Tridonta borealis, het begin.....?

67 AFZETTINGEN WTKG20(4). 1999

Tridonta

_borealis,

het

_begin...?

Anton Janse*

De

_put

is

_uitgediept

tot28 monder

_NAP,

_{tot op de daar}

aanwezige kleilaag.

Van het uitkomende materiaal is de

ringdijk gemaakt

en het grovere materiaal onder uit de put isaande

_strandzijde

_gebruikt.

Dit materiaal bevatte veel interessante zaken. o.a.vertebratenrestenende

no-dige

mollusken.

Merkwaardig

feit: op eengegevenmoment

lag

het hele strand vol

_puimsteen,

hetmeeste

_{fijnkorrelig (een}

paar

mm),

maar ook _groterebrokken

_(een

paar

cm). Op

de

vloedlijn

vormde diteen

_pakket

vanenkele centimeters

dik en somsweleen meterbreed.

Ik neemaandat diteendoorde rivier

_aangevoerd

restant is_vande laatste

_{vulkaanuitbarsting}

in het

_{Eifel-gebergte.}

De molluskenvondsten uit Brielse Gaten

baggerberging

vertonen geengroteverschillen. Wat

_mij

wel

_opvalt

is het relatief

_grote

aantal Tertiaire fossielen.

Wat de Pliocene

_(zoals

Astarte incerta en

_Scaphella

lamberti),

Miocene

_(zoals

Anadara diluvii

₎

en Laat

Oligocene

zaken

_(zoals

Laevicardium tenuisulcatumen

Antalis

_geminata)

_{betreft, herkomstgebieden}

als het Brabantseen noord

Limburgse

en

_aangrenzende

Duitse

Rijnslenkgebied zijn mogelijk.

Enorme hoeveelheden

se-diment, aangevoerd

door het

_smeltwater,

hebbentoen de

ondergrond

vandit

_{gebied opgebouwd.}

Vondstenvan

Rupelien (Astarte kickxi)

enEocene

ouder-dom

_{(zoals Megacardita}

_planicosta

_en Haustator

solanderi)

maken eenanderefilosofie los. Deze

_lagen

dagzomen

in het

_{huidige Nederlands-Belgische}

grensge-bied. Daarvandaan is geenrivieraanvoer noordwaarts be-kend. Wel is bekenddat_nade_{laatste koude}

periode

de

landbrug

tussen

_Frankrijk

en

_Engeland

is

doorgebroken.

Wellichthebben de

_stromingen

uit die

_tijd

dit Tertiaire

materiaalzover

noordelijk meegevoerd.

Ofwas er toch een

oerschelde,

met

_{noordelijke monding?}

Komenwe nu

bij

de

_Eurogeul,

wathet

volgende

herkomst-gebied

wasvanhet materiaalwaarmeede

_huidige

Maas-vlakte werd

_opgehoogd.

Eerst wilik

historisch-geografisch

even

_{terugblikken.}

Tot de 17eeeuwvormde het Brielse Gat de

_toegang

tot het

_achterland,

eerstwasDordrechtenlaterRotterdam de aanvoerhavenvan overzee.

Door

verzanding

van deMaasmond,wat we nu

vorming

vande voordeltanoemen,moestenallerlei omwegen

wor-den bewandelden

_kunstgrepen

worden_toegepastom de

bestemmingshavens

tebereiken.

Hetbankensysteem

voor

het Brielse Gat werd de Maasvlakte

_genoemd,

eenberucht

scheepskerkhof.

In de 19eeeuwis met de

aanleg

vande

huidige Waterweg

begonnen

doorde

landtong

vande hoekvanHolland.

Hier-door werd het latere

_natuurgebied

“De Beer”

afgeschei-denvanhet vastelandvanHolland. Inmiddels bestaat dit ook al nietmeer.Momenteelstaathier de BP

raffinaderij.

Na de

_doorgraving

van de

_Waterweg

naarzee is ereen

hoop gesukkel

geweest

omde

_haventoegang

_op

_diepte

te

krijgen.

Het heeft zeker 25

_{jaar baggeren}

en

stroomge-leiding gekost

voordenunog

aanwezige havenmond,

voor

Rotterdam omstreeks 1880 de

_{gewenste diepte}

had.

Vervolgens

washeteenzorgvoorWaterstaatomde

toen-malige lange kustlijnen

van het

eilandgebied

tenzuiden

van de

_Waterweg

tebeschermen

tegen

de steeds toene-mendeoverlastvan stormvloeden.

Najarenlange

studie resulteerdeditin 1920 ineen

staats-rapportwaarin

_afdamming

vande Brielse Maas werd

voor-gesteld. Geldgebrek

en

kruidenierspolitiek

hebben dit

_plan

tot1950

_uitgesteld.

Pasnade

_{watersnoodramp}

van 1953 is hierin

_{verandering gekomen.}

De

_{naoorlogse expansie}

vanRotterdam op industrieel-en

havengebied

heefttot de

_ontwikkeling

van de

_huidige

Maasvlakte

_geleid.

Aan de basishiervan

ligt

een

plan

uit

1948,

ontwikkeld door

_{prof. Thijsse}

vande Delftse TH.

In de

_{zestiger jaren}

is_{hiermee aangevangen,}eerst met ma-teriaal uit het Brielse Gaten

vervolgens

metzand,

afkom-stig

uit hetnaar

diep

water

verlengen

vande

geul

vande

Nieuwe

_Waterweg.

De inmiddels

_gegroeide

scheepsvolu-mesvereisteneen

_{diepte oplopend}

van23 naar25naar28 meter. Steedsmaarverder inzee

_baggeren

was

_nodig

om een

_{goede aanvaardiepte}

totde havente

_verkrijgen.

