Het verbruik van inlands zaaghout in Nederland

(1)

HET VERBRUIK VAN j INLAND S ZAAGHOUT 11$

Studie No. 27

NEDERLAND

(2)

INHOUD

WOORD VOORAF

HOOFDSTUK I. DOEL EN METHODE |VAN HET ONDERZOEI HOOFDSTUK II o OVERZICHT EN INDELING VAN DE RONDHOL

1 » De versprei § 2. Indeling vat

ding van de zagerij^cn over ons land n de zagerijen in g^ootteklassen HOOFDSTUK III,

HOOFDSTUK IV«

HOOFDSTUK V.

HOOFDSTUK VI.

§ 3. De verschillende typen zagerijen DE HOUTVOORZIENUNG VAN DE ZAGERIJSN

§ 1. Welk rondholt wordt voor zaaghdut bestemd? § 2, Het externej transport van zaagï.out

§ 3. De afstand waarover het inlandse zaaghout wordt aangevoerd

§ 4» De functie Van de handel bij cü^ aankoop van rond zaaghout

§ 5« De prijzen ivan het ronde zaaghcjut § 6. De voorrade^i rondhout van de zg gerij en DE HOEVEELHEID GEZAAGD RONDHOUT EN] HET ZAAGRENDE1IENT

§ 1. De hoeveelheid gezaagd rondhout

§ 2. De hoeveelheid gezaagd rondholt naar houtsoort § 3. De hoeveelheid gezaagd rondhott in vergelijking

met de staajnde houtmassa per bcsgebied § 4» Het zaagrenidement

DE BESTEMMING VAN HET GEZAAGDE HOUT § 1. De gezaagdei sortimenten

§ 2. De afvalproüukten van de zagerijen § 3. De functie |van de handel bij cl-q afzet van

het gezaagd^ hout

§ 4» De voorrade^i gezaagd hout van Ae zagerijen DE OUTILLAGE EN WERKWIJZE VAN DE ZAOERIJEN EN DE

PRODUKTIE PER MACHINE f § 1. Typen en leeftijd der gebruikt^ zaagmachines § 2. Het verband: tussen de produktiej en het aantal

machines per bedrijf j § 3- De produktive por taan en per ;

machine

§ 4« Het drogen van gezaagd hout § 5» Het interne transport

TZAGERIJEN

HOOFDSTUK VII. DE BEDRIJFSCONTlftUITEIT HOOFDSTUK VIII„SAMENVATTING BIJLAGEN Blz. 5 7 9 9 11 12 18 18 19 20 22 23 24 26 26 29 32 33 35 35 37 37 38 40 40 44 46 47 48 50 52 56

(3)

5

-^OORD VOORAF

In het kader van een periodiek onderzoek naai' de produktie en de

thans een onderzoek ingesteld naar de afzet van inlands hout l) i

produktie van inlands zaaghoutj over 1962 en de af^et daarvan aan de Nederlandse zagerijen.

In verband met het belang} dat de Nederlandse van zaken bij de zagerijen heeft, is het voor dit lijke contact met de exploitanten van deze zageri; het verkrijgen van enig inzicht in de structuur v^n en de outillage van de betreffende bedrijven»

De resultaten van dit ondjerzoek zijn getoetst een commissie ad hoc, waarin c(e volgende heren zi Ir A. Stoffels

H. Arendsen P.J.H. Coorens Ir A.G. Gerritsen A.A. van Kesteren Ir J. Sipkens

Staatsbosbeheer, voorzitter Houthandjel Arendsen U.V.

Houthandlel en Kistenfabriek P. Coorens Bureau Ijnlands Hout

HoutzagQrij Fa. K.C. van Keet Kon. Nederlandsehe Heidemaai Van de waardevolle opmerkingen die de leden

maakten hebben wij een dankbaar gebruik gemaakt. Voorts zeggen wij dank voor de welwillende Nederlandse vereniging van schavers en zagers en aantal zagers van inlands rondjhout die veel tijd len geven aa,n het verzamelen v|an de benodigde

medewerking dit onderzoek niet voltooid had kunneri Het onderzoek is verricht! door C.J. Veldhuy van de Afdeling Algemeen Econofeiisch Onderzoek).

bosbouw bij de gang onderzoek noodzake-en tevnoodzake-ens bnoodzake-enut voor

deze bedrijfstak aan het oordeel van ting hadden s

eren en Zoon schappij

van deze commissie medewerking van de

vooral van een groot en moeite hebben wil-gegovens en zonder wier

worden,

s-^n (Sectie Bosbouw

(4)

7

-HOOFDSTUK I

DOEL EN METHODE VAU HET ONDEH20EK

Doel van het onderzoek ^as - als onderdeel fran een periodiek

onderzoek naar de afzet van inlands hout - insio it te verkrijgen in gehouden enquête bij it te verkrijgen in de afzet aan en de verwerking daarvan door de z&jerijen alsmede in

de "bestemming van het zaaghoijit. De voor dit doel de zagerijen schiep tevens d£ mogelijkheid inzie

bedrijfstype en outillage vaipt de zagerijen; dit In verband met het belang dat de Nederlandse bo$bouw heeft bij de gang van zaken bij de

zagerijen. 1) i

Zoals ook bij het heipalenonderzoek ' is g$Dieken is het verza-melen van de adressen van alle in het onderzoek ;e betrekken bedrijven een zeer tijdrovende zaak. Et is n.1. geen centj ile instantie waar

alle Nederlandse rondhoutzagerijen geregistreerd zijn. Een aantal za-gers - maar lang niet alle - is lid van de Neder .andse vereniging van

schavers en zagers; van deze vereniging zijn ech;er ook schavers en veel zagers van uitsluitend geïmporteerd hout li 1. Van de Algemene Vereniging Inlands Hout zijn de meeste leden ge$ 1 zager en veel zagers geen lid. Dit maakte het noodzakelijk om aan alla ons reeds bekende adressen van zagers een formulier te zenden waar Dp kon worden ingevuld;; 1. de hoeveelheid in 1962 gedaagd inlands loofhoit;

2. de hoeveelheid in 1962 gedaagd inlands naaldlnut; 3. de hoeveelheid in 1962 gedaagd europees loofiiDut; 4. de hoeveelheid in 1962 gedaagd europees naald lout ; 5. de hoeveelheid in 1962 gefcaagd tropisch hout$ 6. de hoeveelheid in 1962 in loon gezaagd hout;

7. adressen van in de omgeving gevestigde zagerijen van inlands rond-hout.

De reactie van de volgeas dit sneeuwbal-sy$ ieem aangeschreven za-gers was zeer bevredigend, zodat naast een eerst 3 indruk omtrent de om-zet van de zagerijen een vrijwel volledig overzie it werd verkregen van

alle in Nederland gevestigde bedrijven die inlaB Is .rondhout verzagen. In totaal werden 245 zagerijen geregistreer l (zie bijlage 1 ) , waarvan 48 meer dan 1000 m3 i.nlands rondhout versaagden.

Na een bezoek aan enkele zagerijen werd een enquêteformulier ont-worpen (bijlage 2) waarop de vragen in tien rubr .eken werden ingedeeld n.1.:

1. de aard van het bedrijf (alleen zagerij of ©pk nevenbedrijf en/of hout handel, al of niet l$onzaagbedrijf , loofl- of naaldhoutzagerij, alleen van inlands hout Of ook van geïmporteerd hout):

2. de gebruikte zaagmachine$; 3. de personeelsbezetting; 4. het transport van het roffidhout;

5. het te zagen rondhout (wijze van aankoop, hofeveelheid en houtsoort) 6. het gezaagde hout (hoeveelheid, sortimenten,

7. eventuele kunstmatige droging; 8. de voorraden van rond- en gezaagd hout;

ij ze van verkoop);

(5)

^registreerde zagerijen in de omgeving) o ftCJ

De "bedoeling wa,s nu om door middel van een willekeurige represen-tatieve steekproef uit de 245 geregistreerde bedrijven gegevens te var-zamelen over de jaren 1960, 1961 en 1962 teneinde een beeld van de ont-wikkeling van het zaaghoutverbruik over deze periode te verkrijgen. Daartoe werd eerst aan de hand van het enquêteformulier bij 17 zage-rijen een proefonderzoek verrieht waaruit bleek, zoals reeds werd ver-moed, dat een groot aantal zagers geen op de administratie berustende gegevens omtrent de hoeveelheid verzaagd rondhout kon verschaffen. Het

hout wordt n.1. veelal op stam gekocht waarbij in vele gevallen niet al het gekochte hout zaaghout is en het dunnere hout weer wordt doorver-kocht . Verder wordt niet de hele boom gezaagd, maar eerst het tophout verwijderd. Hoeveel m3 hout er uiteindelijk van een gekochte partij die bovendien lang niet altijd direct in zijn geheel wordt verwerkt -verzaagd wordt is daardoor voor zagers die geen gedetailleerde

admini-stratie voeren heel moeilijk na te gaan. Om het verzaagde hout nauw-keurig in inlands en geïmporteerd loof- en naaldhout en ook nog naar boomsoort gespecificeerd op te geven bleek dus een zware opgave te zijn. "Volstaan moest derhalve worden met, zoveel mogelijk op de administratie

aansluitende schattingen. Om dezelfde reden was het vrijwel onmogelijk de gegevens over de jaren vóór 1962 te verzamelen- lien bepaalde trend in de zaaghoutomzet kon door middel van dit onderzoek dus niet worden vastgesteld; daarvoor zal herhaling - b.v. om de drie jaren - noodzake-lijk zijn. Het jaar 1962 wordt over het algemeen als minder gunstig voor handel en zagerij beschouwd.

