1N31545 0135
^STITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING N o t a n r . 135 d . d . 15 m e i 1962 De m e t h o d e v a n o n t w e r p v o o r e e n i r r i g a t i e p r o j e c t in h e t g e b i e d v a n B a s - R h o n e en L a n g u e d o c BIBLIOTHEEK DF H \ A F F W . C . VisserDroevendaaisesteee ;a 1 6708 PB Wagenmsi-.:" In h e t z u i d e n v a n F r a n k r i j k t u s s e n T a r a s c o n e n N a r b o n n e in e e n s t r o o k , d i e z i c h o v e r e e n b r e e d t e v a n 10 t o t 25 k m l a n g s de k u s t v a n de M i d d e l l a n d s e Z e e u i t s t r e k t , t r e f t m e n o v e r e e n l e n g t e v a n w e l h a a s t 200 k m e e n g e b i e d a a n , d a t d o o r d r o o g t e v a n h e t k l i m a a t en g e r i n g v o c h t h o u d e n d v e r m o g e n v a n de g r o n d t o t e e n w i j n b o u w g e b i e d i s g e w o r d e n , w a a r w i j n v a n o n v o l d o e n d e k w a l i t e i t w o r d t g e w o n n e n . S l e c h t s de d i e p w o r t e l e n d e d r u i f geeft in e e n zo d r o o g g e b i e d e e n b e t r o u w b a r e p r o d u k t i e . De o v e r m a a t a a n l a a g g e k l a s s i f i c e e r d e wijn e n de r e g e r i n g s s t e u n , die b e s t a a t uit o p k o p e n v a n d e w i j n , w a a r -v a n de a f g e d e s t i l l e e r d e a l c o h o l a a n m o t o r b r a n d s t o f w o r d t t o e g e -v o e g d , zijn o o r z a a k g e w e e s t v a n e e n o n v o l d o e n d e u i t g r o e i e n v a n de v o o r l i c h t i n g , de o r g a -n i s a t i e v a -n de p r o d u k t i e e -n de a f z e t . De b e v o l k i -n g i s o -n v o l d o e -n d e o p g e l e i d e -n o n v o l d o e n d e a c t i e f . De F r a n s e r e g e r i n g w i l t r a c h t e n d o o r h e t u i t v o e r e n v a n e e n g r o o t i r r i g a t i e p r o j e c t , d a t w a t e r a a n 150000 h a k a n t o e v o e r e n , d i t g e b i e d t o t g r o t e r e a c -t i v i -t e i -t -t e b r e n g e n eji e e n e c o n o m i s c h e e n s o c i a l e e x p a n s i e op g a n g -te b r e n g e n . E e n C o m p a g n i e , t e n d e l e m e t o v e r h e i d s g e l d g e s t e u n d , t e n d e l e g e f i n a n c i e r d d o o r l e n i n g e n op d e v r i j e g e l d m a r k t , h e e f t t o t t a a k g e k r e g e n de b e v o l k i n g b i j d e z e e x p a n s i e t e h e l p e n m e t a l l e h u l p en v o o r l i c h t i n g , d i e n o d i g m o c h t b l i j k e n . De C o m p a g n i e i s o p g e z e t op e e n w i j z e , d i e m e n z o u k u n n e n o p v a t t e n a l s e e n p r i v a a t e c o n o m i s c h g e f i n a n c i e r d e , g e e n w i n s t m a k e n d e g r o n d v e r b e t e r i n g s -m a a t s c h a p p i j , w e l k e d e l a n d b o u w k u n d i g e v e r z o r g i n g v a n h e t g e b i e d d o o r de b e v o l k i n g d o e t u i t v o e r e n e n z e l f g e e n g r o n d e n e x p l o i t e e r t .V ] £ ] ^
CENTRALE LANDBOUWCATÀLOGUS 0000 0672 0540- 2
De Compagnie v e r w i j s t voor h a a r opzet en werkwijze zelf wel n a a r d e T . V . A . -opzet, die e c h t e r wel z e e r v e r s c h i l t in de financiering door
e l e c t r i c i t e i t s v e r k o o p eiïvgrote overheidsinvloed. Ook de Z u i d e r z e e p o l d e r s w e r k e n op geheel andere wijze, terwijl bij onze r u i l v e r k a v e l i n g s p r o c e d u r e de n a z o r g a l s middel tot het tot w a a r d e b r e n g e n van de i n v e s t e r i n g e n v e e l m i n d e r v a s t in het p a t r o o n van doelstellingen verweven i s en de o v e r h e i d s -invloed v e e l g r o t e r i s .
Een goede beschrijving van de technische aspecten van deze i r r i g a t i e -p r o b l e m a t i e k vindt m e n in het v e r s l a g van een cultuurtechnische e x c u r s i e van de Landbouwhogeschool, 1961, getiteld: " I r r i g a t i e in Z u i d - F r a n k r i j k " en opgesteld door de afdelingen Cultuurtechniek en Weg- en Waterbouw-kunde .
Het doel van het bezoek, dat p l a a t s vond in de week van 2 tot 7 a p r i l , was m e e r in detail na te gaan hoe een dergelijk plan w e r d ontworpen, welke gedachten h i e r a a n ten grondslag lagen en welke keuzen m e n bij deze o n t -w e r p e n m a a k t e ten aanzien van de intensiteit en de p r i o r i t e i t van de taken van het v o o r o n d e r z o e k en uitvoering en de a l t e r n a t i e v e n van het o n t w e r p . Veel h i e r b i j moet men zien tegen een a c h t e r g r o n d van stijl, s t r e v e n , p r a k t i s c h e e r v a r i n g en landbouwkundige ontwikkeling, die voor de
enthou-s i a enthou-s t e w e r k e r enthou-s aan het p r o j e c t een normatief gegeven zijn, w a a r v a n m e n zelf door het dagelijks d a a r m e d e werken ternauwernood beseft wat het i n t e r e s s a n t e en bijzondere e r a a n i s . De b e z o e k e r vallen deze bijzondere p u n ten op en hij z a l t r a c h t e n deze te v e r a l g e m e n e n tot een a s p e c t van de w e t e n -schap, die het maken van een p r o j e c t b e s t u d e e r t .
Veel hangt tevens af van de l e i d e r van het p r o j e c t , h i e r Philipe L a m o u r , die t e l k e n s w e r d b e s c h r e v e n a l s een m a n m e t s t e r k scheppend gerichte g e e s t , die zijn m e d e w e r k e r s weet te s t i m u l e r e n , overtuigen, b e g e e s t e r e n en leiden en een persoonlijke richtlijn aangeeft, waarbinnen de technische capaciteiten van zijn m e d e w e r k e r s tot een w a a r d e v o l l e synthese kunnen k o m e n . De g e e s t van het p e r s o n e e l wordt vermoedelijk wel het best d u i d e -lijk door een r e d e n e r i n g , die een p a a r m a a l werd v e r n o m e n ; F r a n k r i j k heeft zijn b e s t e kunnen op het gebied van regionale landbouwkundige v e r b e -t e r i n g ge-toond in de gebieden o v e r z e e . He-t eigen land heef-t door a l l e r l e i omstandigheden nooit kunnen p r o f i t e r e n van wat eigen deskundigheid voor de m i n d e r w e l v a r e n d e landbouwkundige gebieden zou kunnen doen. Nu de
3
-o v e r z e s e gebieden zich v r i j hebben gemaakt en deze deskundigen n a a r het m o e d e r l a n d t e r u g k o m e n , moet nu eindelijk de F r a n s e boer eens de v r u c h t e n plukken van wat F r a n k r i j k op dit gebied kan en wat de o v e r z e s e gebieden niet m e e r op p r i j s s t e l l e n .
Achter de inspanning van de groep deskundigen m e r k t m e n vele drijf-v e r e n . Het m e d e w e r k e n aan een mooi p r o j e c t is e r een drijf-van. Een gedrijf-voel d a t F r a n k r i j k zich w e e r kan oprichten na tal van t e g e n s l a g e n , wanneer m e n z i c h m a a r voldoende inspant, lijkt een a n d e r e te zijn.
ASPECTEN VAN DE ONTWERPTECHNIEK
Bij de wetenschap van het m a k e n van een p r o j e c t wordt getracht de v e r schillende a s p e c t e n van het ontwerp te i s o l e r e n , te a n a l y s e r e n , te c l a s s i f i -c e r e n en te g e n e r a l i s e r e n . Vele van deze a s p e -c t e n w a r e n voor de F r a n s e c o l l e g a ' s volkomen v a n z e l f s p r e k e n d , terwijl de Nederlandse collega ze m i s -schien niet d i r e c t z a l kunnen p l a a t s e n . De toetsing van de juistheid v a n het s a m e n s t e l van opvattingen en methoden moet zijn of m e n kan inzien, dat h e t ontwerp h a r m o n i s c h i s opgebouwd wat betreft de betekenis van de p r o b l e m e n en de m o e i t e , gedaan om ze op te l o s s e n , van de intensiteit van het o n d e r z o e k en de h e c t a r e n , die e r v a n zullen p r o f i t e r e n , van de kosten, b e s t e e d aan de i n v e s t e r i n g e n en de m o e i t e , gedaan om de bevolking deze i n v e s t e r i n g te l e r e n uitbuiten, e n z . Kan m e n inzien, dat t u s s e n alle aspecten van het ontwerp e e n h a r m o n i s c h e samenhang b e s t a a t Wat betreft de p e r s o n e l e en technische h u l p -middelen en het b e r e i k b a r e doel, dan m a g men besluiten dat het ontwerp goed i s u i t g e v o e r d .
In de volgende beschouwingen zullen d e t a i l p r o b l e m e n van de o n t w e r p t e c h -niek, z o a l s die zich in het beschouwde plan uitten, worden b e s p r o k e n . Wij o n d e r s c h e i d e n d a a r b i j :
1. Stijl en s t r e v e n
2. Onderzoek n a a r de p h y s i s c h e mogelijkheden 3. Voorafgaand archiefonderzoek
4 . T r a p s g e w i j z e veldonderzoek 5. Enquete bij bevolking
6. Technische uitwerking van plan 7. Voorlichting en d e m o n s t r a t i e 8. Economie en werving
In de volgende p a r a g r a f e n zullen deze punten vanuit het gezichtspunt van de t h e o r i e en de techniek van het maken van een ontwerp n a d e r w o r d e n b e s p r o k e n .
