Verslag over 1958 t/m 1962 van het bodemvruchtbaarheidsproefperceel Pr 1227 op de proefboerderij "Kooyenburg" te Rolde

C 2679 V e r s l a p ; o v e r 1 9 5 8 t / m 1 9 6 2 v a n h e t b o d e m v r u c h t b a a r h e i d s p r o e f p e r c e e l P r 1 2 2 7 o p d e p r o e f b o e r d e r i j " K o o y e n b u r g " t e R o l d e d o o r i r . K . t e r H o r s t e n J . L u b b e r s 1. I n l e i d i n g H e t p r o e f p e r c e e l P r 1227 op de p r o e f b o e r d e r i j " K o o y e n b u r g " t e R o l d e b e h o o r t t o t de i n t e r p r o v i n c i a l e p r o e f s e r i e n o . 2 2 . M e t d e z e s e r i e w o r d t d e l a n g j a r i g e i n v l o e d v a n o r g a n i s c h e b e m e s t i n g op d e b o d e m -v r u c h t b a a r h e i d -v e r g e l e k e n m e t b e m e s t i n g i n d e -v o r m -v a n k u n s t m e s t . H e t p r o e f p e r c e e l P r 1227 w e r d v a n 1949 af b e s t u d e e r d . D e g e g e v e n s v a n de e e r s t e n e g e n p r o e f j a r e n z i j n s a m e n g e v a t d o o r W i s s e l i n k * ) . In d i t v e r s l a g w o r d e n de d a a r o p v o l g e n d e vijf p r o e f j a r e n b e s p r o k e n . 2 . G r o n d De g r o n d v a n h e t p r o e f v e l d i s e e n v o c h t h o u d e n d e h e id e o n t g i n n i n g . D e h u m u s h o u d e n d e b o v e n g r o n d i s o n g e v e e r 30 c m d i k e n r u s t p l a a t s e l i j k d i r e c t op g e e l z a n d . Op a n d e r e p l a a t s e n i s e e n B - l a a g a a n w e z i g . D e k e i l e e m i n de o n d e r g r o n d l i g t op e e n d i e p t e v a n 6 0 1 0 0 c m . H e t p r o e f -v e l d i s n i e t g e h e e l -v l a k , d e h o g e r e g e d e e l t e n z i j n m i n d e r -v o c h t h o u d e n d . 3 . O b j e c t e n D e p r o e f b e v a t t w e e o b j e c t e n i n t w e e v o u d , n a m e l i j k A - g e e n o r g a n i s c h e b e m e s t i n g e n B 30 t o n s t a l m e s t p e r h a i n d r i e j a a r , m e t z o v e e l m o g e l i j k g r o e n b e m e s -t i n g . E l k e a k k e r i s 25 a r e g r o o t , z o d a t h e t g e h e l e p r o e f v e l d 1 h a b e -s l a a t . In I 9 6 2 w e r d e n -s t i k -s t o f t r a p p e n a a n g e l e g d (fig. 10). 4 . V r u c h t o p v o l g i n g e n o r g a n i s c h e b e m e s t i n g J a a r 1957 1958 1959 1960 1961 1962 G e w a s r o g g e h a v e r a a r d a p p e l e n r o g g e t a r w e a a r d a p p e l e n R a s P e t k u s e r M a r n e R e c o r d P e t k u s e r P e k o A m b a s s a d e u r ________________ O r g . b e m e s t i n g v a n o b j e c t B _ 25 t o n / h a s t o p p e l k n o l l e n 30 t / h a s t a l m e s t + 1 5 t / h a w w . r a a i -g r a s -5 t / h a s t o p p e l k n o l l e n 30 t / h a s t a l m e s t + 1 2 t / h a w w , r a a i -e r a s 5 . B e m e s t i n g In de d r i e g r a a n j a r e n w e r d g e m i d d e l d a l s v o l g t b e r r e s t m e t k u n s t -m e s t ( k g / h a ) . D e s t i k s t o f w e r d g e g e v e n a l s k a s , de k a l i a l s k - 4 0 , h e t O b j e c t A B a k k e r s 1 e n 3 2 e n 4 B e h a n d e l i n g s t o p p e l k n o l l e n a f o o g s t e n o n d e r p l o e g e n 1 -N 73 50 —, P2 ° 5 78 51 K20 133 87 Mg O 51 103 z . b . b . 540 480 * ) W i s s e l i n k , G. J . , 1 9 5 9 . S a m e n v a t t e n d v e r s l a g 1 9 4 9 1 9 5 7 v a n h e t b o d e m v r u c h t b a a r h e i d s p r o e f p e r c e e l P r 1227 op de p r o e f b o e r d e r i j " K o o y e n -b u r g " t e R o l d e . R a p p o r t I . B . 11-1959.

fosfaat in 1958 en I960 als si en in 1961 a l s sup en het m a g n e s i u m in 1958 en I960 a l s k i e s en in 1961 a l s dolokal. De hoeveelheden z u u r -bindende bestanddelen w e r d e n b e r e k e n d uit de giften dolokal en s i (30% z . b . b . *) ). In het voorja. r van 1961 w e r d aan t a r w e 300 k g / h a K . S . B , toegediend.