Do resultaten van het proefonderzoek zijn met de Commissie van Advies voor de Bosbouw van het L.E.I. besproken, waarna nog enige

wij-zigingen in de te stellen vragen werden aangebracht.

v/at de stsekproc-f betreft werd als volgt te werk gegaan5 van de bedrijven die minder dan 1000 m3 inlands rondhout per jaar verzaagden

is één op do vier bedrijven bezocht, van de bedrijven die 1000 •• 2000 m3 verzaagden één op de twee en de grotere bedrijven allemaal. Om

ver-schillende redenen was het noodzakelijk de enquête mondeling te houden. Op deze v/ij ze werden van 82 bodrijven de gegevens uit alle genoemde 10 rubrieken verkregen» Daarnaast heeft de in de aanvang genoemde schrif-telijke enquête van nog 89 bedrijven alleen de gegevens omtrent hoeveel-heid, en soort van hot verzaagde rondhout opgeleverd. Van 171 of 701/c van alle zagerijen zijn laatstgenoemde gegevens dus bekend.

'fen slotte zij opgemerkt dat er in ons land verscheidene rondhout-zagerijen zijn die uitsluitend importhout verzagen. Deze bedrijven, die

(6)

- 9

mJ>OFDSTUK I I

OVERZICHT EN INDELING VAN DE RONDHOUT2ÀGEÏÏIJEN

§ 1, B e v e r s p r e i d i o v e r o n s l a n d

n g v a n d e _i_{g e r ij e n}

Plet kaartje op bladzijde tLO en tabel 1 geven verspreiding van de zagerijen van inlands rondhou Opmerkelijk is het grote aant&l zagerijen in Twen

en Lijmers, het Zuidhollandse en Utrechtse weidegebied, Midden-Bra-bant en Midden- en Zuid-Limbufg, mot sterke concentraties in de om-geving van Winterswijk, Bodegraven, Roermond en Ziid-Limburg.

OVERZICHT V M HET AANTAL ZAGERIJEN, DE BOSDICHTHÏ HOEVEELHEID INLANDS EONDHOUT PER Bd

en beeld van de over ons land. he, de Achterhoek Tabel 1 :D EN DE VERZAAGDE JGEBIED Bosgebied Aantal zagerijen Opgaand produktie m iia ) S bodemojfa Gezaagd inlands hout in m3 Noordoostelijk Oostelijk Veluwe Utr.heuvels e.o. Zuidelijk Zuid-Limburg Kustgebied Rpstgebied 12 71 19 8 42 20 1 ..7.2. 23.568 26.180 48.943 12.540 64 » 573 1.960

1)

5,4 6,2 21,9 15,5 10,6 2,8 «a.18.000 ' ca. 1,0

20

8.446 58.389 20.633 4.540 34.169 14.732

26.265 3)

47 Nederland

245 cà.195.764 c a . 5,4

167.174 Hrlakti;

1) Wat deze bosgebieden betre niet voltooid; de bosoppe 2) Zie 1 ) ; bodemoppervlakte oitl 3) Gezaagde hoeveelheid hout

geheimhoudingsoverwegingen 4) Inclusief ca. 9»000 m3 vru

t is de Nederlandse| bosstatistiek nog e is geraamd,

eend aan de bodembtat: tan 1 zagerij in het

bij die van het re$pgebj èhtbomenhout.

Verschillende factoren hobben het ontstaan Tm zagerijen in be-paalde gebieden beïnvloed. De aanwezigheid van ve3l bomen heeft van-zelfsprekend een groot aantal|zagerijen doen ont$;aan; dit blijkt in de Achterhoek en Twenthe en o$k in Limburg waar hst bosareaal welis-waar niet zo bijzonder groot }.s maar welis-waar veel (k.einere) zagerijen nog grotendeels bestaan van h$t zagen van vruchtbomen (in verband met het veelvuldig rooien van oud^ boomgaarden).

;istiek. ïtgebied is uit )ied geteld.

De meeste zagerijen verzagen behalve inlands

rondhout en zijn dus op aanvoer van hout uit Dui$ .and, België,

(7)

(8)

11

-burg en Frankrijk of-uit Scandinavië en Rusland aangewezen. Het west-in het oosten en ai iden van ons land rivieren of per as)

europese hout wordt in hoofdzaak verzaagd (aanvoer over de

grote-het Skandinavische en grote-het Russische hout zijn meest noorden van ons land gelegen (aanvoer over zee). Da

steeds meer tropisch rondhout, vooral uit Afrika ingevoerd dat echter

de zagerij en van in het westen en het laatste jaren wordt verzaagd.

voor grotere af-in zagerijen, over het gehele land verspreid, wordt

Het houttransport geschiedde vroeger - althana

standen - overwegend te water; het hout werd per sahip aangevoerd en in e an "balkongat" l) in het water "bewaard tot het versaagd kon worden. Ligging van de zagerij aan een Vaarwater was dus van groot "belang. Dit verklaart de ligging van veol zagerijen aan riv:.c

vooral in Zuid- en Noordhollanden Utrecht, waar da meeste zagerijen aan de Hollandse IJssel, de Oudó en de Kromme Rijn en het Amsterdam-Rijnkanaal liggen;, maar ook wel in de andere delen ,ran ons land (Maass Rijn',' Lek, IJssel, Twentho-Rijnkanaal en Zuid-Will0nsvaart ).

Met de ontwikkeling van heij; vrachtverkeer ove^ de weg is ook het houttransport met vrachtwagens ieex toegenomen en i 3 de ligging van de zagerijen, zowel wat het geïmporteerde als wat het; .nlandse hout betreft, van do genoemde factoren veel minder afhankelijk gi»orden. Het aantal gereden kilometers heeft tegenwoordig minder invlo^ l op do kostprijs van het zaaghout dan vroeger.

§ 2. I n d e l i n g v a n d e g r o o t t e k l a s s e il

za. g e r i j e n| 1 n

De zagerijen zijn ingedeeld in klassen naar de verzaagde hoeveelheid rondhout.jOmdat dit onderzoek betrekking heeft op het gezaagde inlandse rondhout gebruik gemaakt van een indelini

jaarlijks totaal meer speciaal Ls daarnaast veel hout. Voor beide indelingen is g

grootten n.1. I < 300 m3 II 300 - 600 m3 III 600 - 1.000 m3 IV 1.000 - 1.500 m 3 ebrui

V

VI VII

naar de hoeveelheii verzaagd inlands jemaakt van dezelfde

klasse-I.50O - 2.000 in3 2.000 - 3.000 m3 > 3.000 m3 Om misverstand te voorkomeja is voor de grootte dassen (totaal ver-zaagde hoeveelheid hout) steedsj gebruik gemaakt van de klasseaanduiding met romeinse cijfers terwijl bij een indeling naar de hoeveelheden

ver-zaagd inlands hout steeds de kl^ssegrenzen in m.3 zijn genoemd. In veel opzichten maakt helt niet veel verschil of een zagerij inlands of geïmporteerd hout verzaagt. In die gevallen is het vergelij-ken van de bedrijven logischer (wanneer dit gebeurt naar de totaal

ver-saagde hoeveelheid hout (dus inlands en geïmporteerd samen). Tabel 2 geeft een overzicht van de 24.5 geregistreerde zagefcijen, ingedeeld

zo-1) Bij veel zagerijen in hot lage land zijn deze bdlkengaten m g steeds in gebruik wat, vooral bij verschillende loofhoqt

teit van hout zeer ten gloede komt,

(9)

kwali-wol naar clo verzaagde hoeveelheid inlands hout als naar do totaal verzaagde hoeveelheid hout.

Tahel 2

IHDELIHG VAH DE ZAGEHIJEH VAH IIÏLAITD3 ROKDHOUT HAAR HOEVEELHEID VERZAAGD IHLAHD3 HCUT EH HAAR TOTALE HOEVEELHEID VERZAAGD HOUT

PEE 31 DECEISER 1962 Hoeveel gezaagd lie id L inlands rondhout < 300 600 1.000 -1.500 2.000 -> f otaaH 300 600 1 » 000 1 „ 500 2.000 3 «000 3.000 ia 3

m3

m3 m3 m3 Aantal zage-rijen 94 67 36 21 10

9

8

2 45 w.v. ge monde-ling 23 16 10 11

5

9

n O 82 enquête schril lijk

35

24 15 10

5

0 0

89

erd te-geen vens 36 27 11 0 0 0 0

74

Grootte T

59

! ii 12 42

54

Ai. • III

4

17 25 46 (all

jiv

4

4 7 13 28 e 1 V 0 0

4

A 'o 14 ïout VI 2

4

0 2 /l 14 ) VII 13 0 0 n 2

5

o u 30 § 3« D e v e c h i l i t y p e n _{g e r i j e n} nou'ï Kunnen ac i n l a n d s , , zagerijen naar d Euroueos of

verzaagde houtsoorten (loof- of naaE.d~ tropisch hout) getypeerd word/en, ook andrere indelingen zijn uiteraard mogelijk;, zoals naar capaciteit, naar soort zaagmachine(s), naar krachtbron, naar de mate waarin het bedrijf gespe-cialiseerd is (zagorij een zelfstandig bedrijf of onderdeel van een meubel-;, kisten- of timmerfabriek) en naar de mate waarin loonwerk

:ax uixgevoeri

Zagerijen, die zich uitsluitend toeleggen op _{- t o ;} hex zagen van n o m zonder dat do houthandel daarbij een rncir of minder grote rol spoelt,

zijn bijna alleen de loonzaagbodri jveiio Bij vrijwel alle zagerijen die niet geheel of gedeeltelijk in loon .-;agon, is de handel in rondhout een ondoi'dcol, soms zelfs de voornaamste bron van inkomsten, van het totale bedrijf» Zijn de meeste zagerijen dus gecombineerd met de rondhouthandel, ook de combinatie met een houtverwerkend bedrijf zoals timmer-, meubel-of emballagefabriek komt voor» Hoewel de zagerij-exploitanten moestal moeilijk in cijfers de relatieve betekenis van de houthandel of het houtverwerkend bodrijf kunnen vaststellen hebben zij toch wel kunnen

(10)

' I

- 13

Uiteraard hebben vele v a n deze (kleine zagers nog bT

komsten naast de houthandel en jhoutverwerking, zoa

kunstmest- on fouragehandel> veehouderij

e.d.

s

onnen van m

-s grondbezit.

