Eerste fase van een onderzoek naar automatisering van de
orderadministratie en werkvoorbereiding
Citation for published version (APA):
Zijlstra, P. (1986). Eerste fase van een onderzoek naar automatisering van de orderadministratie en werkvoorbereiding. (TH Eindhoven. Afd. Werktuigbouwkunde, Vakgroep Produktietechnologie : WPB; Vol. WPA0374). Technische Universiteit Eindhoven.
Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1986 Document Version:
Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record Please check the document version of this publication:
• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.
• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.
• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.
Link to publication
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.
If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:
www.tue.nl/taverne Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl
providing details and we will investigate your claim.
Eerste fase van een onderzoek naar automatisering van de orderadministratie en werkvoor-bereiding.
D1 onderzoeksverslag WPA 0374 December 1986
P.Zijlstra
Begeleider TUE: Ing. F.L. Langemeijer Begeleider Jongen-Laura: Ir. B. de Vries
Ir. L.M. Lardenoye
P. Zijlstra
Technische Universiteit Eindhoven Afdeling Werktuigbouwkunde
Vakgro~p W.P.A.
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD
SUMMARY
SAMENVATTING
HOOFDSTUK 0
0.1 0.2 0.3HOOFDSTUK 1
INLEIDING
doel van het onderzoek inhoud onderzoek
opmerkingen
KARAKTERISTIEK VAN HET BEDRIJF
HOOFDSTUK
2ANALYSE BESTAANDE SITUATIE
2.1 offerte aanvraag 2.2 voorkalkulatie 2.3 acceptatie 2.4 planning 2.5 werkvoorbereiding 2.6 inkoop 2.7 produktie 2.8 aflevering 2.9 nakalku1atie 2.10 archievering
HOOFDSTUK
3KNELPUNTEN EN ADVIEZEN
HOOFDSTUK 4
4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.1.7 4.1.8 4.1.9 4.1.10 4.2BESCHRIJVING GEWENSTE SITUATIE
BESCHRIJVING KOMPOSITORISCH SCHEMA
offerte aanvraag voorkalku1atie acceptatie planning werkvoorbereiding inkoop produktie aflevering naka1ku1atie archieveringBESCHRIJVING INFORMATIEMATRIX
HOOFDSTUK 5
WAT ZOU DE KOMPUTER MOETEN KUNNEN
HOOFDSTUK 6
HOOFDSTUK 7
7.1 7.2 7.3 7.4HOOFDSTUK 8
HOOFDSTUK 9
VOORRAADBEHEERSING
HANDMATIGE PROCEDURE
de checklist voorka1kulatie nakalku1atie produktievoortgang/urenstatenADVIES HARDWARE EN SOFTWARE
STAPPENPLAN
BIJLAGEN
BIJLAGE
1FLOW CHART SYMBOLEN
BIJLAGE
2BESTAANDE FORMULIEREN
BIJLAGE
3KOMPOSITORISCH SCHEMA
BIJLAGE
4INFORMATIEMATRIX
BIJLAGE
5NIEUWE FORMULIEREN
BIJLAGE
6 :HANDMATIGE PROCEDURE
ERRATA EN AANVULLINGEN:
blz.2 2r.v.o. opgeno en moet zlJn opgenomen.
blz.14 voor 2.' . toevoegen: Men krijgt per jaar ook
plus-mines 200 telefonades. Men vraagt een prijsopgave van bijvoor-beeld een hal. Meestal blijft het bij een telefoongesprek. blz.16 r 17 toevoegen na bewerkingstijd: in de produktie. blz.16 r 17 is zo goed a1s 1 moet zijn is redelijk hoog. toevoegen na hoog: Dit komt omdat men vaak een persoon een project laat uitvoeren. Hij moet dan a1Ies doen; aftekenen, knippen, lassen etc. Echter als er een spoedorder binnenkomt wordt hij van zijn project afgehaald en wordt de verhouding snel minder.
bIz.16 r 17 AIleen moet zijn Ook.
blz.29 kostprijs moet zijn verkoopprijs.( l'r.v.b.>
BijIage kompositorisch schema bij de aflevering onderaan blok rechter kant: klant moet zijn verzinkerij.Midden bIok: klant moet zijn klant/verzinkerij.
o
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
SUMMARY
In this examination there has been checked upon how far automation of the order administration, control of stocks and preparation of work at Muurmans b.v. is desired and possible.
In order to get a good picture of the company first a characteristic of the company has been made. For example, there has been examined for which customers the company works and what kind of products the company makes.
Afterwards an analysis has been made of the current situation. Every stage which an order in the company passes through is seperatly described.
From this analysis the next bottlenecks result:
long search and calculation times during precalculation and purchase
many telephonical agreements are notlayed down officially little view on how many working hours a project requires orders are being forgotten or are not delivered in time a bad keeping of archives
often there is no time for after-calculations.
Advices have been given to solve these bottlenecks. In the diagram of the desired situation these advices have been worked up. The results are translated in requirements which the automated system must meet.
In chapter 7 a procedure is described which leads to a supple introduction of the automated system. One gets familiar with the forms which can be adapted during this period of time. Finally, there has been advised to buy one or two personal
computers in order to obtain the desired situation. With the help of software, one can get familiar how to use a computer and of the possibilities of a personal computer.
1
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
SAMENVATTING
In dit onderzoek is nagegaan in hoeverre automatisering van de
orderadmini-stratie, voorraadbeheersing en werkvoorbereiding bij de firma Muurmans b.v.
gewenst en mogelijk is.
Om een goed beeld van het bedrijfte krijgen is eerst een karakteristiek van
het bedrijf opgesteld. Er is onder andere onderzocht voor wie het bedrijf
werkt en wat het bedrijf maakt.
Daarna is een analyse gemaakt van de bestaande situatie. Elke fase die een or-der in het bedrijf doorloopt is apart beschreven.
uit deze analyse komen de volgende knelpunten naar voren:
- lange zoek- en rekentijd tijdens voorkalkulatie en inkoop
- veel telefonische afspraken worden niet schriftelijk vastgelegd - weinig inzicht hoeveel arbeidsuren in een projekt gaan zitten - bestellingen worden vergeten of niet op tijd geleverd
- slechte archievering
- vaak geen tijd voor nakalkulaties.
Er zijn adviezen gegeven om deze knelpunten op te lossen. In het
komposito-risch schema van de gewenste situatie zijn deze adviezen verwerkt.
Dit alles is vertaald in eisen die aan het in te voeren geautomatiseerde
sy-steem gesteld worden.
In hoofdstuk 7 wordt een handmatige procedure beschreven om te kornen tot een
soepele invoering van het geautomatiseerde systeem. Men raakt vertrouwd met
de formulieren die gedurende deze periode nog kunnen worden aangepast.
Tenslotte wordt geadviseerd, een of twee personal komputers aan te schaffen
opdat de gewenste situatie bereikt wordt. Met behulp van enkele software
pak-ketten kan men vertrouwd raken met het werken op en de mogelijkheden van een
personal komputer.
2 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
O. INLEIDING
0.1. Doel van het onderzoek
De opdrachtomschrijving die aan dit rapport ten grondslag ligt luidt: A. Het analyseren van de bestaande situatie.
B. Het voorstellen van een geautomatiseerde procedure.
C. Het adviseren e.g. selekteren van een geautomatiseerd informatiesysteem. D. Het begeleiden van de invoering van het systeem.
In dit rapport wordt van de onderdelen A. en B. verslag gedaan.
0.2 Inhoud onderzoek
Analyse bestaande situatie
De analyse van de bestaande situatie wordt voornamelijk uitgevoerd door
gege-vens te verzamelen uit enquetes en interviews. uit de enquetes en interviews
worden de volgende gegevens verkregen:
- Hoe is de orderstruktuur opgebouwd? Zijn er aIleen eenmalige orders of komt
het ook voor dat er herhaalorders zijn? Als er herhaalorders zijn, wat is
dan het percentage van de totale hoeveelheid? Betreft dit regiewerk of
wordt een voorkalkulatie gemaakt? Welke gegevens dienen daarbij te worden
vastgelegd?
- Hoe verloopt de procedure die gevolgd wordt bij de offerteverwerking?
Te-vens moet worden vastgesteld waar in het proces de voorkalkulatie geschiedt
en of hier reeds wordt beslist of onderdelen intern dan wel extern worden
gefabriceerd en welke delen worden ingekocht. Deze gegevens worden vertaald
in een "flow-chart" waarin de routines en beslissingsmomenten worden
aange-geven.
Welke gegevens z~Jn nodig, wie heeft die gegevens of genereert die uit
voor-gaande informatie om te kunnen beslissen? uit een taak-, en
funktie-onder-zoek wordt dit bepaald. Uit dit taak- en funktie-onderzoek wordt ook
duide-lijk bij wie beslissingsbevoegdheden en verantwoordelijkheden liggen. Een
en ander wordt vastgelegd in een informatiematrix.
De procedure en dokumenten worden vastgelegd in een zgn. kompositorisch
sche-ma. De bestaande situatie wordt onder de loep genomen en aan de hand van de
knelpunten wordt een nieuwe "gewenste situatie opgesteld. Konkreet bestaat
dit uit het opstellen van nieuwe procedures, het ontwerpen van begeleidende
dokumenten en het vaststellen van bevoegdheden en verantwoordelijkheden.
