Een inkijkje in het werk voor de Fossielenatlas: over het geslacht Yoldiella

AF2ETTINGENWTKG25_(4), 2004 58

Een

inkijkje

in het werk

voor

de Fossielenatlas:

over

het

_geslacht

Yoldiella

Peter

Moerdijk

*

Omte

beginnen

met

_{laatstgenoemde}

soort:Yoldiella

len-ticula. Dit is de

_enige

soortdie Van

_Regteren

Altena

₍₁₉₃₇₎

noemt.Het

gaatoméén

schelpje,

vande Walcherse kust

en

gevonden

door C. Brakman.

_Merkwaardig

_genoeg

be-spreken

Van

_Regteren

Altenaetal.

(1962)

de soortniet.

Ze_noemen hem echter wel, maardan als

_synoniem

van

hun Portlandiaintermedia.

_{Daarbij verwijzen zij}

nietnaar

Van

_Regteren

Altena

_(1937).

Maar Y. lenticula is wel

de-gelijk

een

goede

soortenwel

_{degelijk aangetroffen}

_{op het} strandvanWalcheren.

_Wij

_zagener

namelijk

twee

exem-plaren

van, beidevan

Domburg.

Eén van die

schelpjes

was

gevonden

door dezelfde

_Brakman,

maarpas nade

publicatie

vanVan

_Regteren

Altena.

Vervolgens

de Portlandia intermedia_van Van

_Regteren

Altenaetal.

(1962).

Ook daar bleek_{een en}andermee aan

de hand. Van

_Regteren

Altenaetal. noemenPortlandia

arctica als

_synoniem,

ondermeer

_verwijzend

_naarde door

Heering (1950)

als P. arctica

_besproken

en

afgebeelde

schelpjes.

Maar dat iseen vanY. intermediate onderschei-den soort,een

vertegenwoordiger

vanhet genus

Portlan-dia. De door

_{Heering afgebeelde}

_schelpjes

_zijn

echte

schelpjes

van P.arctica, geen

twijfel

over

mogelijk.

Dit

lijkt

ookte

gelden

voorhet door Van

Regteren

Altenaet

al.

afgebeelde schelpje.

Portlandia_arctica,de echte,heb-ben wein meerdere

klepjes

en

fragmentjes

vanWalcheren

gezien.

De echte Yoldiella intermedia hebbenweechter ook

ge-zien,waarondereen

doubletje

uit de Westerschelde

_(zie

afbeelding)

enmateriaalvanhet Walcherse strand.

Dande doorVan

_Regteren

Altenaetal.

_{(1962) genoemde}

Jupiteria

pygmaea.

Zij

geven

daarbij

aan dal het

_enige

bekende

_exemplaar

_{verloren is gegaan. Als}

_vermoedelijk

ouderdomvoorde(Walcherse)vondst geven VanRegteren Altenaetal.“Anversien”_{op. En}dat isMioceen.De echte Yoldiella pygmaea, zoals desoortnu moet

heten,

is be-schreven uit het

_Oligoceen

van Duitsland. Eenverwante

vormkomtvoorin het Mioceenvanhet Noordzeebekken.

Derecente verwantuit de

_{West-Europese}

fauna is Y.

phi-lippiana.

De soort is

gebaseerd

op

schelpjes

uit

_pleistocene

afzettingen

van Sicilië.

Op

Y.

_philippiana

gelijkende

schelpjes

komen ookvoorin

pliocene afzettingen

vanhet Noordzeebekken. Slechts éénvan de in het stranden-en

Uweetwellicht dat Frank

_{Wesselingh, Gijs}

Peeters,

Freddy

vanNieulande en'ik al

_{geruime tijd}

werkenaande nieuwe atlas_van de fossiele

_schelpen

_van de Nederlandse

stran-denen

zeegaten,kortweg

eennieuwe ‘Fossielenatlas’.In dit

_artikeltje

in

_{Afzettingen geef}

ik_(metdankaan

_Frank)

een

inkijkje

in het werk aanéén vande

lastige

groepen die wemet het oog

hierop

onder handen hebben

geno-men.Een

probleem

is datwe nu niet alle mooie

plaatjes

die

_Gijs

Peeters heeft

_gemaakt,

laten zien.

