De ogen : De spiegel van de ziel?

D

E

S

P

I

E

G

E

L

V A N

D E

Z I E L

?

D

E

OGEN

F

B

2 0 0 5

D

E

OG

EN

F

AMK

E

B

AC

KX

D

E

SP

IEG

EL

V

AN

DE

ZIEL

?

4

T

H

E

G

I

R

L

A

FGHAN

D

E

S

P

I

E

G

E

L

V

A

N

D

E

Z

I

E

L

?

D

E

OGEN

Een vraagstelling bedenken voor je scriptie is niet zomaar gedaan. In eerste instantie had ik iets heel anders in mijn hoofd. Het leek me het beste het dicht bij huis te zoeken. Van het verschil tussen kunst e n porno of tussen artistiek naakt en glamour ben ik tot de ogen gekomen. Dit idee kwam in me op tijdens een fi etstocht door de regen vanuit de academie naar huis. Het kwam spontaan in me op en het leek me wel wat.

In de volgende hoofdstukken onderzoek ik in hoeverre de ogen de spiegel van de ziel zijn. Maar ook hoe het oog ingedeeld is, wat de eigenschappen zijn, hoe we kijken, het boze oog en een foto van Steve Mc Curry

komen ter sprake. Hier en daar verdeeld over mijn scriptie laat ik tevens wat van mijn eigen werk zien. In principe is mijn fascinatie voor ogen altijd aanwezig wanneer ik mensen fotografeer. Het is niet iets dat ik specifi ek als uitgangspunt heb gebruikt voor een project. Bij het zoeken naar informatie heb ik hoofdzakelijk boeken en websites geraadpleegd. Ik wilde niet een scriptie schrijven dat een aaneenkoppeling was van feiten en vergaarde informatie, dus heb ik mijn eigen mening en gevoelens omtrent bepaalde geselecteerde beelden erin verwerkt. Ik vraag me af of er een antwoord is op mijn vraagstelling, maar we zullen het zien.

V

OORWOORD

Zijn de ogen

de spiegel van

de ziel?

‘

’

4

VOORWOORD 4

INLEIDING 8

1 DETAALDIEIEDEREENSPREEKT 11

1.1 Oogcontact 12

1.2 Iemand wel of niet aankijken 12 1.3 Ongeschreven regels 13 1.3.1 Het aankijkmoment 14 1.3.2 Punten en komma’s 15 1.4 De eerste indruk 16 1 .5 Microsignalen 17 2.0 IRISCOPIE 19

2.1 Indeling van het oog 21 2.1.1 De buitenste rand 22 2.1.2 De maagdarmzone 23

2.1.3 De pupil 24

2.2 Iriscopie bij klachtenanalyse 24

2.3 Onderzoek 26

3.0 DEFOTOENONZEMENSELIJKEZIEL 29

3.1 Ogen lezen 33

3.2 Ogen zonder ziel 34

3.3 Hongersnoden 36

I

NHOUDSOPGAVE

VOORWOORD 4

INLEIDING 8

1 DETAALDIEIEDEREENSPREEKT 11

1.1 Oogcontact 12

1.2 Iemand wel of niet aankijken 12 1.3 Ongeschreven regels 13 1.3.1 Het aankijkmoment 14 1.3.2 Punten en komma’s 15 1.4 De eerste indruk 16 1 .5 Microsignalen 17 2.0 IRISCOPIE 19

2.1 Indeling van het oog 21 2.1.1 De buitenste rand 22 2.1.2 De maagdarmzone 23

2.1.3 De pupil 24

2.2 Iriscopie bij klachtenanalyse 24

2.3 Onderzoek 26

3.0 DEFOTOENONZEMENSELIJKEZIEL 29

3.1 Ogen lezen 33

3.2 Ogen zonder ziel 34

3.3 Hongersnoden 36

I

NHOUDSOPGAVE

5

3.4 Vervreemding van het beeld

door de ogen 38

4.0 THE AFGHAN GIRL 43

5.0 HETBOZEOOG 49

5.1 De biologische worttel van het

boze oog 52 5.2 Nep-dood 52 6.0 EMOTIESENUITDRUKKINGEN 57 6.1 Expressies en cultuur 58 7.0 ZELFREFLECTIE 63 7.1 Zelfportretten 65

Foto 7.2 Pink Lady 66

Foto 7.3 De Val 67

Foto 7.4 Gewond 68

Foto 7.5 Donker 70

Foto 7.6 Mijn Oog 71

Foto 7.7 Gevangen 72

Foto 7.8 Purple Rain 73 NAWOORD 75

BRONVERMELDING 79

BRONVERMELDINGAFBEELDINGEN 83

7

Een korte blik zegt meer dan duizend woorden. Oogcontact. Ik heb je in het oog. De ogen zijn de spiegel van de ziel. Ik heb een oogje, maar niet op jou, ’t is op een ander waar ik van hou. Ogenschijnlijk betreft het hier iets waar je oog voor moet hebben. Heb je er oog voor? Ik heb hem in het oog. Eksteroog. Arendsoog. Oog in oog. Oog om oog. Een ogenblikje. Wat is jouw oogmerk? Wat beoog je daarmee?

kroop door het oog van de naald. Jij bent mijn oogappeltje. Hoge ogen, vangen die ook veel wind? Wat maakt de ogen zo bijzonder? Waarom is iemand in de ogen kijken zo confronterend? Er is sprake van oogcontact wanneer 2 blikken elkaar ontmoeten. Het

had misschien net zo goed een blikontmoeting kunnen heten. De term oogcontact geeft het gevoel dat er een connectie plaats vindt wanneer 2 blikken elkaar ontmoeten en ogen elkaar aankijken.

Van iemand zijn ogen kan je veel afl ezen. Neem iemand zijn karakter. Iemand kan een gemene of juist betrouwbare oogopslag hebben. Verdriet kan je ook uit de ogen af lezen. Emoties en gemoedstoestanden. Wanneer je verdrietig bent en moet huilen stromen er tranen uit je ogen. Je ogen zijn het eerste gedeelte van je lichaam dat je afschermt wanneer je niet herkend wil worden. Hetzelfde gebeurt bij het onherkenbaar of anoniem maken van personen in foto’s of in videobeelden. Er wordt

I

NLEIDING

Heb je er

oog voor?

‘

’

7

Een korte blik zegt meer dan duizend woorden. Oogcontact. Ik heb je in het oog. De ogen zijn de spiegel van de ziel. Ik heb een oogje, maar niet op jou, ’t is op een ander waar ik van hou. Ogenschijnlijk betreft het hier iets waar je oog voor moet hebben. Heb je er oog voor? Ik heb hem in het oog. Eksteroog. Arendsoog. Oog in oog. Oog om oog. Een ogenblikje. Wat is jouw oogmerk? Wat beoog je daarmee?

kroop door het oog van de naald. Jij bent mijn oogappeltje. Hoge ogen, vangen die ook veel wind? Wat maakt de ogen zo bijzonder? Waarom is iemand in de ogen kijken zo confronterend? Er is sprake van oogcontact wanneer 2 blikken elkaar ontmoeten. Het

had misschien net zo goed een blikontmoeting kunnen heten. De term oogcontact geeft het gevoel dat er een connectie plaats vindt wanneer 2 blikken elkaar ontmoeten en ogen elkaar aankijken.

Van iemand zijn ogen kan je veel afl ezen. Neem iemand zijn karakter. Iemand kan een gemene of juist betrouwbare oogopslag hebben. Verdriet kan je ook uit de ogen af lezen. Emoties en gemoedstoestanden. Wanneer je verdrietig bent en moet huilen stromen er tranen uit je ogen. Je ogen zijn het eerste gedeelte van je lichaam dat je afschermt wanneer je niet herkend wil worden. Hetzelfde gebeurt bij het onherkenbaar of anoniem maken van personen in foto’s of in videobeelden. Er wordt

I

NLEIDING

Heb je er

oog voor?

‘

’

8

een zwarte balk over de ogen geplaatst. Hieruit blijkt hoe belangrijk de ogen zijn. Ergens begrijp ik dan weer niet waarom sommige criminelen een bivakmuts dragen bij een overval. De ogen zijn dan juist wel zichtbaar. Hoe tegenstrijdig dit ook is, het klopt wel. Op het blote oog geeft een paar ogen alleen niet genoeg informatie om iemand te identifi ceren. Hier is meer voor nodig. Later kom ik hierop terug, maar nu eerst meer over lichaamstaal.

een zwarte balk over de ogen geplaatst. Hieruit blijkt hoe belangrijk de ogen zijn. Ergens begrijp ik dan weer niet waarom sommige criminelen een bivakmuts dragen bij een overval. De ogen zijn dan juist wel zichtbaar. Hoe tegenstrijdig dit ook is, het klopt wel. Op het blote oog geeft een paar ogen alleen niet genoeg informatie om iemand te identifi ceren. Hier is meer voor nodig. Later kom ik hierop terug, maar nu eerst meer over lichaamstaal.