Tabel 3

VERDELING VAN HET TOTAALAANTAL ZAGERIJEN PER ŒROOTTEKLASSE

NAAR VOORNAAMSTE BRON VAN INKOMSTOT 1)

Grootteklasse

I. < 300 ni3

II o 300 - 600 m3

III. 600 - 1.000 m3

IV. 1.000 - 1.500 m 3

V. I.5OO - 2.000 m 3

V I . 2.000 - 3.000 m 3

V I I . > 3.000 m 3

Totaal

1) Gebaseerd op monde

Aantal

— i

bedrijven met als

houthandel | houtverw.bedi

ling

25

4 • 8

2

0

3

12

54

25

12

0

8

0

3

48 3 enqußte van 82 bodri

hoo üclzaak

•id*

JVJD

| zagerij

9

38

18

14

11

15

143 Totaal

59

54

46

28

14

30

245 Opmerkelijk is verder, dat 40$ van het aantajl zagerij en met de

grootste produktie aan gezaagd! hout (grootteklasse V i l ) toch de

hout-handel als hoofdbedrijf uitoefient. Dit betreft eet ter in hoofdzaak

zagerijen van importhout. ;

Deelt men de zagerijen inj naar de hoeveelheid verzaagd inlands

hout (tabel 4 ) dan blijkt dat,, naarmate meer inlands hout wordt v e r

-zaagd, het totale aantal zagerijen, dat de houthandel als hoofdbedrijfs

tak uitoefent., af te nemen- ;

VERDELING

HOEVEELHEID INLANDS HOUT Ni

ÎLAANTAL ZAGERIJEN

AR VOORNAAMSTE BRON

Tabel 4

P#R VERZAAGDE

VAN INKOMSTEN 1)

Totaal

inlands

verzaagd

hout

Aantal bedrijven met als hoofc.zaak

houthandel

houtverw.bedri j f

zagerij

Totaal

<

300

600

1.000

1.500

2.000

-^

300 m 3

600 m 3

1.000 m 3

1.500 m3

2.000 m 3

3.000 m 3

29

17

0

4

2

1 .1

29

12

0

4

0

1

36

38

36

13

8

7

5

94

67

36

21

10

9

8 Totaal

54

48

143

245

(11)

DG verhouding tussen het aantal zagerijen dat uitsluitend inlands hout verwerkt (minder dan 10/1 importhout) en het aantal dat ook

ge-ïmporteerd hout zaagt ( 1 O/J of moer import) is per grootteklasse weerge-geven in tabel 5° Vooral de kleinere zagerijen blijken zich in

hoofd-zaak toe te leggen op het zagen van inlands rondhout. Bij de grotere zagerijen is dit niet het geval., de grens bleek rond de 1500 m3 te liggen»

Tabel 5 VERDELING VAN HET TOTAALAANTAL ZAGERIJEN PER GROOTTE

NAAR PERCENTAGE VERZAAGD INLANDS-- EN IMPORTHOUT

NLASSE

1 )

Grootteklasse

Aantal bedrijven dat verzaagde

inlands hout (zS>Oyo) j import hout (>90/o) .'otaal I. II. III. IV. V. VI. VII. < 300 m3 300 - 600 m3 600 •- 1 .000 m 3 1.C00 - 1.500 m3 1.500 -. 2.000 ÜJ.3 2.000 - 3.000 m3 > 3.000 m3 41 43 23 14 5 5 5 136 20 19 13 13 9 12 23 61 62 36 27 H 17 28 Totaal 109 245

1) Gebaseerd op mondelinge en schriftelijke enquête van 169 bedrijven«

waarnaar de zagerijen kunnen worden ingedeeld., Een ander kenmerk

is de krachtbron. Voordat motoren hun plaats in de industrie gingen in-nemen bestonden voor de sagerijen eigenlijk maar tx\ree krachtbronnens n.1. stromend water en wind. In ons land was de windkracht van veel meer betekenis dan de waterkracht zodat vooral in het vlakke Holland een groot aantal houtzaagmolens verrees. De meeste van deze molens zijn door brand verwoest of verbouwd en van motoren voorzien. Ook in het

oosten van het land kan men aan het model van enkele zagerijen nog zien dat deze eertijds door windkracht werden aangedreven. In Tventhe en Lim-burg kwam ook het water nog wel als krachtbron in aanmerking. Enkele watermolens zijn nog als zagerij in gebruik. De stoommachine opende vele mogelijkheden en een aantal grote zagerijen werd gebouwd waarin alle 'werktuigen door de stoommachine werden aangedreven. Een aantal za,gerijen draait nog steeds geheel of gedeeltelijk op stoom. De benzine- en diesel-motoren hebben de plaa/ts van veel stoommachines ingenomen en weer later

(12)

4 15

-verder

eg evens

Een typerend kenmerk van een houtzagerij is

loof-of naaldhoutzagerij is. Aap de hand van de g

delinge en de schriftelijke enqjuête is gebleken dat

rijen in Nederland er 132 meer dan 75^

e

n 27 mindei

verwerken. De overige 86 zagen dus loof- en naaldhqut

in hoeveelheden van betekenis. Een en ander blijkt

AANTAL LOOFHOUT-

y

GEÏiENGD HOUT

HOEVEELHEID TOTAAL VERZAAGD HO'

of het een

uit de

mon-van de 245

zage-dan 25$ loofhout

proc ent sgewi j s

uit tabel 6.

EN NAALDHOUTZAGERIJEN

itfT EN NAAR HOEVEELHEID

Tabel 6

, VERDEELD NAAR

VERZAAGD INLANDS HOUT

Grootte-klasse

> 75$ loofhout

aantal

c

/°

loof- en naaldhout

aant ali

_T

33k

naaldhout

aantal

_l°

Totaal

aantal

T

1 11

m

IV

V

VI

VII

Totaal

A. Inlands + geïmporteerd hout

36

32

28

61

29

57

20

29

33

31

11

o O

4

16 I32

54

49

61

68

39

57

29

53

21

17

13

17

4

8

6

86 ₃₅

9

4

2

15

7

4

14

27

11

59

54

46

28

14

30

100

245

100 B. Inlands hout

I

II

III

IV

V

VI

VII

30

33

32

15

8

6

11

51

61

70

54

57

43

37

21

17

12

11

4

6

35

32

26

39

29

43

20

4

2

13

14

7

4

7

14

43

59

54

46

28

14

30

100

100 Totaal

135

55

77

31

33

14

245

100 ; z a g e n

All

tr

Opmerkelijk is dat zowel w|at het inlandse als

hout betreft het percentage specifieke loofhout

is dan dat van de specifieke naaldhoutzagerijen,

klasse VII (> 3000 HI 3 inlands -i- geïmporteerd hou

naaldhoutzagerijen hoger, wat het inlandse hout be

dat van de loofhoutzagerij en.

Tenslotte kan een onderscheid worden gemaakt

drijven en de bedrijven die voor eigen risico werk

drijf neemt in meerdere opzichtpn een aparte plaatE

in. Zo behoren de loonzagers ni jot tot de directe

velde hout tenzij zij ook voor eigen risico zagen,

hout wordt in loon gezaagd, rneeptal tot plaathout

dustrie, de carrosseriebouw of de houtwarenindust

wat het geïmporteerde

jen zoveel hoger

een in de

grootte-is het percentage

eft zelfs hoger dan

rie

tussen

Efi. Het

loonzaagbe-in de zagerijwereld

rs van het

ge-Voornamelijk

loof-or de

meubelin--Veel van deze

af Liemei

(13)

liet gewenste bestek maar verschillenden hebben de rondhout zageri j met alle daarbij komende risico's afgestoten en kopen plaat- of bestek-hout in de gewenste afmetingen of laten het zelf gekochte rondbestek-hout door de loor.za.geri j verzagen»

Een heel andere functie van het loonzaagbedrijf is het zagen van geriefhout voor do boeren,. Voor veel zagerijen is dit zagen bepaald: niet winstgevend. Voor een zagerij die zich toelegt op het zagen van bepaalde sortimenten en waar de machines.,, personeel enz» daarop zijn ingesteld;, is het incidenteel zagen van bomen voor boeren in de omge-ving., die er dan hot liefst nog op willen wachten,, een storend ele-ment.. Daar komt bij dat in het boerenhout vaak ijzer zits vrat vooral voor zagerijen met bandzagen een bezwaar is omdal deze snel lopende kostbare zagen in dat geval zwaarder v/orden beschadigd en in hun ge-heel moeten worden afgenomen en geslepen* Het tarief voor loonzagen wordt dan ook moestal met een extra bedrag verhoogd voor het zagen op ijzer; vaak is echter de schade groter dan het extra bedrag dat volgens het tarief kan worden berekend. Keer en meer stoten de grote zagerijen het loonzagen voor boeren dan ook af en zijn deze aangewezen op speci-ale loonzaagbedrijvcn waar soms een oude plat zaag of een verticaal raam voor dit doel is bewaard. In geval van schade behoeft hierbij n.1.

al-leen maar één zaagblad verwisseld te worden. Dat veel zagerijen toch nog loonzaagwerk aannemen is vaak een kwestie van traditie.