Eenzelfde analysemethode als voor de offerteverwerking wordt toegepast bij de
orderadministratie en orderbevestiging. In deze procedure kan een 2e
kalkula-tie worden opgeno en. (Als de offerte voor de klant niet acceptabel is maar
3 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
De orderverwerking wordt op dezelfde manier geanalyseerd. Hierbij moet
on-derscheid worden gemaakt tussen een bestaand ontwerp en een ontwerp dat nog
door het bedrijf moet worden gemaakt. In dat geval moeten er tekeningen
wor-den vervaardigd en de werkmethode en werkuitvoering worden bepaald. Dit met
inachtname van de vereiste kwaliteit. Ook stuklijsten en zaaglijsten worden
bij deze analyse betrokken en tevens welke "grijpvoorraden" men moet registre-reno
Het zal nodig z~Jn om een karakteristiek van het bedrijf op te stellen. Oit
wordt gedaan door een beeld te vormen over o.a. het produkt dat het bedrijf
levert, welke klanten het heeft, hoe orders worden afgegeven en hoe de
or-derportefeuille ~ruit ziet.
De werkmethode wordt geanalyseerd aan de hand van de kapaciteiten van het
personeel, de kapaciteiten van de machines en het aantal effektieve uren per
dag. Tevens wordt onderzocht hoe gewenst of hoe lukratief het is om in plaats
van werk uit te besteden dit zelf uit te voeren, eventueel door middel van
aanpassing en/of uitbreiding van het machinepark. De planning met het oog op
de beschikbare man-kapaciteit hangt hiermee direkt samen.
Bekeken wordt hoe de verwerking van gegevens ten aanzien van
voortgangskon-trole, nakalkulatie, termijnbewaking, het afsluiten van een order, het
ver-zenden van dokumenten en de fakturering nu geschiedt en of dit in de
toe-komst verbeterd moet worden.
Uit deze analyse komen de knelpunten in het bedrijf naar voren. Aan de hand
van deze knelpunten en onze bevindingen wordt aangegeven in hoeverre
automati-sering kan worden doorgevoerd. Daarvoor is het noodzakelijk een
marktonder-zoek naar bestaande apparatuur uit te voeren. Aangegeven dient te worden wat
de konsekwenties zijn voor de organisatie en of eventueel personeel moet
wor-den opgeleid. Een database en een stappenplan voor de invoering moet worden
opgezet.
Dit rapport geeft de aanzet voor de selektie van hardware en software. De
uit-eindelijke selektie zal geschieden nadat aan de hand van dit rapport met de
opdrachtgever het progralnma van eisen is opgesteld.
In ieder geval is het noodzakelijk de te automatiseren werkzaamheden te
kon-troleren met behulp van handuitvoering alvorens tot implementatie over te
gaan. De daarvoor benodigde formulieren zijn in dit rapport opgenomen.
0.3. Opmerkingen:
Binnen Muurmans b.v. bestaan 2 afdelingen, het bedrijfsburo en de produktie.
De hele offerteverwerking, orderacceptatie, orderbevestiging en
orderverwer-king vindt binnen het bedrijfsburo plaats. Dit wordt hoofdzakelijk gedaan
4
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
Tijdens de voorkalkulatie wordt er weI eens overleg gepleegd met de
projekt-leiders. Een van de projektleiders maakt ook de uitslagen ten behoeve van de
werkvoorbereiding. De projektleiders zijn echter hoofdzakelijk werkzaam in de
produktie.
Hierdoor is het niet relevant om een taak- en funktie-onderzoek uit te
voe-reno Immers binnen het bedrijfsburo zijn twee personen werkzaam die beiden
aIle taken moeten kunnen uitvoeren. Als de een (tijdelijk) wegvalt moet de
ander het direkt kunnen overnemen.
Tijdens het onderzoek is er van afgezien om de bestaande situatie te verduide-lijken met behulp van een kompositorisch schema. Dit omdat de bestaande
situa-tie uitvoerig beschreven is. De gewenste situatie is weI verduidelijkt met
een kompositorisch schema.
Verder is gebleken dat het bedrijf nooit een ontwerp hoeft te maken en dus
aI-leen bestaande ontwerpen van de opdrachtgever krijgt. Er worden daarom ook
geen sterkteberekingen gemaakt, immers de profielafmetingen zijn al gegeven.
De produktie van werktekeningen en stuklijsten wordt thans nog uitbesteed.
Men heeft evenwel het voornemen een ingenieursburo op te richten dat deze
werkzaamheden voor eigen projekten of voor derden kan verrichten.
De werkmethode en de volgorde van de werkzaamheden wordt geheel door de
werk-nemers bepaald. Een goede analyse hiernaar is daarom moeilijk omdat iedereen
5
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
1. KARAKTERISTIEK VAN HET BEDRIJF
Muurmans b.v. is een konstruktiebedrijf dat in korte tijd snel is gegroeid.
In 1983 waren er elf man produktiepersoneel in dienst, nu ongeveer dertig. Er worden ook vaak mensen ingehuurd.
De omzet van het bedrijf is vier
a
vijf miljoen. Muurmans b.v. hecht veelwaarde aan de levertijd de kwaliteit van het werk. Hiernaast bestaat de
kracht van het bedrijf uit: - grote flexibiliteit
- lage kostprijs
- goede ligging (aan de Maas)
- goede gemotiveerde ploeg.
om
een beeld van het bedrijf te krijgen, is zowel naar het produkt, als naarhet soort klanten gekeken.
omdat Muurmans b.v. geen eigen produkt heeft, zal het produkt dat men levert
sterk afhankelijk zijn van de klant.
om
te achterhalen voor welke klanten regelmatig gewerkt wordt, is eenana-lyse gemaakt van aIle genummerde projekten van het afgelopen jaar.
Genummerde projekten zijn projekten die zijn voorgekalkuleerd of die op
re-giebasis zijn verkregen. Op regiebasis wil zeggen dat geen voorkalkulatie is
gemaakt. De klant geeft de opdracht uit vertrouwen en hoort de prijs bij
af-levering. Dit wil dus zeggen dat niet aIle genummerde projekten een order
tot gevolg hebben gehad.
Expliciet vermeld zijn alle klanten waarvoor in totaal zes keer of meer een
offerte is opgesteld of waarvan een opdracht is verkregen. De andere klanten zijn samengevoegd onder de benaming "rest".
Grafiek 1 en 2 geeft het aantal projekten per klant in absolute
respectieve-lijk relatieve zin.
Bij deze analyse moet aangetekend worden dat men orders in produktie kan
heb-ben die al jaren geleden geoffreerd zijn. Dit is het geval bij casco's die
voor Linssen St. Jozef worden gemaakt. Deze opdracht loopt al vanaf 1984.
OOk weet men uit deze analyse niet hoe groot de opdrachten zijn en of het
wel een opdracht is geworden of dat het bij een aanvraag tot offerte is
ge-bleven. Daarom is een tweede analyse gedaan naar de grootte van de order.
Hier komen dus aIleen de gemaakte opdrachten in voor. Deze analyse is
uitge-voerd met dezelfde klanten als bij de eerste analyse plus Linssen St. Jozef.
Grafiek 3 geeft het aandeel van de klant in de totale omzet.
Muurmans krijgt van de opdrachtgever een offerte-aanvraag tekening en
be-stek. Hierop staan de maten van de profielen en de profielsoorten. Men hoeft
KLANT>
grafiek 2 grafiek 1100
100~
-
9
~
r
80
3
70
u
60
5
40
4 3530
252
10
90
87AANTAL
80
KEER
i
100
~
90
-
QJ80
-
70o_
n
75:;<lI
70
70EN
66::JE
60
UOi
50
40
£.230
220
grafiek 38
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
uit de analyse blijkt dat er ruim 50% van de tijd voor Bronswerk, Dinnessen en Poeth wordt gewerkt.
Hieronder volgt een opsomming wat er al zoal voor de verschillende klanten ge-maakt is: Bronswerk: - luchtkoelers - staalkonstrukties Dinnessen: - transportschroeven - silo's
- staalkonstrukties (trappen, bordessen) - weegbunkers - filterkasten - zeefondersteuning - grindbakken en ondersteuning Poeth: bunkers - bordessen trechters - staalkonstrukties Linssen St. Josef: - kasko's Haffmans: - frames Donders: spanten lateien Leaven: - staalkonstrukties v. Rijswijk bouw:
9 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 Bruns en Bonke: - trappen en leuningen kolommen en lateien - windschermbuizen
In het ABC voor de handel, worden de volgende "produkten" genoemd:
staalkonstrukties, spanten voor stallen, bedrijfsruimten etc, stalen
kon-strukties voor de utiliteitsbouw, w.o. fabriekshallen, scholen, sporthallen,
kooiladders, bordessen, leuningen e.d., bunkers, trechters, silo's, tanks en
10 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
2. ANALYSE BESTAANDE SITUATIE
Elke order door1oopt in het bedrijf een aanta1 fasen. Deze fasen zijn achter-eenvolgens: - offerte-aanvraag - voorkalkulatie - acceptatie - planning - werkvoorbereiding - inkoop - produktie - aflevering nakalkulatie - archievering
Elke fase zal hieronder apart worden beschreven. 2.1. OFFERTE-AANVRAAG:
De binnenkomst van een offerte-aanvraag is zeer klantafhankelijk. De ene
keer komt een klant met tekeningen 1angs, de andere keer wordt alles
opge-stuurd. Soms komen ook wel telefonische aanvragen binnen. (Men heeft dan nog
geen tekening gezien en weet aIleen een paar globale afmetingen). De
tekenin-gen bij een offerte-aanvraag zijn meestal overzichtstekeningen met wat
aan-wijzigingen. Soms zijn enkele detailtekeningen gemaakt, echter de
konstruk-tie is bijna nooit m.b.v. deze tekening te maken. Voor de produktie zijn dus
werktekeningen nodig. Deze werktekeningen laat men bij een ingenieursburo ma-ken als de order is toegema-kend.