1

D

I

E

I

E

D

E

R

E E N

S P R E E K T

D

E

TAAL

11

Iemand aankijken kan voor veel mensen moeilijk zijn. Iemand in de ogen aankijken kan je diep van binnen raken, als een bliksem die je ziel treft. Iemand te lang aankijken is moeilijk. Vaak probeer je dan zo snel mogelijk weer weg te kijken. Wie kent het elkaar- zo-lang-mogelijk-aankijken-spelletje niet? Meestal schiet 1 van de 2 op een gegeven moment in de lach. We weten allemaal dat elkaar aankijken heel erg belangrijk is, het is een vorm van contact maken en communiceren. Het is misschien wel één van de belangrijkste non-verbale communicatievorm die er is, en de meeste universele.

1.1 O

Oogcontact heb je wanneer je iemand recht in de ogen kijkt en je elkaar echt ziet. Houdt

de ander jouw blik daarbij langer vast dan normaal, dan ga je al snel denken dat de ander je aantrekkelijk vindt. Het is een wezenlijk onderdeel van fl irten. De meeste erotische relaties beginnen met oogcontact. Daarbij is oogcontact een wezenlijk onderdeel van menselijke communicatie. Een gesprek voeren zonder elkaar aan te kijken, dat doe je gewoonweg niet, dat is asociaal.

1.2 I

NIETAANKIJKEN

Iemand niet aankijken kan ook een uiting zijn van onzekerheid. Het is - gek genoeg - voor veel mensen heel eng om anderen aan te kijken. De blik van die ander kan je namelijk treffen als een bliksemschicht en je diep in de ziel raken. Je weet

11

Iemand aankijken kan voor veel mensen moeilijk zijn. Iemand in de ogen aankijken kan je diep van binnen raken, als een bliksem die je ziel treft. Iemand te lang aankijken is moeilijk. Vaak probeer je dan zo snel mogelijk weer weg te kijken. Wie kent het elkaar- zo-lang-mogelijk-aankijken-spelletje niet? Meestal schiet 1 van de 2 op een gegeven moment in de lach. We weten allemaal dat elkaar aankijken heel erg belangrijk is, het is een vorm van contact maken en communiceren. Het is misschien wel één van de belangrijkste non-verbale communicatievorm die er is, en de meeste universele.

1.1 O

Oogcontact heb je wanneer je iemand recht in de ogen kijkt en je elkaar echt ziet. Houdt

de ander jouw blik daarbij langer vast dan normaal, dan ga je al snel denken dat de ander je aantrekkelijk vindt. Het is een wezenlijk onderdeel van fl irten. De meeste erotische relaties beginnen met oogcontact. Daarbij is oogcontact een wezenlijk onderdeel van menselijke communicatie. Een gesprek voeren zonder elkaar aan te kijken, dat doe je gewoonweg niet, dat is asociaal.

1.2 I

NIETAANKIJKEN

Iemand niet aankijken kan ook een uiting zijn van onzekerheid. Het is - gek genoeg - voor veel mensen heel eng om anderen aan te kijken. De blik van die ander kan je namelijk treffen als een bliksemschicht en je diep in de ziel raken. Je weet

10

op zo’n moment niet hoe snel je ergens anders heen moet kijken. Toch weten we ook dat het aankijken van een ander heel belangrijk is. We krijgen een vervelend gevoel wanneer een ander waarmee we spreken ons niet aankijkt. Het aankijken is - zoals ik net zei - misschien wel ons belangrijkste non-verbale communicatiemiddel. Wanneer iemand je niet aankijkt tijdens een gesprek geeft dit je een vervelend gevoel. Je gaat je afvragen wat er aan de hand is en stoort je aan het feit dat je communicatiepartner je niet aankijkt. Luistert hij of zij überhaupt wel? Het getuigt voor de spreker als blijk van desinteresse. Iemand te lang en te indringend aankijken

kan daarentegen ook weer andere signalen afgeven. Je kan iemand intimideren puur door iemand aan te kijken. Het kan ook dat het persoon waarmee je spreekt denkt dat je overmatige interesse hebt voor hem of haar of je aangetrokken voelt tot hem/ haar. Wel of niet aankijken doet dus heel veel, je moet de balans erin zien te vinden.

1.3 O

De regels over aankijken zijn ongeschreven en onbewust. We volgen vaste patronen die we pas herkennen als we daarop attent worden gemaakt. Is het je bijvoorbeeld wel eens opgevallen dat je altijd aan dezelfde kant op je fi ets stapt? Of dat je altijd dezelfde arm als eerste in je jas steekt en

Je kan iemand

intimideren puur

door iemand aan

te kijken.

‘

’

13

dat je altijd op dezelfde manier je armen over elkaar vouwt? Probeer het eens anders te doen, en je merkt dat dat nog lastig is. Zo is het ook met de aankijk-regels. We houden iemands blik niet langer vast dan prettig voelt. Toch is het goed om eens te kijken naar de patronen die we blijkbaar onbewust volgen. Iemand te lang of juist te weinig aankijken kan signalen overbrengen die je misschien niet over wil brengen. Je kan zo compleet de verkeerde indruk wekken terwijl het niet de bedoeling was.

1.3.1 H

Dit is belangrijker dan je zelf denkt en als je dit leest zal je je beseffen dat je ook bewust je aankijkmoment uitkiest wanneer je iemand tegenkomt.

Je loopt op straat en ziet in de verte een vage bekende die op jou af komt lopen. Je blijft deze bekende niet aankijken tot hij vlak bij je is. Integendeel, je kijkt weg en bewondert de gevels, de trottoirtegels, het verkeer en de lucht, totdat hij je op zo’n twee meter benaderd heeft. Dan kijk je hem kort aan en begroet hem alsof je hem nu pas ziet. En geloof me... de ander doet precies hetzelfde met jou. Vanaf welke afstand je begint met aankijken hangt af van de relatie die je met de ander hebt en de tijd dat je elkaar niet hebt gesproken. Komt er in dezelfde situatie een goede vriend of vriendin die je lang niet hebt gezien op je afl open, dan kijk je die eerder aan. Maar waarschijnlijk zelfs nog niet op het moment dat je hem of haar ziet. Je

op zo’n moment niet hoe snel je ergens anders heen moet kijken. Toch weten we ook dat het aankijken van een ander heel belangrijk is. We krijgen een vervelend gevoel wanneer een ander waarmee we spreken ons niet aankijkt. Het aankijken is - zoals ik net zei - misschien wel ons belangrijkste non-verbale communicatiemiddel. Wanneer iemand je niet aankijkt tijdens een gesprek geeft dit je een vervelend gevoel. Je gaat je afvragen wat er aan de hand is en stoort je aan het feit dat je communicatiepartner je niet aankijkt. Luistert hij of zij überhaupt wel? Het getuigt voor de spreker als blijk van desinteresse. Iemand te lang en te indringend aankijken

kan daarentegen ook weer andere signalen afgeven. Je kan iemand intimideren puur door iemand aan te kijken. Het kan ook dat het persoon waarmee je spreekt denkt dat je overmatige interesse hebt voor hem of haar of je aangetrokken voelt tot hem/ haar. Wel of niet aankijken doet dus heel veel, je moet de balans erin zien te vinden.

1.3 O

De regels over aankijken zijn ongeschreven en onbewust. We volgen vaste patronen die we pas herkennen als we daarop attent worden gemaakt. Is het je bijvoorbeeld wel eens opgevallen dat je altijd aan dezelfde kant op je fi ets stapt? Of dat je altijd dezelfde arm als eerste in je jas steekt en

Je kan iemand

intimideren puur

door iemand aan

te kijken.

‘

’

13

dat je altijd op dezelfde manier je armen over elkaar vouwt? Probeer het eens anders te doen, en je merkt dat dat nog lastig is. Zo is het ook met de aankijk-regels. We houden iemands blik niet langer vast dan prettig voelt. Toch is het goed om eens te kijken naar de patronen die we blijkbaar onbewust volgen. Iemand te lang of juist te weinig aankijken kan signalen overbrengen die je misschien niet over wil brengen. Je kan zo compleet de verkeerde indruk wekken terwijl het niet de bedoeling was.

1.3.1 H

Dit is belangrijker dan je zelf denkt en als je dit leest zal je je beseffen dat je ook bewust je aankijkmoment uitkiest wanneer je iemand tegenkomt.

