Gecombineerd gebruik van werktuigen op gezinsbedrijven

GECOMBINEERD GEBRUIK VAS r/ERKTüTGSN OP GEZINSBEDRIJVEN d o o r I r . F . Coolman G e s t e n c i l d e M e d e d e l i n g e n J a a r g a n g 1958 - n o . 1 . 3 3 - 7 5 O - I 4 / 1 / 5 8 vdW

De mechanisatie van hst gemengde gezinsbedrijf op de zand-grond kent vele speciale facetten. We noe/an hiervan enkele kleine oppervlakten en matige verkaveling, beperkte trekkracht; weinig beschikbaar kapitaal9 niet altijd voldoende animo onder de

loon-werkers voor de kleine bedrijven. Dit alles start een vooruit-gang van de overigens toch gewenste mechanisatie in de v/eg.

Om op dit terrein meer inzicht te krijgen heeft de afd.

Kleine Bedrijven van het I.L.E. een speciaal onderzoek ingesteld naar de mogelijkheden, welke er liggen in het gecombineerd gebruik van een aantal daartoe geschikte werktuigen o De resultaten van dit onderzoek vindt U in. deze gestencilde mededeling.

Mogen deze resultaten een nuttige bijdrage vormen voor die-genen, die zich direct of indirect beijveren voor een betere arbeids prestatie en mogelijk daardoor een hoger arbeidsinkomen voor de werkers op de vele gezinsbedrijven op de zandgrond.

Directeurs Ir. H.H. Postuma

I N H O U D

pag.

1. Inleiding en probleemstelling 1

2. Opzet van het onderzoek 2

3. De resultaten van het onderzoek 3

I Eenvoudige werktuigen a. Cambridgerol 3 b. Gladde rol 6 c. Eenpaards cultivator 6 d. Onkruidegge 6 e. Veenkoloniaal schoffeltuig 7 f. Rugspuit 7 II Grotere werktuigen a. Zaaimachine 8 b. Harkkeerder 9 c. Paardebinder 12 d. Zeefradrooier 17 4- Samenvatting 26

Inleiding.

De kfclelin • Kleine Bedrijven van het Instituut voor Landbouw-techri c-k en Piationalisatie heeft het in combinatieverband gebruiken van landbouwwerktuigeii als één van haar studieobjekten gekozen. Dit rapport geeft een verslag v n de in dezen verrichte werkzaamheden op verschillende bedrijven in het Oostelijk zandgebied.

1' Probleemstelling„

Ket arbeidsvraggretuk op het ;;,ezinsbedri jf in Nederland is een zeer specifiek probleem. Men kan dit van verschillende zijden belichten,, Zo is er enerzijds in sommige perioden een arbeidsover-schot, anderzijds gedurende zekere tijden een arbeidstekort. Dit is in hoofdzaak een gevolg van 'twee faktoren» De eerste hiervan is de 'visse]ende arbeidsbehoefte van het bedrijf gedurende de loop van het

jaar. De tweede faktor is -de periodieke schommeling' tengevolge van de opeenvolging van de geslachten in het gezin.

De perioden met weinig arbeidskrachten in het gezin vangt men op door"

a. zeer. lange arbeidsdagen en veel meewerken van d.e vrcmw, b. mechanisatie 5

c. een knechtie;

d. een zekere extensivering, vooral door minder vee.

De perioden met een tijdelijke grote arbeidsbehoefte van h-t badrijf in de loop van liet jaar tracht men te overbruggen d.oor '

a. zr;sr lange arbeidsdagen, benevens grotere inschakeling van de vrouwe 1ijke hulpkrachten,

b. mechanisatie;

c. burenhulp (gebaseerd op hst feit dat in sommige gevallen twee man samen meer kunnen dan elk ipart),

d. l o c n w e r k e r ,

e . t i j d e l i j k e b e t a a l d e h u l p .

In beide gevallen zijn de punten a. en b. de belangrijkste, ze houden trouwens ook zeer nauw verband met elkaar.

Mechanisatie.

Bij de mechanisatie echter komen enkele moeilijke omstandigheden in het geding, te weten

-1. het betrekkelijk -cringe aantal werkuren, dat een machine .op de-ze kleine bedrijver- kan maken en

2. de dikwijls matige verkavelinr waardoor de arbeidsbesparing min-der groot is, dan ze wellicht sou kunnen eijn.

e?,n het tweede beawaar kam de boer alleen in zoverre tegemoet komen, dat hij de bij zijn bedrijf behorende blokken zo weinig moge-lijk versnippert in perce],en met één gewas. Ket bezwaar van het lage aantal werkuren kan alleen worden opgevangen door de machine of het werktuig op meerdere bedrijven te laten werken, het sluit d-erhalve e.an bij het genoemde punt c:

burenhulp, zij het dan in dit geval in iets andere vorm dan men hier vroeaer onder verstond.

Gezamenlijk gebruik var v/eriet ui gen.

Tiet gezamenlijk gebruik van machines strandt vaak op een gebrek-kig onderhoud. ' sanneer hiervoor :°een vaste regeling wordt getroffen, moet men met een versnelde afschrijving rekening houden. Dit is des

te sterker het geval naarmate het werktuig ingewikkelder en dus ge-voeliger is,

We kunnen moordere'vormen van gezamenlijk gebruik onderschei-den".

a. De zeer kleine combinatie van 2 of 3 man, waarin men door geregeld onderling overleg het gebruik 'rn het onderhoud regelt,

b. De wat grotere combinatie (ah tot + 10 man) waar men - en meer

vas-te regeling treft voor gebruik en onderhoud. Dit laatsvas-te geschiedt dan meestal door één der leden,

c. De echte worktuigencoöperatie met statuten en vast personeel voor bediening en onderhoud.

Groep c, vormt een hoofdstuk apart. 'ïe willen hier volstaan met de mededeling' , dat deze coöperaties hun nut hebben bewezen door ook de kleinere boer .met, de mogelijkheden van de mechanisatie op de hoogte te brengen.

De groepen a. en b, hebben een eigen terrein met hier en da.ar beperkte, eldera v/eer grotere mogelijkheden,, Dit kunnen zowel zeer eenvoudige als meer ingewikkelde werktuigen betreffen. Er is getracht in deze materie enig inzicht te krijgen.

hit al deze overwegingen resulteerde tenslotte de vraag; welke werktuigen bieden de mogelijkheid om in combinatieverba.nd door buren op gesinsbedrijver te worden geëxploiteerd ter verlichting var. de arbeidsmoeilijkheden en verhoging van de arbeidsproduktiviteit op rendabele wijze?

2. Opzet van het onderzoek.

Omdat het dikwijls ging om a-oor de betreffende boeren onbeken-de machines en omdat ook van te voren ni at geheel vaststond of het

werktuig rendabel zou zijn of niet, moest eon regeling worden getrof-fen, v/aarbij de boer(en) geen abnormaal risico zou(den) lopen, maar aan de andere kant toch de verantwoording voor oen goed gebruik had

(den), terwijl uit het onderzoek ook naar voren moest komen, of de machine door de praktijk geaccepteerd (= rendabel geacht) werd.