Op object A werd m e e r N, P en K gegeven in verband m e t de c o m p e n s a t i e voor de m i n e r a l e bestanddelen van de o r g a n i s c h e b e m e s -ting. Voor s t a l m e s t werd gemiddeld p e r ton 1, 5 kg N, 2 kg P2O5 en 4 kg K2O afgetrokken van de kunstmestgift op object A. P e r c e l e n w a a r -van de stoppelgewassen w a r e n afgeoogst w e r d e n g e r e k e n d niet t e zijn b e m e s t . Aan ondergeploegde stoppelgewassen gegeven fosfaat en k a l i w e r d geheel in m i n d e r i n g g e b r a c h t ; de gegeven stikstof w e r d voor •2/5 gedeelte in m i n d e r i n g g e b r a c h t . Bij de b e m e s t i n g werd e r s t e e d s

n a a r g e s t r e e f d een gelijke b e m e s t i n g s t o e s t a n d op beide objecten te b e -r e i k e n . E -r w e -r d aan object B m e e -r Mg gegeven o-rn een a c h t e -r b l i j v e n van de M g - t o e s t a n d te c o r r i g e r e n . Dit a c h t e r b l i j v e n i s w a a r s c h i j n l i j k een gevolg g e w e e s t van de g r o t e r e hoeveelheden pk en si die aan object A w e r d e n gegeven (pk w e r d aan a a r d a p p e l e n gegeven).

In de beide a a r d a p p e l j a r e n werden gemiddeld de volgende h o e -veelheden k u n s t m e s t toegediend Ocg/ha):

Object A B Akke r s 1 en 3 2 en 4 Stalmest 30 ton N 140 70 P2 ° 5 90 28 | K20 ! 150 30 1 MgO 1 73 31 1 1 ! g r o e n b e m e s t i n g 13, 5 ton De s t a l m e s t w e r d in beide gevallen in het v o o r j a a r over het land

g e b r a c h t . De stikstof werd in 1959 gedeeltelijk gegeven a l s za (300 kg) en voor de r e s t a l s k a s . In 1962 lagen er N - t r a p p e n op het proefveld. Kali werd gegeven a l s pk, fosfaat als sup en m a g n e s i u m a l s pk en k i e s .

In de v i e r j a r e n m e t een g r o e n b e m e s t e n d gewas w e r d e n d a a r a a n gemiddeld de volgende hoeveelheden k u n s t m e s t toegediend ( k g / h a ) : Object A B Akker 1 en 3 2 en 4 N | P205 | K20 20 j 8, 5 | 20 65 { 17,5 | 40

In I959 stond ook op object A w e s t e r w o l d s r a a i g r a s . Deze a k k e r s zijn vóór het ploegen geheel k a a l geweid. K u n s t m e s t werd aan object A niet gegeven, behalve aan de stoppelknollen die in de h e r f s t van 1957 op het veldstonden. Deze w e r d e n op dit object afgeoogst.

6. B e m e s t i n g s t o e s t a n d

In het begin van de proef werd j a a r l i j k s grondonderzoek v e r r i c h t . L a t e r werd dit eens in de twee j a a r gedaan. De a n a l y s e c i j f e r s van de e e r s t e twee p r o e f j a r e n en van de j a r e n van dit v e r s l a g zijn opgenomen in t a b e l 1. De cijfers van alle proefjaren zijn g r a f i s c h w e e r g e g e v e n in de figuren 1 t / m 6. Het grondonderzoek vond s t e e d s in de h e r f s t p l a a t s , na de oogst van het hoofdgewas. In 1961 w e r d e n de m o n s t e r s niet van de gehele strook m a a r van de vier oogstveldjes genomen.

Men ziet in t a b e l 1 dat de pHKCl cijfers na 1950 i e t s h o g e r l i g gen op het k u n s t m e s t o b j e c t dan op het organische stofobject. Deze v e r

T a b e l 1. Verloop van de g r o n d a n a l y s e c i j f e r s . pH-KCl humus % P - c i t r P - g e t a l K - g e t a l MgO-NaCl Object A B B-A A B B-A A B B-A A B B-A A B B-A A B B-A 1949 4, 35 4,30 - 0 , 0 5 5,75 5,75 0 3 0 , 5 3 4 , 5 +4, 0 3,0 3,0 0 13,5 14,5 + 1,0 2 0 , 0 2 9 , 0 + 9,0 1950 4 , 2 7 4, 30 +0,03 6,00 6,00 0 34,0 36,0 +2,0 2 , 0 2 , 5 +0, 5 15,0 17,0 +2,0 3 1 , 0 32,5 + 1,5 1957 4 , 3 5 4 , 6 0 - 0 , 2 5 5,65 5,90 + 0 , 2 5 47, 5 4 8 , 5 + 1,0 4 , 0 4 , 2 + 0,2 12, 5 15,0 +2, 5 5 8 , 5 6 2 , 0 + 3,5 1959 4 , 6 1 4 , 4 6 -0, 15 5,25 5, 70 +0,45 4 5 , 9 4 7 , 6 + 1,7 2 , 0 2 , 6 +0,6 2 5 , 5 2 5 , 5 0 60,0 4 2 , 5 - 1 7 , 5 1961 4, 75 4 , 5 5 - 0 , 2 0 5,50 5,70 +0,20 4 5 , 6 44, 7 . - 0 , 9 2 , 9 3,9 + 1,0 15,0 15,5 +0,5 4 9 , 5 56, b + 6 , 5 1962 4 , 6 5 4 , 6 0 - 0 , 0 5 5,40 5, 75 + 0 , 3 5 4 9 , 0 5 2 , 9 + 3,2 2 , 2 2 , 0 5 - 0 , 15 16,0 15,0 - 1 , 0 6 1 , 5 6 0 , 0 - 1 , 5 schillen zijn p l a u s i b e l a l s m e n in a a n m e r k i n g neemt welke h o e v e e l h e

-den si m e e r w e r d e n gegeven op object A: in 1952 300 kg, 1953 500 kg, 1955 100 kg en 1958 200 kg. Bovendien w e r d over de j a r e n 1949 t / m 1962 totaal 875 k g / h a k a s m e e r gegeven, gedeeltelijk a l s k a s - 2 0 , 5% N m e t licht a l k a l i s c h e w e r k i n g . SI en k a s - 2 0 , 5% N hadden s a m e n e e n a l k a l i s c h e werking van 400 kg z . b . b . Men kan m e t behulp van de k a l k factor b e r e k e n e n , dat deze hoeveelheid de gevonden pHstijging v o l k o -m e n v e r k l a a r t .