Je loopt op straat en ziet in de verte een vage bekende die op jou af komt lopen. Je blijft deze bekende niet aankijken tot hij vlak bij je is. Integendeel, je kijkt weg en bewondert de gevels, de trottoirtegels, het verkeer en de lucht, totdat hij je op zo’n twee meter benaderd heeft. Dan kijk je hem kort aan en begroet hem alsof je hem nu pas ziet. En geloof me... de ander doet precies hetzelfde met jou. Vanaf welke afstand je begint met aankijken hangt af van de relatie die je met de ander hebt en de tijd dat je elkaar niet hebt gesproken. Komt er in dezelfde situatie een goede vriend of vriendin die je lang niet hebt gezien op je afl open, dan kijk je die eerder aan. Maar waarschijnlijk zelfs nog niet op het moment dat je hem of haar ziet. Je

moet elkaar immers nog benaderen en het voelt onprettig om al die tijd dat je op elkaar komt afl open te moeten kijken en zwaaien. Het moment dat je de ander aankijkt bepaalt ook de tijd die je aan het contact zult besteden. Als je niet van plan bent om een gesprek aan te gaan, zul je de ander pas op het laatst aankijken.

1.3.2 P

KOMMA

’

Zoals gezegd bestaan voor het aankijken van mensen een aantal ongeschreven regels. Zo hoor je een vreemde, zomaar iemand op straat of in een restaurant, niet aan te kijken. Tijdens een gesprek daarentegen, moeten we de ander juist wel aankijken. Het aankijken van de ander

maakt dan deel uit van het communicatieproces. Door de afwisseling van wel en niet aankijken van onze gesprekspartner zetten we als het ware de punten en komma’s in onze gesproken zin. Het volgende doen we allemaal, en meestal ongemerkt. Als je iets wilt vertellen, kijk je degene tegen wie je wilt spreken kort aan; je kijkt of hij je ook aankijkt en dus bereid is om te luisteren. Dan kijk je weg terwijl je begint te spreken. Zolang je weg kijkt, weet de luisteraar dat je nog door wil spreken en niet onderbroken wenst te worden. Als je op iets accent wil leggen, kijk je hem weer kort aan. Je kunt dan ook zien of de luisteraar nog luistert. Hij zal misschien knikken om je aan te moedigen door te spreken. Als je klaar bent

15

met je verhaal kijk je de luisteraar iets langer aan. Hiermee geef je het teken dat je uitgesproken bent en dat de luisteraar kan gaan spreken. Als het goed is kijkt de luisteraar niet weg zolang je aan het woord bent. Al die tijd blijft hij je aankijken. Als dit niet zo is, kun je je afvragen of hij jouw verhaal wel zo interessant vindt.

1.4

D

INDRUK

De eerste indruk is belangrijk. Je beoordeelt iemand altijd eerst op de indruk die je van iemand hebt. De eerste minuten van een contact zijn belangrijk. Ik durf zelfs te stellen dat de eerste seconden daarvan het nog het meest zeggend zijn. In deze tijd vormen we ons al een oordeel over de ander en de

ander over ons: ‘sympathieke vrouw’ ‘aardige man’ ‘norse vent’ of ‘spontaan typ’. Ook menen we in die tijd zelfs al een idee te hebben hoe de ander over ons denkt. We hebben het er later over dat het meteen klikte of vanaf het begin af niet boterde. Het oogcontact speelt een belangrijke rol bij deze eerste indruk. Behalve de duur van aankijken zijn daarbij de microsignalen van het oog belangrijk. Deze microsignalen zijn subtiele tekens die we geven door miniscule veranderingen aan en rond onze ogen. Deze tekens geven we onbewust en zijn sterk afhankelijk van onze emotie op dat moment. De ander neemt deze tekens - ook onbewust - waar. Zij zijn vooral verantwoordelijk voor een gevoel van binnen

moet elkaar immers nog benaderen en het voelt onprettig om al die tijd dat je op elkaar komt afl open te moeten kijken en zwaaien. Het moment dat je de ander aankijkt bepaalt ook de tijd die je aan het contact zult besteden. Als je niet van plan bent om een gesprek aan te gaan, zul je de ander pas op het laatst aankijken.

1.3.2 P

KOMMA

’

Zoals gezegd bestaan voor het aankijken van mensen een aantal ongeschreven regels. Zo hoor je een vreemde, zomaar iemand op straat of in een restaurant, niet aan te kijken. Tijdens een gesprek daarentegen, moeten we de ander juist wel aankijken. Het aankijken van de ander

maakt dan deel uit van het communicatieproces. Door de afwisseling van wel en niet aankijken van onze gesprekspartner zetten we als het ware de punten en komma’s in onze gesproken zin. Het volgende doen we allemaal, en meestal ongemerkt. Als je iets wilt vertellen, kijk je degene tegen wie je wilt spreken kort aan; je kijkt of hij je ook aankijkt en dus bereid is om te luisteren. Dan kijk je weg terwijl je begint te spreken. Zolang je weg kijkt, weet de luisteraar dat je nog door wil spreken en niet onderbroken wenst te worden. Als je op iets accent wil leggen, kijk je hem weer kort aan. Je kunt dan ook zien of de luisteraar nog luistert. Hij zal misschien knikken om je aan te moedigen door te spreken. Als je klaar bent

15

met je verhaal kijk je de luisteraar iets langer aan. Hiermee geef je het teken dat je uitgesproken bent en dat de luisteraar kan gaan spreken. Als het goed is kijkt de luisteraar niet weg zolang je aan het woord bent. Al die tijd blijft hij je aankijken. Als dit niet zo is, kun je je afvragen of hij jouw verhaal wel zo interessant vindt.

1.4

D

INDRUK

De eerste indruk is belangrijk. Je beoordeelt iemand altijd eerst op de indruk die je van iemand hebt. De eerste minuten van een contact zijn belangrijk. Ik durf zelfs te stellen dat de eerste seconden daarvan het nog het meest zeggend zijn. In deze tijd vormen we ons al een oordeel over de ander en de

ander over ons: ‘sympathieke vrouw’ ‘aardige man’ ‘norse vent’ of ‘spontaan typ’. Ook menen we in die tijd zelfs al een idee te hebben hoe de ander over ons denkt. We hebben het er later over dat het meteen klikte of vanaf het begin af niet boterde. Het oogcontact speelt een belangrijke rol bij deze eerste indruk. Behalve de duur van aankijken zijn daarbij de microsignalen van het oog belangrijk. Deze microsignalen zijn subtiele tekens die we geven door miniscule veranderingen aan en rond onze ogen. Deze tekens geven we onbewust en zijn sterk afhankelijk van onze emotie op dat moment. De ander neemt deze tekens - ook onbewust - waar. Zij zijn vooral verantwoordelijk voor een gevoel van binnen

over de ander. Je zou het intuïtie kunnen noemen; of mensenkennis.

1.5 M

De lichaamstaal van de ogen bestaat uit meer dan knipogen en heen en weer kijken. Met de ogen geven we ook kleine, bijna onzichtbare tekens. Het bestaan van deze tekens is het eerst ontdekt bij onderzoeken waarbij gebruik werd gemaakt van fi lms die in een later stadium vertraagd werden afgedraaid. Zo vergroten onze pupillen als we angstig of opgewonden zijn en hebben we een grotere frequentie van oogknipperen. Wanneer we de ander met argwaan bekijken, knijpen we de oogleden een fractie van een seconde samen. Bij

verdriet lopen onze ogen vol, al willen we niet huilen. Behalve deze oogtekens horen onder andere transpiratie, snelheid van ademhalen en blozen tot de microsignalen die onze onbewuste beeldvorming gestalte geven. Evenals bij andere lichaamstekens is het de combinatie van deze signalen die de uiteindelijke indruk geeft.

Er is veel belangstelling in het leren beheersen van lichaamstaal. Microsignalen laten zich daarbij het moeilijkst onder controle krijgen. Je kunt nu eenmaal niet zo makkelijk de grootte van je pupillen regelen. De enige manier om dit te doen is zorgen dat je je daadwerkelijk voelt zoals je bij de ander wilt overkomen. Om deze reden moeten toneelspelers zich inleven in hun rol. Ze moeten

Met de ogen geven

we ook kleine, bijna

onzichtbare tekens.

‘

’

17

zich dus echt boos voelen om een felle gelaatsuitdrukking te krijgen en denken aan verdriet als de tranen moeten rollen. De makkelijkste manier om oprecht over te komen is dus door oprecht te zijn!

over de ander. Je zou het intuïtie kunnen noemen; of mensenkennis.