Van de 245 zagerijen in Nederland waar inlands rondhout wordt verzaagd waren er blijkens tabel 7 slechts 35 die meer dan 75?° van het

jaarlijks gezaagde rondhout in loon zaagden. Gezamenlijk zaa.gd.en deze loonbedrijven jaarlijks circa. 7% van het door alle 245 geregistreerde za,gerijen in totaal gezaagde rondhout.

In öO zagerijen werd vrijwel evenveel rondhout in loon els voor eigen risico verwerkt, gezamenlijk zaagden deze bedrijven ca 19% v-r-n ^o jaarlijks totaal gezaagde hoeveelheid rondhout»

150 zagerijen verwerkten minder dan 25% van al hot jaarlijks ge-zaagde rondhout in loon. Gezamenlijk verge-zaagden dezo bedrijven ca 74% van alle rondhout.

De kleine bodrijven (< 300 m.3 en 300 - 600 m3) zaagden het meeste in loon (37/" resp. i'y'A)- Gemiddeld is 19% van al het jaarlijks gezaagde rondhout in loon gezaagd;, voor het inlandse rondhout bedroeg dit p<: centage 2 o. zoals uit tabel 7 blijkt.

(14)

i^-p-' r

17

-OVERZICHT VAN DE LOONZAAGBEDRIJVEN PER HOEVEELHEID IN LOON GEZAAGD I1ÏLANDS SN

GROO'JTEKLAS GEIMPORTEBftD Tabel 7 VB EN VAN DE RONDHOUT rootte-lasse > 75/"° in loon aant. bedr. totaal ge-zaagd w . v . f o i n l o o n 25 t / m 15% i n loon , I t o t a a l a a n t . j b e d r . !g e i_ !zaaAd w . v . fo i n l o o n < 255?» i n 1 )on a a n t . ! b e d r . | t o t a i l ! w.v« I ge-j zaaffi L \$ i n ! l o o n a l l e b e d r i j v e n aant bedr | totaal 'i ge-zaagd w.v. s . y o m loon Inlands + geïmporteerd hout

I II III IV V VI VII 10 20 1 2 2 1916 8342 1250 4350 4928 97 93 100 100 18 18 8 7 5 3 1 50 47 39 46 51 47 46 33 25 28 20 8 12 24 463? 1055 5 2089fc 216a 14971 2925 7 110243 5 9 4 6 6 1 5 61 63 36 28 13 17 27 8965 27137 27548 31373 23205 40572 127677 286482 37 45 12 21 21 20 13 otaal 35 20786 ₉₅ 60 53510 46 150 212185 ₂₄₅ 19

. Alleen inlands hout I II III IV V VI VII 15 23 1 2 3 3 1832 8386 1250 1302 3964 1504 97 96 82 97 90 13 18 10 10 6 2 2 1914 70(>6 6225 82A5 66|8 35?5 1671 41

47

45

50

53

39

48

33

22

26

17

5

12

22

38 77. 16245 142$j 753k 1163 5225'fe

6

12

5

7

5

3

5

61

63

36

28

13

17

27

7637 23196 22468 23760 15515 19170 55428 38 50 16 27 32 29 9 otaal 47 18238 92 61 353Î4 48 137 11356 - f -jv 3n 245 167174 24 die meer dan 75/^

eesten zich ook

95^)- Daarentegen Uit de tabel blijkt eveneen^ dat van de bedrij

van hun totale produktie in loon[hebben gezaagd, de bijna geheel op het loonzagen toeleggen (gemiddeld vbor

zijn van de bedrijven waar minden dan 25$ in loon wo:*dt gezaagd, de meesten in het geheel geen loonzaagbedrijven want in

middeld slechts 5C7° van de produktie in loon gezaagd« De loonzaagtarieven zijn ni^t overal gelijk. W<j van schavers en zagers hiervoor formen vastgesteld nfcar niet älltijd aangehouden. Afhankelijk van de houtsoor

deze groep is ge-heeft de Vereniging

die worden lang word in 1962-1963 voor één keer zagen een tarief berekend, variërend van f. 16,50 tot

2>?~ per HI3 berekend wa: 'en de berekende

ver-,50 tot f. 10,-. f» 35?- per m3 rond gemeten. Gemiddeld werd ca. f.

met toeslag voor het zagen op ijier. Ook hiervoor goedingen zeer verschillend^ deza varieerden van f.

(15)

HOOFD3Tur: I I I

•DE HOUTVO^SZISÏÏING VJUÏ DE ZAGER IJLST

§ 1 » Vif e 1 k r o n cl li o u t w o r d t - v o o r z b e s t e m cl ?

Doordat hout, zoals liet in het bos groeit, niet alleen naar soort verschilt maar binnen de soort ook naar afmetingen,, vorm, kwaliteit en gcbruiksmogeli jkheicl, is het moeilijk om een bepaalde sortering -- in dit geval dus zaaghout - duidelijk af te bakenen* Komt neu tot een bepaalde omschrijving clan v/il dat alleen zeggen dat de desbetreffende sortering aan die gestelde omschrijving moet voldoen maar niet dat al het hout dat aan deze omschrijving voldoet dan ook alleen als de desbetreffende sor-tering kan worden gebruikt. Bossen of lanen waar uitsluitend zaaghout uit zal komen zullen weinig voorkomen en het is, om zaaghout te kopen, dus zaak om of van een houtkoper die een heel bos of hele laan kocht alleen het zaaghout over te nemen of zelf een heel bos of hele laan te kopen en daaruit het hout dat voor andere doeleinden meer opbrengt of dat voor zaagdoeleinden niet geschikt is, te verkopen, Doordat dit laat-ste een veel voorkomende methode van hout kopen is zijn de meelaat-ste hout-zagerijen ook houthandel» De handelsgeest van de exploitant bepaalt dan of hij alleen verhandelt wat hij min of meer gedwongen tegelijk met het voor de zagerij bestemde hout moet kopen of dat hij de handel uitbreidt met sorteringen die voor de zagerij van geen enkel belang zijn.

Verschillende keren is in bosbouwkringen getracht een norm vast te stellen voor de rondhoutsortering zaaghout9 wat voor de wijze waarop het gevelde hout verkocht wordt van groot belang is. Deze pogingen resul-teerden in cle "Richtlijnen voor het indelen en meten van inlands rond-hout", in i960 ontworpen door de, door het Bosschap ingestelde -'Commissie voor het meten van hout;ï en waarin als minimumafmetingcn worden gesteldz a. voor loofhout-zaaghout : lengte 2 meter., topdiameter 20 cm,.

b. voor naaldhout-zaaghout; lengte 3 meter, puntdiameter 20 cm, In cle praktijk blijken gangbare afmetingen van rond zaaghout te zijn 3

Loofhout (behalve populier) s

a. hole boom, middendoorsnede 25 cm on minder (tot 18 ca top), bestemd voor liggertjes, beslagen paaltjes enz.5

b. hole boom, middendoorsnede 25-40 cm, o.a. bestemd voor dwarsliggers en wisselhouten.;;

c. hele boom, middendoorsnede 40 cm en op, bestemd voor alle doeleinden. Populier:;

(16)

19

-voor kisthout 1,80, 2,20, 2,40 m, minimum puntdiamet voor pootjes van veilingkisten

voor damwand 1,20, 1,60., 1,80, Naast de eisen wat "betreft recht zijn (om veel zaagverlies

gevolge van ziekten, insectenvraat, vorst en andere Kwaliteitsverlies veroorzaakt djoor .ziekten en insect

echter kwaliteitsveal snotëi moeilijk worden voorkomenj wel

lengten in veelvoudejn 2,50, 3,- m, puntdi

de afmetingen moet

te voorkomen) en zender

beschadigingen zoals b.v. door (onoordeelkundig van klimsporen en door het beveistigen van prikkeldraad aan de "bomen. Een aantasting vajn het naaldhout die positie van het inlandse tegenover het geïmport ïnvloedtis het blauw, een verkljeuring van het hout schimmel die op zichzelf de mecjhanische eigensch aantast maar toch oorzaak kan z)ijn van aantasting die wel houtbederf veroorzaken.! Door snelle en zo van het gevelde hout kan deze aantasting wel grotaifd den.

;eepc e lappen

co

§ 2 . H e t e x t e r n e t r a n s p o r t v a !r. z a a g h o u t Uit de antwoorden op de vr|aag, of men het ro

het transport niet door de leverancier wordt verri of het transport uitbesteedt, tjleek dat de meeste niet zelf vervoeren en, wanneer; zij dat wel doen, afstand.