De P c i t r g e t a l l e n over de j a r e n 1959» 1961 en 1962 w e r d e n b e -rekend uit de P - A l - g e t a l l e n . De P - c i t r - g e t a l l e n bevinden zich op beide objecten steeds op ongeveer gelijk niveau. In de p e r i o d e van dit v e r s l a g was de fosfaattoestand "goed". Bij de P - g e t a l l e n zien wij de w a a r d e voor object B gemiddeld r e l a t i e f stijgen t. o. v. object A. De o r g a n i s c h e b e m e s t i n g heeft een invloed gehad op de b e s c h i k b a a r h e i d van het f o s -faat. Dit komt ook tot uiting in het quotient P - g e t a l / P - c i t r , dat op ob-j e c t B gemiddeld h o g e r komt te liggen dan op obob-ject A.

De k a l i t o e s t a n d bevond zich bij de beide objecten ongeveer op gelijk niveau, dat "goed" w a s . In de h e r f s t van 1959 w a r e n de k a l i t o e standen opgelopen tot de k l a s s e "hoog". Dit oplopen was een v e r s c h i j n -sel dat a l g e m e e n voorkwam na de droge z o m e r van 1959. In de volgende j a r e n was de t o e s t a n d w e e r t e r u g op het oude, "goede" niveau.

In 1959 t r a d e r bij de m a g n e s i a g e h a l t e n een te groot v e r s c h i l op, dat in I960 w e r d g e c o r r i g e e r d m e t 52 kg MgO/ha. De v e r s c h i l l e n in de m a g n e s i u m t o e s t a n d zullen zijn opgetreden door ongelijke k u n s t m e s t -giften (si en pk) en door te hoge schatting van de gehalten van s t a l m e s t . 7. Humus

Uit de humusbepalingen blijkt dat e r een v e r s c h i l is o n t s t a a n t u s -sen de beide objecten. Gemiddeld over 1957 t / m 1962 ligt het o r g a n i s c h e

_ A

stofobject 0, 31% h o g e r . Een schatting van de t o e v o e r aan droge o r g a -nische stof in de v o r m van w o r t e l s , stoppels, o o g s t r e s t e n , s t a l m e s t en g r o e n b e m e s t e r s aan de hand van de Landbouwgids 'r) l e v e r t op, dat object A gemiddeld p e r j a a r 1800 k g / h a ontving en object B 3533 k g / h a . Indien voor N e d e r l a n d s e omstandigheden geldt, dat het uiteindelijke h u m u s g e h a l t e ym gelijk is aan 20 x de j a a r l i j k s e aanvoer x, zal het humusgehalte van object A zich bewegen n a a r 1, 80 en van object B

n a a r 3,53%. o

Met behulp van de formule van Kortleven 'r'> is v o o r t s te b e r e

kenen hoe de h u m u s g e h a l t e n zouden hebben m o e t e n v e r l o p e n onder i n vloed van de gemiddelde toevoer en bij aanname van gemiddelde p a r a -m e t e r s (Ki = 0 , 4 ; K2 = 0 , 0 2 ) . Het h u -m u s g e h a l t e bij het begin van de proef werd m e t behulp van een r e g r e s s i e l i j n b e r e k e n d op y0 = 6, 0 (zie fig. 2). Met dit uitgangspunt zou in 1962 het h u m u s g e h a l t e op object A 5, 0 en op object B 5, 4 hebben m o e t e n zijn. De werkelijk gevonden hu-m u s g e h a l t e n liggen h i e r ongeveer 0 , 4 eenheid boven. Wanneer wij de ' " t o e v o e r van droge o r g a n i s c h e stof schatten aan de hand van een r e c e n te t a b e l van het Rijkslandbouwconsulentschap voor B o d e m en B e m e s -ting s v r a a g stukken ''"'"'')t blijkt object A gemiddeld 1700 kg droge o r g a

nische stof p e r j a a r te hebben ontvangen en object B 4400 k g / h a . H i e r -m e e g e r e k e n d zou in 1962 het hu-musgehalte op object A 4, 94 hebben - moe-t e n zijn en damoe-t op objecmoe-t B 5, 58. Deze schamoe-tmoe-ting geefmoe-t voor objecmoe-t B een b e t e r e benadering van het werkelijk gevonden h u m u s g e h a l t e al blijft dat er nog ongeveer 0, 15 eenheid boven.

8. Opbrengsten

De o r g a n i s c h e b e m e s t i n g bestond uit ondergeploegde stoppelknollen na rogge, uit w e s t e r w o l d s r a a i g r a s na h a v e r of t a r w e en uit s t a l -m e s t voor a a r d a p p e l e n . De o p b r e n g s t v e r e chilien worden v e r o o r z a a k t door deze o r g a n i s c h e b e m e s t i n g en een eventueel v e r k e e r d e schatting van de optimale stikstofgift. In tabel 2 zijn de o p b r e n g s t e n van 1958 t / m 1961 opgenomen. De opbrengsten van 1962 w e r d e n v e r k r e g e n van een stikstoftrappenproef, die aizonderlijk zal w o r d e n b e s p r o k e n . Tabel 2A. Opbrengsten van 1958 t / m 1961 p e r object, k g / h a .

