Hemelvaartexcursie naar East Anglia, Engeland, 21-23 mei 1998

Hemelvaartexcursie

naar

East

Anglia,

Engeland,

21-23

mei

1998

Bianca van Zon

Deelnemers: Jan Boes, Henk en Sinnie Bol, Yvonne Butaye, Wies Kreukniet, Robert en Annemiek _Marquet, Stef_Mermuys, Henk Mulder, Bianca van Zon.

INLEIDING

Hoewel East _Anglia al vele jaren op het

verlanglijstje

van menig WTKG-er stond, was dat niet te merken aan het deelnemersveld. Heeft de overtocht dan wel het links _rijden in Engeland de meesten weerhouden? Dat links _rijden valt best mee ontdekten we, hoewel Stef die ene rotonde toch beter linksom had kunnen nemen. Verder bleek _Engeland ook een _{zonnige zijde} te hebben zowel wat betreft het weer als het verzamelen. Omdat er

organisatorisch nog enkele onduidelijkheden waren, had Stef Mermuys besloten om al _op de 17e mei naar _Engeland af te reizen. Om deze _{dag geheel} te kunnen benutten was voor een _vroege overtocht Calais-Dover _gekozen en

_bijgevolg

voor een heel _{erg vroeg} vertrek vanuit Nederland. Het voor _dag en _{dauw opstaan bleek} een vast _patroon te worden voor de daaropvolgende dagen; om vijf uur opstaan vormt voor _mij toch _doorgaans een

uitzon-dering maar als je met een fanatieke verzamelaar overnacht in de buurt van _nog niet verkende _{vindplaatsen...}

De _{dagen voorafgaand} aan de excursie werden besteed aan het vinden van de

_vindplaatsen

en voor het vragen van toestemming om te verzamelen. Het eerste viel niet _mee, maar al zoekend _langs de _slingerende weggetjes zagen we de mooiste toeristische

landschaps-plaat-jes van _Engeland. Het tweede deel echter leverde _geen enkel probleem; de lokale

bevol-king was vriendelijk en behulpzaam en dat terwijl er regelmatig fossielverzamelaars komen op deze toch redelijk beroemde locaties. Daar hebben we wel andere ervaringen mee! Gedurende deze eerste _dagen was onze uitvalsbasis een _camping in _{’Woodbridge’} (zoals in het _{excursieprogramma} stond _vermeld) die in Waldringfield bleek te_liggen. Dit maakte het

voor de deelnemers niet _makkelijk om ons te vinden en het werd extra moeilijk gemaakt doordat het telefoonnummer van de camping ook anders was dan in de brief stond vermeld. Omdat _wij iedere _dag al _{vroeg de camping} verlieten, hoorden we _pas de _dag voor

de excursie van de beheerder dat dit een _{zogenaamde stilte-camping} was en dat _groepen van meer dan vier _personen niet waren toegestaan. Bovendien was de camping volledig volgeboekt wegens hemelvaart. Ondanks dit alles troffen we elkaar ’s avonds _op de 20e en de

_oplossing

werd

_gevonden

in een

_camping

in _Shottisham; een stap terug in comfort maar

ook in _{overnachtingskosten.} De _volgende ochtend _ging de excursie van start en ontmoetten we bij deeerste vindplaats Bob Marksham, een Engelse geoloog die ter plaatse bekend is.

Hij introduceerde ons in de _geologie van het _gebied en _gaf een overzicht van kenmerkende fossielen van de _{vindplaatsen.} In de_lunchpauze bleek _hij ook een _goed verteller te _zijn van humoristische anekdotes. _Op deze _plaats een woord van dank aan deze _gids en aan Robert

Marquet die het contact heeft _gelegd als mede een _groot deel van de _organisatie

op zich heeft genomen.

ALGEMENE GEOLOGIE

East _Anglia is deels bedekt door sedimenten die in het Plioceen en Vroeg-Pleistoceen aan

de _{westelijke zijde} van de Noordzee zijn afgezet. Deze vooral mariene afzettingen liggen

bovenop een _{geërodeerd oppervlak} van _Paleogeen en _{Krijt afzettingen.} De bovenste formatie hiervan bestaat uit de London _Clay die in het Eoceen is _afgezet. Na een erosieve fase _volgt de eerste _Crag formatie, de Coralline _Crag. De _{Crags zijn} in drie formaties onderverdeeld (Coralline, Red en Norwich _Crag), die zijn afgezet tussen het Midden Plioceen en het Vroeg Pleistoceen. Deze _sequentie vertoond vele hiaten en aanzienlijke delen van het Late Plioceen tot het Midden Pleistoceen ontbreken in de _afzettingen.

