Maatschappijleer 1 vmbo BB

(1)

1 / 10

lees verder ►►►

Staatsexamen VMBO BB

2017

Nederl

Maatschappijleer 1 pilot (gemeenschappelijk deel)

Tijdvak 1 Dinsdag 23 mei 09.00 – 10.00 uur College-examen schriftelijk Opgavenboekje SB-0323-s-17-1-o

(2)

2 / 10

Tekst 1

Heibel om roken in rij bij Efteling

De roep om een rookverbod in de Efteling wordt steeds luider.

Bezorgde ouders klagen dat hun kinderen urenlang in de rij in de sigarettenwalm moeten staan.

In attracties en restaurants is roken niet toegestaan.

Maar in wachtrijen, op pleinen en in het Sprookjesbos mogen bezoekers gewoon een sigaretje opsteken.

„Het is rij na rij voortsjokken tussen hekjes en maar hopen dat mensen om je heen het fatsoen hebben niet te roken”, zegt Friso Geerlings.

„Maar helaas: dat fatsoen ontbreekt nogal eens en de Efteling vindt dat blijkbaar prima.”

Een petitie voor een rookverbod in wachtrijen werd al bijna 11.000 keer getekend. Redactielid Geerlings: „Stinkende, ongezonde rookwalm moet geen verplicht nummer zijn tijdens een leuke Efteling-dag.”

1p 1 Welke van onderstaande stellingen zijn juist/onjuist?

Stelling 1: Roken is slecht voor de gezondheid. Stelling 2: Roken in de rij (buiten) is niet verboden.

A Alleen stelling 1 is juist. B Alleen stelling 2 is juist.

C Stelling 1 en 2 zijn beide juist. D Stelling 1 en 2 zijn beide onjuist.

Stelling 1: Ouders moeten altijd het goede voorbeeld geven. Stelling 2: Ouders mogen zelf weten of ze roken.

Stelling 1: Jip zegt: het verbieden van roken is in het belang van de kinderen. Stelling 2: Janneke zegt: van de wet mag je buiten roken.

(3)

3 / 10

lees verder ►►► 1p 4 Welke van onderstaande stellingen zijn juist/onjuist?

Stelling 1: Jip zegt: roken in de rij moet verboden zijn, omdat je niet echt de keuze hebt om uit de rij te gaan.

Stelling 2: Janneke zegt: buiten roken hoeft niet verboden te worden. Ze staan niet binnen dus is er genoeg frisse lucht.

3p 5 Waar of niet waar?

Geef van de onderstaande stellingen aan of ze waar zijn of niet waar. a. Roken is aangeleerd gedrag.

b. Roken is verslavend, dus aangeboren gedrag. c. Roken is niet verboden.

1p 6 Wat is een belang?

A Een voordeel.

B Hetzelfde als een norm. C Iets wat waardevol is.

Geef van onderstaande stellingen aan of ze waar zijn of niet waar. a. Het belang van het kind is dat ze rookvrij in de rij kunnen staan. b. Het belang van de rokende ouders is dat er genoeg asbakken staan. c. Het belang van de Efteling is, zoveel mogelijk mensen tevreden houden.

1p 8 Een rookverbod in een restaurant\attractie is:

A een fatsoensregel. B een formele regel. C een informele regel.

Geef van onderstaande stellingen aan of ze waar zijn of niet waar. a. Roken is een cultuurkenmerk, want het is aangeleerd gedrag. b. Roken is geen cultuurkenmerk, want in elke cultuur roken ze.

1p 10 „Maar helaas: dat fatsoen ontbreekt nogal eens"

Fatsoensregels zijn:

A formele regels. B geschreven regels. C ongeschreven regels.

(4)

4 / 10

Beeld 1

1p 11 Bekijk beeld 1

Tabaknee is waarschijnlijk geen:

A actiegroep. B belangengroep. C politieke partij.

1p 12 De Efteling (uit tekst 1) is: A een actiegroep. B een belangengroep. C een pretpark.

1p 13 Welk antwoord maakt de zin goed af? Belangenorganisaties ……

A hebben een duidelijke rangorde. (hiërarchie)

B zijn slechts tijdelijk.

C komen op voor de belangen van een bepaalde groep.

1p 14 Geen machtsmiddel van de anti-rook (groepen) lobby is: A aantal.

B kennis.

C geweld.

Tekst 2

Een petitie voor een rookverbod in wachtrijen werd al bijna 11.000 keer getekend.