Obj e et k o r r e l of knollen s t r o of knollen 330 g onderwatergewicht 1958 ; 1959 Haver j A a r d a p p e l e n B i A j B 3. 205 j 3.295 4 . 3 0 0 1 4.360 | 28.000 30.970 435 A 29.350 34.775 461 1960 Rogge B 3.940 6. 100 A 4 . 2 1 0 6. 330 1961 Z o m e r t a r w e B 3, 365 5.380 A 3.083 4 . 8 1 6

T a b e l 2 B . V e r s c h i l l e n (B-A) t u s s e n de objecten, b e r e k e n d uit tabel 2A. J a a r 1958 1959 I960 1961 Gewas H a v e r A a r d a p p e l e n Rogge Z o m e r t a r w e k o r r e l k g - 90 ... -270 +282 % - 2 , 7 - 6 , 4 + 9, 1 s t r o k e - 60 -230 +564 % - 1,4 - 3,6 + 11, 7 knol k s -1350 % - 4 , 6 knol 330 g k g -3805 % - 1 0 , 9 o, w . g . e - 2 6 % - 5 , é *) Landbouwgids 1962r b l z . ,55.

**) Kortleven, J. 1963. Kwantitatieve a s p e c t e n van humusopbouw en humus-afbraak. P r o e f s c h r i f t Wageningen.

#**) Rijkslandbouwconsulentschap voor B o d e m - en Beme stings vraag stukken, Bennekom, juli 1963. stencil, 3 p a g .

In t a b e l 2 blijken in d r i e van de v i e r p r o e f j a r e n v e r s c h i l l e n t e n ongunste van het o r g a n i s c h e stof-object op te t r e d e n . De r e s u l t a t e n over de e e r s t e negen j a a r gaven v e r s c h i l l e n ten gunste van o r g a n i s c h e b e m e s t i n g .

In 1958 was de h a v e r op object A z w a a r d e r gelegerd (75%) dan op object B. In I960 w a r e n op de s t r o k e n 2 en 3 enkele s l e c h t e r e plekken. De z o m e r t a r w e op strook 2 vertoonde in 1961 een matige stand. E e n v e r k l a r i n g van de negatieve u i t k o m s t e n van o r g a n i s c h e b e m e s t i n g v o r -m e n deze o b s e r v a t i e s niet. Wellicht is de v e r k l a r i n g dat de stikstof-werking van de o r g a n i s c h e b e m e s t i n g de l a a t s t e j a r e n wat i s o v e r s c h a t . E e n u i t s l u i t s e l over het effect van v e r s e o r g a n i s c h e b e m e s t i n g en de invloed van de v e r s c h i l l e n in h u m u s g ehalt e op de opbrengsten, k a n s l e c h t s gegeven worden a l s i e d e r j a a r stikstoftrappenproeven w e r d e n aangelegd. In de o o r s p r o n k e l i j k e proefopzet was zulks b e g r e p e n , z o d r a e r v e r s c h i l l e n in h u m u s g e h a l t e zouden o p t r e d e n .

Samengevat over 1949 t / m 1961 kan w o r d e n geconcludeerd dat eventuele v e r s c h i l l e n in v r u c h t b a a r h e i d van de grond gemiddeld niet tot uiting zijn gekomen in de opbrengsten. De stikstofbemesting i s t e l k e n j a r e zo'n o n z e k e r e factor dat de proef door j a a r l i j k s e stikstof-t r a p p e n s stikstof-t e r k zou worden v e r b e stikstof-t e r d .

9. Stikstoftrappenproef 1962

In 1962 w e r d e n stikstoftrappen aangelegd in a a r d a p p e l e n van het r a s A m b a s s a d e u r , k l a s s e B, m a a t 35/45 m m . De t r a p p e n lagen in' drievoud op elke strook en wel op object A m e t de t r a p p e n 0 3 0 6 0 9 0

-120-150 en 180 N en op object B m e t de t r a p p e n 0-30 enz. tot 150 N. De vakgrootte was b r u t o 45, 6 m 2 , netto 30, 6 m ^ . Zie voor ligging van de N - t r a p p e n fig. 10. Het p e r c e e l w e r d geploegd op 21 a p r i l nadat op

13 m a a r t 30 t / h a s t a l m e s t w a s gebracht op object B . Bij het ploegen w e r d op object B 12 t / h a w e s t e r w o l d s r a a i g r a s o n d e r g e b r a c h t . De a a r d a p p e l e n w e r d e n gepoot op 27 a p r i l , plantverband 60 x 37 cm, Op"26 juli werd m e t A a c u p r a en op 2 augustus m e t k o p e r o x y c h l o r i d e g e s p o -t e n -t e g e n a a r d a p p e l z i e k -t e . S-trook 3 bleef in de on-twikkeling van he-t loof iets a c h t e r . V e r s c h i l l e n d e m a l e n (13/7, 24-/7 en 14/8) w e r d de loofontwikkeling beoordeeld en een m a a l (13/9) de a f s t e r v i n g . Het ' g r o e i s e i z o e n w e r d v r i j plotseling afgebroken door een P h y t o p h t h o r a - ~ aantasting in de tweede helft van a u g u s t u s . De s a m e n g e v a t t e ontwikke-l i n g s - en a f s t e r v i n g s c i j f e r s zijn in tabeontwikke-l 3 opgenomen. We zien d a a r dat de ontwikkeling op de 0 N - v e l d j e s bij object A s t e r k achterbleef, T a b e l 3. Gemiddelde N k g / h a 0 30 60 90 120 150 180 ontwikk e l i n g s - en a f s t e r v i n g s c i j f e r s . A. Zonder o r g a n i s c h e bemesting ontwikkeling 13/7 3 , 4 4 , 9 5 , 7 6 , 7 7 , 1 7 , 4 6 , 9 2 4 / 7 4 , 4 5 , 5 6 , 5 7 , 7 8 , 6 8 , 7 9 , 2 14/8 2 , 8 3 , 9 5 , 4 6 , 7 7 , 5 8 , 2 9 , 2 afsterving 13/9 2 , 2 2 , 1 2 , 8 3 , 2 3 , 9 4 , 0 4 , 1 B . Veel o r g a n i s c h e ontwikkeling 13/7 5 , 9 6 , 9 7 , 0 7 , 0 7 , 5 7 , 2 -2 4 / 7 7 , 4 8 , 0 8 , 7 8 , 8 9 , 2 9 , 0 -14/8 6 , 2 7 , 0 7 , 7 8 , 3 8 , 9 10,0 berr esting a f s t e r v i n g 13/9 4 , 1 4 , 0 3 , 7 4 , 0 4 , 2 4 , 2 -Ontwikkeling s cijfer s 1 A f s t e r v i n g s c i j f e r s 1 •10: 1 = z e e r slecht, 10 = uitmuntend. •10: 1 = geheel dood, 10 = geheel g r o e n .