De werkwijze, welke daaruit voortvloeide waas de volgende- Uit de .tegenwaarderekening van het haaashall-fonds word een aantal werk-tuigen gekocht en aan de "proof'combinatios in bruikleen gegeven met de verplichting tot een normaal onderhoud, en gebruik en het verstrek-ken van de gewenste ge~evens. Dit laatste geschiedde via formulieren, die direkt na één keer gebruik'-n moesten worden ingevuld. Helaas heeft het hier on daar aan dit volledig invullen nogal ontbroken. Sleets zeer weinig boeren voelen na een large dag nog voor administra-tief werk. D'-arnaast is echter een zeer groot a-ntal formulieren zeer nauwkeurig ingevuld, soms met behulp ^an de betref/ende assistent van de Hi jksland.bouwvoorlic.ht jai-"sdient, zodat eon vrij groot aantal gegevens werd verkregen.

Na één of tv/ee seizoenen gebruik werd de combinatie voor de keus gesteld het werktuig over te nemen tegen d.e kostprijs verminderd met een normaal afschrijvingspercentage. Deze overname zou dan het bewijs vormen voor het rendabel zijn inde ogen d.er gebruikers.

ïaet behulp van de betreffende Consulenten en hun assistenten zijn op deze wijze een aantal proefcombinaties gesticht. Deze zijn in tabel 1 globaal vermeld.

W E R K T U I G Eenvoud:ge werktuigen Gladde rol Cambridge r o l ( e e n d e l i g met t r a n s p o r t w i e l e n ) i dem idem idem Veenkoloniaal s c h o f f e ' : t u i g Ee*npaards c u l t i v a t o n Onkruideoge '.< Onkruid egge Ragspuit

6RÛEP I I Grotere werktuigen

j Zaai ma chine i Harkkeerder J Paqrdebinder .; Aardappel r o o i e r r' L A A T a i nen Rijssen Losser Sredenbroek Slagharen Havelte Ruinen Ru i nen Denekamp Vol the AANTAL BOERE' ! 7 ( l a t e r heel het dorp)

2Û 3 aantal ha bewerkt OVERGE'iOi.i; 1 e j a a r 1 j , 3 S 5.23 45.50 2e j a a r a ons ueneKamp Va r i k Slagharen Ri jssen 15.50 1 3 Ï 1 U 8.00 4.93 2.Sü 19.85 18.M 10.05 4.82 55.00 6.65 6.13 1.72 23.19 10.50 4.20 Ja Ja Ja 10g in be-s p r e k i n g Ja Ja Ja Ja Meen Ja Ja Ja Ja Ja

K a a s t h e t s o o r t w e r k t u i g ; wat i n b r u i k l e e n werd gegeven, i s h e t a a n t a l b o e r e n en de b e w e r k t e o p p e r v l a k t e v e r m e l d , D a a r u i t b l i j k t , d a t e r n o g a l v e r s c h i l i-vas i n de g r o o t t e d o r c o m b i n a t i e s . G r o t e n d e e l s h a n g t d i t samen met de c a p a c i t e i t van h e t w e r k t u i g en met de b e d r i j f s -vorm, g e d e e l t e l i j k ook h e b b e n a n d e r e o m s t a n d i g h e d e n e e n r o l g e s p e e l d . l a n c e e r e e n g e h u c h t u i t eon g r o e p j e van b . v . 4 b o e r d e r i j e n b e s t o n d , dan i a n i e t g e t r a c h t de c o m b i n a t i e g r o t e r te maken, hoewel h e t xverk-t u i g m i s s c h i e n meer sou kunnen b e d i e n e n .

On de c i j f e r s v o o r de b e w e r k t e o p p e r v l a k t e n komen we b i j de nu vo]g~nde b e h a n d e l i n g d e r d i v e r s e w e r k t u i g e n t e r u g ' . 3* De r e s u l t a t e n van h e t onderzoek« Groep I Eenvoudige w e r k t u i g e n . a . De c a m b r i d g e r o 1 . D i t w e r k t u i g b l e e k z i c h u i t s t e k e n d v o o r c o m b i n a t i e g e b r u i k t e l e n e n . Ket v r a a g t n . 1 . w e i n i g onderhoud en i s g e m a k k e l i j k t e b e d i e n e n ,

De transportwielen (het op transport stellen geschiedt door de rol eenvoudig op zijn für te leggen) zijn voor gezanenlijk gebruik be-slist een voordoe] omdat de rol vaak vin het ene percéel( tie) near ; het andere moet«

Tabel 2 geeft- een overzicht van het gebruik van de rollen, he-laas raoest bij soramies combinaties te veel achteraf worden gevraagd,

ïanneer er geen zekerheid beatond omtrent de -e-ovens,, zijn ze niet vermeld»

Pe capaciteit, het ouhalen en _{gorens'en „}

Uit tabel 2 blijkt., ^at een dergelijke rol een zeer grote ca-paciteit kan hebben. In Losaer deden 2 grotere bedrijven mede, v/aar-door in. het eerste jia.r al AS-; ha werd bera-.ikt. het tweede jaar deed heel het dorp mee, zodat er 65 'ha '--erd gerold.

TABEL 2 . DE D I ' / E I P E CAÏiBRIDGEROLLEii. Aantal leden Aantal ha graszaad/. > [inzaai J " " haver 11 " b i e t e n " " diversen " : " i n najaar " :M TOTAAL Aantal;percelen Gom. p e r c e e l s g r o o t t e Tot al e: w e r k t i j d '.'.'erktijd per ha Totale " o p h a a l t i j d " idem per keer

" ;! ha

Aantal gebruiksdagen in het voorjaar i d e ra in het najaar Aantal dagen waarop de ro door 2 of meer boeren is gebruikt •CüAD. SLAGHAREN 20 2.50 • 3.50 : 3.50 1.00 -15.50 CD CD < O < ZS O co - 3 C T O ' CD - 5 CD Z3 Q _ 21 geen, 3 C0U3. L0S3EP 3 6.00 20.50 2.00 • 5.00 1 2 T 0 0 45.50 CD CD < CD " 3 o „ _ CD CD •JZl CD < I D cr> c r c p _ CD ' 13 C u CQÜI. RlJSSLTh 2.10 0.77 0.33 1.00 0.63 5.23 15 0.35 18 :. u r 2 J i i i n 3 uur 31 min 6 uur b win 26 tiin 1 uur 10 n;in 11 3 geen COilD. BREDENBROEK : 5 •' 4.60 -1.30 -0.75 6.65 8 0.83 22 uur 10 min 3 uur 20 nîn 3 u u r 1 5 m i n 32 a i n 29 min 7 1 geen 1

In Slagharen waren hst 20 kleine bedrijven, die een zeer inten-sief gebruik maakten van dit werktuig, speciaal bij het zaaien van bieten, h w e r en graszaad. De combinaties in Rijssen en in Breden-broek waren wat kleiner en kwamen aan 5 à 6 ha per jaar» Van deze twee zijn ook de gewerkte tijden nauwkeurig bekend. De gemiddelde •perceelsgrootte loopt in de ".e beide groepen nogal uiteen (35 e n 83 are). De benodigde werktijd per ha is in beide gevallen echter on-geveer 3"- uur geweest, maar de "ophaalti jd" op de bedrijven met kleinere percelen bijna 2.x zo groot (6 uur 5 min tegenover 3 uur 15 min).