1.5 M

De lichaamstaal van de ogen bestaat uit meer dan knipogen en heen en weer kijken. Met de ogen geven we ook kleine, bijna onzichtbare tekens. Het bestaan van deze tekens is het eerst ontdekt bij onderzoeken waarbij gebruik werd gemaakt van fi lms die in een later stadium vertraagd werden afgedraaid. Zo vergroten onze pupillen als we angstig of opgewonden zijn en hebben we een grotere frequentie van oogknipperen. Wanneer we de ander met argwaan bekijken, knijpen we de oogleden een fractie van een seconde samen. Bij

verdriet lopen onze ogen vol, al willen we niet huilen. Behalve deze oogtekens horen onder andere transpiratie, snelheid van ademhalen en blozen tot de microsignalen die onze onbewuste beeldvorming gestalte geven. Evenals bij andere lichaamstekens is het de combinatie van deze signalen die de uiteindelijke indruk geeft.

Er is veel belangstelling in het leren beheersen van lichaamstaal. Microsignalen laten zich daarbij het moeilijkst onder controle krijgen. Je kunt nu eenmaal niet zo makkelijk de grootte van je pupillen regelen. De enige manier om dit te doen is zorgen dat je je daadwerkelijk voelt zoals je bij de ander wilt overkomen. Om deze reden moeten toneelspelers zich inleven in hun rol. Ze moeten

Met de ogen geven

we ook kleine, bijna

onzichtbare tekens.

‘

’

17

zich dus echt boos voelen om een felle gelaatsuitdrukking te krijgen en denken aan verdriet als de tranen moeten rollen. De makkelijkste manier om oprecht over te komen is dus door oprecht te zijn!

2

H

E

T

O

O

G

N A D E R

B E K E K E N

I

RISCOPIE

19

Iriscopie, het duiden van het oog van de mens, is een diagnosetechniek die veel gebruikt wordt in de natuurgeneeskunde. Hoe iriscopie precies is ontstaan is niet bekend. Wel is er een anekdote die verhaalt hoe de grondlegger, de Hongaarse arts Ignatz von Peczely, bij een zieke uil een vlekje op zijn oog ontdekte. Toen het dier was genezen, was ook het vlekje verdwenen. Voor een zo nauwkeurig mogelijke registratie en voor de juiste diagnose werd een systeem ontworpen dat de iris verdeelt in straal- en cirkelvormige zones. Zij komen overeen met de (plaatsen van) organen.

Iriscopie is een methode om aan de hand van de kleur, structuur en tekens in het oog een diagnose te stellen. Alles wat zich in het lichaam afspeelt geeft via de zenuwbanen een afspiegeling in het oog. Het oog bepaalt voor een groot gedeelte de uitstraling van de persoon. Het is één van de opmerkelijkste en wonderbaarlijkste organen. Vaak worden mensen beoordeeld op hun oogopslag of op hoe ze uit hun ogen kijken. Zo beschouwd kan het niet anders dan dat het oog ons zeer veel vertelt over wat er in werkelijkheid in de mens leeft. Het oog is dan ook daadwerkelijk de “spiegel van de ziel”.

Het oog kan ons precies vertellen wat er aan ons lichaam mankeert en wat

10

Het oog bepaald voor

een groot gedeelte

de uitstraling van de

persoon.

‘

19

Iriscopie, het duiden van het oog van de mens, is een diagnosetechniek die veel gebruikt wordt in de natuurgeneeskunde. Hoe iriscopie precies is ontstaan is niet bekend. Wel is er een anekdote die verhaalt hoe de grondlegger, de Hongaarse arts Ignatz von Peczely, bij een zieke uil een vlekje op zijn oog ontdekte. Toen het dier was genezen, was ook het vlekje verdwenen. Voor een zo nauwkeurig mogelijke registratie en voor de juiste diagnose werd een systeem ontworpen dat de iris verdeelt in straal- en cirkelvormige zones. Zij komen overeen met de (plaatsen van) organen.

Iriscopie is een methode om aan de hand van de kleur, structuur en tekens in het oog een diagnose te stellen. Alles wat zich in het lichaam afspeelt geeft via de zenuwbanen een afspiegeling in het oog. Het oog bepaalt voor een groot gedeelte de uitstraling van de persoon. Het is één van de opmerkelijkste en wonderbaarlijkste organen. Vaak worden mensen beoordeeld op hun oogopslag of op hoe ze uit hun ogen kijken. Zo beschouwd kan het niet anders dan dat het oog ons zeer veel vertelt over wat er in werkelijkheid in de mens leeft. Het oog is dan ook daadwerkelijk de “spiegel van de ziel”.

Het oog kan ons precies vertellen wat er aan ons lichaam mankeert en wat

10

Het oog bepaald voor

een groot gedeelte

de uitstraling van de

persoon.

‘

’

daarvan de oorzaak zou kunnen zijn. Om dit goed te kunnen duiden heb je wel enig inzicht nodig in de werking en samenhang van verschillende orgaansystemen en natuurlijk van de verschillende tekens die in een oog kunnen voorkomen. Dit is misschien wel erg ingewikkeld, maar ik ga proberen een paar punten eruit te pikken, want interessant is het wel.

2.1 I

VANHETOOG

Als je goed naar het oog kijkt kun je daar verschillende onderdelen in herkennen. Van buiten naar binnen kom je eerst het oogwit (1) tegen. Daarna zie je op de scheiding van het wit naar de iris een rand (2), de buitenrand van de iris. Verder naar binnen zie

je rondom de iris een brede band (3), de maagdarm zone. Bij de ene mens is deze rand duidelijker zichtbaar dan bij de ander. In alle gevallen echter zit er een soort ring met een iets afwijkende structuur om de pupil. Middenin het oog zit de pupil (4). De opbouw en indeling van je ogen schijnen al veel over een persoon te zeggen. Of iemand die deze kennis niet heeft deze kenmerken onbewust ook zo leest in nog de vraag. Zo zeggen de buitenste rand, de maagdarm zone en je pupil veel over je karakter.

Het oog kan ons

precies vertellen wat

er aan ons lichaam

mankeert.

‘

’

21

2.1.1. D

De buitenste rand ligt op de scheiding tussen de iris en het oogwit en correspondeert met je huid. Deze rand houdt de tegendelen uit elkaar. Hij houdt als het ware de iris binnen en het wit buiten. Dat is ook de functie van deze rand, het scheiden en afbakenen van twee verschillende “werelden”. Deze rand beschermt de binnenwereld voor de invloeden van de buitenwereld. Zo kun je dat ook duiden: het is de grens die je vormt tussen je binnenwereld en je buitenwereld. Hoe duidelijker deze grens is hoe beter je je eigen grenzen kunt aangeven. Een hele vage grens, alsof het oogwit vanzelf overgaat in de iris geeft aan dat je toch wat meer moeite hebt

om de buitenwereld buiten jezelf te laten. Deze vage grens laat ook zien dat je je makkelijk laat beïnvloeden door de buitenwereld én dat dus ook je binnenwereld minder beschermd of afgeschermd is. Vaak zijn dit de wat meer “invoelende” types. Sociaal bewogen en geneigd zichzelf wat te kort te doen. Ook het opkomen voor zichzelf en het aangeven van grenzen is vaak moeilijk. Een hele dikke en erg duidelijke grens is het andere uiterste. De binnenwereld zit als het ware achter een opgeworpen muurtje. Het is vaak moeilijk om vanuit jezelf contact te maken met de buitenwereld, om je gevoelens te uiten. Daar staat tegenover dat je binnenwereld ook meer beschermd is voor invloeden van buitenaf. Je wordt minder

21

2.1.1. D

De buitenste rand ligt op de scheiding tussen de iris en het oogwit en correspondeert met je huid. Deze rand houdt de tegendelen uit elkaar. Hij houdt als het ware de iris binnen en het wit buiten. Dat is ook de functie van deze rand, het scheiden en afbakenen van twee verschillende “werelden”. Deze rand beschermt de binnenwereld voor de invloeden van de buitenwereld. Zo kun je dat ook duiden: het is de grens die je vormt tussen je binnenwereld en je buitenwereld. Hoe duidelijker deze grens is hoe beter je je eigen grenzen kunt aangeven. Een hele vage grens, alsof het oogwit vanzelf overgaat in de iris geeft aan dat je toch wat meer moeite hebt

om de buitenwereld buiten jezelf te laten. Deze vage grens laat ook zien dat je je makkelijk laat beïnvloeden door de buitenwereld én dat dus ook je binnenwereld minder beschermd of afgeschermd is. Vaak zijn dit de wat meer “invoelende” types. Sociaal bewogen en geneigd zichzelf wat te kort te doen. Ook het opkomen voor zichzelf en het aangeven van grenzen is vaak moeilijk. Een hele dikke en erg duidelijke grens is het andere uiterste. De binnenwereld zit als het ware achter een opgeworpen muurtje. Het is vaak moeilijk om vanuit jezelf contact te maken met de buitenwereld, om je gevoelens te uiten. Daar staat tegenover dat je binnenwereld ook meer beschermd is voor invloeden van buitenaf. Je wordt minder

geraakt en het is makkelijker om je eigen weg te volgen. In extreme gevallen kan dit zelfs leiden tot een bepaalde vorm van koppigheid, egoïsme en doordrammen. Het aangeven van grenzen is een aangeboren eigenschap, het uiten van gevoelens daarentegen is vaak erg moeilijk.