M sO Ö CO r H <u $H &. (vi 13 u a ri 4-1 (U

a

o n 4-> I

z

fi 0) 4-> I» W) ïï CO "sf r H o r û b i fi • H 4-> m CO S O r O tt) ,fi u (0 • H fi ri W 0 1—1 a) > i « 4-> U _«J 15

0

Ci • H 4-> en <0 S X! r f i u 03 • H Ö m w M 0 fi <u o Ü i <! * J o 0) ••-!

0

• • O CO ri M A! CO fcî r H .-^ r-l O o m fi oo r H fi co r—1 r—1 O fi r « a) •—> r-H O CO fi 0 U ri M A! 0 hf 4) W r-l O 0 oo fi oo fi (1) r-l r-l 0 e, r « © . rH 0 CO g > 0 4) U ri W r-l — r-l O 0 ro fi ro r H fi 0 i—i r H 0 fi X 2" o CO fi • 0 ri w 0 h« r - l ,— r-l O 0 oo fi m r « fi co i - i t - i 0 fi o 2 o' (U fi > ni r f i ^ oa r~ o . o Psi Ps] m "sf "sf -sf I f l O N 0 0 r H Ps] m s f s-f so r» N I m r- so oo ro ro Cs] r-H M "sf m m •sf m m m i—i M ^ f "sf "sf M M 00 "tf - H O "sf "sf "sf O "sf O N oo a - r-ro oo' r-ro ( M i - t s û •—1 r-H 0 0 - H r-H r S Û r -s f H^ -s f r o sO r -oo ^ m rO 00 r o o rsa ^ - H ON 0^1 OO M Ps], r-H O "sf ' vu r-r o h - \ o i v C O . M •sf -sf. "sf • O O ^ s f , m o m , rM r o o o , O M » ! r H <sf 0 0 N N N 0 0 Psi T f r J oo o o i o 1 I f l f > M l N - ^ M l • * •<* - f i o o m , o psi o , oo s ^ s f r o vO a> , 00 oo 00 i m vO v u i "sf ^ f i n s f 00 - H 0 0 i—1 0 0 "sf ^ f ^ f rt ^ l > f\J O O •sf 0 0 ' 0 0 ps] O N 0 0 oo r- SÛ 00 0O' 00 OO o > f T H . - H • * m <s] N O O v Û "sf "HH rt* t*~ r-l <\J. 0 - O O oo 00 oo 0 0 r i O O — 1 . 0 0 00 0 0 00 vO s o r~ v u m >-H i r - r » . r - i "st4 ^t*. "sf 1 —I O O ' O 0 0 fM O i 00 OO ^ | o r~ o ] r H sO OS] oo P4 0 0 O O sO Psi 00 oo 1 O 0 0 1 i ^ O f O 1 -Çf - H ^ 1 T)1 ^ x f m co o | N O" rH , "sf PO <# o r~ oo ) r - i n -X) oo 00 00 1 O O OO i ^ ^ i n m ^ ^ • * o rvs ^ ^ -vf er- r- oo •sjt r~ <r~ •sf 0 0 OO m OM vD f > N v O oo 00 00 i - H s û oo r -v û x O -v O 'sf ^ ^ 00 -st« •sf O Psi OO, "sf 'Sf "sf O sO - H s? I f l s O OO 0 0 00 O O C A r i f l v O r -O -O - s * l oo oo m i —i r— - H ] V > H 0 | 00 ^ . ^ , m so m ' r-H 0 0 ••sj« OO 0 0 0 0 psi r - C M Psi os] r o i o i r- m i n 1 r - l 0 0 CM 1 -s}« • * ^ N 00 H , 00 00 o l 00 00 r o 0 0 f-H 0 0 SU m SÛ oo oo oo i oo oo r-1 •sjl 'HH m 00 oo O OO O 'sf •sf "sf "sf 00 - H 00 r > m r > 00 oo 00 psi oo m S Û -sH i n 00 rO PO m oo oo r-H m psi i n S Û r - S Û "st* s f s f r—1 \ f - H H H M « f -N11 "sf oo o rM <sF -sf m OO 0 0 00 M s û OO' s û sO f -'sf ^ f r - i r- so i c i ^ -f -sT" 1 o r~ r-, r H 00 Psi | <sf • s f ; - s f , PO s û -sf ; \ * l s O s 0 oo 0 0 oo r-H s û 0 0 1 Psi Psi 00 1 o , O s , 1 r o O s û 1 r-H 0 0 PN] I • * ^sr ^ f i s 0 - H s 0 1 ^ O O i t l i oo oo oo oo O O , r o •sf oo l 0 0 r o r o i - H o m i <st« m m SÛ m r~ 00 O - H •sf "sf * f m S Û m rjs S Û S Û 00 r o r o s û H r -m S Û sf ro r o oo • H psi m 1—1 1—1 ^ f s û 00 •sf r~ S Û "sf "sf "sf 00 r o O o m m , •sf s f "sf O 00 r o sT s û r » 00 00 0 0 , 00 00 s û ' SÛ SÛ r-o r-or-o. r - i so S Û m i ^ ^ 1 -sf 1 SÛ r- oo •-H O Csl | •sf -sf •sf | rvi os] i n ' m -sf S Û oo 00 00 ' m oo oo i Psi Psi 0 0 1 o ON] , l — 1 ' j i m r - -sf i 1 r-( Psi 0 0 1 1 "sf "sf -sf 1 " J O » ! i m S Û r - , ! 00 00 oo | O oo oo , r o rO -sf | r o rO 00 , 1 s f t - ^ l 1 s N s f i f l l m r- m ' r M Q s - H •sf 0O 'sf J 00 Psi <sf ! r - psi m , 00 OO r o | PO i n o , sO Psi 0 0 , ro 00 c~> | ^ r - c o i i H I S Û (M i—n s f S Û m •sf s û m l •sf •sf r o I f -Sf "sf 1 ' s f "sf \ f r o i—i s f | r o 0s O Psi Psi r H | 0 > —1 0 0 "sf "sf 'sf , 0 0 s f 00 - H -sf cr-, r - oo -sf r - m m , s f s û s f 00 00 00 , 00 00 r o rjs i-H m ] o m r o m r— t— ' s û S Û Is -oo o r - i r> ON o m o -sf i sf i n m •sf -sf r f 1 -sf "sf -sf m SÛ r - , ON r-Psl OO - H . O O N s f s f "îf | s f 00 s f sO < M f l ! SÛ O -"H S Û S Û N Û ' m r o r-00 oo r-00 ' r-00 r-00 r-00 0s r H m i "sf O N r -- H rO PO 1 Psi Ps] 00 O i o m , oo 1—i . 1—1 - H X 0 o u 4-> w Psi X 0 0 u 4-> (Q OO X o 0 U + j •sf r * 0 0 f-l 4-> CD PQ 4-> U a)