Per keer ophalen (of wegbrengen) was de tijd v/eer ongeveer gelijk, zodat hieruit valt af te leiden, dat de af te leggen afstan-den per keer niet veel invloed uitoefenafstan-den»

De kwaliteit van het werk.

Over het algemeen was men zeer goed over het werk v-n de rol tevreden. Slechts 2 maal werd onder de vraag naar de kwaliteit van het werk het woord matig ingevuld. Bet betrof in het ene geval het klaarmaken van maislancl, in het andere geval het rollen van nat grasland, waarbij de rol te licht werd bevonden.

De intensiteit van het gebruik.

-Het gebruik in het voorjaar is vanzelfsprekend het meest in-tensief (bieten, g-aszaad, haver). Alleen bij de combinatie van 20 man in Slagharen kwam het voor, dat 2 of meer boeren op één dig de rol wilden gebruiken» Nergens kwam de wens na-:.r voren een min of meer vaste gebruiksregelin-' te treffen. Even overleggen bleek voldoende» .'/el werd overal de regeling getroffen, dat de rol bij één man werd gestald, waar hij moest worden gehaald en gebracht. Losser en Slagharen verbonden aan deze tijdstippen de betaling ( f 2,50 per halve dag).

Het vereffenen van de __ kosten »

De financiële afrekening van het in combinatie gebruiken van een rol kan op verschillende manieren gebeuren. Men kan een tarief stellen en uit de binnengekomen gelden de eventuele reparaties be-talen en de rest als reservering beschouwen. Ken kan echter ook elk jaar "a.frekenen" , eventueel naar de bewerkte oppervlakte. Het laat-ste is toegepast in Pijssen en Bredenbroek, het eerlaat-ste in Losser en Slagharen. Bij beide systemen kwam men er goed uit; theoretisch is het betalen van een bedrag per uur beter. Het heeft bovendien het voordeel, dat de rol sneller wordt teruggebracht. Het nadeel is, dat men één der leden bereid moet vinden tot de administratie naast de regeling van het gebruik en het onderhoud.

De kosten van een dergelijke cambridgerol kunnen als volgt v/orden berekend;

Aanschaffingswaarde; ƒ 310,25.

Afschrijving gebruik beneden 20 ha per jaar 7/°> reparatie 3%^, " " ' " boven 20 " " ''"' 10$, " 5 '%.

Rente in beide gevallen 2^AA«

In het eerste geval levert dit per jaar een totaal kostencij-fer op van .;' 40,32 y in het tweede geval A 54? 30. Per ha komt dit

6

-a ƒ 6c — . Tr-an-aioer men p e r h -a l v e d-ag v?il g-a-an r e k e n e n , d i s komt men e v e n e e n s op + " 3 , — v o o r cl e g r o t e r e en ƒ 5 ° — v o o r de k l e i n e r e com-b i n a t i e s .

b . J e g l a d d e r o l o

Op veenachtig grasland (bij Buinen) is een proef genomen net een cambridgerol om na te gaan of niat een verbetering mogelijk zou zijn van do bewerkingen, op bouw- en het grasland. Op nat gras-land liep de cambridgerol echter vol, zodat ir overgegaan op de gladde rol. Deze is door 2 bedrijven niot op grasland gebruikt, om-dat ze geen laag gelegen grasland hadden. De overige bedrijven wa-ren over het gebruik van deze placide rol zeer ~oed tevreden. Ze rolden in totaal in één jaar 15=38 ha, waarvan 3.38 ha graszaad (inzaai) en 12.00 ha grasland.

Ook voor dit werktuig is een kostenberekening op te zetten. •7e kunnen hier zeker T/c afschrijving aanhouden (15 ja-ar; , benevens 2-tfó rente en 2>^-% reparatie. De aanschaffingsprijs was g 300, — ;

%o-clat per jaar gerekend moet '-orden op a~ 3 95— exploitatiekosten. wat op + " 3j-» Pe r ^-a neerkomt»

c. De éénpaardscultivator.

Dit apparaat, eveneens ingezet te Ruinen, werd in hoofdzaak voor "'•wee doeleinden gebruikt, n.1. het klaarmaken van- .ardappel-land en het bewerken "r an gra~\rstcpp els.

C-eraiddeld bewerkte elke boer er 1 ha mede, hoofdzakelijk ha-verstoppelo

»Is bezwaar werd de moeilijke smering der wi el lagers , speci-aal dat van het voorwiel, aangevoerd. Op de droge zanrlstopped moes-ten de Lagers minsmoes-tens 2x per cl a g van vet worden voorzien. anneer deze- met een vetpot er een goed gesloten lager zouden zijn uitgerust, dan zou dit het onderhoud ten goede komen.

Als bij de gladde rol kunnen '-/e ook hier 1J^ van het aanschaf-fincsbedrag (ƒ157 p — ) rekenen als aarlijks onkostencijfer.

Het totale bedrag wordt dan " 20.41° wat neerkomt op + f 2.50

per ha.. .

d. De onkruidegge.

Er zijn 2 éénpaards-onkrnideagen uitgegeven, t.w. een 6 ram 0.3.-eafpe en een 7 mm ^itkerihaad. ÏÏ«t merkwaardige geval deed zich voor, dat men in Buinen op de soms iets leerahouclende zandgronden

de 6 mm te licht vond en later de 7 iW' overnam, die in Denekamp op lichtere grond niet werd geaccepteerd, wa ,r hij in een enkel geval ook te licht v/er-d bevonden.

Het gebruik.

In Buinen bewerkte de 6 mm eg:ge in de beide proefjaren respec-tievelijk 8.00 en 6.13 ha, voornamelijk aardappelen (ruim 1 ha) en in te zaaier grasland (+ 3"a ha). Ook werd. er rogge mee bewerkt in het vroege voorjaar an speciaal daar 'ver'" de egae te licht bevonden-. Hoewel het wel in de bedoeling lag :ok bieten te eggen, kwam men

daar niet aan toe.

Verder wilde men ook gaarne een aat zwaarder type om eventueel op het grasland ruwe mest vaat fijner te verdelen in d.e winter en in het vroege voorjaar.

In Denekamp leverde de 7 ram egae voor het inzaaien van gras-land prima werk, doch als onkruidegae in r o p e en haver bereikte men geen resultaat en bij sehr val weer zelfs een negatief effect.