2.1.2 D

De binnenste ring of de maagdarm zone laat zien hoe je maagdarmgebied eruit ziet en dan met name hoe je omgaat met informatie uit de buitenwereld. Of je informatie toelaat, wat je daarvan opneemt en hoe je omgaat met het loslaten van informatie. Tegelijkertijd vormt deze ring de beschermzone van je pupil. Een hele brede zone geeft

aan dat je innerlijke wereld een behoorlijke bufferzone (nodig) heeft. Het kan dat je lichaam een dergelijke barrière heeft opgeworpen om je gevoelswereld te beschermen, om het “kleine kind” uit de vuurlinie te houden. Heel extreem kan het ook aangeven dat je je als het ware verstopt achter een brede sloot. Er kan niks in en er kan niks uit. Een hele smalle zone geeft aan dat er weinig bescherming is voor je innerlijke wereld. Het doet ook een beetje aan alsof alles extreem onder controle moet worden gehouden. Alsof alles op het scherpst van de snede moet worden verdedigd of uitgevochten. Je moet wel alert zijn om te voorkomen dat je geraakt wordt, om te voorkomen dat je innerlijke kind beschadigd wordt. Controle

geraakt en het is makkelijker om je eigen weg te volgen. In extreme gevallen kan dit zelfs leiden tot een bepaalde vorm van koppigheid, egoïsme en doordrammen. Het aangeven van grenzen is een aangeboren eigenschap, het uiten van gevoelens daarentegen is vaak erg moeilijk.

2.1.2 D

De binnenste ring of de maagdarm zone laat zien hoe je maagdarmgebied eruit ziet en dan met name hoe je omgaat met informatie uit de buitenwereld. Of je informatie toelaat, wat je daarvan opneemt en hoe je omgaat met het loslaten van informatie. Tegelijkertijd vormt deze ring de beschermzone van je pupil. Een hele brede zone geeft

aan dat je innerlijke wereld een behoorlijke bufferzone (nodig) heeft. Het kan dat je lichaam een dergelijke barrière heeft opgeworpen om je gevoelswereld te beschermen, om het “kleine kind” uit de vuurlinie te houden. Heel extreem kan het ook aangeven dat je je als het ware verstopt achter een brede sloot. Er kan niks in en er kan niks uit. Een hele smalle zone geeft aan dat er weinig bescherming is voor je innerlijke wereld. Het doet ook een beetje aan alsof alles extreem onder controle moet worden gehouden. Alsof alles op het scherpst van de snede moet worden verdedigd of uitgevochten. Je moet wel alert zijn om te voorkomen dat je geraakt wordt, om te voorkomen dat je innerlijke kind beschadigd wordt. Controle

23

kan je dus ook aflezen vanuit het oog.

Dat en vasthouden, dat zijn de

kernwoorden en vaak gaat dit gepaard met van allerlei maag/darm problemen.

D

P

Je pupil geeft je innerlijk weer, je diepste zelf, je ik. Sommigen zeggen zelfs dat je via de pupil in iemands ziel kunt kijken. Een heel kleine pupil geeft aan dat je je opsluit in jezelf. Dat je de buitenwereld buitensluit. Het geeft ook aan dat je je meer naar binnen richt dan naar buiten. Meer introvert dan extravert. Een kleine pupil zie je ook als iemand aan de heroïne is - die is alleen maar met zichzelf bezig. Vaak zijn het mensen die van nature heel gevoelig zijn en zich (soms door middel van heroïne) afsluiten voor invloeden van buitenaf.

Een hele verwijde pupil geeft aan dat je je juist heel erg openstelt voor de buitenwereld. De buitenwereld wandelt als het ware zó bij je naar binnen. En dat kan héél angstig zijn. Een grote pupil geeft ook aan dat je je meer naar buiten richt dan naar binnen. Meer extravert dan introvert. Dit alles even afgezien van een onder drugs beïnvloedde pupil. Drugs verkleinen of verwijden je pupil ook.

2.2 I

Iriscopie wordt niet alleen toegepast om iemand zijn karakter of gemoedstoestand te analyseren, het wordt ook wel gebruikt in de

alternatieve geneeskunde. Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden, je ogen kunnen signalen afgeven waar de oorzaak van je lichamelijke klachten uit opgemaakt kunnen worden.

Klachten als allergie, eczeem, (chronische) vermoeidheid, hoofdpijn, problemen met de spijsvertering, k.n.o. klachten en emotionele problemen zijn goed te behandelen na het stellen van een diagnose via iriscopie, immers de oorzaak wordt aangepakt. Maar wat iriscopie nu eigenlijk? Iriscopie is de studie van de iris-structuur in het oog: vorm van lijnen, vlekken, pigmentkleur, lacunes en tekens vertellen ieder hun eigen verhaal. Het oog is een spiegel van de geest en het lichaam.

Elk orgaan en elk deel van het menselijk lichaam refl ecteert zich, in geval van ziekte, in een bepaald gedeelte van de iris, het zogenaamde orgaanveld. Het lichaam kan te ver uit balans raken door bijvoorbeeld verkeerde eet- en leefgewoontes. Hierdoor kunnen allerlei ziektes ontstaan. Deze klachten worden zichtbaar in de iris, vaak zelfs nog voordat klachten echt merkbaar zijn geworden. In de iris is zichtbaar welke organen niet voldoende functioneren. Deze zijn meestal als gevolg van verkeerde eet- en leefgewoontes. Ook krijgen we allemaal een deel mee van onze ouders, iets wat zij niet opgelost, verbeterd of verwerkt hebben wordt automatisch doorgegeven aan de kinderen

Het oog is een

spiegel van de geest

en het lichaam.

‘

’

25

zodat deze opnieuw de kans krijgen problemen of klachten te overwinnen. Dit kan soms meerdere en vele generaties terug gaan.

2.3

O

Met behulp van een sterke lichtbron en een vergrootlens wordt de iris bestudeerd. Tijdens dit onderzoek wordt de pupil samengetrokken. Tegenwoordig maakt men ook gebruik van aan cameras verbonden microscopen

die weer aangesloten zijn op speciale videorecorders. Het beeld wordt hiermee op een beeldscherm stil gezet, waarna het uitvoerig kan worden bestudeerd, zonder dat de patiënt er last van heeft. Zoals gezegd is iriscopie meer het opsporen van ziekten dan het behandelen daarvan. Het is een aanvullende diagnostiek waarmee bijvoorbeeld lever-andoeningen, problemen aan hart en nieren en stoornissen in de wervelkolom kunnen

alternatieve geneeskunde. Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden, je ogen kunnen signalen afgeven waar de oorzaak van je lichamelijke klachten uit opgemaakt kunnen worden.

Klachten als allergie, eczeem, (chronische) vermoeidheid, hoofdpijn, problemen met de spijsvertering, k.n.o. klachten en emotionele problemen zijn goed te behandelen na het stellen van een diagnose via iriscopie, immers de oorzaak wordt aangepakt. Maar wat iriscopie nu eigenlijk? Iriscopie is de studie van de iris-structuur in het oog: vorm van lijnen, vlekken, pigmentkleur, lacunes en tekens vertellen ieder hun eigen verhaal. Het oog is een spiegel van de geest en het lichaam.

Elk orgaan en elk deel van het menselijk lichaam refl ecteert zich, in geval van ziekte, in een bepaald gedeelte van de iris, het zogenaamde orgaanveld. Het lichaam kan te ver uit balans raken door bijvoorbeeld verkeerde eet- en leefgewoontes. Hierdoor kunnen allerlei ziektes ontstaan. Deze klachten worden zichtbaar in de iris, vaak zelfs nog voordat klachten echt merkbaar zijn geworden. In de iris is zichtbaar welke organen niet voldoende functioneren. Deze zijn meestal als gevolg van verkeerde eet- en leefgewoontes. Ook krijgen we allemaal een deel mee van onze ouders, iets wat zij niet opgelost, verbeterd of verwerkt hebben wordt automatisch doorgegeven aan de kinderen

Het oog is een

spiegel van de geest

en het lichaam.