0

<! 4 J U tu r 5 O fi (!) " 0 r-< <D Xi TJ • H S eu

0

w oo r- t - m M 04 • r5 s f o o i n n r - " . 00 OO r o Psi Ps] rH 0 s f s f "sf ^ f ^ f "sf O ^ o m oo psi r-• * r-• * r-• » M #lj r-• » 0 "sf "sf m "sf oo r-(u rH o o oo NÛ i n r H "sf "sf "sf 0 0 0 0 0 0 • r H 0 fi X fi 1) 1—1 H O fi X û ê 0 bX O 00 00 fi r-H 0 fi X fi CO 1—1 r H 0 r- oo m o o OM "sf o o " r- o o " tN- r - r- m "sf -sf oo ro oo oo oo oo 00 0 0 00 Ps] 00 P4 Ps] ON oo oo NÛ •—• oo r -NÛ r - S Û -NÛ N Û m •sf s f *sf ^ f S f ^ s f s f r- oo m m o t - rs] - H 0 0 P4 rH f - Ps] "sf 00 r - r H Ps] fs] pg O 00 0O -sf 'sf "sf s f "sf 0 0 M Ps] P4 O O 0 0 »» •» * t •» Ä •» ' * t 00 ON Ps] »H O "sf 0O r- o ^f m NÛ NO m P4 0 0 0 0 00 00 OO 0O o o o o o o o oo S Û ON psi i n oo

- 6

m a a r bij object B r e e d s r u i m voldoende w a s . De h o g e r e s t i k s t o f t r a p pen gaven een z e e r w e e l d e r i g e loof ontwikkeling te zien, v o o r a l op o b -ject B . De afsterving v e r l i e p s n e l l e r op ob-ject A.

Bij de bemesting v/erd rekening gehouden m e t de hoeveelheden fosfaat en kali in s t a l m e s t . Aan het ondergeploegde w e s t e r w o l d s r a a i g r a s w e r d geen fosfaat en kali gegeven. H i e r m e e behoefde bij de b e -m e s t i n g dus geen rekening te worden gehouden. Op 24 a p r i l w e r d de b a s i s b e m e s t i n g toegediend en wel als volgt:

A - 150 k g / h a K^O a l s pk, 90 k g / h a P2O5 als sup en 86 k g / h a MgO a l s k i e s en pk g _ 30 11 11 11 27 " " " 51 " " " "

De stikstof werd gegeven a l s k a s 23% N op 25 a p r i l .

De opbrengsten van de stikstoftrappenproef zijn opgenomen in tabel 4. In deze tabel zijn, behalve de knolopbrengsten en de o n d e r w a -t e r g e w i c h -t e n , ook opgenomen de b e r e k e n d e ui-tbe-talingsgewich-ten op b a s i s van 330 g r a m , volgens de formule

opbrengst x ( o . w . g .