_Ééntje

wel,om

de ‘eetlust’ optewekken.

Deeerstegroep diewe

bij

het voorbereidenvande nieuwe

atlas

_tegenkwamen,

is dievande Protobranchia. Hierin

zittentwee

lastige

groepen; de Nucula’sende Yoldiella’s.

Frank heeft zichmetveel overgave in de

neutjes

gestort. Ik mocht de Yoldiella-

_tjes

bewerken.

Daarbij

had ik vooral houvast_aande

_{diepgaande verhandeling}

_vanAnders Warén

(1989)

vanderecente

_{West-Europese vertegenwoordigers}

van Yoldiella. Uit Van

_Regteren

Altenaetal.

₍₁₉₆₂₎

ken-nen weuit heteerstedeelover de

_{tweekleppigen}

vande ‘Fossielenatlas’ uil deze _{groep Portlandia intermedia}

(Sars, 1865)

en

Jupiteria

pygmaea

(von

Munster in

Gold-fuss, 1837).

Van

_Regteren

Allena

₍₁₉₃₇₎

had eerder Port-landialenticula

_{(Möller, 1842) gemeld.}

Het_gaathierom

drie verschillende soorten, diewe nualle tot _{het genus}

Yoldiella rekenen.

AFZETTINGEN WTKG 25(4), 2004 59

zeegatenmateriaal

aangetroffen

Yoldiella-

_{tjes lijkt}

totdeze groepvan

schelpjes

tebehoren. Het

_schelpje

is

_bij

Ritthem

gevonden

enis daarmee

_{waarschijnlijk}

_van

_pliocene

ori-gine.

Uiteen

vergelijking

tussen

oligocene, pliocene

en

recente

schelpjes blijken

de

_{pliocene schelpjes}

metde

re-cente

Y.philippiana

overeentekomen. De

_oligocene

soort moetals

_{afzonderlijk worden,}

_opgevat.

De laatste

_verrassing

komt uit de collectie van Frans

Usselstein.

Tegelijk

methet afrondenvande

beschrijvende

teksten

_bekijken

wenogeenaantal

meldingen,

die

moge-lijk

nog nieuwesoorten

opleveren.

Franswas in bezitvan een

doubletje

van eenklein Yoldiella-

tje. Hij

vond dat

bij

Domburg.

Frans had daar een scanner-opnamevan ge-stuurdenop

grond

daarvan vermoedde ik dat het Y.nana

betrof. Maar

_ja,

_een

_doubletje,

misschien is dat welrecent (ook sensationeel

_overigens).

Het

_schelpje

_{is echter} ge-heel

_blauwgrijs

verkleurd_en

ondoorschijnend.

Van de

opperhuid

is

geen spoor endus moeten we het

_schelpje

toch als fossiel beschouwenen nemen wedeze vondst

als-nogmee.

In de atlas worden dus straks beschreven; Yoldiella inter-media

_{(Sars, 1865),}

Yoldiellalenticula

_{(Möller, 1842),}

Yol-diella_nana

_(Sars,

₁₈₆₅₎

en Yoldiella

_{philippiana (Nyst,}

1841).

Bovendien Portlandia arctica

(Cray,

1824).Weer

een

lastige

groep

opgelost!

Literatuur

Regteren

Altena,C.O.van, 1937.

_Bijdrage

totde kennis der

_fossiele,

subfossieleenrecente

mollusken,

die op de Nederlandse stranden

_aanspoelen,

_enhunner

ver-spreiding.

Rotterdam(D. van

Sijs

&

Zonen),

184 pp, 12

_pis.

Regteren

Altena. C.O. van,A.Bloklander& L.R

Pou-deroyen,

1962. De fossiele

_schelpen

van de Neder-landse strandenenzeegaten,tweede

_{serie, 1.}

-

Basteria,

26(1/2):

5-16,5

pis.

Warén, A.,

1989. Taxonomiecomments onsome

proto-branch bivalves frontthenortheasternAtlantic. Sarsia 74:223-259.

_Bergen.

*Peter

_{Moerdijk, Kingstraat}

14. 4336 LG

Middelburg,