Het voorenen van bietenland beviel weer wat beter, maar bij het afeggen van aardappelen haalde men te veel aardappelen uit de grond. Tenslotte had één gebruiker de opmerking dat de vereiste trek-kracht voor één paard (2.08 werkbreedte) te groot v/as» De proef werd dan ook besloten met het terugnemen var de egg;e met als conclusie, dat een lichte onkruidegge voor het klaarmaken en inegaen van bieten-land en het zaaibed bij ^e inzaai van grasland zeer goed. is, doch

dat het niet loont d.aarvoor speciaal een dergelijk apparaat te kopen.

Kosten.

Voor het geval Huinen met gemiddeld 7 k"1- Pe r i:iar gebruik krij-gen we de volkrij-gende kostenberekening:

13/ö van A 1 1 3 ? — = ƒ IA,79« Dit komt neer op + f 2 , — per ha. e. Eet veenkoloniaal setoffoltuig.

Op twee plaatsen is een veenkoloniaal schoffeltuig in '• ruikleen

gegaYen t„w. te Kavelte en Denekamp. In beide plaatsen werd het appa-raat overgenomen, zij het in Denekamp door één der boeren van de com-binatie, die elk jaar + la; ha aardappelen verbouwt. De overige

ge-bruikers daar met kleine hoekjes aardappelen zagen er niet zoveel heil in.

Het gebruik.

In Havelte namen 3 man aan de combinatie deel. Hun ervaringen waren als volgt:

Aardappelen, anneer men deze goed poot (afgestemd op het schof-felwerktuig) kan men zeer veel met dit seboffeltuig doen en veel handwerk besparen. Twee van de drie boeren gingen er 6x mee door de aardappelen, de andere 2x, omdat het zeer schoon land was. b) Voederbieten. Twee boeren zaaiden hun bieten met het

handzraaima-chientje zeer nauwkeurig en gingen er toen elk Ax mee door de bie-ten. Hierdoor bespaarden ze zeer veel handwerk.

Al met al werden 72 + 55 ^e aardappelen elk 6x bewerkt en 50 are aardappelen 2x, in totaal 8.62 ha. Daarnaast 32 + 80 are bie-ten Ax, in totaal % A 8 ha. Deze 3 boeren ac' tbie-ten het maximaal mo-gelijk met 5 bedrijven samen te werken, doch liever deed men het met drie.

De kosten.

De kostenberekening, wederom gebaseerd, op 13'/° van het aanschaf-fingsbedrag voor rente, afschrijving en reparatie, wordt dan;

13/' van ƒ 1 7 " ? — = ƒ 22,75 of + f 1,75 per ha. per keer. f. Euó'spuit.

In tabel 1 staat één rugapuit" vermeld, welke door 2 boeren is gebruikt en overgenomen. Ketzel'de is gebeurd met een eendere Saval ruggpuit met vernevelboom, ^elke in Vijster in een werktuigencoöpe-ratie is gealaatst. Hiervan r.ijn echter praktisch geen andere gege-vens bekend dan het feit, dat men er zeer enthousiast over was, spe-ciaal voor de kleine percelen.

He- ebruik.

Hen heef'1 ir. beide gevallen zowel groeistoffen ."ils DHC (verne-volbare) verwerkt. Dit laatste prcclukt gaf af en toe verstoppingen. Verder is er Dff-emulsie vsr:pcten iepen de coloradokever.

Eet effect met groeistcffsn was niet steed'-: afdoende, hoewel toch vrel bevredigend* ':reersinvioede"' -peelden hierin een grote rol. Hetzelfde kan werden gezegd vin hst gebruik van kleurstoffen. De toe-passing van arceistoffen in weiland en op willen daarentegen gaf een zeer goed effect.

De gemiddeióle prestatie kwam neer op ruir 3;> uur per ha bij l'""j0 1 vloeistof per ha.

Er werden 0,1. 2 percelen vin 10 are bewerkt (l spuit vol). Deze percelen zijn voor een ioonspuiter of de coöperatie vrijwel steeds onrendabel*- zodat de rugspuit met vernevelboom daar zeer zeker een goede oplossing ia.

De kosten.

atten, omdat het we veiligheidshal-De kosten van het geval zijn moeilijk te se!

onderhoud de levensduur sterk beïnvloedt. Wanneer

Hirijvin-g rekenen en v/ederom 6pa voor reparatie en onderhoud, de beide boeren in Volthe per jaar;

of ruim g 1 0 , — per ha. Hij een grotere

ve 10'p- a f s c h r i i v m dan k o s t de sau? t

I65-0 van 17n c' ,D0 = / 27,28

oppervlakte di-lt nit bedrag snel. Toch kan ook bij deze kleine op-pervlakte reeds worden gezegd, dat de rugspuit tegen de loonwerker ( ? 1 0 , — tot 'r 1 5 , — per ha) op kan.

Groep II Grotere werktuigen.

a) De zaaimachine, Eet ge

sen in ons

schappelijk gebruik vin zaai machines is op vele plaat-lind bekend. Meestal betreft liet bij ^e kleine bedrijven

echter gebruikte midlines, die Teneinde eens

een moderne lichte rra v. nokkenrad-Isari 1 ia schap heef"1" veel iini lijkheden en aan de ••

te zien werken, werd een 1.80m '•'vin de klei komen"

chine o-" het zanc

T" e re.kamp ingezet, het betreff erde Consulent-acht besteed 1 in '•"•et leren kennen v in de moge-fstellina. Het zaH.en vin voederbieten en knol len -"ing vooral in den beginne niet "ekeel foutloos. De speciale in-zatstukken voor cle knollen betekenden n~ ee - m.ati-'-- begin een grote verbetering -. Iet .gebruik-Hen moeilijk]--, i 1.-geeruiken -; ten meerde: 'oor ors (ie

•-i-'" in combinatie bleek het deels door elkaar heen ihillende "e-'/asien . gpeci ia.1 hiver en bieten maak-oms te Hingen nodig. Ha de eerste ervaringen, is hiervoor een afspraak gemaakt, zodat de meeste bieten in serie achter elkaar konden worden '~eziaid.

Door de cveraang v^.n breedwerai.'- zaaien op machinaal zaaien ontstond ook w-er in den

worden gebruikt, Helaas '

beginne de angst '.ren de deelnemen

dat er te weinig zaad zou 3 beslist geen "schrijvers" zodat de meeste gegevens achteraf moesten worden opgehaald, doch

hier-uit bleek voor haver, dat tenslotte 125 kg per ha ongeveer het gemid-delde was.

Het Zilien zelf verliep overigens naar wens» De boeren behoef-den niet noemenswaard op elkaar te 'vachten. Van de 20 geza aida hec-taren waren er ruim IA ha ro~"e f oen kleine 4 ha haver of mengteelt,

1 perceeltje tarwe er de rest bieten. Het zaaien v.\n knollen werd

e. lie en bij wijze van proef gedaan.

Bij piardengebruik worden' 4 machineslagea als kop akker geleed, bij het werken met de trekker 5 (9m).

In de verse voor gaf'dit ho:r":.l diepe sporen, mede omdat de

tro'aker niet met kooiwioien wa s uitgerust. Dit heeft echter met de

z a a i ma chine niets u i t s t a an d e . De kosten.

