Havo-examen Correctievoorschrift
Middellandse Zeegebied
4
1 Toerisme rond de Middellandse Zee
1a Europa is het belangrijkste toeristengebied van de wereld. Meer dan de helft van alle toeristen heeft een Europese bestemming.
b Binnen Europa is het zuiden de belangrijkste bestemming. Daar gaat ongeveer 40% van de Europese toeristen naartoe. (Bij dit gebied mogen ook de uitkomsten van Noord-Afrika geteld worden.)
Binnen dit mediterrane gebied zijn verschillende concentraties,zoals de Costa Dorada. Op het vasteland is dat de belangrijkste Spaanse bestemming van toeristen.
2a De Middellandse Zee heeft alleen bij de straat van Gibraltar een opening met de Atlantische oceaan. Er gaat dus weinig water in en uit.
- Er komen weinig rivieren uit in de Middellandse Zee. - Er verdampt veel water, het zout blijft achter.
b - Doordat er veel water verdampt, neemt de concentratie vuil toe.
- Doordat er slechts een smalle opening is bij Gibraltar, kan het vuile water moeilijk weg. 3a Bijna overal in de wereld zijn de kustgebieden sterk vervuild.
b De kaart De Aarde, vervuiling van de wereldzee.
4a In landen met veel toeristen zijn de kustgebieden meer bebouwd.
b Dit is slecht voor de natuur. Planten en dieren hebben een overgangszone nodig. c Slovenië heeft maar een heel klein stukje kustgebied.
5a Door het toerisme kwamen er veel nieuwe banen en konden deze mensen stoppen met de landbouw. b Door de mechanisering waren er in de landbouw minder mensen nodig.
2 Platentektoniek
6 De Afrikaanse plaat botst hier tegen de Grieks-Turkse plaat aan en duikt eronder. Hierdoor wordt de Europese plaat opgeheven en is het eiland Kreta ontstaan.
1 punt voor: botsen Afrikaanse en Grieks-Turkse plaat
1 punt voor: opheffing Europese plaat heeft Kreta doen ontstaan Maximaal 2 punten
7 Een caldera ontstaat bij een heftige explosie, als een vulkaantop is weggeblazen of ingestort. Het is mogelijk dat Atlantis vroeger in de buurt van een hele grote vulkaan lag.
Maximaal 1 punt
8 Lava die aan de oppervlakte is gestold, heet basalt. Veel Griekse eilanden bestaan uit (oude) vulkanen. Er komt dus veel basalt voor op deze eilanden.
1 punt voor: basalt is gestolde lava
1 punt voor: veel Griekse eilanden zijn (oude) vulkanen
1 punt voor: ze zijn niet blij met het voorstel de ontwikkeling van het toerisme te beheersen Maximaal 2 punten
9a De Zwarte Zee en de Middellandse Zee zullen in de toekomst geen verbinding meer hebben met open water. Het worden dus binnenzeeën, net als de Kaspische Zee.
b Het is vooral de Afrikaanse Plaat die naar het noorden schuift.
In het oosten van het Middellandse Zeegebied speelt ook de Grieks-Turkse plaat een rol.
3 Last van water
10a Door de opwarming stijgt de lucht. Op grote hoogte koelt de lucht af en ontstaat er neerslag. b Stijgingsregen.
11a De oorspronkelijke plantengroei verdween. De grond kan dan uitdrogen. Als het gaat regenen, is de grond niet in staat om veel water op te nemen. Het water stroomt de helling af, verzamelt zich in een rivier. Die rivier kan buiten zijn oevers treden.
b Terrassen aanleggen. Daarmee wordt de stroomsnelheid van het water afgeremd. Het water krijgt dan iets meer tijd om in de bodem weg te zakken.
12 Veel erosiemateriaal blijft op de bodem van rivieren liggen. De rivieren worden dus ondieper. Dan kunnen ze bij een volgende regenbui onvoldoende water afvoeren.
13 Havengebieden en andere bouwwerken steken soms uit in zee. Dat verandert de stroming van het water en dus de erosie en de sedimentatie.
14 Bijvoorbeeld de verandering van het klimaat.
4 Overstromingen
12 Stijgingsregen ontstaat als door de hitte de lucht snel opstijgt. Als de lucht hoger komt, koelt de lucht af. Het vocht in de lucht condenseert en het gaat regenen.
1 punt voor: lucht stijgt door de hitte 1 punt voor: de lucht koelt af en condenseert Maximaal 2 punten
13 Stijgingsregen bestaat vaak uit grote stortbuien. Het land kan deze grote hoeveelheden regen niet verwerken. De regen spoelt van de hellingen af de rivier in. Zo ontstaan overstromingen.
1 punt voor: stortbuien
1 punt voor: de buien kunnen door het land niet verwerkt worden Maximaal 2 punten
14 Als veel bodemmateriaal in de rivier komt, wordt de rivier ondieper en kan dus minder water verwerken. Een volgende keer zal de rivier sneller overstroomd raken.
1 punt voor: de rivier wordt ondieper en kan minder water verwerken 1 punt voor: de rivier zal sneller overstroomd raken
Maximaal 2 punten
15 Terrassen houden het regenwater beter vast, doordat het niet in één keer naar beneden kan stromen. Maximaal 1 punt
5 Bodemaantasting in Spanje 16 De bodem is aangetast door verzilting.
Maximaal 1 punt
17 Dit is gebeurd door irrigatie. Dit is te vinden op kaart 109B. 1 punt voor: irrigatie
1 punt voor: kaart 109B Maximaal 2 punten
18 Door irrigatie stijgt de grondwaterspiegel. Dit grondwater bevat van nature zouten. Door verdamping van dit ondergrondse water blijven de zouten aan de oppervlakte over.
1 punt voor: grondwaterspiegelstijging door irrigatie 1 punt voor: verdamping van ondergronds water 1 punt voor: zouten blijven over
Maximaal 3 punten
19 - druppelirrigatie, of
- combinatie van irrigatie en drainage Maximaal 1 punt
20 Kaart 176A: Uitbreiding van de woestijn. Maximaal 1 punt
21 De overheersende windrichting in het Middellandse-Zeegebied is in de zomer noordoostelijk en in de winter westelijk. Voor Zuidoost-Spanje komt de wind dus bijna altijd van land. Deze wind brengt weinig neerslag met zich mee.
1 punt voor: ’s zomers noordoostenwind en ’s winters westenwind
1 punt voor: de conclusie dat deze winden van land komen en dus geen regen met zich meebrengen Maximaal 2 punten
22 Op kaart 109A zie je dat in het zuidoosten van Spanje de bodem is aangetast door onder andere ontbossing en overbeweiding. Dit zijn twee belangrijke factoren die verwoestijning veroorzaken.
Maximaal 1 punt
6 Waterbalans
23 In de zomer. Maximaal 1 punt
24 Op kaart 132C als de bodemvochtigheid in de landen rond de Middellandse Zee in de zomer onvoldoende is. Maximaal 1 punt
25 Egypte.
Maximaal 1 punt
26 - Er zijn stuwdammen gebouwd (kaart 132F). - Er zijn ontziltingsinstallaties gepland (kaart 132F). - Er wordt in Egypte veel geïrrigeerd (kaart 132D). Per juiste oplossing 1 punt
Maximaal 2 punten
