Het zout van de zee

AFZETTINGEN WTKG 24_(1), 2003 10

Het zout

van

de

zee

Gerhard+C. Cadée*

Lord Kelvin

_(1824-1907,

een

wereldwijd

erkend

_expert

ophet

_gebied

van

_{thermodynamica) ging}

uitvan hetfeit dat de_temperatuurin de aarde

_{(bijvoorbeeld}

gemetenin

mijnen)

toeneemt met de

_diepte:

_{dit duidde erop dat de} aarde

nogsteedsafkoeltsinds de

tijd

dat heteen

_gloeiende

bolvan

gesmolten

materiaalwas geweest. Als de

tempe-ratuur

waarbij

het materiaal waaruit de aardkorst bestaat

smelt bekend is_en de snelheidwaarmee dit afkoelt dan

wasde ouderdomvande aardkorstteschatten.

_Hij

kwam tot een

_schatting

vaneerst ergens tussen 20 en400

mil-joen jaar,

later

_nauwkeuriger

berekend tot 100

_miljoen.

Kelvin’s autoriteitenhet feitdat

_hij

een‘exacte’

_fysicus

washeeftertoe

_geleid

dat

_{zijn schatting lange tijd}

door

geologen

als waarwerd

_{geaccepteerd.}

Sinds het

_gebruik

van de

_vervaltijden

van radioactieve

_isotopen

wetenwe

dat de aarde heelwatouder is.

Er is een

uitgebreide

literatuuroverbovenstaande. Heel

leesbaar is

_Cherry

Lewis

₍₂₀₀₀₎

“The

_{dating game”}

dat

vooraloverde

_loopbaan

vanArthurHolmes

(1890-1965)

gaat,

éénvan de

_pioniers

in het

gebruik

vande

vervaltijd

vanradioactieve

_{isotopen bij}

de

_{ouderdomsbepaling.}

Hol-mes

_{eigen boekje}

“The age of theearth”

(1937)

gaat

uit-gebreid

in op

Halley

en

Joly’s dateringsmethode

gebruik-makendevanhet veranderende

zoutgehalte

vandeoceaan.

Hallam

_{(1989) wijdt}

een heel hoofdstukaande contro-verses overde

_{ouderdomsbepaling}

vande aarde. Kuenen

(1948

p. 378

e.v.) gaat

in_ophet in

_{geologische tijd}

veran-derende

_zoutgehalte

deroceanen.

Terugkomend

op watLarsvanden Hoek Ostende

₍₂₀₀₂₎

schreef: wat dachtmen

twintig jaar geleden?

Een

_goed

idee daarover

_{geeft Degens (1989). Hij schrijft}

dat het

hui-dige zoutgehalte

van deoceaan

vermoedelijk

reeds be-reikt_wasaanheteind_vanhet Precambrium. Sinds die

_tijd

zal het

_zoutgehalte

slechts

_geringe

variatie hebben

onder-gaan in fasemettektonische

gebeurtenissen

en

klimaat-sveranderingen (Lars

heeftdus

gelijk

met

_{zijn opmerking,}

aangehaald

in deeerstezinvandit

stukje).

Demeeste au-teurs

_gingen

er

_{twintig jaar geleden volgens Degens (1989)}

vanuit dat NatriumenChloor de

belangrijkste

elementen

waren in de_proto-oceaanvoor het eindevanhet

Precam-brium, gevolgd

door

Kalium, Magnesium,

Calcium en

Bicarbonaat. De

_{verhouding Calcium/Magnesium}

is vol-gens nieuweinzichten nietzoconstant

_gebleven

alsmen

twintig jaar geleden

dacht

_(zie

Lars’

_{“Lapillus”).}

Literatuur

Degens,

E.T., 1989.

_Perspectives

on

Biogeochemistry,

Springer-Verlag,

Berlin,423 pp.

Hallam, A.,

1989. Great

_geological

controversies. Oxford Univ. Press.

Oxford,

244

pp.

Halley, E.,

1715.A shortaccountof thecauseof saltness of the ocean, and of the several lakes that emitno

rivers;

witha

proposal, by help

thereof,to_{discover the age of} the world. Phil. Trans. 29; 296-300.

Holmes, A.,

1937. The_{age of}theearth.Thomas

_Nelson,

London,

263 pp.

Joly,

J.,1900. The

_geological

_{age of the}earth,asindicated

by

the Sodiumcontent of the sea.

Rep.

Brit. Assoc. Adv.Sc.369-375.

Kuenen,

Ph.

H.,

1948. De

_kringloop

vanhet water.

Leo-pold.

Den

_Haag,

_{408 pp.}

Lewis,

C., 2000. The

_daling

_game,one man’s search for

the

age of the earth.

Cambridge

Univ.

Press,

Cam-bridge,

253 pp.

*Gerhard C.

_Cadée,

Kon.

_NIOZ,

Postbus

_59,

Postbus

59,

1790

AB,

Den

_{Burg, Texel,}

e-mail:

_{cadee@nioz.nl}

“Kanzeewater

_eigenlijk

welvan

samenstelling

verande-renin de

loop

vande

_{geologische geschiedenis?....}

Twin-tig jaar geleden

wasdat ideenog ondenkbaar” schreefLars

vanden Hoek Ostende

(2002)

in

zijn aardige ‘Lapillus’

in

Afzettingen

23

₍₄₎

_over

_zee-egels

endeveranderendezee.

Was dat

_{twintig jaar geleden}

echt ‘ondenkbaar’? Iets

lan-ger

geleden

zeker niet!

Edmond

_{Halley (1656-1742,}

dezelfde die

_berekeningen

maaktevande baanen

omlooptijd

vande beroemdenaar

hem

_{genoemde komeet),}

stelde in 1715_voor het zoutge-haltevandeoceaante

gebruiken

om de ouderdomvande aardete schatten.

_Hij

nam aan dat deoceanen in den

beginne

geenzoutbevattenendat allezoutin de

_loop

der

tijden

was

aangevoerd

door rivieren. Alsmenin 1715zou

bepalen

hoeveelzouterin deoceanenzatendatover

en-kele honderden

_jaren

_nogeenszou

doen,

dan konmenuit

de toename de ouderdomvan de aarde of op

zijn

minst

vandeoceanenberekenen. Hoe

jammer (vond Halley)

dat de Grieken of Romeinen niet op dit idee

gekomen

waren enhet

zoutgehalte

toenhadden

_{gemeten! Halley’s}

artikel had nietmeteen

_effect,

_{pas eind}

_negentiende

eeuwtoonde John

_{Joly (1857-1933)}

zicheengrootvoorstandervandeze

dateringsmethode. Joly (1900)

mat het Natrium

_gehalte

van zeewaterenschatte het volumevandeoceanen ende hoeveelheid Natrium die _{de rivieren per}

_jaar

naarzee

brachten. Vooral die afvoer door de rivierenwas

natuur-lijk

nietzo

eenvoudig

teschatten. Voor de

_leeftijd

vande aardekwam

_hij

_{op 89}

_{miljoen jaar,}

een

_schatting

die

be-wonderenswaardig

dicht

_bij

dievanLord Kelvin

kwam,

maar voorDarwintekortwasomde evolutievanhet le-venop aarde intedoen

_plaatsvinden