De verrekening van de kosten geschiedde -> an het eind. van elk seizoen naar de gewerkte hectaren. 31k der 8 boeren nam in de machi-ne bij de overname een ^elijk aandeel,, wat men in één keer al.g afge-schreven beschouwde o De kostenomslaa; per jaar a laat dut alleen op de werkelijk gemaakte kosten ten behoeve van reparaties. Reservering door middel van een bepaald tarief per ka vond'men omslachtig en on-nodig. Toch i:~: het wellicht 'nuttig op basis v^n dit geval een tarief te berekenen7 omdat elders we]licht andere meningen bestaan.

De machine kostte bij aanschaf 9 9 7 ? — inclusief alle hulpstukken, uitgaande van 10/£ afschrijving, 2i^o rente en 3"/' reparatie k o -men we op een jaarlijks onkostencijfer van + ' l ó O , — per jaar, Eij 20 ha zaaien betekent dit a 8 , — per ha.

De haq-kkeerder.

Het gezamenlijk gebruik van werktuigen eist aanpassingsvermo-gen van de deelnemers a^n de combinatie« ken moet aanpassingsvermo-geneaanpassingsvermo-gen zijn zono-dig even op elkaar te wachten« Dat geldt vooral voor oogstv/erktuigen. D"'t is de reder geweest, dat in het kader vin dit

mechanisatie-onder-zoek de combinatie klein iv gehouden, n.1. 3 man, alen andere

combi-natie van 2 man loopt nog. In beide gevallen is een 4-bladige Vicon lely ingezet.

Beschrijving van de combinatie.

De proef ia de groep van 3 bedrijven is ergens in de Betuwe

genomen. Het waren 2 zuivere eenmansbedrijven en één bedrij:r, waarop

2 broers samenwerken. Dit laatste onroaatte 8.69 laa, v/aarvaai 5 »56 ha grasland, tamelijk verspreid liggend (uiterwaarden, afstanden tot 2 kilometer). De beide eenmansbedrijven hadden 15*78 ha (incl. 1 ha boomgaard) en 5,95 ka met resp, 8,8;;. ha en 3,20 ha grasland. Ook hier kwam de verspreide ligging voor. Deze vier boeren waren reeds meerdere jaren gewend elkaar te helpen bij drukte, zodat het geza-menlijk gebruiken van de igarkk erder geen bijzondere aanpassing in het arbeidssc-ema nodig ma-akte. .<.wan de in bruikleen gegeven laarkkoer-der zijn in verband met de af- en opritten op de 7aaldijk

lemoen-stokken gemonteerd.

Het resultaat van de notities van de boeren is voor de j:aren

1954 e n I955 v/e erge -even in de tabellen 3 an 4« Uit deze tabellen

10

-De b e w e r k t e o p p e r v l a k t e e n de b e n o d i g d e tijde

Be b e w e r k i n g e n k u n n e n w o r d e n g e s c h e i d e n in het k e r e n e n h e t z w e l e n . V e r d e r is er n a a s t de s p l i t s i n g i n ln5 4 (droog j a a r ) en 1955 (nat jaar) no--; e e n s p l i t s i n g te m a k e n tussen p a a r d e n t r a c t i e e n trekker.tractie «Het jaar 1 9 5 5 v e r t o o n t e e n w a t a n d e r b e e l d d a n 195''-? omdat de b o e r 110= 2 v r i j v a a k e e n t r e k k e r als t r e k k r a c h t b r o n h e e f t g e b r u i k t , w a t de p r e s t a t i e p e r w e r k u u r t e n g o e d e k w a m , I n de b e t r e f f e n d e g e v a l l e n is d i t m e t e e n T i n de k o l o m o p m e r k i n g e n w e e r g e g e v e n . E e t k e r e n . In de b e i d e j a r e n is r e s p , 7 «42 ka e n 10 o82 h a g e k e e r d . D i t k o s t t e r e s p , g e m i d d e l d 1 1 3 e n 8 7 min» p e r h.a. Deze v e r s c h i l l e n w o r -d e n v e r k l a a r -d -d o o r ;

a) het trekkergebruik in 1955 s b) het betere weer en

c) de grotere ervarii.r in dat jaar.

De verschillen bij p aardentractie blijken uit het volgende. In 1954 varieerde de benodigde tijd van 71 min/ha tot 18/'. min/ h.a. Het hoae cijfer l84 betrof slechts één geval, n.1. ingegroeid hooi, In 1955 was de variatie veel geringer n.1. van 75 min/ha tot II9 min. Bij het trekkerwerk kwam het gemiddelde echter op 50 min/ha.

Eet zwelen.

Bij het zwelen kwamen om bovengenoemde red-enen een eender beeld uit de notities. Dat moge blijken uit onderstaande opgave?

1954- (tractie 1 paard) minimale arbeidstijd 107 min/ha (licht hooigras) maximale " 2 75 " (zwaar kuilgras)

gemiddelde ;' 157 "

met twee paarden ils tractie in zwaar kuilgras: 71 min/ha

variatie bij het zwelen van hooi: 129 - 22p min/ha I955: t r a c t i e 1 p a a r ds m i n i m a l e a r b e i d s t i j d 115 m i n / h a

met tre'aker'

8 ame 11 va 11 e nd kaai

I955 j. de t r e k k e r b u i t e n b e s c h o u w i n g g e l a t e n , behoorlijk, l a g e r zijn d a n die v a n het v o r i a e j a a r . a i ] h e t z w e l e n m e t e e n p a a r d v r o e g h e t w e r k 21/S m i n d e r t i j d ; idem b i j het k e r e n 2jfó„ De a r b c i d s w i n s t door h e t g e b r u i k v a n de t r e k k e r 1-v. t e g e n o v e r de p sarde tract ie i n 1 9 5 5 •bij h e t z w e l e n op 4 5 4 ^n V;ij E e t k e r e n op "jfo. T r a n s p o r t . m a x i m a l e g e m i d d e l d e m i n i m a l e m a x i m a 1e g e m i d d e l d e word.en acze; 1 • 1 ! 1 ~A ? * 1 T 1 dat de

153

12J. }6 114

68

' a s m i de ïi !! li *f It "1 e ] (zeer z w a a r a .de c i j f e r s v o o r

O o k de tijd nodig v o o r t r a n s p o r t zakte in. 1 > 5 5 . V a n 7 u u r 2 0 m i n w e r d h e t 5 u u r 50 '"in. d . w . z . 1 6 m i n p e r b e w e r k t e h a t e g e n o v e r h e t jaar d a a r v o o r 2 a m i n . E e t g e b r u i k i n het a I g e m e e n . E e t a a n t a l k e r e n , dat de m a c h i n e w e r d i n g e z e t w a s in 1955 gro-"'"•er, n . 1 . 2 4 m a a l tegen 2 0 k e e r i n 195;-= V a n d i t v e r s c h i l k w a m e n 2 k e e r v o o r r e k e r i n " v a n h u l p a.an derden b u i t e n de c o m b i n a t i e o m . de

overige 2 waren een gevolg van een rotere oppervlakte maaien in het gunstiger jaar 1955« Eet totaal aantal gehruiksuren op één dag is maximaal 5g uur geweest, n.1. op 3r) juni 1954 toen 1.4-0 ha hooi ge-keerd en gezweeld werd on in te schuren. Verder kwamen er 40 min

transport bij (perceel lag in de uiterwaarden). Door het systeem •van -samenwerken kwam- het maar z Iden voor? dat de machine op één

dag op meer dan één bedrijf moest werken. Ditwaro: n.1, één dag in 1954 (30 juli) en twee dagen in 1955 (--1 en °a juni). In totaal werkte de machine op de beide laatste -'agon respectievelijk 3 uur, 5 mi" + 35 "in transport en 4 uur, 20 rnin + eveneens 35 fflin. transport,

