gebied.
0
llustraties: Marmen Mandos
Marjan Margadant- van Arck en is
pedagoog, gespecialiseerd in na
tuurbeleving en NME. Momenteel
bekleedt :1} de Prins Bernard
Fonds-leerstoel 1'001' NME aan de
Landbouw Universiteit wageningen.
Ze is vetde r o.a. bestuurslid van
Sticluing Oase en penningmeester
ran de Ana Fundatie.
Haar adres:
Vljrerloan 5.7<)75
nw
UJfeileOase lel1lc J0(Jf\