1. Stijl en s t r e v e n
Overziet men de o r g a n i s a t i e in het gebied van Bas-Rhone en L a n g u e d o c , dan krijgt m e n de indruk, dat de d r i e a l g e m e n e f n w p « , die aan de o p z e t van de o r g a n i s a t i e ten grondslag liggen, de volgende zijn.
1) De c e n t r a l i s e r e n d e tendentie van het F r a n s e s t a a t s a p p a r a a t deed e e n o r g a n i s a t i e v o r m k i e z e n , waarbij de bevolking ten aanzien van de uit te v o e r e n werken geen stem in het kapittel heeft, In het b e s t u u r z i j n wel de p r e f e c t e n vertegenwoordigd, m a a r geen voormannen van de landbouw en de bevolking. Bij deze keuze lijkt het dat de o r g a n i s a t i e v o r m van "gemengd p r i v a a t en o v e r h e i d s o r g a a n " een ambtelijk c o m -p r o m i s i s . De ontwatering en de r u i l v e r k a v e l i n g b . v . , voor de hand liggende onderdelen van een a l g e m e e n s a n e r i n g s p l a n , zijn buiten d e competentie van de Compagnie gehouden en blijven o n d e r w e r p van zorg voor de b e s t a a n d e organen, in hoofdzaak de Génie R u r a l . 2) De wijnbouw is v o o r F r a n k r i j k een blok aan het been; voor de o v e r
-heid wegens de s u b s i d i e s , voor de bevolking, omdat het wijnbouwbe-drijf in de gebieden m e t te grote produktie en te geringe kwaliteit zowel physiek a l s p s y c h i s c h niet tot activiteit s t i m u l e e r t . De o v e r b o -digheid van het produkt en de geringe mogelijkheid om door h a r d w e r k e n via deze wijnbouw op slechte grond vooruit te komen, m a k e n het gebied voorbeschikt voor ontwikkelingsvertragingen. Met i r r i g a t i e , waarvMV de wijnbouw door de s t i c h t i n g s v o o r w a a r d e van de C o m -pagnie w e r d uitgesloten, verwacht m e n een overgang op fruit- en g r o e n t e t e e l t en d a a r m e e een g r o t e r e physieke en p s y c h i s c h e s t i m u -l a n s voor de bevo-lking te kunnen b e w e r k s t e -l -l i g e n .
3) De g e r i n g e i n v l o e d v a n de b e v o l k i n g op h e t p l a n «Haaai^Éi ënVae d u i -d e l i j k e v o o r l i e f -d e v a n -de F r a n s e i n t e l l e c t u e e l v o o r f r a a i e , k n a p p e e n v i n d i n g r i j k e o p l o s s i n g e n , mjjuy^j5amengaa*BÉ» m e t e e n g e r i n g e b e l a n g
5
stelling voor de economie van het werk heeft m e n z e e r w e r k z a a m g e c o m -p e n s e e r d door de Com-pagnie de taak te geven het w a t e r aan de bevolking te verkopen zonder dat aan de klant in dit opzicht enige verplichting kan w o r -den opgelegd. Wie geen contract wenst, betaalt n i e t s . Ook het opnemen v a n geld op de v r i j e k a p i t a a l m a r k t dwingt in dezelfde richting van v o o r t d u r e n d overwegen hoe men klanten kan winnen en houden en d a a r m e d e c r e d i e t w a a r -dig kan blijven.
De stijl van het w e r k i s e r een, die een ingewikkelde oplossing niet s c h u w t . V r a a g t m e n zich af w a a r men het plan m i s s c h i e n wel wat eenvoudiger had k u n nen m a k e n en w a a r de b e s c h o u w e r de indruk k r i j g t , dat de r u i m t e , die de o n t w e r p e r krijgt tot het kiezen van een a r t i s t i e k e oplossing, m e e in de b e o o r d e -ling moet worden betrokken, dan v e r d i e n e n de volgende punten de aandacht.
De w a t e r v e r d e l i n g in het gebied zal door beregening worden uitgevoerd. Dit w a t e r zal door drukleidingen onder 2 , 5 a t m o s f e e r op elk bedrijf over een w a -t e r m e -t e r worden g e l e v e r d m e -t een zodanige a a n v o e r c a p a c i -t e i -t , da-t een i e d e r op elk gewenst ogenblik w a t e r zal kunnen afnemen, zonder t o e r b e u r t e n s t e l s e l s of afname c o n t r o l e . Deze oplossing i s ongetwijfeld e x t r e e m .
De w a t e r v o o r r a a d wordt volgens alle mogelijke s y s t e m e n gevormd en w e l door opmaling uit een r i v i e r , door v o o r r a a d v o r m i n g in een k u s t m e e r , door v o r m i n g van s t u w m e r e n m e t dunne betonschaal stuw zowel als a a r d e n d a m m e n , door v o o r r a a d v o r m i n g in een dal zonder eigen voeding met aanvoer uit r i v i e r e n zowel uit hetzelfde s t r o o m g e b i e d a l s w a a r het zijdal toe hoort als wel m e t v u l -ling uit geheel a n d e r e dalen. Hier worden alle mogelijkheden, die denkbaar zijn, gebruikt. De b e t o n s c h a a l s t u w , zo b e r u c h t uit de r a m p van F r e j u s , w o r d t h i e r w e e r opnieuw gebouwd. Het i n t e r e s s a n t e stuwtype lijkt te p r e v a l e r e n boven het r i s i c o .
De p a s s a g e van het w a t e r a a n v o e r k a n a a l a l s syphon onder de Vidourle door wordt, gezien de b a n j i r k a n s e n in deze r i v i e r , in een bouwdok gemaakt om n a a r zijn p l a a t s gesleept te w o r d e n . Door de k o r t e tijd van p l a a t s e n en aansluiten wil m e n de o v e r s t r o m i n g s k a n s tot een m i n i m u m b e p e r k e n . In Nederland zou m e n de r i v i e r l i e v e r omleggen dan deze techniek te k i e z e n .
Deze punten worden h i e r genoemd als voorbeelden van gevallen, w a a r m e n een eenvoudiger oplossing zou hebben v e r w a c h t . Maar tevens kan men zich niet onttrekken aan het gevoel, dat deze vrijheid bij het ontwerp een grote v o r m e n d e •waarde heeft en een s t e r k e steun geeft aan de grote n a a m , die de F r a n s e w a t e r -bouwkunde in de w e r e l d heeft.
Toch krijgt men de indruk, dat de neiging om een mooi - te mooi - stuk w e r k te maken de h a r m o n i e van de opzet zou kunnen b e d r e i g e n . De stijl van het
- 6
w e r k i s die van de s p e c i a l i s t . Wanneer men een vergelijking m a a k t met de stijl van het w e r k in Nederland, dan draagt dat m e e r het k a r a k t e r van de s y n -t h e -t i c u s , van de m a n die van a l l e s wa-t wee-t, m a a r op he-t de-tail m i n d e r d i e p ingaat en d a a r d o o r tot een p r o j e c t komt, dat wat m i n d e r genuanceerd i s en wat v l a k k e r lijkt.
M a a r h i e r n a a s t kan m e n een s t r e v e n h e r k e n n e n , dat toch ook wel g e r i c h t is op het m a k e n van een r e n d a b e l stuk w e r k . De deskundige wordt door de v r i j -heid van de b o e r al of niet een w a t e r a f n a m e c o n t r a c t aan te gaan gedwongen i n het ontwerp zijn p e r s o o n l i j k e economische b a s i s te v e r d e d i g e n door i e t s te m a ken, dat uit k a n . Interventie van een m i n d e r deskundige zijde wordt b u i t e n g e
-sloten door de invloeden op het ontwerp tot eigen kleine g r o e p te b e p e r k e n . De D i r e c t e u r - G e n e r a a l - een z e e r bekwaam en s t i m u l e r e n d m a n - wordt van v e e l o v e r l e g v e r l o s t . De bevolking wordt ongeacht het t e c h n i s c h m i s s c h i e n te g e -c o m p l i -c e e r d e ontwerp to-ch op uitmuntende wijze gediend.
2 . Onderzoek n a a r de physische mogelijkheden
Het b e s t a a n »an een behoefte aan water v o o r alle c u l t u r e s , die de diep w o r -telende druif zouden moeten v e r v a n g e n , i s zo opvallend en zo z e e r door alle e r v a r i n g gesteund, dat h i e r o v e r weinig v o o r s t u d i e nodig w a s . Een regenval van 600 m m en een v e r d a m p i n g van 1300 m m geven aan hoe groot de behoefte i s .
Het v o o r o n d e r z o e k , dat een e e r s t e beeld van de mogelijke omvang van h e t p r o j e c t kon geven, had ten doel v a s t te stellen welk oppervlak voor w a t e r a a n -v o e r in a a n m e r k i n g kon komen en hoe-veel w a t e r e r b e s c h i k b a a r w a s .
Een e e r s t e snelle k a r t e r i n g van het gebied gaf aan, dat in een a r e a a l van 250. 000 ha een oppervlak van 150. 000 ha voldoende vlak was om e r landbouw uit te oefenen, dat d a a r nog niet op andere wijze g e i r r i g e e r d werd en dat na uitvoering van het plan als gebied, v r i j van d r u i v e n c u l t u u r , deze 150. 000 ha voor w a t e r a a n v o e r in a a n m e r k i n g zou k o m e n . V e r d e r neemt men aan, dat 70% van de bevolking te zijner tijd w a t e r zal afnemen. Hieruit ontstond een inzicht in de hoeveelheid w a t e r , die nodig zou zijn. Dit onderzoek van de waterbehoefte m a a k t de indruk niet geheel en al het internationale niveau van zorgvuldige u i t -voering te b e r e i k e n . De v e r o n d e r s t e l l i n g dat de m a x i m a l e dagbehoefte 5 m m zou zijn en deze in 18 uur gegeven moet kunnen worden, werd niet stevig gefun-d e e r gefun-d . Men komt ook een behoeftecijfer van 8 m m tegen. Niet gefun-duigefun-delijk blijkt of dit op n e t t o - of b r u t o - o p p e r v l a k slaat.
Een zorgvuldig onderzoek werd ingesteld n a a r de mogelijke bronnen van w a t e r . Vijf wijzen om w a t e r b e s c h i k b a a r te kunnen stellen w e r d e n onderzocht en voor p r a k t i s c h e toepassing n a d e r u i t g e w e r k t .