De kosten

Een economische beschouwing- levert het volgende op;,

In totaal h.eeft de harkkeerdar in de beide jaren 4-1 ?59 ba be-werkt in 80 uur en 30 minuten.

•wanneer we p;r jaar het atschrijvinasptarcentaga op 10)6, de-rente op 2'-cfo en de te verwachten reparatie- en onderhoudskosten op 3/i van h"t aanschaf"ingsbedrag ( ••' 927>63) stellen, dan worden de ja.arlijk.se onkosten + ƒ 14-4->— • Dit komt neer cp + g 7>00 per be-werkte ha. aangezien de bespaarde manuren a onzienlijk meer waard zijn voor de betreffende bedrijven en aangezien door de grote capa-citeit de kans op slecht hooi aanzienlijk vermindert, behoeft over de rentabiliteit niet geredetwist te worden. K'a bet beëindigen der proef namen de boeren de machine dan ook prompt over.

T A 3 E L Gebruik harkkeerder b h Datu, b 26/5 20/5 23/6 30/6 7/7 8/7 9/7 15/7 20/7 30/7 31/7 2/8 2/9 3/9 6/9 e d r i j f s -no 2 2 1 o L 2 2 2 2 3 3 1 1 3 ? n L n \ Trans-! port ;u u n !0 15 iO 15 !0 50 ; 0 40 iO 20 iO 40 !0 40 IO 50 | 0 40 iO 35 ;C 35 ; 0 40 •!0 20 :C 00 : 0 00 :7 20 we rk u 0 j 1 3 3 1 2 1 1 6 o L 1 ü 27 l i j d il î n 00 30 U i 00 30 00 50 30 00 05 30 50 45 Z w e l I o p p . : ! ha 1,25 : 0,41 • 1,19 1,40 : O , 7 Ü : 0,80 0,40 : 0,43 1,70 0,70 0,94 0,70 10,58 e n benodigde T i j d per ha u ir.in ? K 1 TO 2 31 2 09 2 03 2 30 4 35 3 04 3 45 2 59 1 47 1 11 2 3 7 ' ) ' J gen. v e r k t i j d u 2 0 L 1 1 1 1 3 1 14 ru n 15 30 i 15 ; 40 ; 30 ; 20 \ 15 ; 00 ! 45 : K e r opp. ha 1,19 1,40 0,70 0,80 0,49 0,70 1,73 0,04

JJ2__

e n benoc t i j d: u 1 1 1 2 3 1 1 1 1 ') igde per hc ni i n 53 47 47 05 04 54 55 11 5 3 ' g gem. Opmerkingen Kuil gras Kuil gras Hooi, l i c h t

Zwaar gewas ku i l gras Inqegroeid hooi Viorcieweid, hooi vast geregend, vasfgeregend hooi Zeer zwaar k u i l g r a s , 2 paarden

T A B E L 4. 12 Datum 22/5 20/6 21/6 22/6 23/6 24/6 1/7 2/7 12/7 20/7 21/7 26/7 27/7 Gebruik harkkeeroer 1 Z w e l e n Bedrij fs-no 1/8 f derden 2/8 T o t a a l : Totaal 1654: Alleen trekkerwnrk: Trans-port w e r k t i j d u min 0 20 0 10 0 15 0 05 0 30 0 30 Ut) 50 50 10 10 0 15 0 15 15 20 20 15 0 15 5 50 7 20 u in i n 1 45; 1,25 1) gemiddeld

2) gemiddeld zonder trekker

opp. benodigde t i j d per ha u m i n 0 30 0 30 1 40 1 40 1 00 4 00 2 00 1 20 2 30 0 50 4 30 22 15 27 45 0,84 '0,84 0,84 0,84 0,52 2,00 0,84 0,70 1,28 0,42 2,00 50 : 4 05 12,37 10,58 3,63 1 24 0 36 0 36 1 59 1 59 1 55 2 00 2 23 1 54 1 57 1 59 2 15 K e r e n w e r k t i j d u mm 2 0 4 g 2 3 7 ' ; 1 03 15 14 30 45 30 25 20 20 2 40 1 40 0 40 1 45 0 40 2 30 50 opp. _ha_ 1,70 0,84 0,84 0,52 0,84 0,84 2,00 0,84 0,70 1,28 0,42 2,00 10,82 7,32 4,60 benodigde t i j d per h ai u min 53 54 36 48 35 35 20 59 0 57 22 35 15 27 ! 53 50 2) opmerkingen T, mooi gewas T, zwaar gewas T, zwaar gewas T, zwaar gewas T, zwaar gewas F i j n hooi F i j n hooi Zsaar gewas

Zeer zwaar gewas T, mooi gewas

F i j n hooi

c. De paardebinder.

Gedurende twee oogstjaren (1955 on 1956) zijn waarnemingen gedaan betreffende het gebruik van een twee-paard.binder, merk J.F. 4p- voet snijbreedte, op een combinatie van 5 bedrijven.

Beschrijving van de combinatie.

De vijf bedrijven zijn alle gelegen op humusrijke zandgrond in het noordoosten der provincie Overijsel. Samen hebben ze ongeveer 40 ha cultuurgrond, waarvan + 20 ha bouwland, waarop gemiddeld + 12 ha graan» De bedrijven liggen vrij dicht bij elkaar. Vj'r komen afstanden tot 3 km voor. De percelen ;7.ijn over het algemeen recht-hoekig, de oppervlaktes variëren sterk, In sommige gevallen is het mogelijk twee smalle stroken bij graan tot één perceel te maken.

Let oogsten van graan geschiedde vóór de proefjaren met het af leganparaat of met de har o., waarbij een groot aantal arbeidskrach-ten (het gehele gezin) moest v/orden ingeschakeld.

Het varloop va. het werk'roet de grae.nmaaier.