Het meeste zaaghout wordt door transportbedri daarvoor benodigde zware en koätbare materieel zou sief genoeg gebruikt worden wanneer de zagerijen d teren. Dit geldt in mindere mate voor de grote za^ uit tabel 8 blijkt, een relaticjf hoog percentage middelen beschikt. er 17 cm 5 van 13 cm ; e meter 20 cm. zaaghout voldoende gebreken ten beschadigingen,

mvraat kan meestal ies ten gevolge van en, door het gebruik

, spijkers e,d. de

concurrentie--zeor ongunstig be~ veroorzaakt door een

van het hout niet or andere schimmels

Ige behandeling eels voorkomen wor-r^ v u l d i r(c .hout _{v o o r z o v e r} h t - z e l f v e r v o e r t l a g e r i j e n h e t h o u t i-aak a l l e e n o v e r k o r t e ven v e r v o e r d . Het m e e s t a l n i e t i n t e n t z e l f g i n g e n e x p l o i -( i r i j e n w a a r v a n , z o a l s 0fer e i g e n t r a n s p o r t -T a b e l 8 AANTAL BEDRIJVEN PER GROOTTEIfLASSE DAT ZELF R0NDÉOUT TRANSPORTEERT

Hoeveelheid gezaagd

inlands rondhout Aantal bedrijven Eigen vervoer

f

300 600 1 .000 1.500 2.000 300 m3 600 m3 1.000 m3 1.500 rn3 2.000 m3 3.000 m3 3.000 m3 94 67 36 21 10

9

8

$45 17 13 2 9 4 4 4 18 19 6 43 40 44 50 22 Alle zagerijen

₅₃

(17)

Uit de enquête bleek, dat de ca 53 bedrijven die eigen middelen voor het externe transport hadden, naar schatting 31 vrachtwagens, al

of niet met aanhangwagen$ 25 trailers, 11 tractoren met aanhangwagens 4 palenwagens en 3 kraanwagons met volgwagon in gebruik hadden» De

tractoren waren uitsluitend, de kraanwagens meestal en de vrachtwagens gedeeltelijk voor de korte trajecten bestemd.

§ 3. D a f s t a n d w a a r o v e r h e i n l a n d s z a a g h o u t _{w o} d t _{a n g o v o G r}

Roods eerder is opgemerkt dat de transportafstand van het hout niet de belangrijkste factor is die de prijs vr-m het hout bepaalt» Dat deze afstand overigens, vooral voor de zagerijen die weinig inlands hout verwerken,toch wel van belang is zal uit het volgende blijken»

Wanneer afstandsklasscn worden aangehouden van 0~50 km, 0-100 km, 0-150 kiru 0-200 km en 0->200 km dan maakt een berekening aan de hand

van de mondelinge steekproef uit dat de zagerijen van inlands rondiiout als volgt kunnen worden geklassificeords (onder transportafstand wordt dan verstaan de straal van het gebied waaruit men het inlandse hout

betrekt ) Afstand 0- 50 km 0-100 0-150 0-200 0->200' ; onbekend Aantal 1) zagerijen 110

57

27 20 8 23 Totaal 245

1) Onbekend doordat het hout alloen van de handele, gelevo _{ra aan de} zagcrij, wordt gekocht o~J doordat het bedrijf alleen in loon zaagt.

Bijna do helft van de zagerijen koopt dus het hout binnen een kring met 50 km straal» Dat echter de zagerijen, die veel inlands hout ver-v/erken, niet al hot benodigde zaaghout uit oen dergelijk klein gebied kunnen betrekken, blijkt uit tabel 9 waarin de zagerijen zijn ingedeeld naar do hoeveelheid verzaagd inlands rondhout.

(18)

21

-PROCENTUELE VERDELING VAN [DE ZAGERIJEN (PER 03O0TTEKLA3SE) NAAR TRANSPORTAFSTAND VAN IJET INLANDSE RONDE 3. AGHOUT ( 1962)

Tabel 9 Hoeveelheid gezaagd inlands rondhout Afstandsklassen (km) 0-50 i 0-100j0-150 0-200|0->200 Afstand onbekend Totaal aantal | Y° < 300 600 1000 1500 2000 -> 300 600 1000 1500 2000 3000 3000 m3 45 37 53 62 80 22 12 13 19 36 29 0 56 50 4 10 11 0 20 22 25 14 6 0 9

o

13

4

6 O

O

o

20 12 O O O O O 94 67 36 21 10 9 8 100 100 100 100 100 100 100 Totaal 45 22 11 11 245 100

600 ra3 inlands hout, Van het aantal zagerijen m^t een produktie toi}

blijkt 35 à 45^ het rondhout uitsluitend van afstap'-en;, kleiner dan 50 km, aan te voeren; slechts 10 à 20/&jvan het aantal zagÊJ:"ijen met een produktie van meer dan 2000 m3 voert het hout over deze kort4

Ongeveer de helft van het liotj afstanden van hoogstens 50 km aän.

41% van de totale hoeveelheid gezaagd inlands hout*

voeren het hout voor een gedeelde over grotere afstanden aan. Rekening houdend met het aantal (meest kleine) zagerijen wa^'van de transportaf-stand van het rondhout onbekend is, kan worden gesUuld dat zeker 75% alle geregistreerde zagerijen hefct rondhout over gegn

100 km aanvoert. Deze zageri jen ; verwerken gczamenlj(, k c; gezaagde inlandse rondhout. |

afstand aan. ialaantal zagerijen voert het hout over

Deze bedrijven verwerken gezamenlijk De overige zagerijen grotere

Ufo

van afstand dan van al het Dat de ligging van de

stand blijkt uit tabel 10. over korte afstand aanvoert, is

zageïïijen van invloed iß Hot percentage bedrijven

hoog in de bosrijku

op de transportaf-dat zijn hout slechts gebiedens Overijssel (behalve N.O.Polder), Achterhoek, Veluwe, Utrecht (heuvelrug),

Noord-brabant en Limburg. In de verdent van de bosconcentruties gelegen

provin-i provin-in verhoudprovin-ing tot wordt veel hout van cies Groningen, Friesland, NoorcJ- en Zuidholland, wji,

het importiiout weinig inlands hcjiut wordt verzaagds

de handel gekocht. Waar dit hou1t precies vandaan koàt is ons niet bekend. Het hoge percentage zageri jen iiji Zeeland, dat het hout over korte afstand. aanvoert, vindt zijn oorzaak inihet feit dat in Zeaijws Vlaanderen nog vrij veel loofhout wordt gekapt.

(19)

Tabel 10 PROCENTUELE VERDELING VAN DE ZAGERIJEN (PER GEBIED) NAAR

TRANSPORTAFSTAND VAN HET INLANDSE RONDE ZAAGHOUT Ligging van de zagerijen Groningen Priesland Drenthe Twenthe Rest v„ Overijssel Achterhoek + Lijmers Veluwe Betuwe Utrecht Noordholland Zuidholland Zeeland Noordhrabant Limburg Totaal Afstandski

0-50

0

33

0 90 52 42 90 0

46

0 0 80 37 70

45

0-100 40 0 100

5

24

39

5

80 18 20 15 0

35

3

22 assen (. 0-150j 20

34

0 0 0

6

5

20 18 0

8

20

4

27

11 <m) D-200 0 0 0

5

24

0 0 0 0 0

50

0

8

0

8

0->200 0 0 0 0 0 O' 0 0 0 40 0 0 16 0

3

Afstand onbekend

40

33

0 0 0 13 0 0 18 40 27 0 0 0 11 Totaa Aant al 11 12

8

20 18

36

19

4

16

10 26

5

28 32 245 1 ! * 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

§

4.

D e

i

v a n u n c t i r o n d 1 v a n d e a g h o u t n a n a 1 b i j d e a a n k o o p

In de vorige paragraaf werd reeds opgemerkt, dat in Friesland,

Groningen, Noord- on Zuidholland veel zagerijen het rondhout uitsluitend van de handel betrekken« Uiteraard wordt niet alleen in deze provincies hout via de houthandel betrokken- Bijna alle zagerijen kopen in meerde-re of mindemeerde-re mate hout van do handel omdat zij, al of niet incidenteel, minder gangbare sortimenten of houtsoorten moeten zagen en daarvoor bo-men van bijzondere afmetingen of van een houtsoort die bo-men anders weinig verzaagt, nodig hebben* In die gevallen doet men - ook wanneer men nor-maliter het benodigde hout direct uit hot bos koopt - een beroep op de handel.