De Pliocene Coralline _Crag Formatie bestaat uit een een karakteristieke mosdierrijke kalkareniet en ligt vooral ontsloten in NW-richting vanaf Gedgrave tot in de Noordzee. Voorts _zijn er geisoleerde voorkomens nabij o.a. Sutton en Ramsholt. De molluskenfauna van de Coralline _Crag is _{gedetailleerd} beschreven in ondermeer Wood. De _Crag is _afgezet

ineen _{ondiep kustnabij} milieu met_getijden invloed (Gibbard et al, 1988).

De Red _Crag Formatie ontleent _zijn naam aan een _sequentie van _{roodgekleurde}

schelpen-rijke zanden die ontsloten is in Essex en ZO-Suffolk. De fauna van de Red _Crag wordt typisch gedomineerd door _Neptunea.

De Norwich _Crag Formatie is merendeels ten noorden vna de Red _Crag Formatie ontsloten. De Norwich _Crag is _{overwegend zandig,} niet _roodgekleurd zoals de Red _Crag, en bevat een relatief soorten-arme en 'koude’ fauna. De Norwich _Crag heeft een _Vroeg Pleistocene ouderdom.

BESCHRIJVING VAN DE BEZOCHTE LOCATIES

Op de excursie _zijn minder locaties _aangedaan dan dat Stef en ik van te voren hebben bekeken. Redenen om _vindplaatsen over te slaan waren de reisafstand versus

fossiel-op-brengst, het _{conserveringsgehalte} van de fossielen en het niet meer bestaan dan wel niet meer _{toegankelijk zijn} van _groeves. Voor de _volledigheid vermeld ik alle locaties die ik heb _gezien en _{geef daarbij} aan welke ook in de excursie waren opgenomen.

Rockhall Wood (Sutton Knoll), Sutton - excursie

De _vindplaats Rockhall Wood _ligt in de _omgeving van het _dorp Sutton. De locatie is rela-tief _makkelijk te vinden als _je het _vergelijkt met de moeite die Charles _{Lyell (1839)} zich heeft moeten _getroosten om hier te _paard dwars door de velden heen te _rijden vanuit de bewoonde wereld.

Hij was de eerste die deze locatie _beschreef

(zie fig. 3). Lyell herkende in deze topografi-sche bult _begraven kliffen. Red _{Crag afzettingen}

_liggen

naast de oudere Coralline _Crag Formatie. De vindplaats bestaat _{uit meerdere groeves} maar we hebben ons

_{geconcentreerd}

op de groeve aan de ZO-zijde van de heuvel. _Op deze locatie was _prachtig fossielmateriaal

te _verzamelen; dit is ook de _plaats waar Wood (1848-1882) veel _{type-exemplaren} ver-zamelde die beschreven staan in _zijn studie over _’Crag Mollusca’. Wat er precies verza-meld is weten de individuele verzamelaars veel beter dan ik, maar er werden vooral veel bivalven gevonden zoals Spisula, Corbula en Astarte. Van de_gastropoden waren er soorten

als Turritella en _Epitonium. Voorts werden _mosdiertjes en _fragmenten van zeeëgels

Ramsholt cliff

Deze _rivier-klif, die bekend is als

_vindplaats

voor haaientanden, is enkel te voet bereik-baar; een stevige wandeling vanaf Rockhall Wood. In het klif zijn zowel de Coralline Crag als de Red Crag ontsloten. _{Verzamelmogelijkheden} waren minimaal _(afgraven van het klif is _{logischer wijze} niet_toegestaan).

Gedgrave cliff- excursie

Deze locatie was onvindbaar geweest zonder _hulp van onze _gids. Het is een rivier-klif maar om die te bereiken moest er eerst _{aardig gesnoeid} wordenin de braamstruiken om

vervolgens na een steil hellinkje af te _rijden, de auto

op een _{pas drooggevallen} zandbank te

kunnen _parkeren. Als je niet ver wilt _lopen met de zakken _gruis dan moet_je daar wat voor

over hebben. De Coralline Crag afzettingen zijn hier rijk aan schelpen, in de ontsluiting

werden naenig graafwerk mooie Pectens verzameld.

Crag

Farm

_Pit,

Sudbourne

Op zoek naar de Sudbourne Park Pit kwamen we deze

_ontsluiting

_{toevallig tegen.} Snel een

kijkje genomen, maar de calcitische fossielen van de Coralline Crag zoals _Chlamys en

Pecten zijn hier zeldzaam en slecht geconserveerd. Niet van nut voor de verzamelaar, maar de _{sedimentoloog kan op deze} plaats goed de ’rock-bed’ facies van de Coralline

_Crag

zien.