Bij de offerte-aanvraag zit meestal ook een bouwkundige omschrijving
(be-stek). Hierin staan richtlijnen waaraan men zich moet houden, en
specifika-ties met betrekking tot de konservering, bijvoorbeeld soorten verflagen en
of iets moet worden gemenied. De procedure die wordt gevolgd is:
Men kijkt eerst of de levertijd haalbaar is. Is deze niet gegeven dan
wordt hier eerst navraag naar gedaan. Het komt ook voor dat de klant nog
niets over de levertijd kan zeggen en dat die in een later stadium overeen
wordt gekomen.
Men bestudeert dan het bestek. Hierbij wordt goed gelet op afwijkende voor-schriften en specifikaties.
- Men bekijkt de tekeningen en eventuele onduidelijkheden worden met de
klant opgenomen.
Indien men tot de konklusie komt dat de opdracht haa1baar is gaat men
Aantal Profiel lengte in mm 4
=
100 x 10 8000 2 IPE 140 4000 2 HE 140A 4000 2 IPE 140 4000 4 HE 180B 7000 11 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 2.2. VOORKALKULATIES: Staalkonstrukties:Van de overzichtstekeningen, die bij de offerte-aanvraag zitten, worden aIle
profielen op een lijst gezet.
Hieruit berekent men het totaal aantal kilogrammen materiaal. Men telt niet
de ware lengtes bijeen maar de stramienmaten. Zo houdt men rekening met de
standaardlengtes van de profielen. Men doet dit om te voorkomen dat een stuk
profiel van vier meter uit twee afvalstukken van ieder twee meter gemaakt
moat worden. Bijvoorbeeld: offerte stamnr.: 86-199 - - - o ' - a - t u m : -24---9---8-6--kg/m
I
kg - - - - 8I
256 13,2I
106 25,2I
202 13,2I
106 52,2I
1.462 Totaal kg 2.132Toeslag platen afwijkende profielen 368
2.500 kg
Er wordt dan gekeken wat voor een profielen er het meest in de
materiaal-lijst voorkomen. Hiervan berekent met de gemiddelde prijs. oit is een
bruto-pr~Js per 100 kg. Men weet dat men + 26 cent per kilo korting krijgt op deze
prijzen. Het is nu een kwestie va~ vraag en aanbod; heeft men interesse in
de order, dan zal men een groot deel van de korting aan de klant geven,
an-ders houdt men het grootste deel zelf.
De materiaalprijs wordt dus berekend door het aantal kilo's te
vermenigvuldi-gen met de gemiddelde brutoprijs. Hierna wordt gekeken wat er nog meer in re-kening moet worden gebracht, bijvoorbeeld:
- leuningen - traptreden - roosters - bouten en moeren - konservering - tekenkosten - kraan - transport - arbeid - montage
12
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
De konservering bestaat meestal uit menie, zinkstofkomponent en
zinkchromaat-primer. De prijzen van leuningen, traptreden en roosters kunnen gemakkelijk
uit catalogi worden gehaald. De prijs voor bouten en moeren wordt berekend
aan de hand van de kwaliteitseisen en het totaal aan kilo's materiaal. De
prijs is niets anders dan een percentage van het totaal aantal kilogrammen.
Welk percentage men neemt is afhankelijk van de kwaliteitseisen en vooral
oak van ervaringsgegevens. Ook de konserveringskosten worden berekend aan de
hand van het aantal kilo's materiaal.
Deze kosten zijn echter beter te benaderen omdat het verfoppervlak van de
profielen bekend is. Het is dus globaal te herleiden hoeveel verf nodig is.
(AIleen bij benadering omdat men altijd rekening moet houden met
spuitverlie-zen). De hoeveelheid arbeidsuren die in een opdracht gaat zitten is meestal
een schatting. Er bestaan tabellen met gegevens hoeveel kg materiaal per uur
verwerkt kan worden. Men vergelijkt ook vaak met soortgelijke opdrachten hoe-lang men toen aan een opdracht gewerkt heeft.
De hoeveelheid montage-uren wordt net zo berekend. Ook vraagt men weI na bij
vertrouwde klanten hoeveel uur zij voor de opdracht hebben berekend. In het
uurtarief is ongeveer alles verrekend; de machinekosten,
gereedschapskos-ten, laskosten, huur gebouwen etc. ~en kijkt dus niet of een machine
\.iber-haupt wel nodig is.
De transportkosten worden bepaald door het aantal vrachten uit te rekenen.
Dit is ,afhankelijk van de hoeveelheid materiaal en de lengte daarvan.
plaatwerk:
-De platen die nodig z~Jn, worden met behulp van uitslagen bepaald. Men
krijgt dan de afmetingen die nodig zijn om uit het plaatwerk de konstruktie
te maken. Hieruit kan men het aantal kilogrammen bepalen. De materiaalprijs
is gekoppeld aan het aantal kilogrammen. De offerteprijs wordt dan berekend
door de materiaalprijs, de konserverings-, de transport-, de arbeids- en
eventuele proefmontagekosten op te tellen.
Er zijn oak gekombineerde orders. Hierbij moeten dan zowel de profielen als
de platen berekend worden.
Er wordt veel op regie gewerkt. Dit betekent, dat geen voorkalkulatie wordt
gemaakt. Op basis van vertrouwen geeft de klant de opdracht en achteraf
wordt dan de prijs bepaald. De klant is dan vaak voordeliger uit, omdat dan
aIleen het werkelijke aantal gewerkte uren wordt betaald. Anders betaalt men
de voorgekalkuleerde uren. Zoals al eerder is gesteld, is men in het voorkal-kulatiestadium natuurlijk voorzichtig met schatten.
13 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
2.3. ACCEPTATIE
Als men reeds een levertijd heeft afgesproken belt men meestal de
offerte-prijs door. Er kan dan nog wat onderhandeld worden voor men tot een
defini-tieve pr1Js komt. Ook stuurt men de offerteprijs wel op naar de klant. Als
nog geen levertijd afspraken zijn gemaakt, belt men vaak de klant op. Kan
die nog steeds niets hierover zeggen dan stuurt men de offerteprijs zonder
levertijdspeeifikaties naar de klant.
Krijgt men na een bepaalde tijd de order toegewezen dan worden vaak nieuwe
afspraken over de levertijd gemaakt. Dit is nodig omdat de afgesproken
lever-tijd betrekking had op de situatie die toen gold. Inmiddels zijn er
mis-sehien weI andere orders aangenomen die ook de nodige kapaeiteit vragen.
De brief die naar de klant wordt gestuurd met de offerteprijs en de
lever-tijd is niet eeht een standaardbrief, weI komen enkele zinnen er altijd in
voor (de onderstreepte):
Onderstaand gelieve u pr1Js en levertijd aan te treffen voor de levering en
montage van een staalkonstruktie met bunker ten behoeve van Milkivit leuth
konform tekening 0812 blad 3 + 3 + 5 + 1
prijs f •••• , ••
Kondities: ~rijzen netto, exklusief BTW
levering: staalkonstruktie gemonteerd op door derden in te
stor-ten ankers, staalkonstruktie gestraald, 1 x gemenied,
bunker inwendig epoxyeoating en washprimer.
Levertijd n.o.t.k. N.B. : Ten behoeve aeeeptatie) klaargemaakt kend, wordt dus niet.
van deze offerteverwerking (offerte-aanvraag, voorkalkulatie en
krijgen haalbare offertes een offertenummer. Ook wordt een map
waar alle gegevens in komen. Als later de order wordt
toege-het offertenummer natuurlijk ordernummer. Het nummer verandert
Er worden ongeveer 250 offertes per jaar verwerkt waarvan + 25% - 30% tot
or-der wordt. De oror-ders hebben een gemiddelde doorlooptijd va"'U plusminus zes
we-ken. De gemiddelde tijd om een offerte uit te brengen kan men onderverdelen
in een aantal aktiviteiten die altijd moeten gebeuren. proeentueel verdeeld
14 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 navraag klant - specifikaties/voorschriften Ie zen - bepaling arbeidsuren - bepaling montage-uren - rekenen/uitrekenen profielen afhandelen offerte samen 15% samen 7,5% 75% 2,5% 100%
De orders z1Jn allen eenmalig, er z1Jn geen herhaalorders. Er worden weI
veel dezelfde soort opdrachten aangenomen zoals luchtkoelers, weegbunkers en
silo's maar de afmetingen zijn altijd anders.