1) Onttrekking aan de kleine Rhone
i De Rhone v o e r t veel w a t e r n a a r zee af m e t een m i n i m u m debiet vaji 600 m / s e c . Een elfde deel wordt door de kleine Rhone - een z i j t a k , te v e r g e l i j k e n m e t onze I J s s e l afgevoerd. In verband met o n t t r e k -king voor andere doeleinden m o e s t worden v a s t g e s t e l d hoeveel w a t e r m e n m a x i m a a l aan de kleine Rhone kon onttrekken zonder dat het n a a r het binnenland optrekken van het zoutwaterfront vanuit de Mid
rr 3
3 3 dellandse Zee d r e i g d e . Dit werd op 75 m / s e c gesteld. Deze 75 m /
sec moet nu n a a r de hoge gronden worden opgepompt. Voor 62 m" 3
tot 20 m + Middellandse Zee p e i l , voor 13 m tot 66 m + Middelland-se Zee p e i l . Dit zou het b e s t e bij B e a u c a i r e kunnen plaatsvinden, w a a r de hoge gronden de Rhone het dichtste n a d e r e n . Hier zou e c h t e r een o n t e i g e n i n g s p r o c e d u r e de grond hebben m o e t e n v r i j maken, w a t zoveel v e r t r a g i n g zou geven, dat men een v e e l d u u r d e r e oplossing heeft gekozen op een l a g e r punt van de kleine Rhone bij F o u r q u e s . De onttrekking vindt p l a a t s in een buitenbocht m e t een s e d i m e n t a t i e -bekken t u s s e n de Rhone en het i n l a a t w e r k . Het k a n a a l heeft een b r e e d t e van 53 m bij 4 m diepte en k r u i s t het kanaal Beaucaire-Sé*te m e t een syphon. Het pompstation Pichegu staat op 12,5 k m van h e t i n l a a t w e r k en kan de w a t e r a a n v o e r van IOOJOOO ha v e r z o r g e n . E r z a l e c h t e r water voor civiele doeleinden g e l e v e r d moeten worden, t e r -wijl het gepompte w a t e r te duur wordt om op grote afstand van het g e m a a l niet n a a r a n d e r e mogelijkheden van w a t e r a a n v o e r uit te z i e n . Een b r u t o - o p p e r v l a k van 130.000 ha kan e c h t e r worden v e r z o r g d . 2) Het s t u w m e e r in de Orb
Van de r i v i e r e n , die door het gebied s t r o m e n , biedt alleen de Orb de mogelijkheid door een stuw bij Avennes - b e t o n s c h a a l m e t dunne wand van 63 m hoogte en lengte van 230 m in de kruin m e t 33.000.000 m inhoud - w a t e r op te stuwen.
8
-3) Het s t u w m e e r in de Rieuberloup
De stuw in de Orb kan van de gemiddelde j a a r a f v o e r van 700.000.000
3 3 m en een m a x i m u m afvoer van 2900 m / s e c m a a r weinig v a s t h o u d e n
Een v e r d e r e stuwmogelijkheid w e r d gevonden in h e t kleine dal v a n de R i e u b e r l o u p , die zelf een klein s t r o o m g e b i e d heeft. M a a r m e t e e n
3 dam van 60 m hoog en 280 m lengte in de Kruin kan h i e r 44.000.000 m
w o r d e n opgestuwd. Het stuwmeer kan gevuld worden door oppompen uit de Orb of door afleiden van w a t e r , dat a c h t e r een h o g e r in de O r b bij T a r a s sac te bouwen stuw wordt opgestuwd, doch d a a r niet kan worden geborgen.
V e r d e r kan w a t e r uit het stroomgebied van de T a r n worden ontleend, dat in de Agout en de V e s b r e bij L a o u z a s en uit het s t r o o m g e b i e d v a n de O r b , dat bij Montahut in de z i j r i v i e r van de O r b , de J o u r , d o o r de E l e c t r i c i t é de F r a n c e wordt opgestuwd voor krachtopwekking. De vulling van dit s t u w m e e r i s dus een wel z e e r g e c o m p l i c e e r d v e r z a -m e l e n van w a t e r van v e r s c h i l l e n d e h e r k o -m s t . Met het w a t e r van de
stuw van Avennes m e e kan 43J000 ha m e t w a t e r worden v e r z o r g d . 4) Het s t u w m e e r van Bages
De étang de Bages en de Sigean bij Narbonne kan m e t w a t e r uit de Aude tot 2 m boven huidig peil worden opgezet en h i e r m e e kan m e n aan het u i t e r s t e zuiden van het gebied nog een v o o r r a a d v o r m e n v a n
3
75.000.000 m . H i e r m e d e kunnen 25000 ha aan b r u t o - o p p e r v l a k van w a t e r worden v o o r z i e n .
5) Het s t u w m e e r in de Salagou
Hoewel het dal van de H é r a u l t geen mogelijkheid biedt om een s t u w -m e e r te c o n s t r u e r e n , i s dit wel -mogelijk in een zijtak, de Salagou, van de L e r q u e , die in de H é r a u l t u i t s t r o o m t . H i e r kan een s t u w m e e r
3
van 170.000.000 m worden geschapen m e t w a t e r voor 52.000 h a . H e t w a t e r van de L e r q u e hogerop bij Lodeve opgestuwd, zal door een tunnel in het s t r o o m g e b i e d van de Salagou worden g e b r a c h t .
- 9
Door het v e r v a a r d i g e n van een overzicht van de gebieden, w a a r het w a t e r nodig zou zijn en w a a r het b e s c h i k b a a r kan komen, w e r d de g r o n d s l a g voor het plan opgesteld. In enkele r i v i e r e n - H é r a u l t en Vidourle - zullen nog stuwen k o m e n , die in hoofdzaak ten doel hebben hoge vloeden op te vangen. V o o r a l kx de Vidourle i s berucht om zijn o v e r s t r o m i n g e n . Hoewel geen voldoende dichte ondergrond aanwezig i s , m e e n t men van de topafvoer van 1600 m / s e c 1000 te kunnen afvlakken, m a a r niet tot de droge tijd dit w a t e r te kunnen b e r g e n . Enige hulp kan dit water o v e r i g e n s wel geven.
Het valt op hoe men in dit plan alle mogelijkheden gebruikt: een s c h a a l -stuw n a a s t een -stuwdam, onttrekking aan een r i v i e r naast opzetten van een k u s t m e e r , w a t e r uit eigen stroomgebied n a a s t w a t e r uit a n d e r e s t r o o m g e bieden, dat in een geschikt dal wordt v e r z a m e l d . Deze onderzoekingen w e r -den met grote zorg en een opvallende vindingrijkheid uitgevoerd m e t het doel elk gebied te v o o r z i e n m e t het w a t e r van die b r o n , welke m e t de m i n s t e k o s t e n het w a t e r b e s c h i k b a a r kan s t e l l e n . De Rhone m e t zijn z e k e r e a a n v o e r heeft m e n s t e e d s a c h t e r de hand en in een doorgaande verbinding wordt w e l v o o r z i e n . Men v r a a g t zich e c h t e r af of deze v a r i a t i e in w a t e r b e r g i n g s m o g e -lijkheden wel s t r i k t noodzakelijk w a s . Maar i n t e r e s s a n t is deze g e c o m p l i c e e r • de oplossing z e k e r .
3. Voorafgaand archiefonderzoek
Een aantal gegevens kunnen r e e d s vooraf onderzocht w o r d e n . De conclu-s i e conclu-s van een dergelijk onderzoek geven het l a t e r te v e r r i c h t e n onderzoek een richtlijn of v o r m e n vrijwel geheel de b a s i s , w a a r o p het onderzoek dient te g e s c h i e d e n . Dit geldt v o o r a l voor het klimatologische onderzoek, w a a r b i j m e n v o o r a l g r a a g zijn p r o j e c t op lange t i j d r e e k s e n opbouwt érÏMÎijdens het onderzoek en de uitvoering van het p r o j e c t de«» r e e k s niet in belangrijke m a t e kan worden v e r g r o o t . Ook bodemstudies in geologische of pedologische
richting zijn v e e l a l r e e d s voorhanden en kunnen waardevolle aanwijzingen geven.
Een overzicht werd gemaakt van de klimatologische gegevens van 5 s t a tions in het gebied, l a t e r m e t a n d e r e stations tot een m a x i m u m van 23 a a n g e -vuld. Het r a p p o r t i s s t e r k b e s c h r i j v e n d en b e s p r e e k t t e m p e r a t u u r , r e g e n , luchtvochtigheid en wind. De studie van de v e r d a m p i n g wordt in een l a t e r r a p p o r t in het vooruitzicht g e s t e l d .
10
De stations worden g e c i t e e r d voor de l a a t s t e 10 j a a r . Of l a n g e r e r e e k -sen b e s t a a n i s niet duidelijk. De bewerking i s z e e r oppervlakkig en zal v e r m o e d e l i j k wel niet de b a s i s van het p r o j e c t zijn. Medegedeeld werd, dat de v e r d a m p i n g volgens B l a n e y / C r i d d l e werd b e r e k e n d , wat ook al weinig m o d e r n i s . Men krijgt de indruk, dat het k l i m a t o l o g i s c h onderzoek niet op i n t e r n a t i o n a a l niveau s t a a t .
Het viel op, dat ook de m o d e r n e r e v e r d a m p i n g s formule s uit eigen land niet w e r d e n gebruikt. Berekeningen volgens T u r c of v e r d a m p i n g s o n d e r z o e k volgens H a l l a i r e w a r e n niet uitgevoerd en leken ook niet overwogen te
w o r d e n . Men w a s m e t B l a n e y - C r i d d l e t e v r e d e n en vond a l l e e n b e z w a a r l i j k dat m e n geen goede methode had om het m o m e n t , w a a r o p opnieuw water gegeven moet worden, te b e r e k e n e n .
Een a n d e r o v e r z i c h t ontstond uit de studie van de geologische k a a r t . In het gebied komen d r i e niveaus voor van v e r s c h i l l e n d e ouderdom en u i t -l o g i n g s g r a a d , die door bodembewegingen o v e r i g e n s niet m e t de huidige hoogtetopografie s a m e n v a l l e n .