*- = uitbetalingsgewicht 530

De knolopbrengsten van object A geen o r g a n i s c h e b e m e s t i n g -stijgen n a a r m a t e m e e r s t i k s t o i werd gegeven. De hoogste opbrengst wordt b e r e i k t m e t 150 N . De opbrengsten m e t 180 N liggen i e t s l a g e r . Op object B wordt de hoogste opbrengst behaald bij 0 N. N a a r m a t e m e e r stikstof wordt gegeven dalen de o p b r e n g s t e n . De o n d e r w a t e r g e -wichten zijn op object A het hoogst bij 30 N. N a a r m a t e m e e r stikstof wordt gegeven dalen de o n d e r w a t e r g e w i c h t e n . E e n zelfde beeld v e r -toont object B , behalve dat d a a r het hoogste o n d e r w a t e r g e w i c h t wordt b e r e i k t bij 0 N. Gemiddeld over de N - t r a p p e n ligt object B 36 g r a m l a g e r dan object A. De uitbetalingsgewichten stijgen op object A bij " toenemende stikstofgift tot 120 N en dalen w e e r bij h o g e r e stikstofgif-t e n . Op objecstikstofgif-t B dalen de uistikstofgif-tbestikstofgif-talingsgewichstikstofgif-ten geleidelijk n a a r m a stikstofgif-t e m e e r N wordt gegeven. De uitbetalingsgewichten b e r e i k e n op object A een h o g e r niveau dan op object B . In deze proef was o r g a n i s c h e b e m e s ting dus niet gunstig voor de f a b r i e k s a a r d a p p e l t e e l t . De k n o l o p b r e n g -sten zijn g r a f i s c h w e e r g e g e v e n in fig. 7. D a a r i n geven de punten de ligging aan van de gemiddelden van de door weging gevonden o p b r e n g sten. De lijn is een b e r e k e n d e lijn. De onderwatergewichten zijn o p -genomen in fig. 8 en de uitbetalingsgewichten in fig. 9.

Bij de oogst w e r d e n ook cijfers gegeven voor a a n t a s t i n g m e t schurft. Gemiddeld was de aantasting licht en w a r e n de v e r s c h i l l e n klein. s g / h a N object A abject B 10. Wisku] 0 0 , 8 3 1,17 idige ve 30 1,00 1, 33 r w e r k i 60 1,08 0 , 8 3 P? 1 90 1,08 1,08 120 0,67 0,92 250 0,92 0, 83 180 1,25

Langs wiskundige weg, m e t behulp van k w a d r a t i s c h e functies, w e r d b e r e k e n d hoe de s t i k s t o f - o p b r e n g s t k r o m m e n l a g e n en w a a r de op-t i m a w e r d e n aangeop-troffen. De gevonden opbrengsop-ten p a s s e n z e e r goed " bij de b e r e k e n d e lijnen (zie fig. 7). De m a x i m a l e o p b r e n g s t e n en de op-t i m a l e N-gifop-ten w e r d e n gevonden bij de volgende c o ö r d i n a op-t e n .

object j kg knollen p e r a r e " ! A. - geen o r g . b e m e s t i n g j 363 B - veel o r g . b e m e s t i n g | 378 kg N p e r ha 134 -56

- 7

Het opbrengsteffect bij de optimale N - b e m e s t i n g van de o r g a n i s c h e b e m e s t i n g plus de cumulatieve resteffecten van vorige j a r e n was dus optimaal 15 kg knollen p e r a r e en het stikstofeffect 190 kg N p e r h a . Met 30 ton s t a l m e s t en 12 ton w e s t e r w o l d s r a a i g r a s w e r d m e e r dan optimaal stikstof gegeven.

Het gevonden effect van N b e m e s t i n g op knolopbrengst, o n d e r watergewicht en uitbetaling s gewicht was z e e r significant. E e n v r u c h t -b a a r h e i d s v e r l o o p -bleek niet voor te k o m e n . Het -b e r e k e n d e v e r s c h i l in knolopbrengst (15 k g / a r e ) t u s s e n de objecten kan niet s t a t i s t i s c h worden g e t o e t s t . De eenvoudige opzet van de proef l a a t een s t a t i s t i s c h e bewerking niet t o e . H i e r a a n gaan alle b o d e m v r u c h t b a a r h e i d s -p r o e v e n van s e r i e 22 m a n k .

11. Samenvatting en c o n c l u s i e s

Op dit proefveld wordt in een langjarig onderzoek de invloed van o r g a n i s c h e b e m e s t i n g op de b o d e m v r u c h t b a a r h e i d nagegaan. Het p r o e f -veld m a a k t deel uit van de i n t e r p r o v i n c i a l e p r o e f s e r i e no. 2 2 . E r

worden twee objecten in tweevoud v e r g e l e k e n , namelijk A - b e m e s t i n g m e t uitsluitend k u n s t m e s t en B zoveel mogelijk o r g a n i s c h e b e m e s -ting, aangevuld m e t k u n s t m e s ' . Daarbij wordt e r n a a r g e s t r e e f d de m i n e r a l e b e m e s t i n g s t o e s t a n d op beide objecten op hetzelfde niveau te houden, opdat de effecten van organische b e m e s t i n g zo z u i v e r m o -gelijk aan de dag t r e d e n . Z o n d e r stikstoftrappen is dit evenwel nog niet goed mogelijk.

De gegevens van de e e r s t e 9 p r o e f j a r e n w e r d e n s a m e n g e v a t door W i s s e l i n k . De r e s u l t a t e n van de volgende 5 j a r e n , 1958 t / m 1962 w o r -den in dit v e r s l a g b e s c h r e v e n .

1. Uit de fosfaat- en k a l i c i j f e r s blijkt dat de aftrek voor de m i n e r a l e b e s t a n d d e l e n van o r g a n i s c h e m e s t verantwoord is g e w e e s t . De pH-KCl i s op object A geleidelijk wat h o g e r k o m e n t e liggen door g r o t e r e giften si en k a s 2 0 , 5% N. Een opgetreden v e r s c h i l in m a g -ne siurntoestand w e r d g e c o r r i g e e r d .

2. Onder invloed van het v e r s c h i l in o r g a n i s c h e b e m e s t i n g ontstaat een v e r s c h i l in h u m u s g ehalt e. Object B daalde m e t een t o e v o e r van g e m . 3500 kg droge o r g a n i s c h e stof p e r j a a r p e r ha ongeveer 0,25%, t e r wijl object A m e t 1800 kg ongeveer 0, 6% d a a l d e . Een a n d e r e s c h a t -ting van de t o e v o e r van droge organische stof geeft voor object B gemiddeld 4400 kg en voor object A 1700 k g .