2.4. PLANNING
zodra een order binnenkomt wordt deze op het planbord ingepland. Men plant
van achter naar voren.
Oit houdt in dat men vanaf de leverdatum terug gaat tellen aan de hand van
de bepaalde arbeids- en montauren wanneer met de order moet worden
ge-start. Men kan zo ook bepalen hoeveel personen men aan de order laat werken.
Als blijkt dat de order binnen de met de klant afgesproken levertijd niet
kan worden geleverd, kan worden besloten tot uitbesteding.
Ook kan in het offertestadiurn reeds tot geheel of gedeeltelijke uitbesteding
zijn besloten orndat de levertijd die de klant wenst anders niet kan worden
gehaald. Men laat dan in beide gevallen een offerte maken en vergelijkt de
uitbestedingsprijs met de aanbiedingsprijs.
Bij regiewerk dat uitbesteed wordt, wordt sorns rechtstreeks een percentage
op de offerteprijs gezet.
Vooral veel klein spul wordt uitbesteed. Er z1Jn twee bedrijven die
regelrna-tig voor Muurmans b.v. werken, namelijk Jabicon en Hoebers.
Op het planbord kunnen + 16 weken vooruit worden gepland. (Op het planbord
staat wie, wanneer, waarmee bezig is, of zal zijn). Het geeft dus een
glo-baal inzicht of er nog werk kan worden aangenomen. Naast het planbord hangt
een lijst met wie vrij heeft en waarop wordt aangetekend wie ziek is, zodat
daarmee rekening kan worden gehouden.
2.5. WERKVOORBEREIDING
Bij staalkonstrukties z1Jn de tekeningen die men bij de offerte-aanvraag
krijgt aIleen overzichtstekeningen met wat stramienen. Er moeten voor de
produktie due nog werktekeningen worden gemaakt. Oit wordt uitbesteed aan
een ingenieursburo. Op de werktekeningen staan de belangrijkste afmetingen
en meestal worden stuklijsten bijgevoegd. Met behulp van deze werktekening-en werktekening-en stuklijstwerktekening-en kan met de produktie wordwerktekening-en begonnwerktekening-en.
15 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
Voor het plaatwerk maakt een man de hele werkvoorbereiding. Hij gaat
hiervoor uit van de tekening die men bij de offerte-aanvraag krijgt. Bij
het opstellen van de offerte is zeer globaal de materiaalbehoefte bepaald.
Nu moet men echter de preciese afmetingen weten. Door middel van uitslagen
te maken kan men precies bepalen hoeveel materiaal men nodig heeft en hoe
men de konstruktie uit de platen kan halen.
Als de uitslag op het materiaal is afgetekend kan men met knippen, buigen
en walsen beginnen. Hierna zet men de konstruktie in elkaar.
De eigenlijke werkvoorbereiding van het plaatwerk bestaat dus uit het op
papier maken van uitslagen van de konstruktie en het bepalen hoe die
kon-struktie uit de platen moet worden gehaald. Het knippen, buigen walsen en
het in elkaar zetten van de konstruktie doet de produktie.
2.6. INKOOP
Als de order is geaccepteerd, wordt zo spoedig mogelijk materiaal besteld.
Meestal zoekt men vanaf de werktekening en stuklijsten de profielsoorten
bijeen. Ook worden weI de materiaallijsten gebruikt die bij de
voorkalkula-tie zijn gemaakt. Onder elke profielsoort zet men de werkelijk benodigde
maten. Hieruit bepaalt men de te bestellen profiellengtes en de zaaglijsten.
Men bepaalt ook of het niet goedkoper is om het materiaal gezaagd te laten
komen in plaats van zelf te zagen.
Alvorens te bestellen wordt eerst gekeken naar het restmateriaal. Restmateri-aal bestaat uit overgebleven stukken profiel uit voorgaande orders. Dit
mate-riaal heeft men niet geinventariseerd. De firma Muurrnans b.v. verricht ook
een zogenaamde " s treekfunktie". Er wordt aan de straat materiaal verkocht.
Dit is rneestal restrnateriaal of wat strippen (plaatrnateriaal ligt namelijk
op voorraad).
Het materiaal dat voor staalkonstrukties nodig is, wordt per order berekend
en besteld. Het is dus voor een order gereserveerd. Voor plaatwerk wordt de
materiaalbehoefte ook berekend maar de platen liggen op voorraad. Er wordt
dus eerst gekeken of de benodigde platen nog op voorraad liggen. Ais dit
niet het geval is worden er ook platen besteld.
wordt telefonisch besteld. Echter op een bestelformulier wordt
wat besteld is. Het orgineel wordt in de ordermap gedaan. Er
kopie bewaard waarmee de faktuur, de vrachtbrief en het gele-wordt gekontroleerd.
Het materiaal
weI genoteerd
wordt nog een
16 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
2.7. PRODUKTIE
Van de werkvoorbereiding krijgt de produktie werktekeningen en stuklijsten
en/of de uitslagen en de overzichtstekeningen. zowel bij de
staalkonstruk-ties als het plaatwerk bepaalt men de produktievolgorde zelf.
Op de tekeningen staat het ordernummer. In verband met de urenverantwoording
moeten de werknemers werkbriefjes invullen hoeveel uur men die dag aan een
bepaalde order heeft gewerkt. Daarom is het dus van belang dat de werknemer
het ordernummer weet. De werkbriefjes worden eens per week ingeleverd. Omdat
veel werknemers vaak een hele week aan een of twee orders werken worden de
werkbriefjes vaak aan het eind van de week pas ingevuld.
De levertijd wordt meestal mondeling doorgegeven. Als de produktie
funktiona-ris ziet dat een levertijd niet gehaald wordt, meldt hij dit aan het
be-drijfsburo. Deze kan of beslissen dat een extra man op het projekt nodig is
of men beslist tot overwerken.
Het aantal orders dat tegelijk in produktie is, is zeer verschillend. Op het
ogenblik zijn er dertien tegelijk in produktie, echter als een grote order
wordt aangenomen kan dit aantal snel dalen.
De verhouding doorlooptijd-bewerkingstijd is zo goed als 1. Alleen als de
le-vertijd van een andere order in gevaar komt wordt wel eens besloten om een
order een dag of zo te laten rusten. De verhouding daalt dan natuurlijk
snel. De gemiddelde doorlooptijd van een order in de produktie is ongeveer 4
weken. De gemiddelde totale doorlooptijd is + 2 weken langer ten gevolge van
de tijd die verstrijkt met materiaalbestellen-en werk voorbereiden.
Als materiaal verzinkt meet worden, moet men dit uitbesteden. Het materiaal
gaat meestal naar een verzinkerij in Mook. Het is gebruikelijk al het materi-aal dat verzinkt meet worden te specificeren. Bijvoorbee1d:
8 st z 4 st u Bovenaan gemaakt. wordt aan 40 x 125 x 102~ x 2 19 2.825 50 x 85 x 690 x 85 x 50 x 4 19 9.070
de brief komt het ordernummer te staan. De brief wordt in drievoud
Een b1ijft bij Muurmans, een wordt naar Mook gestuurd en een
de mensen gegeven die de spullen op de vrachtwagen moeten laden.
2 • 8 • AFLEVERING
Voor het afleveren bestaat geen vaste procedure. Er wordt meestal naar de
le-verdatum toegewerkt. zo weet men ongeveer wanneer er afgeleverd gaat worden.
De leverdatum!week is meestal afgesproken met de opdrachtgever. In die week
wordt dan kontakt opgenomen met de opdrachtgever wanneer hij het produkt kan
gebruiken. Voor vervoer meet dan nog gezorgd worden. Kleine spullen kunnen
zelf vervoerd worden. Voor grotere produkten die niet op de eigen
vrachtwa-gens kunnen, wordt een vrachtwagen gehuurd. Vaak regelt men dit vervoer pas
een dag van te voren. Er wordt alleen een vrachtbrief meegegeven. Een kopie
17 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
2.9. NAKALKULATIE
Op het ogenblik worden uit tijdsgebrek bijna geen nakalkulaties meer
ge-maakt. Er wordt aIleen het werkelijk aantal gewerkte manuren vergeleken met
het in de voorkalkulatie geschatte aantal uren.
Bij regiewerk maakt men aIleen een nakalkulatie. Men maakt bij regiewerk ook
een bestellijst voor het materiaal. Ten behoeve van de nakalkulatie worden
de materiaalprijzen nu vanaf de inkoopfaktuur opgeteld. AIle andere fakturen
(bouten en moeren, vrachtkosten, kraanhuur konservering etc.) worden hierbij
opgeteld. Op de urenstaten kan worden nagegaan hoe lang aan een order is
ge-werkt. Uit dit alles kan de totale prijs worden berekend.