Het oudste niveau, Surface Villafranchienne genoemd, d a t e e r t van v o o r de e e r s t e ijstijd en i s volkomen g e p o d z o l i s e e r d . Ca en Mg, Fe en Mn zijn afwezig en t e k o r t e n aan s p o r e n e l e m e n t e n komen algemeen v o o r . Het tweede niveau i s dat van de Podzols atypique, die veelal Rouges m e d i t e r r a -n e a i -n s ge-noemd worde-n, m a a r da-n v e r w a r r i -n g v e r o o r z a k e -n omdat de l a a t s t e t e r m de v r i j s t e r k e p o d z o l i s e r i n g niet doet v e r m o e d e n . Deze g r o n -den d a t e r e n van het Mindel R i s s i n t e r s t a d i a a l en zijn m i n d e r uitgeloogd. Dit o v e r z i c h t i s v o o r a l van belang omdat het een e e r s t e inzicht geeft mam de gebieden, die v e r m o e d e l i j k een tekort aan s p o r e n e l e m e n t e n en een t e v e e l aan Mn te zien geven.
4 . Het t r a p s g e w i j z e bodemonderzoek
Het bodemkundig onderzoek i s een fraai voorbeeld van de w e r k w i j z e , waarbij m e n zich zorgvuldig afvraagt welk deel van het onderzoek op elk m o m e n t de hoogste p r i o r i t e i t moet worden gegeven en welke intensiteit d a a r b i j nodig i s . Veelal i s de i n t e n s i t e i t , welke v e r e i s t wordt bij het o n -d e r z o e k m e t -de hoogste p r i o r i t e i t het l a a g s t en bij het on-derzoek met -de l a a g s t e p r i o r i t e i t het hoogst. Men kan m e t een vlugge verkenning beginnen en voor l a t e r e opnamen met grote nauwkeurigheidseis d a a r b i j v a s t s t e l l e n hoe dit intensieve onderzoek het beste gedaan kan w o r d e n . Het onderzoek
11
-werd volgens drie intensiteitsniveaux uitgevoerd, waarna de activiteit op onderzoek ten behoeve van praktijkadviezen overschakelt en niet meer het ontwerp van het project dient.
1) De snelle verkenning
Deze opname werd met slechts weinige boringen per eenheid van oppervlak voor het gehele gebied uitgevoerd. De intensiteit mag uit de kosten blijken, die 1, 5 à 2 NF/ha bedroegen. Doel was het gebied te leren kennen en aan te geven welke gronden men als irrigabel
moest beschouwen en welke gronden, b.v. wegens rotsachtig karakte: of helling van het terrein, uitvielen. Deze verkenning was tegelijker-tijd basis voor het ontwerpen van de opnametechniek voor de volgen-de intensiteit.
2) De opname op gemiddelde schaal
Een bodemkaart met schaal 1 : 20000 werd uitgevoerd met een boring per 5-10 ha en kosten van 15 NF/ha. Deze kaart is voor het halve , gebied gereed en vindt met 25000 ha/jaar voortgang in harmonie met
de voortgang van het werk. Het doel van de opname is de landbouw-kundigen gegevens te verschaffen, waaruit het toekomstige grondge-bruik en de waterbehoefte kan worden afgeleid. Hierop baseren de technici dan weer de grondslagen voor het berekenen van het net van distributieleidingen.
3) De detailkartering
De detailkaart op schaal 1 : 2000 vindt plaats mèt 2 boringen per ha en kosten van 70 NF/ha voor grindarme profielen, 110 NF/ha voor grindrijke profielen. De opname dient vooral voor de gebruiker en geeft per perceel al die- gegevens, welke voor de grondgebruiker voor het bepalen van zijn beregeningsbehoefte van belang kunnen zijn. 4) Het chemisch grondonderzoek
Los van de karteringen staat het grondonderzoek, dat in nauwe
samen-Vtel<tfjb~- irtw de. hang met del/grondgebruiker wordt uitgevoerd. Het geeft op richtlijnen
van algemeen onderzoek steunend, op grond van analyses van plekken, waar het gewas slecht groeit, een indruk van de maatregelen, die de boer zal moeten nemen.
. 12
-In de k*iäcirt 1 : 20000 wordt in hoofdzaak een overzicht gegeven van d e vochtberging van het p r o f i e l . Hiertoe wordt de diepte van de e e r s t e v e r -dichte^laag, die voor de w o r t e l s o n d o o r d r i n g b a a r i s , v a s t g e s t e l d . V e r d e r bepaalt m e n de verhouding van grind en stenen tot fijne grond. Het gebied is buitengewoon rijk aan ronde v u i s t g r o t e stenen, die tot 90% van het
/Win Za~^ol- *w C o ^ - ê r u w
bodemvolume u i t m a k e n . Deze grindbeddingen worden/wel g e w a a r d e e r d . Ze v e r d a m p e n m i n d e r en zijn niet gevoelig voor s t r u c t u u r v e r v a l door kapot r i j d e n . Zelfs a a r d a p p e l e n zagen wij op deze gronden g r o e i e n . Van de fijne grond wordt m e t 5 k l a s s e n aangegeven of het zand of klei i s . Ook de pH wordt nog bepaald als k e n m e r k voor de m a t e van uitloging.
De hoeveelheid b e s c h i k b a a r vocht wordt m e t de centrifuge bepaald d o o r van het volgens deze methode bepaalde vochtgehalte aan te n e m e n , dat 4 5 % voor de plant toegankelijk i s , m a a r dat m e n niet m e e r dan 2 / 3 moet l a t e n onttrekken v o o r een volgende watergift wordt v e r s t r e k t . Dit i s dus 30% van het m e t de centrifuge v e r k r e g e n getal. Vermenigvuldigt m e n dit g e t a l met de diepte van het profiel en het gehalte fijne grond, dan geeft dit h e t aantal m m dat deze grond m a x i m a a l p e r k e e r kan opnemen. Dit o v e r z i c h t wordt in een v r o e g stadium aan de o n t w e r p e r s van het plan voor de g r o t e aanvoerleidingen en c o n s t r u c t i e s b e s c h i k b a a r gesteld.
V e r d e r komt op deze k a a r t nog een getal voor de doorlatendheid v o o r , o welk getal ontstaat door een gestoken m o n s t e r in o n g e r o e r d e toestandKmet VUw se~, doznZait^A parafine in te gieten en met een v e r v a l 2 : 1 op zijn doorlatendheid te o n
-d e r z o e k e n . Deze -doorlaten-dhei-d wor-dt in c m / s e c w e e r g e g e v e n a l s een ge tal a x 10 . Het valt op, dat men nu op de k a a r t het getal b aangeeft en a weglaat op grond van onnauwkeurigheid. Men geeft dus alleen de orde v a n grootte aan.
In een l a t e r stadium wordt nog een 1 : 5000 k a a r t gemaakt, die g r o n d -gegevens m e t betrekking tot eventuele w a t e r o v e r l a s t aangeeft. De k a a r t geeft de vochthoudendheid w e e r a l s m a a t voor de a a n v o e r n a a r het g r o n d w a t e r . Is de vochthoudendheid klein, dan zal m e e r w a t e r n a a r het g r o n d -w a t e r v e r l o r e n gaan dan bij goed vochthoudende grond. Men geeft nu de
s t r o o m r i c h t i n g van het water aan voor de o p p e r v l a k t e , voor de s c h i j n s p i e -gels op een ondoorlatende laag en voor het g r o n d w a t e r .
- 1.
Naast dit gegeven vindt men aangeduid of w a t e r o v e r l a s t voortkomt d o o r aanvoer van buiten, door ondoorlatende lagen of door algemene dichtheid van de grond. Deze te natte zones worden in het veld v a s t g e s t e l d , m a a r tevens geeft m e n op de k a a r t w a a r en over welk oppervlak m e n u i t b r e i d i n g van de w a t e r o v e r l a s t v e r w a c h t , Aangegeven wordt w a a r men bij v o o r r a n g de ontwatering in orde moet b r e n g e n en w a a r door k u n s t m a t i g e oorzaken w a t e r o v e r l a s t kan ontstaan.
Het valt op, dat bijzonder gedetailleerde k a a r t e n worden v e r v a a r d i g d en dat de ontwerpende ingenieur nauwkeurig o m s c h r e v e n aanwijzigingen k r i j g t . Deze gegevens worden e c h t e r op a n a l y s e c i j f e r s g e b a s e e r d , welke bepaald zijn volgens methoden, die niet geheel m o d e r n zijn en w a a r v a n de n a u w k e u -righeid b e p e r k t i s . In h o e v e r r e h i e r een voldoende h a r m o n i e f b e r e i k t i s , lijkt wat o n z e k e r .
De k a a r t op schaal 1 : 2000 wordt geheel ten behoeve van de b o e r g e -m a a k t . Deze k a a r t geeft p e r bedrijf de hoogtelijnen, terwijl -m e t l e t t e r s A tot D staat aangegeven of het profiel steenrijk i s , of een dunne b e w o r t e l b a r e
V-DMJ. bA»"jui*w laag bezit (A en B).|fln profiel D zijn gronden m e t groot vochthoudend v e r
-' J ^ ff-' mogen aangegeven. De profielen C v o r m e n de overgang t u s s e n deze u i t e r s t e n (T De b e m o n s t e r d e p l a a t s e n zijn m e t c i r k e l s aangegeven m e t d a a r i n g e s c h r e v e n
de m a x i m a a l o p n e e m b a r e watergift. Met getallen, s t r e p e n en lijndikten wordt nog aangegeven of lagen aanwezig zijn, het profiel homogeen i s , de grond voldoende kalk b e v a t , e n z .
De b o e r krijgt g r a t i s een fraai overzicht van de eigenschappen van zijn grond en de v o o r l i c h t i n g s d i e n s t vindt in deze g r o n d s l a g een belangrijke s t e u n voor het bepalen van de b e s t e behandeling van de grond.
Alleen uit de wens het p r o j e c t een s u c c e s te doen worden en niet te doen s t r a n d e n op een tekort aan vakkennis van de boer i s deze k a r t e r i n g s i n t e n s i teit en deze aandacht voor de n a z o r g van de b e d r i j f s v e r a n d e r i n g door w a t e r aanvoer te v e r k l a r e n . In feite gaat men de t e l e r s van à M w voor m o t o r -brandstof o m s c h o l e n tot t u i n b o u w e r s . En de Compagnie aanvaardt h i e r de h a a r v e r s t r e k t e b r e d e opdracht door in de zorg voor de boer aanzienlijk v e r d e r te gaan dan men in Nederland noodzakelijk zou vinden.
14
5. De enquête bij de bevolking
In de opzet om tot een plan te komen neemt de enquête bij de bevolking een belangrijke p l a a t s in. De regeling van bevoegdheden, die de bevolking weinig s t e m geeft bij de b e s l i s s i n g e n maakt dat de enquête een b e l a n g r i j k e mogelijkheid wordt om de bevolking g e r u s t te stellen of te overtuigen of alleen m a a r hun standpunt te l e r e n kennen De bevolking heeft het, door al of niet c o n t r a c t e n tot waterafname te sluiten, t e n s l o t t e geheel in h a a r macht het plan tot een s u c c e s of een mislukking te m a k e n .
