elevoo out of a herd of thirteen" -p.35, makes today's ~tioo-mindOO reader shudI:U with shock at the devastatioo. Foounately the colooial govemrnoot did not encourage hunters and tra~ ootmng ZuluJand (vide p.29).
saamgespan bet om die "vrye arbeida"S" d.m. v. wetgewing aan die landbou te bind. Sodoa1de bet die wetgewing die ekooomiese en sosiale mag in die haode van die grooooiroaars geplaas. As gevolg van die ootwikeling van die mynboubedryf ro Spo<XWOO gedurende 1870 -1900 het die sosiale ro ekooomiese verl1oudinge in die Wes-Kaap verand~ .Hierdie v~g is aangehelp de\H"dat die wyn~ getref is deur '0 algemroe resessie. '0 aksynsoolasting op lx"andewyn, phyl/oxera en '0 arreidskaarste. Hierdie fakt~ bet daartoe bygedra dat entrep-eneurs met kapitaal wat op die myne ro d.m. v . vervoelicontrakte verkry is, grood in die dis1rik van SteUrobosdl gekoop het. Die Vel'Skynsel bet bygedra tot '0 ouwe stratifikasie binne die ~gemeenskap. Vera} die ~ wat bul produksie woo kapitaliseer, bet die Zuid-AJrikilansche Boerenbeschenningsvereeniging en later die M~d gelx11ik om staatshulp vir die wyn~ te Ver"kry.
Another remaJi(;able source of infmnatioo COOCOOlS die inter-relatiooship between the Zulus and the ~soogas ego p.26: ~ Tsoogas "living in coostant fear of the Zulus who abuse than most toribly". Also p.St. There are interesting details 00 Zulu. and odlU'. trade and relatioos with Delagoa Bay ego w. 56-S7; p.S9. PowOOr and lead were freely available from that soorce: p.48; p.S6. A highlight is ~ vivid desaiptioo of Lourenco Marques: pages 76 and 77.
A regrettable a~t that is evi~t is the detrimmtal effoct of the Natal climt hW1t~ 00 die local inhabitants whom they appamltly abused. They "are a set of scoundrels, they do a great deal of hanD amoogst the natives" p.52 and p.75 and p.IOI. Strodlers took it upoo himself to punish this bad OOhaviour with up to three dazm strokes. "He seemed glad at getting off so easy" pp.61-63.
Gedurende 1870 tot 1890 bet die ~ as grondbesitters verskeie maatreels in wel"king gestel om die loonarbeider te va-plig om op die plase te wel"k. T~ 1890 bet bulle egter die implikasies van die proletarisering van die "IUral underclass" ervaar. Baie arbeiders bet die plase verlaat om in anda" seku.-e "0 heeokome te soek en vind daar ook '0 stratiftkasie binne hierdie arbeidersklas plaas. ~oo het die ~ hut moo~lie OCX" die arbeida" verlOCX". Die skrywer kom tot die gevolgtrekking dat as gevolg van die veranda"de sosiale 00 ekooomiese situasie tyOODS 1870 tot 1900, die wel"kgewer tyoolik sy beheer OCX" sy arbeiders verlOCX" het 00 bulle dus '0 grater mate van vryheid ervaar het. Na 1900 het die situasie van die arbeiders egter verswak en bet die boa- sy ~ OCX" bulle verstewig. Vandaar die stelling dat gedW"enOO 1870 -1900 "farm la~ in the WestmJ Cape might have sensed the bouquet of moopoodence: they have yet to savour it."
Stru1hers also commoots 00 the astooisbing numOOrs of Zulus who fled to Natal 00 coontoo fifty 00 ooe wagoo -p.63. His iOOfitificatioo of 1he Mhlatuze flatlands as being eminoody suitable fcr sugar 00 16 March 1853 is p-escient. Stru1hers makes anod1a" interesting ~tioo when he points oot iliat 1he Mkhuze riv« flows into ~ St. Lucia complex and not the sea as indicated in earli« maps -p.50. Al1hough the journal is written in a reasooably business-like way there are S<Xne good desaiptioos -fcr example that of 1he "elephant country" 00 page 80. Through this volume R~ Briggs Strufuers has arrived in the forefront of mid 19th century htUlter publicists, and we welcome fuis addition to our knowledge of our rich Zululand hEritage.
Die studie benackr die ekooomiese m sosiale ved1oudinge in die distrik van Stellmbosd1 as ~l van .n klassestryd. So word lx'andstigting m diefstalle deur die arbeida-s as deel van die stryd teen die ootwikkelmde kapitalistiese ~ geinteqx"e~.
A.E. Cubbin
University of Natal
Hia-die studie is g~ omvangryke plaaslike of ~ksgeskiedenis Die m bet oosliste gekeke, soos bYVoc.'OOeld dat daar vanuit 'n voc.-opgesette standpuntinnarne geskryi w<X"d m van va-algernmings gebuik gemaak w~d. Aangesim dit egter die eerste dieptestudie van die aard OCX' die distrik van Stellmbosch is, m dit ()(jc: inpas by aDder onOOrsoeke na die irnpak van industrialisasie op plaaslike gem~ska~, oohOCX't nav<X'SerS dit insiggewend te vind.
P. Scully: The Bouquet of Freedom: Social
and Economic Relations in the Stellenbosch
District, South Africa. c.1870 -1900. The
Cen1re
fry African Studies, Cornmunicatioos no. 17/ 1990, Univ~ity of Ca~ Town, 1990. 130 W. Price unknown.ISBN 0798129182
Soos die titel aandui, w<X'd die sosiale 00 ekOOOOliese verl1oudings binne die "dOOlinante klas" , d.w.s. die wyn~ ooderling, 00 tussen oorsgoooemde klas en die arreiOOrsklas ooda'soek toon die ocee agtergrond van die verand«de politieke 00 ekooomiese situasie in die Kaapkolooie goourende 1870 -1900.
C. Venter
Universiteit Stellenbosch
D.J. van Zyl:
Langeberg:
50 jaar van
Inmaakprestasie 1940-1990. Lange~g V 0tXlse1 Bpk. Belville, 1990. 98 W. Gei1l. Gee1 prys. ISBN 0620152834
Die Skrywa" is van mooing dat in die tydperk na die emansipasie van die sJawe. die regering en die ~