2. 10 ARCHIEVERING
Ais de order klaar is wordt de tekening in een grote envelop gedaan. Op de
tekening staan vaak aantekeningen die de werknemer tijdens de werkzaamheden
erop heeft gezet. Deze aantekeningen kunnen bij toekomstige orders van pas
komen. Verder worden in de envelop aIle gegevens opgeborgen, die van belang
waren tijdens de offerte- en orderverwerking en nuttig kunnen zijn voor
toe-komstige orders. Bijvoorbeeld offerte en berekeningen van het aantal kg.
ma-teriaal, de formulieren met daarop hoelang er aan een opdracht gewerkt is,
de opdrachtbevestiging, de nota's, vrachtbrieven en fakturen. De envelop
krijgt het ordernumner en wordt in het archief bewaard.
N.B. :
De bestaande situatie is samengevat in twee flow charts. Een voor de
offer-teverwerking en een voor de orderverwerking, waarbij onderscheid is
ge-maakt tussen staalkonstrukties en plaatwerk (zie ook bijlage flow-chartsymbo-len) •
flow-chart offertestadium
z.o.z.
offerte
wordt order
offertenr.
wordt
order-
orderbeves-tiging
sturen
JA
haalbaarheid .
analyse evt.
mbv uitbeste
ding
kalkulatie
kostprijs
opstellen
offerte
(prijs,
con-dities)
vergelijk
prijsspeci-ficaties
haalbaar-heid lever
tijd voor
Muurmans
aanvraag
offerte
stel
kost-prijs indien
nodig bij
benodigde
kg.
mete-riaal
bepa-len
offerte map
klnarmaken
en nummeren
opzoeken
project
nalopen,
af-geronde
ject op
pro-blemen
flow-chart orderstadium staalconstructie 'p]:aatwerk
produktie-planning
produktie
produktie
montage
(proef)
materiaal
bestellen
r- - ---,
lnacalCulatie :
I
I
L_
_ __
J
materiaalbe-paling
werkvoorbe-raiding mbv
uitslagen
einde
- - I
I I .I
I nacalculatie
I
l
~montage
bepalen
profial rna'"
ten zaaglijst
opstellen
Bortcrcnma-terialen van
af tekening
werktekening
+
stuklijste
laten maken
materialen
bestellen
staal bouten
moeren etc.
produktie-planning
20 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 3. KNELPUNTEN + ADVIEZEN Bij ken vee 1
het opstellen van een offerte, gaat 75% van de tijd zitten in het
uittrek-van de profielen en het berekenen van de materiaalprijs. Omdat dit vooral
zoek- en rekenwerk is, kan een komputer veel tijd besparen.
Wat bij de voorkalkulatie, ten aanzien van uittrekken van profielen en het
be-rekenen van de materiaalprijs geldt, geldt natuurlijk ook bij de inkoop. Hier
wordt nl. hetzelfde gedaan, maar dan met de echte maten. Hetzelfde programma
zou hierbij behulpzaam kunnen zijn. Tevens zou de komputer een optimale
zaag-lijst kunnen berekenen.
Qmdat gedurende acceptatie veel telefonisch met de klant wordt afgesproken, is
het verstandig als dit vervolgens schriftelijk wordt vastgelegd. Daarom is een
nieuw formulier ontworpen voor de voorkalkulatie. Hierop kan worden aangegeven
wat de leverdatum is en of de offerteprijs reeds telefonisch is doorgegeven.
Tevens kan, als er wijzigingen in de offerte zijn, dit aangegeven worden.
Het plannen van het aantal arbeidsuren"en montage-uren gaat, als er geen
erva-ring met het te leveren produkt is, vaak nogal moeilijk.
In overleg wordt het aantal uren ingeschat. omdat het makkelijker is om voor
kleine opdrachten te voorspellen hoe lang ze duren, kan men grote orders beter
opsplitsen in kleinere.
Een makkelijke manier om dit te doen is met behulp van netwerken. Bij
Muur-mans is men van mening dat dit voor dit bedrijf niet zo goed zal funktioneren.
uit nader onderzoek blijkt dat men om goede netwerken op te.stellen niet
ge-noeg gegevens heeft. Geadviseerd wordt daarom om gedurende een jaar per order
te laten bijhouden wat er zoal gedaan is en hoe lang dit heeft geduurd. uit
de-ze gegevens kan men dan kentallen halen voor verschillende bewerkingen per pro-duktsoort. Bijvoorbeeld:
- benodigde aantal uren werkvoorbereiding per kg materiaal - benodigde aantal uren zagen per meter of per kg materiaal - benodigde aantal uren lassen per meter of per kg materiaal - benodigde aantal uren knippen per meter of per kg
2materiaal
- benodigde aantal uren oppevlaktebehandeling per m
- benodigde aantal uren boren per kg of per gat (eventueel aantal gaten) - doorlooptijd per kg.
Men zou daarvoor het produktiepakket in vier soorten kunnen opdelen: 1. balken
2. trappen 3. plaatwerk 4. diversen
krijgen de levertijd door en zorgen voor hun eigen voortgangsde levertijd in gevaar komt, wordt dit gemeld. Er wordt dan
be-een extra Kracht op het projekt wordt ingezet of dat er wordt
nodig is, wordt over het algemeen in het offertestadium
ge-de produktie blijkt vaak dat het materiaal niet geheel
heeft iets over het hoofd gezien, het is nog niet kompleet
hebben het gebruikt. oit is zeker een remmende faktor. 21
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
Bijlage "nieuwe formulieren" bevat het urenverantwoordingsformulier. Oit is
ge-schikt om kencijfers aan te ontleden. Bij de machines moet een lijst gelegd
worden waarop wordt ingevuld hoelang per order aan de machine is gewerkt (zie
zelfde bijlage). Vanaf deze lijsten zou dan het urenverantwoordingsformulier
kunnen worden ingevuld. Als men de kentallen goed gebruikt kan men via
netwer-ken tot verantwoorde kalkulaties komen voor het aantal arbeids- en
montage-uren. oit houdt in dat men nauwkeurigere schattingen krijgt voor de
offerte-pr1]S, en men scherper kan inschrijven. Tevens kan men, eventueel met behulp
van de komputer, een betere voortgangskontrole opzetten. Door netwerken in
el-kaar te schuiven kan men direkt inzicht krijgen in de gevolgen van verandering-en in volgorde van opdrachtverandering-en of versnellingverandering-en c.q. vertragingverandering-en in de afhande-ling van bewerkingen.
Het bestellen van materialen en andere benodigdheden, gaat m.b.v. een
kompu-ter nauwkeuriger. Thans komt het voor dat er bestellingen vergeten worden of
niet meteen geleverd kunnen worden. De komputer zal een bestellijst kunnen
sa-menstellen. Als deze dan via een telex naar de leverancier wordt gestuurd, kan
direkt op levertijden gereageerd worden. Hiermee worden fouten voorkomen, die
bij telefonisch bestellen kunnen voorkomen, zoals versprekingen en verkeerd
verstaan.
Oude orders worden regelmatig bij het opstellen van nieuwe gebruikt. Het is
thans zo dat vaak de benodigde formulieren ontbreken. Ook komt het voor dat
men de gewenste orders niet terug kan vinden.
In de toekomst zal men akkurater met gegevens moeten omspringen. Tevens
moe-ten de orders simpeler op te zoeken zijn. oit knelpunt kan men oplossen door
de komputer als opzoeksysteem te gebruiken.
Faktoren die een hogere efficiency zouden kunnen verhinderen zijn:
personeelstekort, materiaaltekort, te k1eine kapaciteit machines, te weinig of
niet beschikbaar gereedschap, onjuiste planning of informatie, inefficiente
voortgangsbewaking.
De werknemers
waking. Zodra
sloten of er
overgewerkt.
Ooordat het personeel voor alle werkzaamheden inzetbaar is, zou
personeelste-kort eigenlijk geen remmende faktor moeten zijn. Toch wordt dit bij de
produk-tie wel als zodanig ervaren. Ook binnen het bedrijfsburo doet zich dit
pro-bleem voor.
Het materiaal dat
inventariseerd. In
aanwezig is. Men
22 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
De machinekapaciteit is slechts dan een beperkende faktor als een machine
voor twee projekten gelijktijdig nodig is. Dit komt wel eens voor bij de
knip-en zaagmachine. De machines staan evknip-enwel ook vele urknip-en stile
Problemen met gereedschap komen voor en leiden tot irritaties op de werkvloer.
Het voornemen om iedereen een eigen gereedschapkist te geven is derhalve volle-dig te ondersteunen.
sommige werknemers vinden dat er te weinig lasapparatuur is.
Over de planning en informatie heeft de produktie geen ernstige klachten.
Ech-ter, men zou het op prijs stellen als door het bedrijfsburo meer inforlnatie in
plaats van mondeling, schriftelijk wordt verstrekt.
Er gaat nu veel tijd verloren, doordat tekeningen onvolledig z~)n. Het zou
nut-tig zijn om in het raam van het opzetten van een nieuw ingenieursburo te
onder-zoeken of het niet rendabel is om betere en dus duurdere tekeningen te maken.
In de produktie gaat dan minder tijd verloren aan zoeken en rekenen.