De enquête wordt m e t grote zorg en d e t a i l l e r i n g uitgevoerd. Vele gegevens worden n a g e v r a a g d omdat ze van belang zouden kunnen zijn. Men huldigt het p r i n c i p e van in een k e e r a l l e s n a v r a g e n , zodat men niet t e r u g behoeft te k e r e n , in t e g e n s t e l l i n g dus m e t de t r a p s g e w i j z e p r o c e d u r e , die m e n bij de b o d e m k a r t e r i n g volgt.
De enquêtetechniek v e r d i e n t nadere b e s p r e k i n g . Men vangt aan met een bezoek aan de a u t o r i t e i t e n in het gebied en belegt een algemene v e r g a dering met de bevolking, w a a r i n de Compagnie aan de m e n s e n wordt v o o r -gesteld, het doel van het werk b e s p r o k e n en g e t r a c h t wordt vele b e z w a r e n te ondervangen en v r e z e n te ontzenuwen. Ook de e n q u ê t e u r s worden v o o r -gesteld en het doel van een toekomstig bezoek wordt verduidelijkt. De enquête b e s t a a t uit het invullen van een e n q u ê t e f o r m u l i e r , dat het volgende omvat:
1) Naam van e i g e n a a r en g e b r u i k e r voor elk k a d a s t r a a l n u m m e r . Het k a d a s t e r i s , a l s in Nederland, van het negatieve s y s t e e m en dus v e e l a l niet bij of niet j u i s t .
2) Ook het oppervlak wordt v a s t g e s t e l d , m a a r h i e r is het k a d a s t e r wel een b e t r o u w b a r e maatstaf. Deze gegevens l e v e r e n de b a s i s voor de t e c h n i s c h e kant van het ontwerp.
Een tweede deel van het enquêteformulier richt zich op de t o e g a n k e -lijkheid van de p e r c e l e n . Gevraagd wordt n a a r :
3) De afstand t u s s e n p e r c e e l en bedrijf en de a a r d van de t o e g a n g s -weg.
D a a r n a a s t stelt m e n de a a r d van het bedrijf v a s t m e t de punten:
4) Aantal p e r s o n e n op bedrijf en aantal eenheden w e r k k r a c h t , w a a r -bij vrouwen, kinderen en ouden van dagen voor een gedeelte v a n een volle w e r k k r a c h t gelden. Ook geeft men de kwaliteit van de o n d e r n e m e r als landbouwer w e e r , terwijl v e r d e r het aantal t r e k
-KÀAX,
15 5) E e n b e s c h r i j v i n g v a n h e t h u i d i g e b e d r i j f s t y p e v o l g t u i t e e n g e d e t a i l -l e e r d o v e r z i c h t v a n h e t g r o n d g e b r u i k , v o o r b o u w -l a n d w e e r g e g e v e n d o o r de g e w a s s e n v a n de b e i d e l a a t s t e j a r e n , v o o r f r u i t d o o r h e t a a n t a l b o m e n of h e t o p p e r v l a k n a a r s o o r t o n d e r s c h e i d e n . V e r d e r w o r d t h e t v e e b e s t a n d n a a r s o o r t e n a a n t a l v a s t g e l e g d . 6) V a n de b e d r i j f s g e b o u w e n n e e m t m e n h e t a a n t a l e n de b o u w k u n d i g e t o e s t a n d o p . 7) T e n a a n z i e n v a n de i r r i g a t i e w o r d t de h u i d i g e t o e s t a n d v a s t g e l e g d e n n a g e v r a a g d w a t m e n in g e d a c h t e h e e f t t e n a a n z i e n v a n e v e n t u e l e i n t e n s i v e r i n g , w a n n e e r de w a t e r a a n v o e r g e r e e d z a l z i j n g e k o m e n . V o o r -a l p r i n c i p i é ' l e t e g e n k -a n t i n g t e g e n h e t -a -a n g -a -a n v -a n e e n c o n t r -a c t t r -a c h t m e n g e w a a r te w o r d e n . 8) In h e t v e l d w o r d e n a l l e h i n d e r p a l e n v o o r h e t a a n l e g g e n v a n e e n b u i z e n n e t op k a a r t a a n g e g e v e n e n de m e e s t v o o r de h a n d l i g g e n d e t r a c é e s m e t p i j l e n i n g e s c h e t s t , z o d a t de o n t w e r p e r v a n h e t b u i z e n s t e l s e l r e e d s o v e r e n i g e a a n w i j z i n g e n b e s c h i k t . V o o r a l de r i c h t i n g v a n de b e w e r k i n g v a n g r o n d en g e w a s i s h i e r b i j v a n b e l a n g . Dit o v e r z i c h t i s w e l z e e r b r e e d v a n o p z e t . De a a r d v a n de w e g lijkt b . v . v a n b e p e r k t b e l a n g . Wat de b o e r z a l g a a n d o e n , w e e t h i j d o o r g e b r e k a a n e r v a r i n g v e e l a l n i e t . M a a r w a n n e e r e r w e i n i g b e l a n g s t e l l i n g v o o r w a t e r b e s t a a t , z a l m e n v e e l a l d e z e s e c t i e w a t m i n d e r h o g e u r g e n t i e v o o r de u i t v o e -r i n g v a n h e t p l a n t o e w i j z e n . W e l v a n b e l a n g i s h e t o p p e -r v l a k a a n d -r u i v e n , o m d a t d i t g e e n w a t e r k a n k r i j g e n , en h e t o p p e r v l a k a a n f r u i t , o m d a t dit a l s r e n d a b e l e c u l t u u r z e k e r w a t e r z a l w o r d e n g e g e v e n e n m e n h i e r v a n e e n v e l e j a r e n d u r e n d c o n t r a c t r e d e l i j k z e k e r i s . E n op e e n b e d r i j f , w a a r e e n b e p a a l d g e w a s r e e d s w a t e r k r i j g t , i s de k a n s d a t m e n z i j n m a t e r i a a l r e n d a b e -l e r g a a t m a k e n d o o r m e e r te i r r i g e r e n v r i j g r o o t . Ook h i e r k o m t d u s u i t d e e n q u ê t e w e e r e e n u r g e n t i e k e n m e r k n a a r v o r e n . Op g r o n d v a n d e z e g e g e v e n s m o e t m e n e e n t o e k o m s t i g b o u w p l a n s c h a t t e n , w a a r u i t de w a t e r b e h o e f t e v o l g t . Dit s c h a t t e n i s e e n m o e i l i j k e z a a k e n m e n z i e t nu r e e d s , d a t d i t in h e t b e g i n o n j u i s t g e d a a n i s . M e n h e e f t e e n t e g r o o t a r e a a l m e t d r u i v e n , d u s z o n d e r w a t e r a a n v o e r , in de b e r e k e n i n g o p g e n o m e n . R e p a t r i a n t e n u i t A l g i e r s b e g i n n e n n i e t m e e r a a n d r u i v e n t e e l t , m a a r p l a n t e n v r u c h t b o m e n bij h o n d e r d e n h a a a n , w a t de w a t e r b e h o e f t e d o e t t o e n e m e n . Bij h e t s c h a t t e n v a n h e t t o e k o m s t i g e b o u w p l a n l e t m e n op de n a b i j h e i d v a n s t e d e n , h e t m i c r o k l i m a a t , h e t a a n t a l w e r k k r a c h t e n , de b e d r i j f s g r o o t t e , d e k w a l i t e i t v a n de b o e r , de g r o n d s o o r t . D e z e s c h a t t i n g w o r d t a l s r i c h t l i j n
- 16
genomen, t e r w i j l de onzekerheid e r v a n in een m a r g e moet worden opge-vangen. Bij de b e s p r e k i n g van de t e c h n i s c h e uitwerking z a l m e n zien hoe dit eenvoudig kan g e s c h i e d e n .
De intensieve enquête wordt met een snelheid van 12000 ha p e r j a a r of 5000 b o e r e n en e i g e n a r e n uitgevoerd door 8 e n q u ê t e u r s p l u s een chef. De r e s u l t a t e n w o r d e n in k a a r t e n , bijbehorende p e r s o o n s r e g i s t e r s en enquête bundels vastgelegd en dringen in deze v o r m in elk onderdeel van de o n t w e r p techniek d o o r . Men i s e r zich van bewust, dat deze enquête wel wat i n t e n
sief i s , m a a r wil F r a n k r i j k zo mogelijk van nog b e t e r in orde gemaakte g e -bieden v o o r z i e n dan de fraaie p r o j e c t e n , die m e n in A l g i e r s en Tunesië" nu gaat v e r l a t e n en acht d a a r t e g e n o v e r een geringe e x t r a inspanning van weinig b e l a n g .
6. De technische uitwerking van het plan
Het t e c h n i s c h plan voor het e e r s t e blok dat men gaat k l a a r m a k e n heeft 2 uitgangspunten en wel de Rhone, w a a r u i t 75 m / w a t e r geput kan worden en
/sec
de p e r c e l e n , w a a r v a n m e n de m a x i m a l e waterbehoefte heeft v a s t g e s t e l d e n de tijd, w a a r o p die behoefte zal o p t r e d e n . Bij de kans op het gelijk of na e l k a a r onttrekken van w a t e r volgt men een formule van Clement, die v e r d e r niet b e s p r o k e n i s . Als m a x i m a l e aanvoer stelt m e n 1,25 l / s e c . h a , wat - gezien de beperking van de beregening tot 18 uur p e r dag - overeenkomt m e t 8, 1 m m / d a g .
Het k a n a l e n s y s t e e m hing af van een geschikt punt om het w a t e r 20 en 66 m op te pompen n a a r de vlakte van de C o s t i e r e s en de V i t r e n q u e , en een b u i t e n -bocht van de Rhone, w a a r men w a t e r m e t zo min mogelijk slib kon aftappen. Dit bepaalde een v e r h a n g en een p r o f i e l .