1p 15 De tekst is een duidelijk voorbeeld van het machtsmiddel: A aantal.

B functie. C kennis.

(5)

5 / 10

Tekst 3

Redactielid Geerlings: „Stinkende, ongezonde rookwalm moet geen verplicht nummer zijn tijdens een leuke Efteling-dag.”

Stelling 1: De uitspraak van Geerlings is meer subjectief. Stelling 2:De uitspraak van Geerlings is meer objectief.

Tekst 4

Als er geen dranghekken zouden staan, zouden de volwassenen ook voordringen.

Geef van onderstaande stellingen aan of ze waar zijn of niet waar. a. Volwassenen zijn altijd netjes! Dus zullen ze niet voordringen.

b. Zonder dranghekken zijn de regels ook voor volwassenen niet duidelijk.

1p 18 In de rij staan (niet voordringen) is een: A fatsoensnorm.

B formele norm. C wet.

1p 19 Fatsoen heeft vooral te maken met: A aangeboren gedrag.

B aangeleerd gedrag. C de wet.

1p 20 Stel dat voordringen in een ander land "normaal" is.

Welk antwoord maakt de zin het beste af? Iets is normaal als:

A het voldoet aan de regels van de groep. B jij dat zo vindt.

(6)

6 / 10

lees verder ►►► 1p 21 Stel dat in Engeland voordringen heel erg onbeleefd is.

Welke van onderstaande stellingen is waar?

1. Een land waar ze niet voordringen is beter dan een land waar ze wel voordringen. 2. Beleefdheid is een waarde.

1p 22 Wat komt er op de puntjes?

Voordringen is een vorm van eigen ...

A belang. B waarde. C wijsheid.

1p 23 Ouders zijn vaak heel belangrijk bij de socialisatie van kinderen.

Wie hebben er nog meer invloed op de socialisatie van kinderen?

A Kerken B Sportverenigingen C Scholen D Alle bovenstaande Tekst 5 Macht

Pensioenfonds trekt geld uit Mylan: 'Farmaceut doet te weinig tegen doodstraf' Pensioenfonds ABP heeft deze week al zijn aandelen in farmaciebedrijf Mylan verkocht. Het bedrijf doet volgens het fonds voor ambtenaren te weinig om te voorkomen dat zijn spierverslappers worden gebruikt bij de voltrekking van de doodstraf in de Verenigde Staten.

1p 24 Welk machtsmiddel gebruikt het pensioenfonds tegen het berdrijf Mylan? A Aantal

B Geld C Kennis

3p 25 Geef bij onderstaande stellingen aan of ze juist of onjuist zijn.

Dat de doodstraf in de VS nog bestaat is een voorbeeld van: a. andere normen en waarden dan in Nederland.

b. andere straffen dan in Nederland. c. andere vooroordelen dan in Nederland.

(7)

7 / 10

Tekst 6

Door: Gerard Reijn 28 augustus 2015, 22:44

'Wij vinden dat Mylan zijn verantwoordelijkheid moet nemen, dat doen ze op dit vlak niet', zei ABP-bestuurder Erik van Houwelingen vrijdag in het tv-programma

Nieuwsuur. 'Daarom hebben we besloten onze aandelen te verkopen.'

1p 26 Verantwoordelijkheid is: A een norm.

B een vooroordeel. C een waarde.

Tekst 7

Onlangs bleek dat de staatsgevangenis in de Amerikaanse staat Virginia een spierverslapper van Mylan op voorraad heeft, bestemd voor gebruik bij aanstaande executies. In een reactie liet Mylan weten in actie te zullen komen als is bewezen dat zijn middelen daadwerkelijk worden gebruikt bij de uitvoering van de doodstraf.

1p 27 Dat de spierverslappers gebruikt worden voor de doodstraf is volgens Mylan: A een feit.

B nog geen feit. C een mening.

Tekst 8

Volgens kenners komen andere farmaceuten veel eerder in actie, bijvoorbeeld door tussenpersonen te verbieden producten door te verkopen aan

gevangenissen.

1p 28 Welk belang heeft Mylan? A Betere tussenpersonen. B Geen doodstraf.

(8)

8 / 10

Tekst 9

Rechter opgepakt bij supportersrellen

Een opmerkelijke arrestatie woensdag bij een voetbalwedstrijd. De politie arresteerde een rechter.

Hij fotografeerde voor zijn huis hoe agenten Engelse supporters arresteerden. De politie was daar niet blij mee, en de rechter belandde tussen de hooligans in een arrestantenbusje, met de handen op de rug gebonden.