‘

’

25

zodat deze opnieuw de kans krijgen problemen of klachten te overwinnen. Dit kan soms meerdere en vele generaties terug gaan.

2.3

O

Met behulp van een sterke lichtbron en een vergrootlens wordt de iris bestudeerd. Tijdens dit onderzoek wordt de pupil samengetrokken. Tegenwoordig maakt men ook gebruik van aan cameras verbonden microscopen

die weer aangesloten zijn op speciale videorecorders. Het beeld wordt hiermee op een beeldscherm stil gezet, waarna het uitvoerig kan worden bestudeerd, zonder dat de patiënt er last van heeft. Zoals gezegd is iriscopie meer het opsporen van ziekten dan het behandelen daarvan. Het is een aanvullende diagnostiek waarmee bijvoorbeeld lever-andoeningen, problemen aan hart en nieren en stoornissen in de wervelkolom kunnen

door deze techniek toe te passen worden opgespoord. De ogen laten dus veel meer zien dan je zelf beseft. Is het de tunnel naar je ziel? Het laat je gevoelens zien. Dit communicatiemiddel kan je zowel bewust als onbewust toepassen. Maar hoe komt dit terug in een foto?

door deze techniek toe te passen worden opgespoord. De ogen laten dus veel meer zien dan je zelf beseft. Is het de tunnel naar je ziel? Het laat je gevoelens zien. Dit communicatiemiddel kan je zowel bewust als onbewust toepassen. Maar hoe komt dit terug in een foto?

3

E

N

O

N

Z

E

M E N S E L I J K E

Z I E L

D

E

FOTO

29

Het is algemeen bekend en vrijwel vanzelfsprekend dat we in foto’s aspecten kunnen zien die mensen zien en voelen. Het lichaam, het geklede en ontklede lichaam, de buitenkant van het lichaam en de binnenkant (denk hierbij aan röntgen, chirurgie of letsel en gewonden), maar in principe wel altijd alleen maar het lichaam. Gedachten, gevoelens, de psyche en de ziel zijn op zich buiten het bereik van de camera. Toch kunnen we ze wel afl eiden uit foto’s. Tijdens onze opvoeding wordt ons door sociale wisselwerking geleerd dat andere mensen gevoelens, emoties en een ziel hebben die niet heel veel verschilt van die van onszelf. We nemen daar verbaal kennis van met woorden en non verbaal met ons bewustzijn en ons lichaam.

Onbewust onderzoek je altijd elkaars ogen, mond, gezicht, spierbewegingen en motoriek op zoek naar wat de ander werkelijk denkt en voelt. Dit is een aangeleerde vaardigheid om elkaar te kunnen lezen. Deze vaardigheid gebruiken we ook bij het lezen van foto’s.

De kracht van een foto is hoe je een moment vast kan leggen. Het leven is verder altijd een voortgaand proces. In een foto kan je een moment vastleggen en zo iemand zijn uitdrukking en non-verbale signalen beter afl ezen. Het moment waarin iemand je een blik toewerpt die alles zegt, of juist het moment dat iemand helemaal in zichzelf gekeerd is en alle emoties en gedachten in zijn hoofd loslaat. Dat is een moment waar je

29

Het is algemeen bekend en vrijwel vanzelfsprekend dat we in foto’s aspecten kunnen zien die mensen zien en voelen. Het lichaam, het geklede en ontklede lichaam, de buitenkant van het lichaam en de binnenkant (denk hierbij aan röntgen, chirurgie of letsel en gewonden), maar in principe wel altijd alleen maar het lichaam. Gedachten, gevoelens, de psyche en de ziel zijn op zich buiten het bereik van de camera. Toch kunnen we ze wel afl eiden uit foto’s. Tijdens onze opvoeding wordt ons door sociale wisselwerking geleerd dat andere mensen gevoelens, emoties en een ziel hebben die niet heel veel verschilt van die van onszelf. We nemen daar verbaal kennis van met woorden en non verbaal met ons bewustzijn en ons lichaam.

Onbewust onderzoek je altijd elkaars ogen, mond, gezicht, spierbewegingen en motoriek op zoek naar wat de ander werkelijk denkt en voelt. Dit is een aangeleerde vaardigheid om elkaar te kunnen lezen. Deze vaardigheid gebruiken we ook bij het lezen van foto’s.

De kracht van een foto is hoe je een moment vast kan leggen. Het leven is verder altijd een voortgaand proces. In een foto kan je een moment vastleggen en zo iemand zijn uitdrukking en non-verbale signalen beter afl ezen. Het moment waarin iemand je een blik toewerpt die alles zegt, of juist het moment dat iemand helemaal in zichzelf gekeerd is en alle emoties en gedachten in zijn hoofd loslaat. Dat is een moment waar je

veel uit kan afl ezen. Als van dit moment een foto gemaakt is kan je door er langer naar te kijken meer meeleven in de gevoelens en situatie van een persoon. Terwijl als je er met je neus bovenop had gestaan

dat moment misschien te kort was geweest om deze signalen goed te kunnen afl ezen. De ogen zijn op één of andere manier de meest veelzeggende lichaamsdelen.

31

We worden eraan

herinnerd dat we

slechts toeschouwers

zijn en hoe eenzijdig

het is.

‘

’

Een doordringende blik zegt zoveel. Waarom dat is, is moeilijk te achterhalen. Ogen associeer je met kijken. Je voelt je bekeken daarnaast voelt het alsof je iemand in kijkt. Zo door de pupil heen iemand anders zijn hoofd in.

3.1 O

Ik denk dat de enige manier om te illustreren wat de ogen doen en waar de ziel naar mijn gevoel bijna “bloot ligt” is met een aantal voorbeeldfoto’s. De foto van Frank Fournier (3.1) is een hele bekende die bij vele mensen in het geheugen gegrift staat. Deze tragische foto beeldt een Colombiaans meisje af dat in 1985 stierf in een modderlawine. De publicatie van dit beeld had een geweldige uitwerking. Niet alleen omdat het leed zo groot

is maar ook omdat wij er zo intiem mee hebben kunnen kennismaken. We worden eraan herinnerd dat we slechts toeschouwers zijn en hoe eenzijdig het is. De ogen van dit hulpeloze meisje zijn hier uitdrukkingsloze kassen. Haar ogen verwijten ons dat we haar aanstaren in het moment van haar doodstrijd. De ogen van het meisje raken je diep van binnen. Je ervaart verschillende gevoelens. Die van het meisje en daarnaast je eigen gevoelens van plaatsvervangende schaamte, medelijden en verdriet. Het doet je wat. Toen ik de foto (3.2) van Alan Reininger onder ogen kreeg voelde ik direct iets. De angst in de ogen van de afgebeelde man (de toen 42

31

We worden eraan

herinnerd dat we

slechts toeschouwers

zijn en hoe eenzijdig

het is.

‘

’

Een doordringende blik zegt zoveel. Waarom dat is, is moeilijk te achterhalen. Ogen associeer je met kijken. Je voelt je bekeken daarnaast voelt het alsof je iemand in kijkt. Zo door de pupil heen iemand anders zijn hoofd in.

3.1 O

Ik denk dat de enige manier om te illustreren wat de ogen doen en waar de ziel naar mijn gevoel bijna “bloot ligt” is met een aantal voorbeeldfoto’s. De foto van Frank Fournier (3.1) is een hele bekende die bij vele mensen in het geheugen gegrift staat. Deze tragische foto beeldt een Colombiaans meisje af dat in 1985 stierf in een modderlawine. De publicatie van dit beeld had een geweldige uitwerking. Niet alleen omdat het leed zo groot

is maar ook omdat wij er zo intiem mee hebben kunnen kennismaken. We worden eraan herinnerd dat we slechts toeschouwers zijn en hoe eenzijdig het is. De ogen van dit hulpeloze meisje zijn hier uitdrukkingsloze kassen. Haar ogen verwijten ons dat we haar aanstaren in het moment van haar doodstrijd. De ogen van het meisje raken je diep van binnen. Je ervaart verschillende gevoelens. Die van het meisje en daarnaast je eigen gevoelens van plaatsvervangende schaamte, medelijden en verdriet. Het doet je wat. Toen ik de foto (3.2) van Alan Reininger onder ogen kreeg voelde ik direct iets. De angst in de ogen van de afgebeelde man (de toen 42

jarige Kan Meeks) is met geen pen te omschrijven. De man is een terminale aids patiënt. Deze toelichting is overbodig, je ogen zien al direct wat er aan de hand is. Je ziet de

angst en de dood in de man zijn ogen. De man is in een hoek van het beeld geplaatst, op de achtergrond speelt zich nog van alles af. Toch trekt hij direct alle aandacht, jouw

ogen worden naar de zijne getrokken. Je voelt het.