Voor de grote kanalen, die het w a t e r moeten t r a n s p o r t e r e n dat n a a r de beide niveaux wordt opgepompt, w e r d een t r a c é e gezocht door in het o n t w e r p v e r h a n g en natte d o o r s n e d e bij m e t de afstand afnemend debiet a l s v a r i a b e l e grootheden te gebruiken. Even voorbij Montpellier i s het niveau van het k a -naal te veel gezakt en moet m e t het gemaal la Gardiole het peil w e e r vele m e t e r s opgevoerd w o r d e n . De hoeveelheid w a t e r i s dan e c h t e r z e e r g e d a a l d . Neyrpic stuwen zorgen e r v o o r , dat bij v e r m i n d e r d e afname van w a t e r de w a t e r s p i e g e l niet over te grote kanaallengten h o r i z o n t a a l komt te s t a a n en d e b o -venloop van het k a n a a l leegloopt, het beneden deel d a a r e n t e g e n o v e r s t r o o m t .
- 17
geven niet duidelijk aan of aan het beneden eind van het kanaal a f l a a t w e r -ken zijn ontworpen. De loop van de kanalen a l s gegeven n e m e n d e , begint m e n het gebied in hoofdafdelingen in te delen, c a s i e r s genaamd, van de orde van 40000 ha. Als g r e n z e n n e e m t m e n b e r g h e l l i n g e n , r i v i e r d a l e n en dergelijke grote h i n d e r n i s s e n . Een c a s i e r wordt ingedeeld in s e c t e u r s van ongeveer 4000 ha. Hier neemt men wegen, spoorwegen, d o r p s k o m m e n g r o n d g e b r u i k s g r e n z e n a l s g r e n s voor de s e c t i e s , zodat geen moeilijke p a s s a g e s ontstaan. Een s e c t e u r krijgt een enkel aanvoerpunt, w a a r nodig m e t eigen p o m p s t a t i o n en w a t e r t o r e n . Het werk wordt nu v e r d e e l d in de t r a c e r i n g en de b e r e k e n i n g , waarbij de t r a c e r i n g voorafgaat. Men w e r k t h i e r van klein n a a r g r o o t .
Elk bedrijf van m i n d e r dan 8 ha krijgt een aftappunt p e r 2\ ha. E r w a r e n h y d r a n t e n aan de m a r k t , die 3 l/konden l e v e r e n . Bij 1,25 l / s e c . h a
ISIK,
aanvoer w e r d de b e r e g e n i n g s e e n h e i d dus 2^ h a . Op de hydranten zijn 4 aansluitingen mogelijk. In de hydrant i s een l i m i t e u r ingebouwd, die t u s s e r
1 en 6 l / s e c . ha v e r s t e l d kan worden.
De grote bedrijven k r i j g e n vanaf de hydrant een o n d e r g r o n d s l e i d i n g -net, een antenne, m e t g r o t e r capaciteit. De g r o o t s t e hydrant laat 25 l / s e c .
hm door en bedient ca. 25 ha. De antenne i s goedkoper dan een g r o t e r
aantal hydranten m e t w a t e r m e t e r , d e b i e t l i m i t e r i n g en k r a n e n . Op de a n -tenne is om de zoveel m e t e r een aftappunt a a n g e b r a c h t .
Men begint nu m e t de grote bedrijven en ontwerpt een l e i d i n g s t e l s e l p e r bedrijfseenheid. De antennes maakt m e n niet l a n g e r dan 800 m [en n i e t k o r t e r dan 125 mjöm niet te veel d r u k v e r l i e s te krijgen). V e r d e r wordt de leiding liefst de helling afgelegd, eveneens om d r u k v e r l i e s tegen te gaan en p a s t e e t r a c é e s aan aan de b e d r i j f s v o r m . Belangrijk i s , dat m e n h i e r b i j vaak een belangrijke b e d r i j f s h e r v e r k a v e l i n g kan v o o r s t e l l e n en g e -a c c e p t e e r d k r i j g t , m e t p e r c e e l s e e n h e d e n zo veel mogelijk v-an de orde v -a n 400 x 600 m als r e s u l t a a t van een m a x i m a a l oppervlak p e r hydrant van 25 ha en een m a x i m a l e lengte van de p e r c e e l s a a n v o e r b u i z e n van 600 m . De 200 m b r e e d t e t e r w e e r s z i j d e n van elke antenne kan m e n m a x i m a a l m e t s p r o e i e r s en t w e e d u i m s buizen o v e r b r u g g e n . Deze overwegingen l e v e r e n voor de grote bedrijven de eindpunten van het w a t e r a a n v o e r n e t op.
18
Voor de kleine bedrijven worden de h y d r a n t e n op grond van de volgende 12 punten gekozen:
1) Eén aftapkraan v e r z o r g t 2 à 2 , 5 ha.
2) Het m a x i m a l e debiet van een hydrant van 12 l / s e c , ) » m a a k t het w e n -selijk p e r hydrant 2-4 aansluitingen na te s t r e v e n .
3) Op grond van de bedrijfsgrootte en d a a r m e e samenhangend afname -contract wordt het debiet van elke aftapkraan g e l i m i t e e r d t u s s e n 1 en 6 l / s e c , , ha*
4) P e r aftappunt m o e t m e n t r a c h t e n 4 eenheden van 2j ha aan g e i r r i g e e r t oppervlak te v e r k r i j g e n .
5) P e r eenheid van i r r i g a t i e wenst m e n niet m e e r dan 5 exploitanten. Als toelichting op de punten 2, 4 en 5 m a g worden o p g e m e r k t , dat d u s op 1 hydrant met 4 k r a n e n en 5 a f n e m e r s p e r k r a a n die de betaling o n d e r -ling m a a r moeten uitzoeken - e r dus m a x i m a a l 20 m a n water zouden kunnen krijgen van 1 h y d r a n t , m a a r gezien het m a x i m a l e vanuit een h y d r a n t b e r e
-genbare a r e a a l van c a . 10 ha zouden ze d u s gemiddeld m i n d e r dan 0, 5 h a aan grond mogen inbrengen. Zouden ze gemiddeld 0, 1 ha aan grond i n b r e n -gen en s a m e n dus 2 ha, dan krij-gen ze toch 1 hydrant en worden van de leiding dus niet nog m e e r t o e v o e r s p r u i t e n afgetakt.
6) De hydrant wordt op de p e r c e e l s s c h e i d i n g gezet.
7) De regenleiding van de hydrant n a a r het te b e r e g e n e n p e r c e e l m a g geen eigendom van a n d e r e n k r u i s e n .
8) De aanvoerleidingen n a a r de h y d r a n t e n en dus de hydranten zelf m o e -ten zo veel mogelijk langs de hoogtelijnen s t a a n .
9) T u s s e n een goed geplaatste hydrant en de s l e c h t s t g e p l a a t s t e m a g niet m e e r dan 500 cm drukhoogte v e r s c h i l optreden.
10) De hydrant moet zo geplaatst worden, dat zo min mogelijk mobiel m a t e r i a a l moet worden gebruikt.
11) De bovengrondse regenleidingen moeten geen wegen, toegankelijk voor d e r d e n , k r u i s e n .
12) Bij ongunstige v e r k a v e l i n g s v o r m e n moet men zich r i c h t e n n a a r de m e e s t waarschijnlijke v e r b e t e r d e toestand in de t o e k o m s t .
19
Wanneer een p l a a t s b e p a l i n g van de hydranten i s uitgevoerd volgens deze 12 richtlijnen en de plaatsbepaling voor de aftappunten voor de g r o t e bedrijven zich laat a a n p a s s e n bij dit s c h e m a , dan heeft men een aantal punten v o o r het t r a c é e van de toevoerleidingen v a s t g e s t e l d . Herhaaldelijk moet op deze e i s e n wat worden toegegeven, m a a r zou dit te v e e l w o r d e n , dan zal m e n zich voor een dergelijk geval g r o t e r e i n v e s t e r i n g e n moeten g e t r o o s t e n .
De t r a c e r i n g wordt uitgevoerd door 2 equipes in het veld, 1 p r o j e c t e u r en 2 t e k e n a a r s , die 12000 ha p e r j a a r kunnen b e w e r k e n . Een p r o j e c t e u r wordt in 6 maanden opgeleid.
De t r a c e r i n g van de toevoerleidingen moet nu alle h y d r a n t e n m e t de aanvoerleiding van het pompstation verbinden. Men werkt het liefst met enkele g r o t e leidingen m e t v e r t a k k i n g e n . De leiding moet langs de h o o g t e lijn of van h o g e r e n a a r l a g e r e hoogtelijnen lopen. Wanneer het aantal b e -langstellenden een grote uitbreiding van het net ongewenst m a a k t , houdt m e n in gedachten, dat men b e t e r een tweede leiding n a a s t de e r r s t e kan leggen dan r e e d s dadelijk de leiding g r o t e r te d i m e n s i o n e r e n . Men moet v e r d e r op de obstakels letten, die bij de enquête w e r d e n aangetekend.
Het netwerk van leidingen bevat geen koppelleidingen, geen rondlopende leidingen d u s . Men m a a k t d a a r v a n nogal een punt bij zijn uiteenzettingen. Een s t e l s e l m e t koppelleidingen i s d u u r d e r en m o e i l i j k e r te b e r e k e n e n . Het geeft z e k e r h e i d tegen toevallige of gedwongen s t r e m m i n g e n in het w a t e r -t r a n s p o r -t , omda-t e r dan nog een -tweede aanvoermogelijkheid b e s c h i k b a a r i s . M a a r het belang van een dergelijke z e k e r h e i d uitgedrukt in frequentie van voorkomen of omvang van mogelijke schade bleek niet bij de b e s p r e -kingen.
De b e r e k e n i n g van het net m e t de kleinste kosten kan volgens d r i e v e r -schillende methoden plaatsvinden:
1) Een geheel voor de c o m p u t e r uitgewerkte methode van de Sogreah, die het geval van m i n i m u m k o s t e n door p r o b e r e n uitzoekt.
2) Een methode van Labye, welke wat d u i s t e r b e s c h r e v e n i s en nog n i e t geheel kan worden o v e r z i e n .
3) Een methode van Dialinas te N î m e s , die m e t vervangende b u i s k o s t e n w e r k t .
- 20
De l a a t s t e methode gaat uit van een Y - v o r m i g e splitsing van een leiding en rekent uit welke buislengte een zelfde debiet kan v e r v o e r e n en gelijke k o s t e n zou e i s e n a l s de twee buizen, die de a r m e n van de Y v o r m e n . Daarn; rekent m e n uit welke lengte aan buis dezelfde kosten vertegenwoordigt a l s de b u i s , die de poot van de Y v o r m t en de b e r e k e n d e b u i s , die de twee a r -m e n van de Y v e r v a n g e n kon. De d r i e buislengten zijn zo v e r v a n g e n door
één b e r e k e n d e b u i s .