Als de agenten ontdekken dat de rechter Nederlands spreekt, mag hij het busje uit en wordt hij vrijgelaten.

De politie probeert op de rechter in te praten, maar hij heeft geen begrip voor zijn arrestatie en kondigt aan dat hij een klacht zal indienen.

Hij zegt dat hij geen enkele regel heeft overtreden. „Ik heb de agent enkel kalm gezegd dat ik het niet met hem eens was. Hij noemt het wel „het leerrijkste kwartier” van zijn carrière.

Geef van onderstaande stellingen aan of ze waar zijn of niet waar. Een rechter:

a. staat hoog op de maatschappelijke ladder. b. mag niet gearresteerd worden.

c. is de baas over de politie.

1p 30 Welk machtsmiddel heeft een rechter het minst?

A Functie B Geld C Kennis D Status

1p 31 Welk machtsmiddel had de politie (in tekst 9)? A Functie

B Geld C Kennis D Status

1p 32 Welk machtsmiddel hadden de (rellende) voetbalsupporters (in tekst 9)? A Functie

B Geld C Geweld D Kennis

(9)

9 / 10

lees verder ►►► 1p 33 In de tekst 9 staat “geen enkele regel overtreden”.

Om wat voor een soort regels gaat het hier?

A Fatsoensregels B Formele regels C Informele regels

1p 34 Wat is het beste antwoord?

Een carrière kan afhankelijk zijn van?

A Afkomst B Geld C Opleiding

D Alle bovenstaande antwoorden (kunnen) goed zijn. E Geen van de antwoorden is goed.

1p 35 In tekst 9 hebben ze het over het “leerrijkste kwartier”.

Leren doe je:

A alleen op school.

B je hele leven.

C tot je 21ste.

Tekst 10

Uit de krant.

Oudere werknemers en werknemers van buitenlandse afkomst worden twee keer minder uitgenodigd voor sollicitatiegesprekken dan autochtone Nederlanders onder de 35. Dat schrijft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vandaag na onderzoek in opdracht van minister Asscher.

2p 36 Ze spreken hier over autochtonen.

Geef van onderstaande beweringen aan of ze juist of onjuist zijn.

a. Omdat haar ouders in Argentinië zijn geboren is koningin Maxima allochtoon. b. Omdat koningin Maxima Nederlandse is, is ze autochtoon.

1p 37 In de tekst hierboven gaat het over:

A een vooroordeel van minister Asscher. B discriminatie van ouderen en allochtonen. C stereotypering.

2p 38 Waar gaat het in tekst 10 over? (Welke twee zijn juist?)

Schrijf de nummers van de juiste antwoorden op. 1. Racisme

2. Vooroordelen

3. Leeftijdsdiscriminatie

(10)

10 / 10

einde ■

Tekst 11

DOESJANBE

De politie in Tadzjikistan heeft het afgelopen jaar de baarden van zo'n dertienduizend mannen afgeschoren. De autoriteiten in het Aziatische land beschouwen lange baarden als teken van een radicaal-islamitische overtuiging.

Politiemensen haalden de mannen van straat voor een gedwongen scheerbeurt.

Daarnaast overtuigde de politie het afgelopen jaar naar eigen zeggen zo'n tweeduizend vrouwen om hun hoofddoek af te doen.

Winkels en kraampjes die hoofddoeken verkochten, zijn op last van de overheid gesloten wegens het verkopen van ,,niet-traditioneel-Tadzjiekse kleding''.

1p 39 Welke kenmerken herken je in de tekst? A Democratie

B Dictatuur C Gezag

1p 40 In de tekst wordt gesproken over ,,niet-traditioneel-Tadzjiekse kleding''.

Traditie is:

A onderdeel van de cultuur. B verboden.

C aangeboren gedrag.

1p 41 Het afscheren van baarden (zoals in tekst 11), door de politie, zou in Nederland niet

kunnen omdat:

A wij hier die traditie niet hebben.

B wij in een land leven met vrijheid van godsdienst.

C scheren het werk is van kappers (barbieren) en niet van de politie.

3p 42 In de tekst spreken ze van overtuigen.

Geef van onderstaande beweringen aan of ze juist zijn of onjuist. a. Overtuigen is een voorbeeld van dwang.

b. Overtuigen is een voorbeeld van gezag. c. Overtuigen is een voorbeeld van socialisatie.