Door middel van de mondelinge enquête is een voldoende duidelijk inzicht in de functie van de houthandel bij de aankoop van rond zaag-hout verkregen,, In tabel 1.1 zijn de resultaten van dit onderdeel van het onderzoek weergegeven

(20)

23

-DE HOEVEELHEID INLANDS ROND DOOR DE SAAGHOUT DIE IN 1962 ZA3ERIJEN IS AANGEKOCHT Tabel 11 VIA DE HOUTHANDEL Hoeveelheid gezaagd inlands rondhout Totaal verzaag •gl (m3) 1 ) Hiervefci van de h a n d e l b e t r o k k e n Hoeveelheid

_T

< 300 m3 300 - 600 " 600 - 1.000 ,! 1.000 - 1.500 » I.5OO - 2.000 " 2.000 - 3.000 !! > 3»000 " 7-345 16.093 22.572 18.322 11.494 16.191 35.242 3.276 6.643 11.104 5< 4. 5« 176 339 728 23.794 45 41 49 28 38 35 68 Totaal 127.259 6O.O6O 47 1 ) Exclusief loonzagerij

In alle verbruiksklassen [vooral in die van 1 het meeste hout direct van de bosbezitters gekocht de hoogste klasse waar 68^ van het verzaagde hout kocht. Opvallend is dat van de zagerijen binnen de die met de grootste omzet het benodigde rondhout grootste gedeelte van do handel kochten. Bij een dan ca 4000 m3 inlands hout pet jaar blijkt het n om zelf het hout te gaan kopen: on laat men dat li laar over. Waarschijnlijk is dit voor deze zagerij

.000 - I.5OO m3) wordt met uitzondering van van de handel is ge-ze klasse ook juist geheel of voor het

Biagcapaciteit van meer ist goed meer mogelijk eirer aan de

houthande-§ 5 » D e p r i j z e n v a n h e t r o n d e

»n ook voordeliger.

a a g h o u t Getracht is om bij de mondelinge enquête gegeirens te verkrijgen omtrent de prijzen die voor het ronde zaaghout worien betaald. De schillende wijzen waarop het h0ut wordt gekocht maakten echter het ver-gelijken van de opgegeven prijpen heel moeilijk. Esn aantal zagers koopt het hout b.v. op bepaalde lengden en geleverd aan

daarentegen kopen het hout op fetam waarbij dus do eventueel schillen en uitslepen, transport naar de

aftrek van de mogelijke opbrengst van tak- en tophaut moeten worden mee-gerekend om een vergelijkbare prijs van het hout,' geleverd aan de zage-rij, te bepalen. Veel zagers kannen deze kosten eciter niet of onvol-doende zodat slechts een globaal overzicht van in

lende houtsoorten betaalde prijzen kon worden opgesteld. Door de grote verschillen in kwaliteit, vooral van loofhout, liepen ook de prijzen bij iedere houtsoort afzonderlijk èterk uiteen, wat ui(b het volgende over zicht blijkt.

ie zagerij ; andoren tosten van vellen,

(21)

Hout soort Naaldhout Grovedon Zoeden Douglas L ar ik s F i j n s p a r L o o f h o u t Eik B e u k P o p u l i e r Iep Es Pri js p e r m 3 m a x i m u m f. s î n ;; ii " ii ii 1! II

90,-

60,-

80,-81,50

75,-

225,-

105,-

85,-

315,-87,50

aan sagerij g e m i d d e l d f H » H i! il II " ;; ii

.

64,-

58,-

71,-01,50

68,-

75,-

69,-

63,-

132,-

74,-P r i j s v e r s c h i l i n <fo

29

3

11 -9

67

34

26

58

15

6. D e v o o r r a d e n r ij e n r o n d ii o u t v a n d e _{a g e}

-De h o e v e e l h e i d r o n d h o u t d i e een z a g c r i j i n v o o r r a a d heeft is niet altijd even g r o o t . V o o r a l de v o o r r a d e n v a n de l o o f h o u t z a g o r i j o n w i s s e -l e n sterk;, a f h a n k e -l i j k v a n het j a a r g e t i j d e , N a a -l d h o u t w o r d t w e -l i n h o o f d z a a k i n n a j a a r en w i n t e r m a a r ook w e l in de zomer g e v e l d zodat ook in dat j a a r g e t i j d e n o g n a a l d h o u t gekocht k a n v/orden. L o o f h o u t w o r d t echter u i t s l u i t e n d t i j d e n s do g r o o i s t i l s t a n d , d u s t u s s e n o k t o b e r en a p r i l g e k a p t . Om g e d u r e n d e de hole zomer te k u n n e n zagen m o e t i n april d u s e e n g r o t e v o o r r a a d a a n w e z i g zijn d i e g e l e i d e l i j k afneemt tot het n i e u w e k a p s o i z o e n w e e r b e g i n t .

In t a b e l 12 zijn de v o o r r a d e n per 1 j a n u a r i 1963 o p g e n o m e n , d i e op de w e r f a a n w e z i g w a r e n . In v e r s c h i l l e n d e g e v a l l e n , v o o r a l b i j deg r o t e z a deg e r i j e n , b e s c h i k t e m e n ook over hout op stam of ladegen n o deg v o o r -r a d e n hout in het b o s , v e e l a l in hot b u i t e n l a n d . Omdat de g -r o o t t e v a n d e z e v o o r r a d e n niet b i j alle g e ë n q u ê t e e r d e b e d r i j v e n v o l d o e n d e n a u w -k e u r i g i n m 3 -k o n w o r d e n o p g e g e v e n , m o e s t e n d e z e b u i t e n b e s c h o u w i n g w o r d e n g e l a t e n , w a a r m e e b i j het b e o o r d e l e n v a n het v o l g e n d e o v e r z i c h t w e l r e k e -n i -n g m o e t w o r d e -n g e h o u d e -n .

(22)

' r

4 25

-Tabel 12 VOORRADEN RONDHOUT, GEMIDDELD PEJt ZAGERIJ, OP 1 JANUARI 1963, IN # VAN

DE IÎT 1962 GEMIDDELD PER BEDRIJF! VERZAAGDE HOEVTJELHEp RONDHOUT l)

Grootteklassen I. < 300 in3 II. 300- 600 m3 III» 600-1.000 m3 IV. 1»000-I.5OO m3 V. I.5OO-2.OOO m3 VI. 2.000-3.000 m3 VII. >3.000 m3 Alle zagerijen Aantal zage-rijen 59 54 46 28 14 14 30 245 — i Hoeveelheid in 1£62 gezaagd rondh. gem.p.zagerij loof ) naald 45 ; 49 170 29 576 144 757 246 809 431 241 371 1906 2060 536 : 371 • „ Voorraad op 1-1-1 rondhout 963 gein. per zage rij

in m3 loof 20 82 151 141 202 52 609 156 naald 17

7

22 40 98 65 169 44 Voorraad in "fa van hoeveelheid gez. hout loof T naald 1 44 34 48 25 26 15 19 16 25 23 22 18 32 8 29 . 29 1) Excl. het in loon gezaagde hout

Uit dit overzicht blijkt, d)at over het algemeen voorraad loofhout groter is dan (ie voorraad naaldhout raden omstreeks 1 mei worden verjgeleken, dan zou het ter zijn. Gemiddeld was ongeveer! eenderde van de j hoeveelheid gezaagd loofhout (mett uitzondering van zaagde hout dat meestal niet bij: de zagerijen in vocfcrraad achtste gedeelte van de jaarlijkß verzaagde hoevee dens de jaarwisseling bij de zagerijen in voorraad.

er geen karakteristiek verschil jtussen grote en klejine zagerijen. Wel hebben de kleine zagerijen, althans wat inlands hout

latief grotere voorraad rondhout

jaerl het ïlhe

dan de grote bodrijven

in de winter de . Zoudon de voor-verschil nog

gro-ijks verzaagde in loon

ge-ligt) en een id naaldhout tij-In dit opzicht is

(23)

re-HOOFDSTUK IV

DE HOEVEELHEID GEZAAGD RONDHOUT 311 E S I ZAAGRENDEIffiNT

1 . D e h o e v e e l h e i d g e z a a g u r o n d h o u t Uit de enquête-gegevens kon worden berekend, dat in 1962 totaal ruim 167.OOO m 3 inlands rondhout is verzaagd s 97.000 m3 (58$) loof-hout, 'waarvan _+ 9.000 m3 (5/°) vruchtbomenhout en 70.000 m3 (42$) naaldhout.

Daarnaast werd door de zagerijen die behalve inlands hout ook importhout verzagen, in totaal ruim 119.000 m3 geïmporteerd rondhout verzaagd waarvan ca. 62.000 m3 (52$) Europees loofhout, ca. 40.000 m3 (34$) naaldhout en ca. 17.000 in3 (14$) tropisch hout.

Gemiddeld 19$ van al het verzaagde hout werd in loon gezaagde 24$ van het inlandse en 13$ van het geïmporteerde hout (zie tabel 13).

Tabel 13 PROCENTUELE VERDELING VAN DE HOEVEELHEID VERZAAGD RONDHOUT

NAAR SOORT (1962) Houtsoort Loofhout w.v.vruchtbomenhout Naaldhout Tropisch hout Totale hoeveelheid verzaagd rondhout Zagerijen van en die van inl porthout inlands m3 97.000 9.000 70.000 I67.OOO 1) nout

I $

58 5 42 100 inlands hout and s en ira--irnporthout m3 ; $ 62.000 52 40.000 33 17.OOO 15 119.000 100 2) Zagerijen van uitsluitend importhout m3 | $ 23.000 10 43.000 19 166.000 ,71 232.000 100 Alle zag m3 182.000 9.000 153.000 183.000 518.OOO erijen

TT

35 2 30 35 100 1) waarvan 24$ in loon gezaagd„

2) waarvan 13$ in loon gezaagd.

Tabel 14 geeft een overzicht van de hoeveelheid gezaagd inlands rondhout per grootteklasse, waarbij de zagerijen zijn ingedeeld naar

(24)

27

-HOEVEELHEID IN 1962 VERZAAJ3D RONDHOUT IN M INLANDS 30UT PER BEDRIJF

3

Tabel 14 NAUR HOEVEELHEID Hoeveelheid verzaagd inlands hout aantal zage-ri jen Inlands hout

loofhout naaldhout totaal loofhout naaldhout Importhout tropisch hout totaal < 300 m3 300- 600 " 600-1000 " 1000-1500 " 1500-2000 " 2000-3000 " >3000 ;' Totaal 1 ) Import-zagerijen Tot o gezaagd 94 67 36 21 10 9 9.916 19.387 20.695 16.184 10.881 10.642 9.127 2.141 8.587 7.361 8.265 6.570 9.784 27.634 12.057 27.974 28.056 24.449 17.451 20.426 36.761 20.025 17.993 6.093 3.625 4.321 6.690 3.150 24.685 3.972 6.137 935 2.136 1.626 500 11.320 418 383 359 80 60 4.800 56.030 22.383 12.613 4.919 6.537 8.376 8.450 245 96.832 7O.342 :' 167.174 61.897 22.700 39.991 17.420 119.308 43.262 166.187 96.832 70.342 ; 167.174 84.597 83.253 183.607 232.149

"35ÏÏ457"

1) Gezaagd door zagerijen die, al of friet uitsluitend, inlands rondhout zagen.