Bij een bespreking van het verloop van het zichten dient in •aanmerking te worden genomen dat het oogstweer in 1955 gunstiger was dan in 1956° Daartegenover had man in 1956 wat meer ervaring o

l£5Ii

Van het werk in 1955 is een grafische voorstelling gemaakt, waarop horizontaal de dagen en verticaal de ure", zijn uitgezet,, Dit geeft een overzicht, op welke dagen er op welke uren de hinder heeft gewerkt» I)e totale ooastperiode duurde var 29 juli tot 25 augustus, d.w.z. 24 "erkdwen. Op 20 hiervan, is in et de hinder gewerkt en wel in totaal 103 uur. Lit hetekende per gewerkte dag' een gemiddelde van ruim 5 werkuren. Daarbij moeten dan nog de transporttijden wor-den geteld 5 n.1» in totaal 11-- urr, of bijna 1 uur per dag. Hellicht lijkt hat gemiddelde vantai ure:a per dag (ongeveer 6 dus) laag, maar dat ia '-et toch niet. In de eerste plaats mag men niet vergeten, dat het hier om gemengde bedrijver gaat waar 's avonds moet v/orden gemolken sn men daarom vroegtijd.ig moest stopper, met het veldwerk,

's Hor~ens ia net varweg: de d.aiwg die op deze soms veenachtige zand-grond, nogal veelvuldig voorkomt, v aa.k ook niet raadza un vroeger te beginner o Dit komt tot uiting in de a.anvargsuren. Olechts driemaal was dit 8 uur, praktisch al]e andere keren was het 9 uur 's morgens. Hst eind.e van het zichten lag altijd, tussen 3 en c uur 's avonds, afhankelijk van de te maaien oppervlakte«

In de tweede plaats is het cijfer van 6 uren gemiddeld, per dag een ^evolg ven de omstandigheden. Het systeem van werken was zo, dat men steeds getracht heeft een bepaald, rerecai op d.e betreffende dag of halve dag "'•'""' te krijger.. 0]:: de twee percelen, die groter wa-ren dan 1 ha ( 1 y 15 en 1,10 law) lu?"te dit niet, evenals op één

per-ceel var 0,9r' are „ 1'kn heeft hierover respectievelijk, j , 3 en 2 da-ger moeten doen- Hij zeer kleine (percelen van 20 en 2j are) werden er 2 op één d.aa godman. Hij de overiae stukken, variërende van 40 tot 99 are zorgde mor ervoor 1 nerceel per da o-.p -f ; e werken. De

kleinere percelen vera er. dan vanzelfsprekend minder werkuren per dag. Men zou zich kuur en afrraewn, waarom niet, als er nog enkele uren op een dag o'«ar waren, co een volgend perceel werd begonnen. Theoretisch lijkt dig mogelijk, doch in de praktijk bleek dit be-zwaarlijk, vooral omd v'-, e:<. dan voor een. paar uur werk heel wat tijd a --.n vet transport zou moeten worden besteed. De gemiddeld betrekke-lijk kleine percelen ('1,6.3 b "- voor r e g e eu 0,5^ ha voor hiver) op het kleine bedrijf druHken dus ock uit dien hoofde het aantal werk-uren per d.ag.

Kleine percelen drukke, dus d.e capaciteit per dag: en aer uur. De ^.ard van het gewas bleek echter een veel -rotere invloed, op de

uurprestatie te hebben. • astig te marien haver met verkeerd liggen-de ''nesten" , die .met -"le hand moesten v/orliggen-den • ezicht , eisten veel

meer tijd dar een rond ta maaier re.-as.

I956.

In I956 is de -'erkverdeling iets ander' .geweest. Hén der boe-ren heeft toen met zijn 11 pk trekker vrijwel steeds voor de binder gewerkt, waardoor het maaier -vlotter .ging. De boer op wiens Land men werkte, zat dan meest i.l op de binder, terwijl twee buren, min of meer los daarvan, bleven hokken. De tweede man op d.e binder moge

14

-misschien in eerste instantie overbodig lijkens doch hot werk

ver-liep er zoveel vlotter door,- dat men deze "• /erkwijse venant cord achtte, In tabel 5 a'ever we het werk van de binder in 19;?6 weer,,

bene-vens een aalolwale veraeliikin™ Met lQ^^o

Tabel 5. BOER ! 2 1 0 3 l. 4 4 1-2 2 3 1 4 5 5 TOTAAL iderii 1 G E VÎ A S Rogge ii n H i; H ii Ge r s t Haver+gerst Haver ii ii H H OF G O U D G E L D G55 HET ;;E!-;,. V OPP.PERCEEL IN HA 0,50 1,00 0,40 0,60 0,50 0,20 0,50 0,75 0,50 0,40 0,40 0,90 0,70 0,75 2,b0 10, G0 10,05 „.: DE BINDER IN k 5 0 l i : TIJD VAN DE DAG 10.00 - 12.00 uur 13.00 - 1G.00 " 15.00 - 17.30 " 9.00 - 12.00 " 13.00 - 17.00 " n.oo - 1 2 . 0 0 !| 13.00 - 16.00 " 9.00 - 11.00 " 10.30 - 12.00 " 13.00 - 14.30 " 11.00 - 12.00 ;i 13.0. - K.00 " 10.30 - 12.00 !l 13.00 - 17.00 " 17.30 - 20.30 " 10.00 - 12.00 " 13.00 - 1G.G0 " k . 0 0 - 12.00 " 13.00 - 17.00 " 11.00 - 12.00 " 13.00 - 17.00 » 10.30 - 12.00 « 13.00 - 17.30 " 10.00 - 12.30 " 13.00 - 10.30 " 10.00 - 12.00 " 13.00 - 13.00 " 15.00 - h;.30 " 10.30 - 12.30 " 13.00 - IG.00 " 7 4 ï u u r , 16 dagen 103 u u r , 20 dagen VOLGORDE V,:, IJAAIüREN PER HA 10

<A

15 5 8 7-J G o 4 10 1 2 | 12t 9,4 5 8 2,G gcr.i.7,03 g e u . ln, 2 4 ! GEBRUIK: LiAüüREN PER HA 20 19 30 10 16 15 15 8 20 25 25 19 10 16 e o t o t a a l 140 gem. 14.C t o t a a l 180 gem. 18,8 OPiViERKI -'-GEN

Zwaar gewas, dwars-over

Zeer v l o t , lancis Ta;.ge Kamen "

Porceel 2; S, ir, l a n g , roncj Tangs lange k a n t e n PI a i l iggend (0,20 met de hand) na.tte grond, geknoei V l o t , rond Zeur v l o t , , rona staand gewas 5

en cc s W s W W l K \ \ \ \ \ \ \ \ \ SV W W W W W V ^ ^ K \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ IS) I , \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ X 1 _{tX\\\\\N\\\\\\\\\\\\\\\i} en l , \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ V \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ WVI kWWWNI ßepuoz en \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\sm K \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ I s W W W W W W ^ o \ \ \ \ \ \ V x \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ ^ 1 \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ - N q LO CC S en k \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ W ßepuoz ^ j a M a ß ^B|N CD ce K \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ v ^ . ' . o r x \ \ \ \ \ w \ \ \ ^ 3 ^ i L\\\w\\\\\\\\\\\vA.\\\ en KWWWWWW- ^ }>)jaMaß P I N ßepuoz cc K \ \ \ \ \ ^ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ \ \ \ \ \ \ \ V . N ^ W W W W W W W W W S M cc ;V^NJ k\W\\\N ce CD