Een belangrijk knelpunt bestaat hieruit dat er geen nakalkulaties worden
ge-maakt uit tijdgebrek. Men krijgt daarom geen inzicht in winst of verlies per
projekt. Ook krijgt men zo geen ervaring met voorkalkulatiegegevens. Men weet
daardoor niet of deze gegevens goe? zijn of aangepast moeten worden. In de
23 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
4. BESCHRIJVING GEWENSTE SITUATIE
De gewenste situatie is opgesteld aan de hand van de bestaande situatie en de
adviezen die uit de knelpunten volgen. Ten eerste is het kompositorisch
sche-ma beschreven (zie ook bijlage kompositorisch schesche-ma). Hierna is de inforsche-matie-
informatie-matrix opgesteld (zie bijlage informatiematrix). Door het kompositorisch
sche-ma met de inforsche-matiesche-matrix te vergelijken voIgt de noodzaak om nieuwe
formulie-ren op te stellen of bestaande aan te passen. (Zie bijlage "bestaande
formulie-ren" en "nieuwe formulieformulie-ren").
4.1. Beschrijving kompositorisch schema 4.1.1. Offerteaanvraag
Er komt een aanvraag tot offerte binnen. Deze kan voorzien zijn van tekeningen
en bestek. Indien op de aanvraag tot offerte geen levertijd is aangegeven,
wordt dit nagevraagd.
Het komt voor dat de klant hier niets over kan zeggen. Als de levertijd
even-weI bekend is, wordt op het planbord gekeken of de levertijd haalbaar is. Als
dit niet het geval is, wordt verder niets gedaan.
Pas als men weet dat ze weI haalbaar is, of als de klant niets weet over de
levertijd, wordt voorgekalkuleerd. Er wordt dan ook een offertemap
klaarge-maakt, die van een nummer wordt voorzien.
Sommige tekeningen zijn te onduidelijk om een goede voorkalkulatie op te
ba-sereno Men doet dan navraag bij de klant en vult de tekeningen zonodig aan. 4.1.2. Voorkalkulatie
Aan de hand van de tekening en het bestek wordt, eventueel m.b.v. gegevens uit
oude orders, de voorkalkulatie gemaakt. Dit kan gedeeltelijk met behulp van de
komputer. Deze zal dan in dit stadium hoofdzakelijk de materiaalprijs
bereken-en. Andere kosten telt men hierbij Ope De offerteprijs kan dan worden
doorge-beld. Meestal wordt bij telefonisch kontakt nog weI onderhandeld over de
prijs. Ook vallen weI eens gedeelten af of komt er iets bij. De voorkalkulatie
wordt dan aangevuld. 4.1.3. Acceptatie
De offerteprijs wordt opgesteld en weggestuurd. Op de offerte staat de prijs,
de kondities en eventueel de levertijd. Een exemplaar wordt in de map
toegevoegd aan de andere gegevens.
Als de klant na verloop van tijd de order aan Muurmans B.V. geeft, zal de
klant worden opgebeld over de levertijd. Als nog geen levertijd afspraken zijn
gemaakt, kan daarover worden overlegd. De klant uit zijn wensen en Muurmans
B.V. kijkt op het planbord in hoeverre dit mogelijk is. Ook kunnen gegevens
uit gelijksoortige orders hierbij behulpzaam zijn. Indien niet aan de wensen
van de klant kan worden voldaan, gaat de order alsnog niet door.
Indien reeds levertijdafspraken zijn gemaakt, kan het nodig zijn wijziging van
de levertijd aan de orde te stellen.
In de tijd die verstreken is tussen het indienen van de opdrachtverlening kan
de situatie in de bezetting of de planning geheel gewijzigd zijn. Er kunnen
bijvoorbeeld nieuwe orders geaccepteerd zijn, waarop op het moment van de
24
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
Is de klant het zowel met de pr~)s, de kondities en de levertijden eens, dan kan met de planning en werkvoorbereiding begonnen worden.
Eerst echter moet nog een orderbevestiging worden verstuurd en moet de check-list worden nagelopen. Deze checkcheck-list vertelt wat er allemaal nog moet
gebeu-reno In dit stadium zal men alleen de voorkalkulatie gegevens en de
lever-tijd in kunnen voeren.
Men kan op grond van krappe levertijden of andere redenen besluiten, de or-der uit te besteden. De procedure die gevolgd wordt om tot dit besluit te ko-men, is niet opgenomen in het kompositorisch schema.
Als besloten is tot geheel of gedeeltelijk uitbesteden, zal men de gegevens in de map doen en bewarenvoor de nakalkulatie.
Op dit moment gaan er verschillende fasen tegelijkertijd lopen, nl. de plan-ning en de werkvoorbereiding.
4.1.4. Planning
Er wordt van achter naar voren gepland. Men gaat uit van de leverdatum en
plant het aantal uren dat voor de opdracht gekalkuleerd is terug.
Als de produktie eenmaal op gang is, ontvangt men vanuit de produktie
werk-briefjes. Hiermee kan men een produktievoortgangsformulier invullen en aan
de hand van die gegevens kan men beslissen of men de planning aanpast en/of bi)stuurt.
4.1.5. Werkvoorbereiding
De werkvoorbereiding kan binnen of buiten het bedrijf worden gedaan. Bij
staalkonstrukties wordt de werkvoorbereiding uitbesteed aan een
ingenieurs-buro. Men laat werktekeningen en stuklijsten maken. Dit kan in de toekomst
geschieden bij het ingenieursburo dat nu nieuw wordt opgezet.
Voor plaatwerk moeten vaak uitslagen worden gemaakt. Dit wordt zelf gedaan
met behulp van een programmeerbare zakrekenmachine.
Als de werktekeningen binnen komen, worden deze voorzien van een stempel. Hierin kan men aangeven:
de datum (eventueel ook de leverdatum) de benaming (hier het ordernummer) de opdrachtgever
- het werk
- behandeling (opmerkingen t.a.v. de konservering)
- ook kan men nog aangeven of het regiewerk is of een gewone opdracht
Ook uitslagen en stuklijsten kan men van zo'n stempel voorzien, eventueel op de achterzijde. Natuurlijk moet men ook hier weer de checklist bijwerken.
wordt vergeleken met de voorkalkulatie en hieruit ontstaan voor de voorkalkulatie. Ook kunnen de nota's aan de klanten
opgetekend dat alles wordt bewaard in de noodzakelijk. In het archief moeten die belang zijn voor toekomstige projekten. 25
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
4.1.6. Inkoop
In het inkoopstadium bepaalt men aan de hand van de uitslagen,
werktekenin-gen en stuklijsten, het benodigde materiaal.
Men geeft in de komputer de ware lengtes van de profielen in. Deze berekent
dan de benodigde profiellengtes. Hiermee bepaalt men mede aan de hand van de
voorraad en reststukken wat er besteld moet worden. De komputer maakt
hier-van een materiaallijst en een geoptimaliseerde zaaglijst.
Men bestelt de materialen bij de leverancier. Als dan de materialen
binnenko-men, vergelijkt men de vrachtbrief met de bestellijst en de geleverde
mate-rialen.
4.1.7. Produktie
In het produktiestadium gaat men te werk volgens eigen inzicht. Men vult
ie-dere dag op de werkbriefjes in, aan welke orders men gewerkt heeft en
hoe-lang. De spuitafdeling geeft ook aan hoeveel verf verbruikt is. De werkbrief-jes worden naar de planning gestuurd.
4.1.8. Aflevering
Als de order bijna gereed is, kan planning de aflevering een seintje geven.
Deze regelt dan het transport met de begeleidende vrachtbrief.
Bij transport naar de verzinkerij, moet nog een materiaallijst worden
bijge-voegd. Deze wordt in drievoud gemaakt. Een blijft bij Muurmans BV, een
wordt naar de verzinkerij in Mook gestuurd en een is voor de mensen die de
vrachtauto laden. 4.1.9. Nakalkulatie
Bij de nakalkulatie komen alle fakturen binnen. Deze worden in de komputer
ingegeven. Met deze fakturen en de andere informatie, wordt de nakalkulatie
gemaakt.
De nakalkulatie
nieuwe gegevens
worden verstuurd. 4.1.10. Archievering
In het kompositorisch schema is
ordermap. Dit is natuurlijk niet
gegevens opgeslagen worden die van
Dit zijn de volgende formulieren: - aanvraag offerte tekeningen - bestek - voorkalkulatie - offerte-opstelling orderbevestiging - checklist - werktekeningen
- profiellijst, plaatafmetingen, zaaglijst - materiaallijst voor verzinkerij
- nota
26 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
N.B. :
Indien wordt besloten alsnog met netwerken te gaan werken, verandert er niet
zo heel veel aan het geschetste kompositorische schema.
De werkvoorbereiding kan met behulp van de komputer de netwerken opstellen
en in tweevoud uitprinten.
Een
wordt aan de planning gegeven en een wordt naar de produktiege-stuurd.
De produktie hoeft dan ook niet meer zelf uit te zoeken wat ze het eerst
zul-len doen. De hele produktievolgorde ligt immers vast. De produktie moet nu
ook op de werkbriefjes aangeven met welke aktiviteit ze bezig is of bij welk
knooppunt ze is aangeland.
De werkbriefjes gaan,net als anders, naar de planning toe. Deze kan nu aan
de hand van de produktievoortgangsformulieren die worden ingevuld aan de
hand van de werkbriefjes, zien of men al dan niet met de levertijd in proble-men komt.