3.2 O

Als de ogen de spiegel van de ziel zijn, wat gebeurt er dan als de ziel er niet meer is? De foto waar je dit kan

zien (3.3) is er eentje van een slachtoffertje van de ramp bij de chemische fabriek van Union Carbide in India. We zien het poppengezichtje met de gedoofde, doffe blik, het verstarde dodenmasker, een ontzielde structuur van vlees. De blik is leeg, er is niets meer dan leegte te zien door

deze ogen. Een zielloze blik. Dan een voorbeeld van ogen waar weinig emotie in zit, maar waar het wel om een levend iemand gaat met de ogen open (3.4). Hiervoor wil

ik een werk van Man Ray erbij halen. Wat direct de aandacht trekt zijn de druppels. De druppels zitten onder de ogen waardoor je ze associeert met tranen. Het lijkt water, maar ik vraag me af of het ook echte

35

De wenkbrauwen

staan een beetje

droevig, maar toch

ervaar je geen

emotie.

‘

’

druppels zijn. Het lijkt eerder op een soort doorzichtige bolletjes zoals misschien wel in sieraden gebruikt wordt, dit maakt alles al wat plastischer en kunstmatiger. De wenkbrauwen staan een beetje droevig, maar toch ervaar je geen emotie. De ogen stralen namelijk geen enkele emotie uit. Je mist verder oo k een groot gedeelte van het gezicht, dus daar kan je ook heen emoties uit afl ezen. Er is een compositie ontstaan. Ik denk dat dit een goed voorbeeld is van hoe ogen ook emotieloos en zielloos kunnen zijn zonder dat iemand overleden is.

3.3 H

Hongersnoden zijn vaak voorkomende onderwerpen

van World Press Photo. Opvallende is dat bij veel van deze foto’s weinig sporen van de menselijke geest zijn achtergebleven. Het lijkt alsof de fotografen slechts de verdorde lichamen zagen, de uitgemergelde gezichten, de smekende uitgestoken handen. De mensen, het individu, in deze lichamen zijn op een vreemde manier afwezig, de blik is ook leeg. Was er ondanks de hongersnood, in uitputting en wanhoop, nog een leven dat verder ging, met een ziel?

Slechts deze enkele beelden wezen hierop, deze zijn uitzonderingen. In Mary Ellen Marks foto (3.5) gebeurt iets dat het bijzonder maakt. De toeschouwer lijkt de plaats van de fotograaf in te nemen. Het is net alsof het jongetje ons recht in de ogen kijkt

35

De wenkbrauwen

staan een beetje

droevig, maar toch

ervaar je geen

emotie.

‘

’

druppels zijn. Het lijkt eerder op een soort doorzichtige bolletjes zoals misschien wel in sieraden gebruikt wordt, dit maakt alles al wat plastischer en kunstmatiger. De wenkbrauwen staan een beetje droevig, maar toch ervaar je geen emotie. De ogen stralen namelijk geen enkele emotie uit. Je mist verder oo k een groot gedeelte van het gezicht, dus daar kan je ook heen emoties uit afl ezen. Er is een compositie ontstaan. Ik denk dat dit een goed voorbeeld is van hoe ogen ook emotieloos en zielloos kunnen zijn zonder dat iemand overleden is.

3.3 H

Hongersnoden zijn vaak voorkomende onderwerpen

van World Press Photo. Opvallende is dat bij veel van deze foto’s weinig sporen van de menselijke geest zijn achtergebleven. Het lijkt alsof de fotografen slechts de verdorde lichamen zagen, de uitgemergelde gezichten, de smekende uitgestoken handen. De mensen, het individu, in deze lichamen zijn op een vreemde manier afwezig, de blik is ook leeg. Was er ondanks de hongersnood, in uitputting en wanhoop, nog een leven dat verder ging, met een ziel?

Slechts deze enkele beelden wezen hierop, deze zijn uitzonderingen. In Mary Ellen Marks foto (3.5) gebeurt iets dat het bijzonder maakt. De toeschouwer lijkt de plaats van de fotograaf in te nemen. Het is net alsof het jongetje ons recht in de ogen kijkt

en wij in de zijne. Daardoor herkennen we in hem een mens, een individu. Hij straalt kwetsbaarheid uit, maar ook kracht en niet zonder hoop. Vergelijk dit vervolgens met de foto van Ovie Carter uit

1974 (3.6). Ovie lijkt naar het kind te hebben gekeken en hij naar hem, of misschien naar zijn camera. Hij kijkt ons in ieder geval recht aan. Maar er lijkt geen weerklank te zijn, geen betekenisvol

37

moment van bewustzijn van elkaar, geen echt oogcontact. Dit ervaar je als toeschouwer ook als je naar de foto kijkt. Ik denk dat de houding van de jongens op beide foto’s ook veel doen. De jongen op de foto van Mark staat rechtop op, schouders omhoog, grote ogen die je recht en vol zelfvertrouwen aankijken. Het jongetje op de foto van Ovie daarentegen zit op de grond en kijkt met een verdrietige blik omhoog. En vergeet de zichtbare ribben vooral niet. Het standpunt dat gebruikt is geeft het gevoel dat wij boven hem staan, ik heb het gevoel dat het een beetje van bovenaf genomen is. Bij de foto van Mark sta je oog in oog met het individu, misschien zelfs iets lager. Al deze elementen bepalen al voor een groot deel hoe je de foto leest.

Het verschil is misschien subtiel, maar waar Carter’s foto een oprechte, meelevende beschrijving is van de buitenkant van de dingen, dringt Mark door tot in de ziel.

3.4 V

VANHETBEELDDOOR

DEOGEN

Vervolgens wil ik nog enkele beelden behandelen die nooit de intentie hebben gehad om de ziel te weerspiegelen. Deze doen dat dan ook niet. Ik wil het resultaat laten zien van ogen die niet in beeld zijn of ogen die anders staan dan je gewend bent, waardoor een foto een vreemde wending krijgt. Dit gebeurt in de kunst- en fashionfotografi e vaker om een beeld een andere wending te geven Dit gebeurt in Sumo van Craig

37

moment van bewustzijn van elkaar, geen echt oogcontact. Dit ervaar je als toeschouwer ook als je naar de foto kijkt. Ik denk dat de houding van de jongens op beide foto’s ook veel doen. De jongen op de foto van Mark staat rechtop op, schouders omhoog, grote ogen die je recht en vol zelfvertrouwen aankijken. Het jongetje op de foto van Ovie daarentegen zit op de grond en kijkt met een verdrietige blik omhoog. En vergeet de zichtbare ribben vooral niet. Het standpunt dat gebruikt is geeft het gevoel dat wij boven hem staan, ik heb het gevoel dat het een beetje van bovenaf genomen is. Bij de foto van Mark sta je oog in oog met het individu, misschien zelfs iets lager. Al deze elementen bepalen al voor een groot deel hoe je de foto leest.

Het verschil is misschien subtiel, maar waar Carter’s foto een oprechte, meelevende beschrijving is van de buitenkant van de dingen, dringt Mark door tot in de ziel.

3.4 V

VANHETBEELDDOOR

DEOGEN

Vervolgens wil ik nog enkele beelden behandelen die nooit de intentie hebben gehad om de ziel te weerspiegelen. Deze doen dat dan ook niet. Ik wil het resultaat laten zien van ogen die niet in beeld zijn of ogen die anders staan dan je gewend bent, waardoor een foto een vreemde wending krijgt. Dit gebeurt in de kunst- en fashionfotografi e vaker om een beeld een andere wending te geven Dit gebeurt in Sumo van Craig

Mc Dean (3.7) zijn de ogen net niet te zien. Je ziet alleen de onderste rand. Je hebt het gevoel dat de foto niet af is en wil “naar de ogen toe”. Het is hier de bedoeling geweest een onverwacht moment vast te

leggen. Je mist de ogen bij dit beeld, hij is vreemd en onaf. In Sticky Finger van Ellen von Unwerth (3.8) zijn de ogen wel in beeld. Het is wederom een onverwacht moment.