Deze b e r e k e n i n g kan men nu vanaf de u i t e r s t e v e r t a k k i n g e n , al t e r u g -w e r k e n d e , t o e p a s s e n op het hele b u i z e n s t e l s e l , -w a a r t e l k e n s de kosten v a n d r i e buislengten van een vertakkingspunt v e r v a n g e n wordt door de gelijke kosten van een enkele buis m e t gelijk debiet, m a a r b e r e k e n d e l e n g t e . De poot van elke Y i s nu t e l k e n s een van de a r m e n van een Y, die een stap h o g e r in het s t e l s e l o p t r e e d t .
Telkens rekent m e n nu uit welke combinatie van lengte en d i a m e t e r v a n de v e r v a n g e n d e buis de g e r i n g s t e kosten l e v e r t . Het gehele v e r t a k t e s t e l s e l kan men nu stap voor stap v e r v a n g e n door een enkele buis mfet m i n i m a l e k o s t e n . Dit i s het m i n i m u m aan kosten, w a a r v o o r het leiding s t e l s e l g e -maakt kan worden.
Is m e n zo v e r gekomen, dan wordt de berekening in o m g e k e e r d e r i c h t i n g uitgevoerd en wordt elke buis v e r v a n g e n door de Y - v o r m i g e v e r t a k k i n g , w a a r b i j de dan v e r k r e g e n kosten p e r a r m van de Y uit een lengte m a a l e e n d i a m e t e r m a a l de kosten p e r lengte voor die d i a m e t e r b e s t a a t . Het bekende v e r h a n g en debiet l e v e r e n een tweede vergelijking, die voor elke a r m h e t mogelijk m a a k t de lengte en de d i a m e t e r te vinden.
Deze b e r e k e n i n g i s mogelijk, omdat de r e l a t i e t u s s e n de b u i s d i a m e t e r en de kosten v r i j nauwkeurig in een formule w e e r te geven zijn en dus in
een r e k e n s y s t e e m kan worden opgenomen. De kosten zijn in F r a n k r i j k e v e n r e d i g m e t de d i a m e t e r tot de macht 3 , 5 . Wel zijn de kostenverhogende f a c -t o r e n z o a l s T - s -t u k k e n , boch-ten, spli-tsingen, enz. nie-t opgenomen, m a a r men krijgt een goede benadering van het optimale p r o j e c t . I n t e r e s s a n t i s , dat m e n zich van de moeilijke b e s l i s s i n g e n in welke tak van het s t e l s e l m e n bepaalde hydranten in t u s s e n g e b i e d e n het b e s t kan opnemen l o s kan m a k e n door e e r s t voor de gedeelten van het t r a c é e , die gehe^el duidelijk z i j n , e e n
21
berekening te m a k e n . Voor de hydranten, w a a r o m t r e n t men niet z e k e r i..? uit welke tak men het w a t e r moet ontlenen, kan men met v e e l eenvoudiger middelen een keuze m a k e n en zo aan het t r a c e r e n van het s t e l s e l van l e i
-dingen veel van zijn subjectieve a a r d ontnemen. Men zou deze r e k e n t e c h n i e k ook v o o r open leidingen en t o e v o e r k a n a l e n kunnen uitwerken, m a a r d a a r i s de grootte van het v e r v a l zoveel m e e r afhankelijk van topografische o m
standigheden en de v r i j e keuze van de diepte van het k a n a a l , dat m e n de b e -rekening tot aan het p o m p s t a t i o n voor de gesloten leidingen uitvoert en n i e t v e r d e r . De moeilijkheden van de open leidingen, van t o e l a a t b a a r talud en w a t e r s n e l h e i d hebben hun tegenhanger bij de gesloten leidingen in de k e u z e van het b u i s t y p e . Zo wordt h i e r van 10 tot 15 cm d i a m e t e r e t e r n i e t g e b r u i k t , voor 17,5 tot 25 cm g i e t i j z e r Pont à Mousson, voor 30 tot 45 c m d i a m e t e r i j z e r e n buizen m e t flens, fonte e x p r e s , voor 50 tot 70 cm betonbuizen en voor d i a m e t e r s van 100 en 110 cm "beton p r e s s i o n " . Bij g r o t e r e d i a m e t e r s wordt de v r a a g te klein en moet men de buis afzonderlijk laten maken a l s voorgespannen beton.
7. Voorlichting en d e m o n s t r a t i e
Voor een belangrijk deel b e r u s t de taak om de bevolking de nieuwe m o g e -lijkheden te l e r e n gebruiken in de handen van de Compagnie. Wel i s e r e e n nauwe samenwerking m e t de v o o r l i c h t i n g s d i e n s t , m a a r de grote hoeveelheid
s p e c i a l i s t i s c h e k e n n i s , die bij de Compagnie aanwezig i s , m a a k t dat van deze zijde de kennis en de o v e r t u i g i n g s k r a c h t wel g r o t e n d e e l s k o m t . Men voelt h i e r t e l k e n s w e e r de d r e i g i n g , dat de bevolking een zo grote invloed kan uitoefenen door zich afzijdig te houden en geen contracten aan te g a a n . E r worden dan ook op vele p l a a t s e n proefvelden aangelegd,met v o o r u i t s t r e -vende b o e r e n worden behandelingen van bodem en gewas uitgewerkt en a a n a n d e r e n getoond. Het valt op hoe elk telefoontje binnen het uur tot een b e z o e k aanleiding i s en elke o p m e r k i n g , wens of gedachte van de praktijk de m e e s t e r n s t i g e aandacht k r i j g t . Of dit nog zal kunnen wanneer in p l a a t s van 4000 ha e r 40000 ha b e r e g e n d wordt, is wel z e e r de v r a a g . Maar m e n l e e r t m e n -sen en bedrijf goed kennen en kweekt in het e e r s t e blok veel goodwill. Bij l a t e r e blokken zal men m e t m i n d e r ontwikkelde bevolking te doen k r i j g e n en wellicht wel verplicht zijn ook d a a r via z e e r intensieve voorlichting de b e -volking snel op hoger niveau te brengen, wil men het p r o j e c t doen s l a g e n .
22
-Van belang lijkt, dat veel meer dan de beregeningstechniek de bemes-ting de aandacht vraagt. Vooral de sporenelementen zijn van het grootste belang. Zou men water geven, dan zal op vele percelen dit geen effect sorteren, omdat vergiftiging met koper en mangaan en gebrek aan borium, molybdeen, magnesium en zink vrijwel geen gewas meer toestaan te
groeien.
Op de oudste podzols is alles uitgespoeld, ook het ijzer en mangaan, dat op de zure gronden mobiel werd. Hier is gebrek aan alles. Maar fos-faat wordt, indien gegeven, niet vastgelegd.
Op de atypische podzols van de sols rouges is ijzer en mangaan niet uitgespoeld en mangaan in toxische vorm als mobiele verbinding aanwezig. De overige elementen zijn maak vrij ver uitgeloogd. Fosfaat wordt hier sterk vastgelegd. Bij de jonge gronden is vooral, waar ze een lössdek dragen, de toestand gunstig.
Door deze uitlogingsverhoudingen speelt het door de mens als ziektebe-strijdingsmiddel bij de druif toegepaste koper heen. Dit is in zo grote hoe-veelheid gegeven dat het mmmmmmmm giftig werkt. De druif, die op deze
gronden reeds lang groeit en een diep wortelstelsel heeft, blijft in leven, maar op deze gronden groeit zelfs geen onkruid meer en nieuwe gewassen, ook druivenaanplantingen, komen niet meer op gang. Er kunnen zich tege-lijk dus toxiciteit van koper en mangaan voordoen. Verder bestaat tussen molybdeen en mangaan een sterk antagonisme, waardoor overmaat man-gaan de opname van molybdeen verlaagt en er dus kans op molybdeenge-brek bovendien ontstaat.
Wat hier te doen staat, is de zuurgraad te verlagen, dus de pH te v e r -hogen, waardoor koper en mangaan minder mobiel worden en molybdeen
gemakkelijker opneembaar. Maar borium en zink komen dan in een min-der oplosbare vorm te verkeren en moeten dus toegevoegd evenals bij te grote armoede het molybdeen. Daar deze gronden veelal ook magnesium-arm zijn en met het Mg-houdende dolomiet men de pH sneller kan doen 1/oLo^w /v^x stijgen)} wordt dolomiet voor bekalking aangeraden.
23
-Het in orde m a k e n van de waterhuishouding kost een NF 5000 p e r h a , het in orde b r e n g e n van de basenhuishouding een NF 600. Het zou voor d e hand gelegen hebben ook de v e r b e t e r i n g van de basenhuishouding in het plan op te n e m e n en niet aan de boer over te laten dit te doen en goed te doen. Te veel b o r i u m geven i s snel gedaan tot schade van het g e w a s . B o r i -um i s wel a l s h e r b i c i d e v o o r g e s t e l d . De verhoudingen hebben niet mogelijk g e m a a k t , dat ook het in orde maken van de b e m e s t i n g s t o e s t a n d deel van het p r o j e c t w e r d . M a a r voor de Compagnie v e r k r i j g t men een e n o r m e g o o d -will door de s t e r v e n d e g e w a s s e n met een v a p o r i s a t o r van molybdeen te v o o r z i e n , dat door de bladen opgenomen in 48 uur de plant doet h e r s t e l -len. Dit t o v e r e n m e t wetenschappelijke kennis verhoogt het v e r t r o u w e n i n het p e r s o n e e l van de Compagnie op v e l e r l e i gebied. Men heeft e c h t e r v e e l ongeloof, dat met 200 g r a m molybdeennitraat p e r ha een gewas van a f s t e r ven w e e r tot gezonde g r o e i te brengen i s , moeten overwinnen en m e t d u i -zenden p r a k t i j k d e m o n s t r a t i e s moeten b e s t r i j d e n . Ook de k o p e r v e r g i f t i g i n g , veel m i n d e r s p e c t a c u l a i r tegen te gaan, moet de bevolking s t e e d s w e e r
worden toegelicht. Dit te m e e r omdat de dolomiegbestrijding/alleen goed werkt bij z e e r zorgvuldige menging met de grond, zodat geen n e s t e n van o p l o s b a a r k o p e r overblijven. En dit goed mengen i s voor de b o e r een o m -vangrijk werk van ploegen en ondergronden. Bij b e m e s t i n g zowel voor de gewone meststoffen a l s de s p o r e n e l e m e n t e n wordt de b e r e g e n i n g s a p p a r a t u u r s t e r k aanbevolen en ook op vele p l a a t s e n gebruikt.