4.2. Beschrijving informatiematrix
Op de vertikale as worden aIle noodzakelijke informatie-items genoteerd. Op
de horizon tale as staan de fa sen die elke order doorloopt die enige relatie
kunnen hebben met deze items. Om de informatiematrix te kunnen opstellen
zijn de volgende vragen beantwoord.
In welke fase heeft men behoefte aan informatie. uit welke informatie bestaat deze behoefte. Waar ontstaan items.
27 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
5. WAT ZOU DE KOMPUTER MOETEN KUNNEN
Om de offerte procedure sneller te laten verlopen, zal voornamelijk op het
rekenwerk tijd gespaard moeten worden.
De komputer kan dit tijdrovende werk veel sneller. Het is de bedoeling dat
de voorkalkulatie handmatig blijft gebeuren. Dit om te voorkomen dat van
alle offerte-aanvragen gegevens in de komputer worden opgeslagen, want lang
niet alle offertes worden orders.
Het enige dat in dit stadium met behulp van de komputer gedaan zal worden,
is de voorkalkulatieprijsvan de profielen en de platen bepalen.
Aan de hand van de overzichtstekening voedt men de komputer met het
profiel-soart, het aantal, en de stramienmaten.
Stramienmaten zijn niet de werkelijke maten, maar dit zijn maten die zijn af-gerond op standaard profiellengtes.
In de komputer zit het gewicht van aIle profielen en platen. De komputer kan
nu het totaalgewicht berekenen. Hieruit zou op dezelfde manier als nu, de
Ioa-teriaalprijs kunnen worden bepaald.
Nauwkeuriger kan de materiaalprijs worden berekend, als niet aIleen het
ge-wicht, maar oak de prijs per 100 kg voor een profielsoort en plaatafmeting
in de komputer opgeslagen is. Ook kap ten behoeve van de konservering, het
aantal m2 verfoppervlak worden bepaald.
De gegevens die uit de komputer rollen, worden op het
voorkalkulatieformu-lier overgenomen. De komputer kan al deze gegevens weer vergeten.
Als de klant akkoord gaat met aIle opgestelde kondities en de order dus
bin-nen is, gaat men de offerte pas in de komputer ingeven.
Men tikt het offerte/ordernummer in met een omschrijving van de opdracht.
Ook de opdrachtgever wordt ingegeven.
Hierna geeft men de op papier staande voorkalkulatie in. Dit om later de kom-puter de voorkalkulatie met de nakalkulatie te laten vergelijken.
Veel voorkomende posten bij voor- en nakalkulatie zouden standaard op het
beeldscherm kunnen worden geprogrammeerd.
28 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 Voorbeeld: ordernurnmer opdrachtgever omschrijving leverdatum voorkalkulatie: ~ost* 86-203 Dinnessen weegbunker 14-11-86 prijs* materiaal* konservering:* - menie* - zinkstofkompound* - zinkchromaatprimer* tekenkosten* kraanhuur* transportkosten* arbeidskosten* montagekosten* meerwerk* bouten en moeren* sokken en Iasbochten* regiewerk* 12 90 12 34 56 78 90 123 456 78 90 12 j/n
Zelf kan deze standaardIijst aangevuld worden met niet zo vaak voorkomende
posten.
Dus handmatig worden dan de post en de prijs ingegeven.
~* trap treden leuning roosters 345 678 901 234
29 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
N .B.:
Oe met een
*
aangegeven woorden, komen standaard in beeld bij de oproep vanhet menu "voorkalkulatie".
Als een opdracbt regiewerk is, zal in bet voorkalkulatie stadium, alleen bij
regiewerk JA ingevuld worden.
Op een dezelfde manier, wordt zo de nakalkulatie gedaan. oit gebeurt door
steeds bij elke binnenkomende faktuur bet ordernummer en het faktuurbedrag,
liefst onder vermelding van de post, in de komputer in te geven.
De komputer zou dan zelf een lijst met de opgegeven posten moeten kunnen
printen op beeldscherm en op papier.
Uit de nakalkulatie komen gegevens die weer van belang zijn voor de
voorkal-kulatie.
oit zijn o.a. de volgende gegevens: - kostprijs/kg
verwerkte kg/uur
- gewicht/m2 grondoppervlak winst
- nieuwe prijs/kg
*
eventueel ook liters verf/m2 of kilogram verf/m2.Omdat verf en menie vaak per 300 kg worden ingekocbt, moet voor de
nakalkula-tie het werkelijk aantal liters of kilogrammen gespoten verf in de komputer
worden ingevoerd.
Oe prijs/kg of de prijs/liter zou dan in de komputer moeten zijn ingevoerd.
Als er afwijkende verfsoorten worden ingekocbt voor bepaalde orders, zal
de-ze prijs moeten worden ingevoerd.
Als de werktekeningen en uitslagen zijn gemaakt, gaat men met bebulp van de
komputer de materialen bestellen.
Eerst geeft men alle profielen, platen en bijbehorende lengtes (dit keer de
ware lengtes) in.
Oe komputer rekent de profiellengtes uit die besteld moeten worden. Hij
maakt zaaglijsten en weegt af wat voordeliger is of bet materiaal gezaagd
laten komen, of het materiaal zelf te zagen. oit gebeurt met hetzelfde
programma als tijdens de voorkalkulatie (door stramienmaten, nu ware
lengtes) •
Oe komputer moet nu een bestellijst maken, waar je achter moet kunnen typen
of het besteld meet worden of dat het uit eigen voorraad (profiel) of uit de
van elkaar veranderen. Het is dus het worden en als de komputer de brutoprijs 30
t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
BESTELLIJST
profiel/plaat lengte b/ev/pv prijs
3 o 60x8x1400 b x
1 UNP 140 1.400 ev x
1 0 1200x300x3 pv x
10 HE 100 A 7.500 8b x
2ev y
b
=
bestellen (prijs=
brutoprijs)ev
=
eigen voorraad profiel (prijs=
brutoprijs)pv
=
plaatvoorraad (prijs=
nettoprijs)*De prijzen bestaan uit een AVY-prijs en een overprijs.
(Brutoprijs
=
AVY-prijs + overprijs).Deze prijzen kunnen onafhankelijk
beste als deze allebei ingegeven
uitrekent.
De prijs is ook afhankelijk van de keuze of het Inateriaal gestraald of zwart
moet zijn.
De bestellijst moet nu per telex (moet nog aangeschaft worden) naar de
leve-rancier worden gestuurd.
Het zou makkelijk zijn als direkt de gegevens van de komputer naar de
leve-rancier gestuurd konden worden, al dan niet met tussenkomst van de telex.
Dan hoeft niet nog een keer de bestellijst over te worden getypt. Men krijgt
hierdoor sneller inzicht in welke materialen niet direkt geleverd kunnen wor-den.
Ook offerteaanvragen, offertes, orders, orderbevestigingen e.d., kunnen dan
per telex gebeuren.
Verder wil men
gebeurd is en wat Het moet mogelijk
een checklist hebben, er allemaal eventueel zijn dit per order na
waarmee kan worden nagegaan nog gedaan moet worden. te gaan en aan te vullen.
wat reeds
* Nettoprijzen zijn prijzen die werkelijk zijn betaald.
Men betaalt namelijk niet de gehele brutoprijs. Men krijgt op de brutoprijs
+ f 0,26 per kilo korting. Het is dan een kwestie van commercie of de brute
of netto prijs gerekend wordt. Wil men de opdracht graag, dan zal men het
31 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 Voorbeeld: CHECKLIST ordernununer opdrachtgever omschrijving leverdatum : 86-203 Dinnessen weegbunker 14-11-86 faktuur binnen halffabrikaten aanwezig transport geregeld nee j/n j/n
jln
j/n j/n j/n 2-10I
6-10 6-10 of ja nee 2-10I
6-10 6-10I
of ja 8-10I
of ja 5-10I
7-10 ja nee nvt ja nee nee nvt 20-10I
25-10 ja nee j n n j/n j/n jln j/n 0-12 faktuur binnen besteld/leverdatum geleverd faktuur binnen 1e nota 2e nota 3e nota besteld/leverdatum geleverd faktuur binnen besteld/leverdatwn geleverd faktuur binnen besteld/leverdatum geleverd faktuur binnen besteld/leverdatum geleverd faktuur binnen bouten en moeren verf/menierekening naar klant sokken en lasbochten plaatmateriaal
transport naar verzinkerij geregeld materiaal verstuurd naar verzinkerij materiaal terug
faktuur binnen produktie begin produktie eind aantal uren gewerkt nakalkulatie gemaakt kraan besteld voorkalkulatie ingevoerd werktekening gemaakt uitslagen gemaakt materialen uitgetrokken zaaglijsten gemaakt order ingepland AVY-materiaal
32 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 no ember 1986
de komputer inge-Koenen was
uitbe-administratie die tot nu toe bij de firma
terughalen naar het eigen bedrijfsgebouw. dat er een faktuur binnenkomt, wordt deze in
De financUne
steed, wil men
Op het moment
voerd.