In totaal wordt door de zagerijen dus meer verzaagd, zowel inlands als geïmporteerd5het neemt echter af naarmate de zagerijen meer inlandfc guur 2 ) . Anders is dit met de fraast het inlandse heid importhout.

lcbfhout dan naaldhout äandepl gezaagd loofhout

hout verzagen (fi-i\>ut verzaagde

(25)

hoeveel-Figuur 2

I-IÜHVHÜLMEID ! H LAND S LOOFHOUT E F! GEÏMPORTEERD LOÜFHOUT IN PROCEDE!' VAI! DE TOTAAL IN 1962 VERZAAGDE KOEVEELHEID INLANDS,

RESP. GEÏMPORTEERD HOUT

Hoeveelheid verzaagd inl. hout in m3 90 80 70 60 50 W 30 20 10 0 -/ / / i

A

i / \ \ /

V

1 1 \ \ / / / / / / \ i ! ; CD O c o V CD CD UD 1 CD CD CO CD CD CD t CD CD CO CD CD l CD CD CD CD CD CD t C D CD CD CD OD 1 CD CD CD O CTJ> CD CO /Il inlands loofhout _ import loofhout

Nu zijn cle hoeveelheden inlands en geïmporteerd loofhout niet goed vergelijkbaar omdat in het geïmporteerde loofhout het tropische hout is begrepen. Wij hebben het tropische hout niet per grootteklasse afzonder-lijk vermeld omdat het aantal hropisch -houtzagerijen dat ook inlands hout zaagt gering is en daardoor de gegevens van enkele afzonderlijke zagerijen naar voren zouden komen wat in verband met de toegezegde ge-heimhouding niet aanvaardbaar is. V/el is het zo, dat de hoeveelheden

(26)

11

29

-3 zaagmachines die lout over het alg

hi

emeen

ervoor vereist niet met dat van

g e z a a g d r o r i d h o u t de speciale zaagtechniek en grot

zijn zal het zagen van tropisch inlands hout gecombineerd worden

§ 2 . D e h o e v e e l h e i d n a a r h o u t s o o r t

De geënquêteerde zagers konden, wat het eigen tout "betreft, een verdeling aangeven naar de verzajagde houtsoorten. Het in loon gezaagde hout wordt echter niet per houtsport geadministreerc 5 wel kon hiervan een verdeling naar inlands en geïmporteerd hout en raar loof- en naald-hout worden gegeven (tabel 15)°

HOEVEELHEID VERZAAGD EINDHOUT NAAR HOUTSOŒT (1962 )

Tabel 15 Houtsoort Gez. inlands voor eigen risico hout in ;loon Import 1962 +) Export 1962 •)

Door zagerijen van inl, hout gez. importhout voor eigen risico in loon Loofhout Eik Beuk Iep Es Populier Vruchtbomen Ander

31.227 15-479

1.816

1.180

9.234

7.292

4.453

70.681

18.817

33.158

2.288

5.972

16.638

7.724 "84.597

2(9

2.940

1

31

6.1O

Totaal loofhout

264151

4.3!» 58.771

3.126

Naaldhout Groveden Douglas Ander 52.090 2.155 2.333

10.5^6

Totaal naaldhout

Tropisch hout

56.578 13,764 83.253 IO.506 35-168

4.823 - 183.607 9< 127.259 39+915 351-457 23.

ÔJ8

10.105 104.044 7.315 15.264 Totaal

9)4

+) Volgens C.B.3.z Statistiek v^n de in- en uitvoer per goederensoort,

Uit tabel 15 blijkt, dat v£n de + 350.000 m3 $ ca. II9.OOO m3 wordt verzaagd iiji zagerijen die zow$ hout verzagen en dus ca. 230.000 m3 in de specifiek^ Van deze laatste hoeveelheid is ca. 166.OOO m3 trof

3Ïmporteerd zaaghout inlands als import-import zageri j en. ,sch hout.

(27)

Om ook van het in loon gezaagde hout een enigszins aanvaardbare verdeling naar houtsoort te malten zou het loof- en het naaldhout kunnen worden verdeeld in dezelfde verhouding als van het eigen gezaagde hout, In tabel 16 is een overzicht gegeven van de op die wijze berekende

totaal verzaagde hoeveelheid hout per houtsoort.

In figuur 3 is een en ander door middel van staafdiagrammen voor-gesteld.

Tabel l6 INDELING VAN DS HOEVEELHEID VERZAAGD EIGEN

R0NDK0UT N M R HOUTSOORT (EXCL. HET DOOR DE ZAGERIJEN VERZAAGDE HOUT

EU IN LOON GEZAAGD SPECIFIEKE IMPORT-Houtsoort Loofhout Eik Beuk Iep Es Populier Vruchtbomen Ander Totaal loofhout Naaldhout Groveden Douglas Ander 'Totaal naaldhout Tropisch hout Totaal verzaagd Inlands hout eigen i in loon 1 . , -, ! y ° ., ; , i totaal ; % gezaagdjgezaagd j j 31.227 12.067 43.294 26 15.479 5.981 21.460 13 1.816 703 2.519 2 1.180 456 1.636 1 9.234 3.566 12,800 7 7.292 1.658 8.95O 5 4.453 1.720 6.173 4 70.681 26.151 96.832 58 52.090 12,504 64.594 38 2.155 265 2.420 2 2,333 995 3.323 2 56.578 13.764 70.342 42 -127.259 39.915 167.174 100 Geïmporteerd hout eigen !in loon ! , , , j ,.<•

n ! , ! totaal ! "/o gezaagdigezaagd ; ; 26,855 1.429 28,284 24 11.774 626 12.400 10 985 52 1.037 1 25 1 26 7.292 388 7.680 6 .11.840 630 12.470 11 58.771 3.126 61.897 52 20.207 2.771 22.978 19 36 5 41 14.925 2.047 16.972 14 35.168 4.823 39.991 33 10.105 7.315 17.420 15 104.044 15.264 119.308 100

(28)

3 1

-HOEVEELHEID VERZAAGD RONDHOUT NAAR HOUTSOOR

inlands hout, voor eigen r i s i c o verzaagd

inlands hout, in loon gezaagd

geïmporteerd hout, voor eigen r i s i c o gezaagd geïmporteerd hout, in loon gezaagd

TOtTtn JZZ2L lep Es

w

Vrucht-bomen Ander û) loofhout é/à\

<.e

Uit tabel 16 mogen wij niet concluderen dat rond zaaghout 167-174 m3 bedrieg. Er moet n.1. nOj ; houden met het geëxporteerde tfonde zaaghout teerde naaldhout voor het overgrote deel inlands het geöxporteerde loofhout - ïiowel tropisch als n zakelijk geïmporteerd was (uitgezonderd ca» 1.000 rende het jaar 1962 de volgend.e hoeveelheden inlaad

Loofhout eik 43.300 m3 beuk 21.500 " iep 3.5OO " es I.60O " populier 12.800 » vruchtbomen 9.000 " ander loofhout 6.200 " Naaldhout groveden douglas ander naaldhout 75-100 m3 2.40O " 3.300 " Figuur 3 Dou-glas Ander naaldhout Tropisch hout

afzet van inlands rekening worden ge-Aannemende dat het

geëxpor-lout is geweest en dat et-tropisch - hoofd-m3 iep), zijn

gedu-s zaaghout afgezet gedu-s

97.900 m3

(29)

Het vruchtt>omehhout buiten beschouwing latend komen we op een totale afzet in 1962 van 169-700 m3 inlands zaaghout uit bos en laan-beplantingen waarvan 88.900 m3 loof- en 80.800 m3 naaldhout«

§ 3» D e h o e v e e l h e i d g e z a a g d i n l a n d s r o n d -h o u t i n v e r g e l i j k i n g m e t d e s t a a n d e h o u t v o o r r a a d p e r b o s g e b i e d

In § 2 van hoofdstuk III bleek dat bijna de helft van alle Neder-landse zagerijen het benodigde rondhout uit een gebied binnen 50 km van de zagerij betrokken.. Gezamenlijk verwerkten deze zagerijen 41% van het totaal verzaagde inlandse zaaghout. Veel en vooral de kleinere zagerijen kopen het hout in de omgeving van de zagerij. Dit wil natuurlijk niet

zeggen dat de grote zagerijen het hout uitsluitend van grotere afstan-den betrekken (zie tabel 9 ) . Veel zagerijen van inlands hout zijn n.l.s

zoals ook in hoofdstuk II (blz. 9 ) al bleek,, ontstaan in die gebieden waar dit hout in grotere hoeveelheden groeide.