Een _grootdeelvan het uitkomende zand is in deeerste

uitbreiding

van watnude Maasvlakte

heet,

terechtgeko-men.

Met_grote interesse heb ik in de

_{vorige Afzettingen}

de

verhandelingen

van

_Cacjée

en

_{Bastenmeijer gelezen}

die als

_onderwerp

Tridontaborealis hadden. Dit heeft

_mij

ge-ïnspireerd

tothet makenvandit

_opstel,

om zo

mijn eigen

waarnemingen

op dit

gebied

enfilosofieën

dienaangaande

eensop een

rij

te zetten.

Gezien

_{mijn woonplaats:}

_Brielle,

is het strand ‘om de

hoek’,

de

_{Maasvlakte, afgelopen}

30

_jaar

een

prima plaats

geweestom eens uittewaaienente

_hobbyen.

In november 1987 heb ik samen met Leen

_Hordijk

een

verslagje

met

_{soortenlijst gepubliceerd,}

o.a. overde Maas-vlakte. Heteerste

_{herkomstgebied}

_vanhet

_ophoogzand

uit het Brielse Gat is hierin behandeld. Ook het

Engelse

zee-grind

is

_{genoemd, gelukkig}

is dit daarnadie

tijd

nietmeer

gebruikt.

Een andere

_ontsluiting

is de

_{grootschalige}

bag-gerbergingslocatie

geweest,

in de volksmond “Slufter”

genoemd.

Ik kan deze

_benaming

voor dit

_gebied

slecht uit destrot

krijgen

enikweetook niet welke onbenul op het idee is

_gekomen

om dezenaamtemisbruiken. Voor

_mij

ligt

de

_enige

echteSlufteropTexelenisheeliets anders dandezeovermaatse

_baggerput.

AFZETTINGEN WTKG 20 (4), 1999 68

Hier komt de Tridonta borealis in beeld.

_Op

_de opgespo-ten terreinen uit voomoemd

_gebied

vond ik een aantal

merkwaardige

“Astarte ’s”. Toen Arie Janssenvoor het

makenvande Fossielenatlasommonstersvandeze groep

vroeg heb ik dit materiaal

bij

hem

_{gedeponeerd. Op}

en-kele bekendeAstarte -soortenuithet Plioceennableef de

restonbekend. De collectievanhet Natuurhistorisch Mu-seumbood uitkomst. In mooiemonsters uit noord Noor-wegenen IJsland zat: Tridontaborealis

_(Schumacher,

1817).

SamenmetYoldia lanceolataeen

_getuige

van

kou-dere

_tijden.

Het

_{volgende probleem}

dient zich

_vervolgens

aan; vele

warme soorten

vergezellen

dit

materiaal,

de hoofdmoot doetaanEemien ouderdom

denken,

een

duidelijke

warme

periode,

met de

_{daarbijbehorende transgressie.}

Het pro-bleemvoor

mij

is

_{dus, zijn}

deze koudesoorten vanvóór de

_{Eemtransgressie,}

of

_zijn

ze

afkomstig

uiteen terug-trekkendezee van de Weichselien

_periode?

Een

(uitge-breid) stratigrafisch

onderzoek ter

plaatse

vande zandwin-locaties kan hieroveruitsluitsel geven. Ook kan de

boven-liggende

recente fauna hierdoor

gescheiden

worden. Evident is datzover vande

huidige kustlijn

nog zoetwater-mollusken voorkomen. Na het eindevande Weichselien

periode lag

de

toenmalige

riviermond_verin de _nu be-staande Noordzee.

Nog

enkele

_opmerkingen

totbesluit:

•

_Venerupsis

_{aurea scenescens}komt in het Maasvlakte materiaal

regelmatig

voor, ook

zijn

eendrietal

waarne-mingen

vanBittium reticulatum

vastgesteld.

• Feit is dat sinds de

_{zeventiger jaren}

een_grootaantal

strandsuppleties

hebben

plaatsgevonden.

Het fossiele materiaal

_{desintegreert vrij}

snel inde

_getijdenzone

en

ziet er, zoaleriets van over

is,

erg versleten uit.

• Gezien het tekortaanbouwzand op het

vasteland,

wordt

erzeker in de Randstad steeds meer

gebruik gemaakt

vandit zeezand. Kleineengrote

bouwprojecten,

zoals de

_Veilingroute

in het

_Westland,

de

_zuidelijke

rand-wegvanDen

_{Haag, vergroting}

vanhet Beneluxtunnel-tracéworden metzeezand

_opgehoogd.

Dus weesals alerte verzamelaar

_gespitst

op

mogelijkheden

‘rond de deur’.

• _{De soorten}

genoemd

in detwee

_voorgaande

artikelen stemmen

_goed

overeen met

mijn

Maasvlakte

waarne-mingen.

Ik houd

mij

aanbevolenvoorverdere

aanvul-lingen

ter

completering

van de nieuwe Fossielenatlas

in

_wording!

Geraadpleegde

literatuur

Hordijk,

Leen & Anton Janse 1987. Molluskenuit het Plioceenvanhet

_{Waterweggebied.}

-

Afzettingen

8

(4),

68-74.

Cadée,

Martin 1999. Tridonta borealis in bouwzand in de Randstad.

-Afzettingen

20

_(2),

33-35.

Wesselingh

Frank 1999. Enkele

_opmerkingen

naar

aan-leiding

vanTridontaborealis in bouwzandin de Rand-stad.-

Afzettingen

20

(2),

36.

Wetsteijn, Bert,

1999. Voluta.

_Werkgr.

Geol.

_Koninklijk

Zeeuwsch

_Genootschap

der

Wetenschappen.

Maas-vlakte 5

_(2),

8-12.

*AntonJanse,G. v. Voomestraat

165,

3232 BE

_Brielle,

tel. 0181-416238