39

Of het moet lijken alsof het een onverwacht moment is. Hier zijn de ogen een beetje samengeknepen en scheel. Je krijgt het idee dat ze in een roes verkeerd. Doordat ze haar vinger afl ikt krijg je het idee dat ze net iets gegeten heeft. Het kan ook zijn dat ze onder invloed is. Het maakt een verwarde indruk. Als laatste wil ik dan nog een foto van Aziz + Cucher behandelen. Anthony Aziz en Sammy Cucher werken sinds 1992 samen. De foto die ik ga behandelen komt van een project waarbij portretten werden bewerkt. Dat deden ze op zo’n manier dat het leek alsof de geportretteerde geen ogen meer had. Als voorbeeld een foto van dit project (3.9). De weggevaagde ogen geven een vreemd beeld. Ik ervaar het tevens

als emotieloos en leeg. De houding van het hoofd van de man is rustend op zijn eigen hand. Zo lijkt het alsof hij in gedachten is, misschien wel zich zorgen maakt. De dichte ogen geven ook hetzelfde effect als wanneer

39

Of het moet lijken alsof het een onverwacht moment is. Hier zijn de ogen een beetje samengeknepen en scheel. Je krijgt het idee dat ze in een roes verkeerd. Doordat ze haar vinger afl ikt krijg je het idee dat ze net iets gegeten heeft. Het kan ook zijn dat ze onder invloed is. Het maakt een verwarde indruk. Als laatste wil ik dan nog een foto van Aziz + Cucher behandelen. Anthony Aziz en Sammy Cucher werken sinds 1992 samen. De foto die ik ga behandelen komt van een project waarbij portretten werden bewerkt. Dat deden ze op zo’n manier dat het leek alsof de geportretteerde geen ogen meer had. Als voorbeeld een foto van dit project (3.9). De weggevaagde ogen geven een vreemd beeld. Ik ervaar het tevens

als emotieloos en leeg. De houding van het hoofd van de man is rustend op zijn eigen hand. Zo lijkt het alsof hij in gedachten is, misschien wel zich zorgen maakt. De dichte ogen geven ook hetzelfde effect als wanneer

ogen normaal gesloten zijn. Ik ervaar het niet direct als geen ogen maar als gesloten ogen. Ze zijn weliswaar permanent gesloten wat erg benauwend werkt. Blind en opgesloten achter je oogleden. De ogen doen dus veel binnen een beeld. De ogen zijn altijd al belangrijk geweest. Vroeger werd er geloofd in het boze oog, dit gegeven heeft veel te maken met het bekeken worden. Dit heeft veel raakvlakken met het dierenrijk en ergens in de mens zit deze angst ook nog verstopt. Over het boze oog en het ontstaan ervan ga ik in een later hoofdstuk iets meer vertellen.

ogen normaal gesloten zijn. Ik ervaar het niet direct als geen ogen maar als gesloten ogen. Ze zijn weliswaar permanent gesloten wat erg benauwend werkt. Blind en opgesloten achter je oogleden. De ogen doen dus veel binnen een beeld. De ogen zijn altijd al belangrijk geweest. Vroeger werd er geloofd in het boze oog, dit gegeven heeft veel te maken met het bekeken worden. Dit heeft veel raakvlakken met het dierenrijk en ergens in de mens zit deze angst ook nog verstopt. Over het boze oog en het ontstaan ervan ga ik in een later hoofdstuk iets meer vertellen.

4

T

H

E

G

I

R

L

A

FGHAN

43

De eerste foto die in mij opkwam toen ik mijn vraagstelling voor mijn scriptie had vastgesteld was deze. The Afghan Girl van Steve Mc Curry. Het geheimzinnige meisje, waarvan heel lang niemand wist wie ze was. Het welbekende portret stond in 1985 (4.1) op de cover van de National Geographic. Iedereen was bezeten en geïntrigeerd door de mooie groene ogen van het meisje. 19 jaar later is ze geen meisje meer maar een vrouw. Een vrouw met een naam: Sharbat Gula.

Steve Mc Curry had tijdens meerdere reizen door Pakistan en Afghanistan al naar haar gezocht. Deze vrouw had hem beroemd en heel veel los gemaakt, hij moest en zou haar terugvinden. “Ze

43

De eerste foto die in mij opkwam toen ik mijn vraagstelling voor mijn scriptie had vastgesteld was deze. The Afghan Girl van Steve Mc Curry. Het geheimzinnige meisje, waarvan heel lang niemand wist wie ze was. Het welbekende portret stond in 1985 (4.1) op de cover van de National Geographic. Iedereen was bezeten en geïntrigeerd door de mooie groene ogen van het meisje. 19 jaar later is ze geen meisje meer maar een vrouw. Een vrouw met een naam: Sharbat Gula.

Steve Mc Curry had tijdens meerdere reizen door Pakistan en Afghanistan al naar haar gezocht. Deze vrouw had hem beroemd en heel veel los gemaakt, hij moest en zou haar terugvinden. “Ze

had geen idee dat haar portret tot een icoon zou uitgroeien” vertelt Steve Mc Curry in een artikel aan de National Geographic in maart 2003. In januari 2002 gaat een team van de National Geographic op pad. Op een kamp herkent een schoolmeisje Sharbat van de foto en de zoektocht naar haar brengt hun zo bij haar man en broer. Zij stemmen ermee in om haar toestemming te vragen voor een interview. Iedereen kende tot nu toe alleen maar haar gezicht, niet wie ze was of hoe ze heette. Ze blijkt te wonen in een afgelegen gebied in Afghanistan met

haar man en haar 3 dochters. “Ze is nog steeds even imponerend als 17 jaar geleden” zegt Steve Mc Curry in 2003. De ogen van deze vrouw zijn onveranderd en nog steeds even indrukwekkend (4.3). De directe

onvergetelijke blik is nooit weg geweest. Miljoenen mensen beweren zelfs naar aanleiding van deze ene foto en dit paar ogen te hebben besloten vluchtelingen te helpen. Haar man, Rahmut Gul, is het belangrijkste in haar leven. Haar man, en haar familie (4.2). In de tijd dat de foto genomen werd (1984) was ze amper 16 jaar oud. Ze herinnert zich haar huwelijksdag nog al te

Ze had geen idee

dat haar portret

tot een icoon zou

uitgroeien.

‘

’

45

goed. Dat was volgens haar de enige dag in haar leven waar ze zich gelukkig voelde. Op haar 6e _{stond ze er}

plotseling alleen voor. Haar ouders en oma waren omgekomen in de oorlog bij een Sovjet bombardement. Ze was nu een wees en op de vlucht. Te voet vluchtten Sharbat en haar broer midden in de winter naar Pakistan waar ze veelal in kampen verbleven. Nu heeft ze 3 dochters, haar vierde dochter is overleden aan wiegendood. Ze hoopt dat haar dochters een goede opleiding kunnen volgen en iets kunnen maken van hun leven, iets wat zij

nooit heeft kunnen doen. Sharbat kent haar eigen leeftijd niet precies, maar ze is hoogstwaarschijnlijk 28, 29 of 30. Midden jaren 90 is ze teruggekeerd naar haar woonplaats. Ze was nooit eerder gefotografeerd toen Steve Mc Curry haar portretteerde in 1984. Ze wilde alleen met haar hoofddoek op de foto, ze is een toegewijde moslim-vrouw. Om er zeker van te zijn dat Sharbat Gula echt “The Afghan Girl” was heeft een dokter haar onderzocht. Ook al zegt ze zich te kunnen herinneren dat Steve Mc Curry haar fotografeerde en lijkt ze er sprekend op, ze willen er 100% zeker van zijn. In Pakistan is ze onderzocht door specialist Mustafa Iqbal (4.4). Hij onderzocht haar en

paste iriscopie toe. Hij stelde vast 100% zeker te zijn dat haar irispatroon en de vlekjes in haar ogen aantonen dat het dezelfde vrouw betreft. Een litteken aan de rechterkant van haar neus was nog een kenmerk wat overeenkwam.

Forensisch onderzoeker Thomas Musheno heeft de foto uit 1984 vervolgens vergeleken met die van Sharbat in 2002 en heeft de gezichten vergeleken. Ook hij is er 100% zeker van dat het dezelfde vrouw is. De irispatronen en vlekjes in de iris zijn nog individueler dan vingerafdrukken. Het on-derzoek is grondig uitgevoerd en we kunnen met zekerheid zeggen dat het een perfect match is, Sharbat Gula is The Afghan Girl.

paste iriscopie toe. Hij stelde vast 100% zeker te zijn dat haar irispatroon en de vlekjes in haar ogen aantonen dat het dezelfde vrouw betreft. Een litteken aan de rechterkant van haar neus was nog een kenmerk wat overeenkwam.

Forensisch onderzoeker Thomas Musheno heeft de foto uit 1984 vervolgens vergeleken met die van Sharbat in 2002 en heeft de gezichten vergeleken. Ook hij is er 100% zeker van dat het dezelfde vrouw is. De irispatronen en vlekjes in de iris zijn nog individueler dan vingerafdrukken. Het on-derzoek is grondig uitgevoerd en we kunnen met zekerheid zeggen dat het een perfect match is, Sharbat Gula is The Afghan Girl.