8. Economie en werving
De k o s t e n , die men op de b o e r v e r h a a l t , zijn in s t e r k e m a t e o n d e r d e e l van het ontwerp wegens de r e e d s genoemde vrijheid van de b o e r al of niet een c o n t r a c t af te sluiten. De oude regeling van de betaling v o o r w a t e r w a s opgezet op grond van de verhouding van v a s t e en v a r i a b e l e kosten en b e s t o n d uit:
een v a s t e betaling van NF 140 p e r j a a r voor aansluiting 3
een v a r i a b e l e bijdrage van NF 0, 042 p e r m voor betrokken water. Ete b o e r betaalt h i e r m e e de r e n t e van een NF 1100 p e r ha of 25% van de
kosten, die c a . N F 5000 p e r ha belopen. De vaste b i j d r a g e , te b e t a l e n o n g e -acht de r e g e n of droogte van het j a a r , werd door de kleine b o e r m e t te v e e l argwaan bezien en w e r k t e s t e r k r e m m e n d op de bereidheid een c o n t r a c t aan te gaan.
24
-Een nieuwe regeling i s thans opgesteld, inhoudende: een v a s t e betaling p e r aansluiting van NF 30 p e r j a a r
3 3 een v a r i a b e l e bijdrage voor de e e r s t e 1500 m w a t e r van NF 0, 1 3 / m
een v a r i a b e l e bijdrage voor de volgende 1500 m w a t e r van NF 0 , 0 7 / m
3 3 een v a r i a b e l e bijdrage voor alle volgende na w a t e r van NF 0, 0 3 / m .
V e r d e r wordt b e r e g e n i n g s m a t e r i a a l aan de b o e r v e r h u u r d tegen een tiende van de aanschaffingsprijs p e r j a a r .
Door deze m a a t r e g e l e n komt men in s t e r k e m a t e aan de wensen van de b o e r t e g e m o e t . M a a r m e e r nog dan door een z e e r welwillende financiële r e -geling - die voor de grote b o e r i s m i n d e r voordelig - wordt de kleine b o e r door b e r e g e n i n g s - en b e m e s t i n g s a d v i e z e n , g r a t i s grondonderzoek en hulp bij overgang op de v e e l r e n d a b e l e r g r o e n t e t e e l t g e w a s s e n en vruchtbomen vooruit geholpen.
De regeling i s in s t e r k e m a t e op de geringe ontwikkeling en b e p e r k t e w i l tot aanpakken van de bevolking i n g e s t e l d . In economie en w e r v i n g , als o n v e r -b r e k e l i j k o n d e r d e e l van het p r o j e c t , steekt van overheidszijde een groot s t u k
sociale z o r g . Voor de Compagnie d a a r e n t e g e n betekent dit, dat veel z o r g bij de techniek van het ontwerpen moet worden gegeven aan het onderhoud of m e e r nog het instandhouden van het p r o j e c t , dat h i e r m e e r in de geest v a n de g e b r u i k e r s v e r a n k e r d ligt dan in g r o n d v e r z e t , in m a c h i n e s en c o n s t r u e - ~< t i e s a l s in N e d e r l a n d . Het p r o j e c t moet niet alleen blijven . b e s t a a n , m a a # -het moet ook aan de bevolking v e r k o o p b a a r blijven. Het F r a n s e p r o j e c t wijst op een b e d r i j f s e c o n o m i s c h e doelstelling, die h i e r duidelijk tot uiting k o m t . In Nederland gaat de economische doelstelling vaak m e e r schuil a c h -t e r de -t e c h n i s c h e doelma-tigheid.
25
-A L G E M E N E REGELS VOOR HET M -A K E N V -A N EEN O N T W E R P
O v e r z i e t m e n de feitelijke gegevens o m t r e n t de wijze, w a a r o p het o n t -w e r p -w e r d ont-wikkeld, dan komen e r enkele algemene r e g e l s n a a r voren en ontstaat de mogelijkheid over de h a r m o n i s c h e opbouw van het ontwerp e e n standpunt te f o r m u l e r e n . Deze r e g e l s zijn g r o t e n d e e l s vanzelfsprekend e n g e e n s z i n s nieuw, m a a r het is de v r a a g of over dat, wat vanzelfsprekend i s of lijkt, wel steeds opnieuw voldoende c r i t i s c h wordt nagedacht. De volgende algemene r e g e l s of punten zou men kunnen o n d e r s c h e i d e n :
1) Een ontwerp wordt in s t e r k e m a t e b e h e e r s t door stijl, s f e e r , h i s t o r i s c h g e g r o e i d e .
H i e r o v e r wordt m e e s t a l weinig nagedacht. Voor de o n t w e r p i n g e n i e u r i s dit een gegeven s i t u a t i e , die hij niet spoedig c r i t i s c h zal b e n a d e r e n . Het N e d e r l a n d s e ontwerp w e r d lang b e h e e r s t door een we r k v e r r u i m i n g s -s f e e r , w a a r i n een g e p e r f e c t i o n e e r d e uitvoering in handkracht p a -s t e . Op de ontwerpen wordt door landbouwkundige i n g e n i e u r s een stevig s t e m p e l gezet. Hierbij heeft voorlichting en landbouwkundige instelling het o v e r -wicht over de techniek. In F r a n k r i j k wordt de s f e e r veel m e e r bepaald door de Génie R u r a l met s t e r k technische i n s l a g . H i e r wordt m e e r n a d r u k gelegd op de p e r f e c t i o n e r i n g van het ontwerp. De s p e c i a l i s t e n v e r e e n z e l -vigen zich d a a r m i n d e r m e t het standpunt van de b o e r . Internationaal z a l m e n een sfeer a l s in F r a n k r i j k v a k e r ontmoeten dan een als in N e d e r l a n d . Een c r i t i s c h e b e n a d e r i n g van eigen stijl van w e r k e n zal voor het vinden van het b e s t e ontwerp van belang kunnen zijn.
2) De b e t e k e n i s van zorgvuldig ontwerpen en u i t v o e r e n van een p r o j e c t i s g r o t e r dan de som van de betekenis voor alle b o e r e n en a n d e r e g e b r u i k e r s s a m e n .
De grote belangen, die verbonden zijn aan omvangrijke p r o j e c t e n , maakt dat het ontwerpen door een t a m e l i j k c o n s e r v a t i e v e sfeer wordt b e -h e e r s t . B e t e r e werkwijzen, e r v a r i n g e n uit a n d e r e landen dringen s l e c -h t s l a n g z a a m in het ontwerp d o o r . Toch i s het van b e l a n g , wanneer een g r o e p deskundigen in een land m o d e r n e originele gedachten in hun w e r k kunnen
b r e n g e n en e r v a r i n g e n kunnen opdoen, die de g r o e p in staat stelt m o d e r n te blijven en hun v o o r s p r o n g te behouden. Eigen werk wordt b e t e r , het goede p r o j e c t werkt s t i m u l e r e n d . Het r i s i c o v e r m i j d e n d e , wat k l e u r l o z e ontwerp kan voor een bepaald project wel het b e s t e zijn, m a a r d a a r het v o o r l a t e r e p r o j e c t e n geen nieuwe inzichten l e v e r t , i s het v o o r l a t e r e o n t -werpen v e r m o e d e l i j k niet het b e s t e . Ook m i s t het w e r f k r a c h t n a a r het buitenland.
3) In het ontwerp dient m e n alle activiteiten ten behoeve van een p r o j e c t z o a l s onderzoek, ontwerp in e n g e r e zin, uitvoering, t e c h n i s c h gebruik, e c o n o -m i s c h e regeling en schadevergoeding a l s een ondeelbaar geheel te z i e n .
Hoewel het ontwerp met alle in a a n m e r k i n g komende punten rekening houden m o e t , geldt, dat men zich wel moet afvragen hoeveel aandacht elk punt moet k r i j g e n . Zo zijn de economische regelingen en de s c h a d e v e r g o e ding veelal r e e d s zo nauwkeurig beschouwd in de wetten, w a a r o p de c u l t u u r -technische m a a t r e g e l e n zijn g e b a s e e r d , dat de o n t w e r p e r zich over d e z e l a a t s t e punten weinig zorgen behoeft te m a k e n . Het F r a n s e plan krijgt 75% subsidie en lijkt z e e r goed r e n d a b e l te zijn, t e r w i j l de s c h a d e r e g e l i n g g e -r e g e l d wo-rdt doo-r uitkopen van de schadelijdende p a -r t i j . Aan de o v e -r i g e punten wordt een z e e r intensieve aandacht gegeven, aan onderzoek en goed t e c h n i s c h gebruik van deze gegevens m e e r dan in Nederland gebruikelijk i s . 4) De a a r d en doelstelling van een p r o j e c t kan in twee typen worden v e r d e e l d
en wel: a. De a u t o m a t i s c h werkende v e r b e t e r i n g .
b . V e r b e t e r i n g m e t t u s s e n s c h a k e l i n g van de b o e r .
Deze typen hebben grote invloed op de b r e e d t e van de t a a k , die m e n z i c h moet s t e l l e n . Bij v e r b e t e r i n g e n , welke in hoofdzaak een i n v e s t e r i n g v e r g e n en weinig m e d e w e r k i n g van de b o e r v r a g e n - voorbeeld herontginning - z a l de doelstelling van het werk v e e l m i n d e r b r e e d gehouden kunnen w o r d e n dan bij v e r b e t e » ngen, die alleen via het w e r k van de b o e r rendabel kunnen w o r -den - voorbeeld b e r e g e n i n g . In het l a a t s t e geval moet men niet alleen z o r g e n dat een c u l t u u r m a a t r e g e l technisch mogelijk w o r d t , m a a r t e v e n s dat de p r a k t i j k deze m a a t r e g e l ook gaat uitvoeren. Niet alleen z a l m e n de l a n d b o u -w e r s moeten voorlichten en door d e m o n s t r a t i e s moeten overtuigen, m a a r m e n moet ook e r o p toezien, dat het productieve vee of de j u i s t e g e w a s s e l e c tie b e s c h i k b a a r k o m t , die het v o o r d e e l van de v e r b e t e r i n g kan helpen u i t -buiten. Het F r a n s e voorbeeld gaat h i e r i n v e r d e r dan de Z u i d e r z e e w e r k e n