Sudbourne Park Pit, Sudbourne - excursie

Hoewel we Sudbourne Park relatief snel haddengevonden bij een tamelijk_groot landgoed, bleek het nog een hele toer om de Sudbourne Park Pit te vinden omdat deze _volgens onze informatie maar enkele meters in doorsnede zou zijn. Wat we _uiteindelijk vonden en

bestempelden als de locatie was dan ook niet meer dan een _diepe kuil aan de rand van het

bos. De meeste_depressies die we haddengevonden waren _opgevuld met_grofvuil en nadat we een _pad hadden _gebaand door de brandnetels zagen we dat hierin een olietank was

gegooid.

De echte verzamelfanaat laat zich

_blijkbaar

door niets weerhouden want Stef werkte het

_ding

eruit en

_groef

vervolgens een diep gat om _bij een mooie fossielhoudende grijze laag te komen. Later vertelde Bob Marksham ons dat alle _gaten hier steeds dichtge-gooid worden en dat er dus iedere keer opnieuw een _put moet worden _gegraven. Toch

handig om te _weten, de locatie is er wel, maar een _put is er dus niet _altijd.

Met

_fossielrijke

zand behoort tot de Coralline

_Crag

Formatie. Het bevat vooral veel kleine fossielen, waaronder kleine _{koralen, fragmenten} van echinodermen en kleine mollusken, maar we vonden ook enkele grote Pecten’s. Dit was een goede vindplaats, al was de werkplek erg smal, zodater in een _{’ploegendienst’} werd verzameld om iedereen voldoende ruimte te _{geven (zie fig. 4).}

Broom Pit, Orford - excursie

Om deze locatie te vinden _zijn we over modderige weggetjes langs afgelegen boerderijen

gereden waar we toch wel met_enig wantrouwen werden _begroet. Toen we echter de naam van onze _gids lieten vallenwas alles in orde en mochten we zelfs over _eigen terrein rijden

omdat dat de kortste en makkelijkste weg was. De Broom Pit ligt verscholen in de bossen en zonder hulp is het zeer _moeilijk te vinden. In de Broom Pit is de Coralline _Crag Formatie ontsloten in een hoge wand. Wat deze _plaats zo _{aantrekkelijk} maakt voor

verzamelaars zijn de _{grote Arctica-exemplaren} die er _zijn te vinden. Er _zijn twee _lagen

waarin deze voorkomen. De eerste _laag is direct _toegankelijk maar deze Arctica’s _zijn

veelal _gebroken. Een tweede _laag bevindt zich 30 tot 50 cm onder de bodem van de groeve. Deze laag is echter niet overal even consistent want het harde _zwoegen loonde

voor de ene _groep zeer

_terwijl

de andere het zweet niet beloond _zag; het (verzamelaars)le-ven kan hard zijn.

Walton on the Naze - excursie

Walton on the Naze is een toeristisch _stukje natuur om de _zondagmiddag door te _brengen.

Na een vriendelijk praatje met de parkeerwacht bood hij ons _{vreemdelingen} een vrije

parkeerplek aan want we moesten toch maar even genieten van het mooie weer _op de Engelse kust. En dat hebben we _gedaan door meteen maar te _gaan verzamelen _op de kliffen. En _inderdaad, we hadden een heerlijke middag! Op het strand sta _{je op} London Clay. Hierin _zijn enkele fossielen te vinden zoals _{haaientanden,}

_{gefossiliseerd}

hout en

vogelbotten. De mollusken-liefhebbers zullen meer interesse hebben voor de kliffen. Die

bestaan uit _afzettingen van de Red Crag Formatie die op deze locatie ook wel Waltonian Crag wordt _genoemd. Defossielen _zijn vaak sterk _afgerold en ook verweerd maar toch de moeite waard om te verzamelen. De Red

_Crag

bevat vooral _grote soorten zoals

_Glycymeris

en

_Neptunea.

Buckanay Farm Pit, Alderton- excursie

Deze _{groeve ligt nabij} Alderton. Direct valt de rode kleur van de Red _Crag Formatie _op. Verder

_zijn

er mooi ontwikkelde

_{sedimentologische}

structuren te zien

_(fig.

_5). Grote tabulaire en _trogvormige cross-sets van _{grofkorrelig schelpenrijke} zanden wijzen op een

afzetting onder invloed van _{getijde-stromen.} Voer voor sedimentologen om uit deze

afzettingen de _{paleo-stroomrichtingen} te _bepalen. Ook _{paleontologen} kunnen _genoeg doen

want de mollusken fauna behoort tot de _Butleyan en Newbournian _’stages’ in de Red _Crag, die

_geografisch

_bepaalde macro-fossiele _assemblages bevatten. In _vergelijking met de Waltonian Red _Crag staan deze ’stages’ minder onder invloed van warm water uit het zuiden. Beide _’stages’ hebben _enigszins verschillende mollusken fauna’s. De onderste Newbournian _afzettingen bevatten bivalven als _{Astarte, Glycymeris,}

_Spisula

en Macoma. Een deel van de fauna is ’reworked’. De

_{Butleyan afzettingen}

worden

_gekenmerkt

door meer _{soortenrijke kleine-schelpen assemblages} (vooral met kleine _{gastropoden).} Eveneens zijn er in kleine hoeveelhedenzoetwater _schelpen te vinden.