Om de mate van binding van de zagerijen aan het in de omgeving

voorkomende hout te illustreren hebben wij per bosgebied (zie figuur 1) de voor zaaghout bruikbare staande houtvoorraad (voor naaldhout > 20 cm diameter en voor loofhout > 30 cm diameter op borsthoogte) vergeleken met de in de bosgebieden verzaagde hoeveelheid rondhout. Tabel 17 geeft de resultaten van deze vergelijking weer«

Tabel 17 HOEVEELHEID VERZAAGD INLANDS RONDHOUT IN M3 IN VERGELIJKING

MET DE STAANDE HOUTMASSA PER BOSGEBIED

Bosgebied

Noordoostelijk bosgeb. Oostelijk bosgebied Veluwe

Utr. heuvelrug + Gooi Zuidelijk bosgebied Zuid-Limburg (excl. vruchtb.) Loofhout crj i oilhout-massa

0

1 > 30 cm 59,772 328,674 301.723 149.211 202.598 40.976 .082.954

1°

5

30

28

14

19

4

100 I

I gezaagd 4.258 31.796 6.786 3.436 18.129 + 4.000 +68,405 °/o

6

46

10

5

27

6

100 N

spilhout-massa <ß > 20 cm 235-301 859.491

1.070.783

1

\

719-019 ; 481.535 16,509 3 .j.uc .oju aaldhout

1o

7

25

32

21

14

1

100

gezaagd 4.I88 26.593 13.847 1.104 16.040 2.203 63.975 Ci

>

6

42

22

0

25

3

100

(30)

T

•+ 33

-het midden met schors- Dit niet inbegrepen het paalhout meter zal voorkomen.

2 ) Doordat de gegevens omtrent niet ter beschikking zijn, gemaakt worden.

ijfer zal dus te ha , waarin ook wel hcnit

het kustgebied en kion in deze gebieden

Let

s^ eb We zien nu in de eerste plaats dat in die geb

houding weinig hout staat ook wteinig inlands hout Tfer name in het noordoostelijke bo^gebied en Zuid-Lim' hout betreft, ook in de Utrechtjse heuvels en het Qcjoi centage loof hout (30%) wordt inj het Oostelijke bo het hoogste percentage zaaghoutl (45%) is ook in d ü De percentages op de Veluwe en jin het Zuidelijke dat toch veel hout niet in de n)aaste omgeving van verzaagd» Wat het naaldhout betjreft spreekt dit Utrechtse heuvels en het Gooi.

Resumerend kan dus wel van) een zekere binding aan het bos in de omgeving wordjen gesproken maar het gehele land, een conclusie die ook uit het ondär transportafstanden van het rondhout naar voren kwab

bc B, c e laié.t

dit

g zijnj echter is van > 20 cm dia-restgebied nog de vergelijking niet

eden waar in ver-zaagd wordt met bnjrg en, wat het

loof-Het hoogste per-ied aangetroffen^ bosgebied verwerkt, gebied tonen aan

groeiplaats wordt ste sterk in de

van de zagerijen geldt niet voor zoek naar de

§ 4 « H e t z a a g r e n d e m e n t

Onder het zaagrendement wojrdt in dit verband veelheid gezaagd sortiment, uitgedrukt in procentej:

zaagde hoeveelheid rondhout. Dift rendement is van toren afhankelijk, waarvan wij |de volgende noemens a » de zaagmachine. Over het algemeen heeft een raaji

zaagsnede dan een bandzaag waardoor meer zaagsetl b . het te zagen sortiment« Zaagjt men plaathout, b.v

industrie die de platen zelf; verder verzaagt,

Merstaans de hoe-van de daartoe ver-Merschillende

fac-den weinig zaagverlies door mindpr afvalhout en wordt

HO; hoeverr haald van 70 à 80%, afhankelji.jk van de plaatdikte

vierkant bezaagd dan is uiteraard het percentage en varieert het rendement tupsen ca» 40 en 6 0 % , len ca 70%, afhankelijk van de mogelijkheid om sortimenten uit dezelfde stam te zagen. In

kantdelen enz. tot lichte sortimenten zoals latten biedt wordt door de zagers zoor verschillend be bleken dat steeds minder zagerijen het hout tot menten uitzagen. De grote vr£,ag naar afvalhout industrie is hier niet vreemd aan.

c. Do diameter van het te zagen; hout. Zwaar hout z, dan licht hout.

d. De schorsdikte. Naaldhout-za£ghout is zonder s hout met schors. Tropisch hoùt heeft over het a dunnere schors dan europees '.oofhout en zaagt, diameter, ook hierdoor voordeliger uit.

zaag een dikkere dus houtvorlies; voor de meubel-heeft de zagerij een rendement b e ~

Wordt het hout afvalhout groter in gunstige geval-g meerdere, lichte

e het verzagen van e.d. nog voordeel obrdeeld. Wel is

ge-ie kleinste sorti-or de

vozelplaat-&o

aagt voordeliger

schar s , l o o f h o u t z a a g

-emeen een veel

bbhalve door de g r o t e

(31)

e. De kwaliteit van hot hout. Hout dat niet recht is on slechte stukken bevat geeft natuurlijk veel zaagverlies.

f« Het vakmanschap van de zager. Om aan een stam direct te zien wat ,!or in zit" en dat er dan ook uit te kunnen halen vergt een gedegen vakkennis. De grote zagerijen hebhen op de werf veelal een

"bestek-zoeker";, een vakman die de stammen aanwijst die voor het zagen van oen bepaalde opdracht geschikt zijn* De zagers hebben dan nog de taak het gewenste sortiment er zo voordelig mogelijk uit te zagen.

Hieronder zijn voor de verschillende groepen hout do rendemonts-porcentages vermeld zoals deze voor 1962 zijn berekend.

Inlands loofhout 65% Inlands naaldhout 64^ Geïmporteerd niet-tropisch loofhout 67/°

Geïmporteerd naaldhout 67%

Geïmporteerd tropisch hout 10°/o

De voor het in loon gezaagde hout berekende percentages weken niet af van die voor het eigen gezaagde hout.

Uit het overzicht blijkt dat het zaagrendemont van het inlandse hout slechts weinig lager is dan dat van het geïmporteerde niot-tro-pische hout.

Dat het geïmporteerde hout een iets hoger zaagrendemont leverde, betekent uiteraard niet d_at het financiële resultaat van de zagerijen van inlands hout ook lager is. Om daarover te kunnen oordelen zou een rentabiliteitsonderzook nodig zijn.

Het tropische hout leverde het hoogste zaagrendemont wat, gezien do zware rechte starastukken ook te verwachten was, Van lang niet iedere

zagerij is de outillage voldoende voor het zagen van dit zware hout. De zagerijen die tropisch hout zagen, hebben zich daar uitsluitend of in hoofdzaak op toegelegd en zullen daarnaast dan ook zelden inlands hout zagen. Tabel 15 toonde dit reeds aan: slechts 17=000 m3 van de

totaal ingevoerde 184.OOO m3 tropisch hout werden verzaagd in zagerijen die ook inlands hout zaagden»

(32)

DE

§ 1 . D e g e z a a

(

Wat het i n loon

f

•f 35

-- j

HOOFDSTUK V

BESTEMMING

g d e

geza

s 0

TAN HET GEZAAGDE HOI

x

t i

agde hput be

m e n t e n

'T

P

ïtreft kon moeilijk worden opge

—

geven welke sortimenten daarvan) gezaagd waren en wettke bestemming het

gezaagde hout had» Zodoende kon, alleen v a n het eigc

zicht v a n d e uit hot

gesteld (tabel 1 8 ) .

inlandse hput ge

;zaagde sortime

a hout een

over-aten worden

samen-Tabel

IN 1962 GEZAAGDE SORTIMENTEN jjIT HET EIGEN INLANt 3 RONDHOUT IN M 3

Sortimenten

)nbekantrecht

lout voor

%

ïeubelindustrie

ïoutwarenind.

:arrosseriefabr.

grafkisten

Liverse andere

) estemmingen

Seslagen païens

20 cm. diameter

:20 cm. diameter

r

ierkant en in b

itek gezaagd hou

oor s

louwconstructies

'egen- en wat erb

.warsliggers

dem smalspoor

.amwand

.ijnbouw 1 )

loutverw. i n d .

m b . - en k i s t h .

:alverhokken

allets

raglineschotten

Eik

Beuk

3029 3907

339 753

96 1409 848

1054 911

5927 6419

713 1013

1726

e-t

3372 180

.1089 88

2701 64

656 _ _

165 703

740 1134

60 1294 203

193 767

28 .ivers b e s t e k - e'n

geriefhout

urflatten

tuwhout

.11e sortimenten

e z . u i t (_rond)

aagrondem.

(fo)

1188 103

394 571 715

12451 3957

2Ö1Ö4 1Ö376

31227 15479

64 67

)Het door de staatsmijnen ]

Iep

205

125

431

13

157

931 —

-35

8 -—

-32

-75

1ÖÖ6"

Ï8lê

56

m ei,?

Es

P o p u

-jlier

f

423 667

236 1250

-13 | 372

88 76Ö

1

2289'

— —

-—

—

-61

16

-— r r

-63 316

-

:

2 9 1 7

50 23 ; 520

_ _

'

-

!

149

19 -86

846"""

1180

70 >en be

325 ,4373

"6'6'62

9234

72 Vrucht-bomen

A n - ;

der

loof-:

hout

855 824.

468 _ _

170.

259 855 Ï72Ï'

— — i

336 - —

- ~

_ _

2573

373 41

490

339

355 _ _

428'

14

136 364b" 1445]

"""4495 3166"

"7292 4453

""""62 7'f

v

aeer verzaagde rondfc

To-taal

Loof-aout

9910

3171

527 2825

2469

Ï 8 9 Ö 2

1