De faktuur zal moeten worden ingevoerd in de krediteuren/debiteurenlijst en
bij de nakalkulatie onder het ordernwmner van de opdracht, waarvoor de
kos-ten zijn gemaakt.
Het zou makkelijk zijn als het faktuurbedrag slechts een keer zou hoeven
te worden ingevoerd. Het zal dan en naar de krediteuren/debiteurenlijst en
naar de kalkulatie worden weggeschreven. Eventueel kan ook de checklist
meteen worden bijgewerkt.
Ongeveer eens per maand wil men een winst en verliesoverzicht hebben, die de
komputer uitdraait (kumulatief).
De komputer moet ook als databank gebruikt kunnen worden. Als men een
offerte moet maken, kan men daardoor gemakkelijk gebruik maken van gegevens
van in het verleden gemaakte orders.
Daar er per jaar ruim 250 offerte-aanvragen binnenkomen, waarvan ~ 25%-30%
order wordt, komen er per jaar van 60-70 orders gegevens binnen. Hierdoor is
het waarschijnlijk verstandiger om een opzoeksysteem te maken, daar anders
de kapaciteit van de komputer te groot moet worden. Als een soortgelijke
order moet worden voorgekalkuleerd zal, als er enkele gegevens in de
komputer worden ingegeven, de komputer het ordernummer moeten opzoeken. Deze
gegevens kunnen zijn:
jaar dat order is gemaakt - opdrachtgever
- produkt
Als slechts een gegeven in kan worden gegeven, moet de komputer een lijst
op het beeldscherm printen die aan dat gegeven voldoet. Zo ook met twee en
drie gegevens.
Omdat het maken van uitslagen een zeer tijdrovende aangelegenheid is, zou
het makkelijk zijn als dit ook via de komputer kan worden uitgevoerd.
De komputer zou dan de gewenste maten moeten leveren (eventueel
koordina-ten) •
Veel voorkomende uitslagen zijn:
- rond op rond
rond op vierkant
- pijpen tegen vlakke of gebogen fronten spruitstukken
Inmiddels is
programmatuur worden dan op
men in onderhandeling met een firma, die voor deze uitslagen
heeft voor een programmeerbare zakrekenmachine. De uitslagen
i~8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
doen.
moeten worden. In het hoofdstuk
Qmdat men de toegang tot het magaz~Jn
aangetrokken voor de materiaaluitgifte is
voorraadbeheer met behulp van een komputer te
Hiervoor zou dus kapaciteit gereserveerd
voorraadbeheer wordt hier nader op ingegaan. gaat
het
beperken en iemand heeft
mogelijk geworden ook het
Er zal tens lotte rekening gehouden moeten worden met eventuele kapaciteit,
die nodig is voor de invoering van netwerkplanning.
samenvattend kan worden gesteld dat de komputer in staat moet zijn het
vol-gende te doen. Ten eerste:
benodigde profielmaten berekenen - materiaalprijs berekenen
zaaglijst voor profielen opstellen
- m2 verfoppervlak uitrekenen.
Deze wensen kunnen met een standaardprogramma worden ingewilligd,
bijvoor-beeld "calcstaal" van Matrix.
Ten tweede moet de komputer een bestellijst maken. De prijs wordt nu opnieuw
bepaald. Ook moeten bestellingen toegevbegd kunnen worden.
Achter de bestellijst moet men kunnen typen of het materiaal uit de voorraad
gehaald wordt of dat het besteld moet worden.
Ten derde moeten er standaardbeeldschermen opgeroepen kunnen worden voor: de voorkalkulatie,
de nakalkulatie
de voortgang van het projekt (checklist).
De komputer moet de voor- en nakalkulatie met elkaar vergelijken en enkele
kentallen berekenen.
Ten vierde moet de financiele administratie met behulp van de komputer
wor-den gedaan.
Tenslotte moet de komputer in staat zijn als opzoeksysteem te funktioneren.
Er moet voldoende kapaciteit worden gereserveerd om eventueel andere
pakket-ten in te kunnen voeren.
De bijlage "DATABASE" geeft een overzicht van de data die in de komputer
worden immers allemaal per order besteld. Er is dus geen voor-de komputer dus niet behulpzaam zijn.
Deze methode teriaallijsten grijpvoorraden. 34 t.8001 pz.nv.8.86.1065 26 november 1986 6. VOORRAADBEHEERSING
Om tot een goede voorraadbeheersing te komen, is het te overwegen om dit met
behulp van de komputer te doen. De noodzaak is echter niet overtuigend
aanwezig.
De profielen
raad. Hier kan
Het plaatmateriaal Iigt weI op voorraad, maar omdat er geen standaard
pro-dukt wordt gemaakt, heeft men niets aan een programma voor
voorraadbeheer-sing, zoals b.v. MRP (Material Requirement Planning).
Men zal een komputer aIleen als inventarisatielijst kunnen gebruiken. Hierop
staat wat er voor platen aanwezig zijn. In dat geval zal men toch steeds
moeten kijken, wat er verbruikt is en dit invoeren. Dit doet men nu ook,
maar zonder dat het nog eens in een komputer moet worden gestopt.
Ditzelfde geldt voor de grijpvoorraden, zoals nippels, bouten, moeren etc.
Een goede voorraadbeheersingsmethode voor de grijpvoorraad is het "two bin"
-systeem.
Men gaat hierbij uit van twee bakken:
In allebei de bakken zit hetzelfde onderdeel dat op voorraad wordt gehouden. In de tweede gesloten bak ligt een voorraad gelijk aan het bestelnivo.
Is deze eerste bak leeg en meet de tweede bak worden aangesproken, dan
plaatst men meteen de nieuwe order. Er moet een bestellijst in of aan de
tweede bak zitten.
De magazijnmeester die de bak opent meet de bestellijst bij inkoop
inleve-reno
Op het moment dat de bestelling binnenkomt, moet de 2e bak worden aangevuld,
een nieuwe bestelbon in de bak worden gelegd en weer worden afgesloten. De
rest wordt in de eerste bak gedaan.
WeI moet
eeo
of twee keer per jaar, de bestelgrootte worden aangepast aande vraag en de levertijd.
Ook moet men met de leverancier afspreken dat er geen deelleveringen worden
gedaan.
wordt vooral toegepast bij standaarddelen, die men niet op
ma-vermeld. Men heeft dan verder geen omkijken meer naar de
De magazijnmeester vult dan het formulier "verbruik voorraad" in (zie
bij-lage "nieuwe formulieren"). Hierop staat wat er per order uit het magazijn
is gehaald.
Elk onderdeel zou men een kode kunnen geven. Voor de nakalkulatie voert men
het ordernummer, de kode en het verbruikte aantal in de komputer. De prijzen
35 t.8001
pz.nv.8.86.1065 26 november 1986
7. HANDMATIGE PROCEDURE
Deze procedure is vooral nodig om met de nieuwe formulieren vertrouwd te
ra-ken. Veel nieuwe formulieren zullen in de toekomst vervangen worden door
stan-daard beeldschermen. In deze fase kan dan worden ervaren of iets van de tekst
moet worden toegevoegd of weggelaten. Tevens kan de lay-out van de formulieren
nog worden aangepast. De formulieren zijn in de bijlage "handmatige procedure"
verzameld. 7.1. De checklist te in de en met het werkelijk aantal gewerkte vergelijken
met JA en NEE worden afgedaan. Het is echter aan
met data te werken. Hierdoor krijgt men inzicht
(het verschil tussen leverdatum en besteldatum) en
leverancier (het verschil tussen geleverde datum
Een aantal items kunnen
bevelen zoveel mogelijk
bijvoorbeeld levertijd
betrouwbaarheid van de
leverdatum) •
Ook kan men de doorlooptijd
uren.
7.2. Voorkalkulatie
Als de order eenmaal binnen is, kan de voorkalkulatie in de komputer worden
in-gevoerd. Dit is nodig omdat de voorkalkulatie dan kan worden vergeleken met de
nakalkulatie. De komputer kan tevens wat kentallen uitrekenen. 7.3. Nakalkulatie
Zodra de fakturen binnen komen kan begonnen worden met het invullen van het
na-kalkulatieformulier. De komputer kan dan het verschil tussen voor- en
nakalku-latie berekenen. Tevens kunnen weer de kentallen uitgerekend worden. Deze
kun-nen op een apart formulier worden bijgehouden. Men kan dan beslissen om de
voorkalkulatie gegevens aan te passen. 7.4. Produktvoortgang!urenstaten
De urenstaten kunnen door een kleine ingreep ook dienen om een globaal inzicht
te krijgen in de produktievoortgang.
Onder de omschrijving van de order vult men het aantal gekalkuleerde uren in.
Door nu de die week gewerkte uren bij de al gewerkte uren op te tellen, krijgt
men het totaal aantal gewerkte uren. De totaal gewerkte uren aftrekken krijgt
men het resterende aantal uren dat nog gewerkt mag worden.
N.B. :
Ook kan met de nieuw ontworpen formulieren ten behoeve van de
urenverantwoor-ding per machine, de uren verantwoording per produktsoort en het
voorraadver-bruik gedurende deze procedure vertrouwd gemaakt worden (zie bijlage " n ieuwe