Chillesford Church Pit

Van de twee _groeves die in Gibbard et al ₍₁₉₈₈₎ staan vermeld, is er _nog een _goed te

bezoeken, terwijl de andere nu geheel _begroeid is. De _groeve is _gemakkelijk te vinden:

zoals de naam al zegt ligt hij achter de kerk in Chillesford. Dit is een klassieke locatie in de _{Engelse geologie} omdat hier de Red _Crag en de Norwich Crag beiden worden aange-troffen. Boven de Red _Crag met haar _typerende molluskenfauna’s _ligt de _zogenaamde ’Scrobicularia _Crag’ waarin stukken London _Clay, stukken Coralline _Crag en verweerde en

gefragmenteerde Red _{Crag schelpen} voorkomen. Deze _laag wordt bedekt door het Chillesford Sand Member die normaal _{gesproken geen} fossielen bevat maar

_juist

_op deze locatie _rijk is aan _{schelpfragmenten.} De _overgang van Red Crag naar de Norwich Crag

faunas is _geleidelijk. Het fossielmateriaal is sterk _{gefragmenteerd} en ook slecht geconser-veerd zodater voor de verzamelaarvan mooie _{exemplaren weinig} te halen valt.

Wangford,

Suffolk

Eerst rijden we door Wangford heen en dan _volgen we de _weg naar Hill Farm. Onderweg

passeren we meerdere malen zware _{vrachtwagens.} Dit is _duidelijk een _groeve die _nog

steeds in _gebruik is. Dat _geldt voor de _{zogenaamde pit} 2 uitde _{Engelse excursiegids} 1988

want _pit 1 is inmiddels in _gebruik als _afvalput voor _grofvuil. In deze

groeve zijn o.a. de Westleton Beds ontsloten. Dit _{zijn grove grindafzettingen} die de

Norwich _Crag Formatie en die dus boven de _{schelpenrijke afzetting} van de Norwich Crag

liggen,

hoewel deze hier

_gedeeltelijk

is ontkalkt. Omdat er in de _{groeve nog gegraven} wordt, is het zeer _moeilijk om _toestemming te _krijgen om rond te _lopen in de _groeve. Dit

moet _lang van te voren worden aangevraagd en zelfs dan is het aan strikte (veilig-heidsregels gebonden. Na _{lang aandringen} mochten Stef en ik in _{lichtgevende gele} vesten

een handvol fossielen verzamelen direct rond het kantoor maar dan ook _{geen stap} verder. Eigenlijk is verzamelen op deze plaats niet meer

_mogelijk.'

Covehithe Cliffs

Een _gemakkelijk te vinden locatie want het _{gaat hier} over de kustkliffen _bij Covehithe. Dat klif-erosie een serieus _probleem is in _Engeland illustreert de _openbare

weg die wordt afgesneden door de kliffen. Vanaf het strand is een _{prachtig stratigrafisch profiel} van de

Norwich _Crag Formatie te zien. Onder de Westleton Beds _zijn in de zand/silt/klei-afzettin-gen de structuren te zien die behoren bij een ’intertidal’ zone. Voor de fauna betekent dat veel bioturbatie en veel _{gefragmenteerde schelpen.} Ook voor deze locatie bleken de fos-sielen _zodanig verweerd dat verzamelen met de _{groep geen goed} idee bleek.

TOT SLOT

Ondanks dat de excursie al een _{tijd geleden} heeft plaatsgevonden ligt er veel verzameld materiaal dat nog moet worden _uitgezocht. Dit is echter een bekend fenomeen onder verzamelaars en Stefvormt hierop geenuitzondering. Er is dus _{geenlijstje ’zelf-gevonden’}

soorten _toegevoegd aan de vindplaatsen en hierboven genoemde molluskensoorten zijn dan ook _{grotendeels gebaseerd op} literatuur. Voor meer informatie raadpleeg:

Gibbard, P.L. & J.A. Zalasiewicz, 1988. Pliocene-Middle Pleistocene of East _Anglia, field _guide - Quaternary Research Association, 195

pp.

Figuur 2. _Stratigrafie van het excursie _gebied (Gibbard et al, 1988)

Figuur 4. Stef _Mermuys aan het verzamelen in_afzettingen van de Coralline

_Crag

Formatie in de SudbournePark Pit,