3. In de v e r s l a g p e r i o d e w e r d e n opbrengstdervingen op het o r g a n i s c h e stof-object g e c o n s t a t e e r d . In 1958 b r a c h t h a v e r b e m e s t m e t 25 ton stoppelknollen 2, 7% m i n d e r k o r r e l en 1, 4% m i n d e r s t r o op. In 1959 b r a c h t e n a a r d a p p e l e n m e t 30 ton s t a l m e s t en 15 ton w e s t e r w o l d s r a a i g r a s 4, 6% m i n d e r knollen en 10, 9% m i n d e r knollen op b a s i s van 330 g r a m op. Het onderwatergewicht was 5, 6% l a g e r . Rogge gaf in I960 door de nawerking van de o r g a n i s c h e b e m e s t i n g een o p b r e n g s t -verlaging van 6,4% k o r r e l en 3, 6% s t r o . De z o m e r t a r w e in 1961 gaf m e t een g r o e n b e m e s t i n g van 5 ton stoppelknollen een o p b r e n g s t v e r -hoging van 9, 1% k o r r e l en 11, 7% s t r o . Z e e r w a a r s c h i j n l i j k is in de d r i e j a r e n dat o p b r e n g s t v e r l a g i n g e n w e r d e n behaald een t e g r o t e stikstofwerking van de o r g a n i s c h e bemesting aangenomen. In de e e r s t e negen p r o e f j a r e n werd een opbrengst verhogende invloed w a a r g e n o m e n . Over alle 14 proefjaren genomen, d u r v e n wij nog niet van een invloed van o r g a n i s c h e bemesting op de b o d e m v r u c h t b a a r -heid te s p r e k e n , die zich uit in een v e r m e e r d e r i n g van de o p b r e n g s t . 4. Uit de stikstoftrappenproef m e t a a r d a p p e l e n in 1962, die op object B

bleek een verhoging van de knolopbrengst van 1500 k g / h a (4, 1%) bij voor beide objecten optimale N b e m e s t i n g . Het o n d e r w a t e r g e -wicht was e c h t e r 36 g (7, 8%) l a g e r , zodat het uitbetalingsge-wicht

ook l a g e r uitkwam. Gemiddeld over de N t r a p p e n w e r d een v e r l a -ging van het uitbetalingsgewicht b e r e k e n d van 1100 k g / h a (2, 7%). De gevolgde o r g a n i s c h e b e m e s t i n g was op dit proefveld dus

ongun-stig voor f a b r i e k s a a r d a p p e l e n .

5. Het stikstofeffect van deze o r g a n i s c h e b e m e s t i n g p l u s de c u m u l a -tieve nawerking van o r g a n i s c h e b e m e s t i n g in voorgaande j a r e n , be« d r o e g 190 k g / h a N. De stikstofwerking van de o r g a n i s c h e b e m e s -ting was r e e d s m e e r dan o p t i m a a l .

6. In de o o r s p r o n k e l i j k e proefopzet van s e r i e 22 was v o o r z i e n dat j a a r l i j k s stikstoftrappen zouden w o r d e n aangelegd, z o d r a e r v e r -s c h i l l e n o p t r a d e n in de h u m u -s g ehalten. Gezien de d i v e r g e n t i e van de h u m u s l i j n e n en g e z i e n de moeilijkheden bij het v a s t s t e l l e n van de stikstofbemesting, is het gewenst h i e r t o e op dit proefveld o v e r te gaan.

Flg.i Pr 1227 4/8 | - p H _ K C i

4,6

4,4 4.21 -9 4 -9 _ 1 -9 6 2 6,4 6;0 5,6 5,2 L ï Q <^ h u m u s % O berekende yo van beide h umusfijnen """"--«a

X

\ \ <r

^o

Fig. 3

S O r P - c i t r

4 0

3 0 h

JL

_{J L}

'49 '50 '51 '52 '53

'55

m zonder org, bem.,object A

O m e t " >• - " E

'59

j a a r X I

Fig. 4 Pr 1227

1 9 4 9 - 1962

4 , 5 " P - getal

3 , 5

-2,5

«,5l-Fig.5

K . getal

2 5

2 0 15 IO

Fig.6

7 0 r M g O - g e h a l t e

5 0

3 0

I Q

-i

J I I L

JL

'49 'SO '51 '52 '53

'55 '57 '59

jaar

J I

'61 '62

l.H. 63023

• zonder org. bem.project A

3 8 0

3 6 0

3 4 0

3 2 0

3

0 0

2 8 0

2 6 0

-F i g . 7 Pr 1 2 2 7 A a r d a p p e l e n 1 9 6 2 k n o l I en kg /are

1

• z o n d e r org.bem.,object A O met v « > '/ B k g / h a N J I I L JL - 6 0 - 3 0 O 3 0 6 0 9 0 1 2 0 150 180

Fig. 8 P r l 2 2 7 Aardappelen 1962 4 8 0 p o . w . g . 5 kg ing 4 6 0 4 4 0 4 2 0 4 0 0 O 3 0 6 0 9 0 k g / h a N J I I 2 0 I 5 0 I80

• zonder org. bem.,object A

O m e t u o , ,, B / "

4 4 0

4 2 0

Fig.9 Pr 1227 Aardappelen 1962

-knollen basis 330g

kg/are

4 0 0

3 8 0

-3 6 0

3 4 0

3 2 0 r

i—L

• zonder o r g . bem^object A O m e t i' u ' -I B

kg/ha N

il

L