_{3 E}

}>)jeMaß ;ai|\| cc o kVWWWWWWWWWWI ^ J B M a ß )3|N ßepuoz cc o

\\\\\\\v\\\\\v\\\\\\v\\v\wm\^

• x \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ X 1 _{K \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^ ^} « C c •e « S i_ N (0 S: £ -M O 3 £ -1—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—i—I—i—I—I—I—I—I i—r i l i l CD C in (0 i-<u CD m r en O) i 'N o C (0 > Q) N C O -] <ü • o . J.»., • ui 3-c • c _{u I n} i n ï

s*

-X Ol - £ 1-DQ T3 l/l in < a> CD 01 Ol Ol O CU II cc Ol > (0 X Ol Ol > Kl H X Ol c Ol Ol "O Ol o o II o (0 s: C (0 (0 en en en en • o c o cc c ro .c Q -o N Q: o

Hieruit blijkt, dat mede door de trekker men van ei in?- 10' uur per ha maaien is gezakt op ruim 7? ondanks het slechtere veer. Zoals reeds gezegd, "°rcl hierbij echter steed', met 2 men gewerkt, wat het eerste jaar onder gunstige omstandigheden hier en daar

ach-terwege werd gelaten, hij de cijfers voor het Tantal manuren per ha blijkt dit. Daar is de daling n.1. iets minder sterk, hoewel nog beduidend, n.1. van 18.8 mu/tu naar 14.05»

Overigens waren er in 1958, evenals het vorige jaar, grote v'rachileen tussen de percelen onderling. Zeer snel verliep de 2,50 ha staande haver van boer 5J veel tijd vroeg de overdwars gemaaide rogge (0,A0 ha; van boer 3 (re^p. ruim 2g en 15 uur per ha). De duur van het maaien per ha varieerde in 1955 v:in 4 tot 16 uur, in 1956 van 2.6 tot 15 uur. Ook hier spreekt dus weer de invloed v an de

trek-ker. Gunstig werk gebeurde veel sneller, bij slechte omstandigheden speelt het ophalen een minder grote rol.

In I958 is me-" niet vroeger begonnen dun om 10 uur 's morgens, vaak word het hilf elf of elf uur. het slechte weer speelde hierbij een rol. Hierd-or zakte het gemiddelde aantal werkuren per werkdag van 6 op 4»7» uei gebruik van de trekker maakte het mogelijk het werk in 1958 ir 16 dagen af te doen, on.de.nks de kortere werkdag.

De slechtere weersomstandigheden lieten echter ook niet veel meer dan 18 werkdagen toe tegenover 20 in 1955"

Over het werk van de binder waren de boeren 'k het tweede jaar wel tevreden. T en moest het ..apparaat eerst goea leren kennen. Op enkele punten bleek de constructie onvoldoende (o.a. binnenzuad-bord). Dit is verholpen.

Stalling, transport, onderhoud en trekkracht.

De binder had een veste plaats op één van de bedrijven (bedrijf no. l ) , waarheen hij meestal elke avond terugkeerde. Dit is mede een gevolg van het "-"eit, dat praktisch steeds de boeren van bedrijf no. 1 en no, 2 (de mae met de tre'aker" de binder bedienden en de

overige boeren tegelijkertijd het opbokken uitvoerden. De transport-tijd is dus vooral bepaald door de eestand ven de percelen tot het

vrij centraal gelegen, bedrijf no. 1, Deze tijd vrieerde het eerste jaar van 0 (perceel bij huis) tot 2 uur. In totaal is toen 17-' uur-verloren geeeaan niet het transport en het klaarzetten. Dit kwam neer

op 1'• ui.-r per ha en bijna 1 ure-" per perceel.

In IQ56 lae; dit niet veel leger, omdet het voordeel van een-trekker niet zo tot uiting kwam bij het klaarzetten, enz.

Van de beid.e paarden, die het eer te jaar voor de binder v/e rie-ten, kwam er één ver het betref! ende bedrijf, '-vaar vre rel gewerkt en één van een ander bedrijf, meeste! dat van no. I. In één geval bleek één der paarden, n.1. dat ven bedrijf no. 5 a?n de lic/te kant. 0-verigens konden alle paarden het werk goed a-m» De 11 pk trekker •raf op één perceel in 1956 wat moeilijkheden, doch de omstandigheden "uren daar ook abominabel slecht (zeer n et,' laag leemhoudend zand.,

slip veroorzakend).

De volgorde en de organisatie ven het gebruik.

In de verdeling van het gebruik van de binder over ck. diverse bedrijven zat .geen bepaalde volk-orde, zoal- blijkt uit de desbetref-fende regel van de grafiek eu uit de volgorde in tabel 5» een heeft

tijdstip maaien zeer belangrijk. De binder had voldoende capaciteit om de hele oogst aan te kunnen« Ook in het natte jaar is dit goed

gegaan,

lit de grafiek voor 1935 is te zien, dat er in deze periode nog 4 reserve dagen ^atsïi. Ca avcnd.werk mag men o-- de gemengde be-drijven niet te veel rekenen, al is deze achterdeur vanzelfsprekend wel aanwezig. Di ~- de oude methode (af legapparaat en handsichten) was avondaerk meerdere malen noodzakelijk, In hot natte ja,ir 1956 is er op één avond '".cergewerkt,

De organisatie van het werk is 'aat -nder-s geworden,, dan toen met het aflegapparaat (en met de hand) werd gewerkt. Met het afleg-aaparaat was men min of meer gebonden aan een ploeg van minstens 3 man« "Bij het werken met de binder bleek Irrt mogelijk met 2 en in

sommige gevallen met één man te werken« De organisatie kwam daardoor gemakkelijker te liggen, terwijl het moeizaam binden van schoven bij het af legapparaat en het nog moeizamer «/erken met de zicht voor een groet deel is vervangen door zittend werk.

Eet vooraf zichten van de kanten moest vanzelfsprekend nog wel gebeuren. Dit is in de grafiek en de tabel niet vermeld., omdat hierover geen waarnemingen zijn gedaan. Men deed dit werk n.1. enige tijd van tevoren, zodat het los stond van de organisatie van het werk met de binder. De boeren rekenen hiervoor ongeveer 8 manuren per ha, in sommige gevallen. v'as het echter veel geringer, n.1, daar waar een (land)weg langs het perceel loopt.

Het hokken,

Ket eerste jaar was het zo, dat de gezichte percelen meteen werden opgehokt. Dit is min of meer een bezwaar gebleken, 'fanneer het maaien n.1, wat moeilijker ging, werd daardoor het tempo van de ophokkers gedrukt. Vaak hielpen ze dan bij hel losmaaien met de hand van moeilijke plekken.

Dij het rondzichtcn waren steeds voldoende schoven .aanwezig, die tevens goed lagen, zodat vlot kon worden opgezet. De tijden per ha varieerden, voor rogge van 15 9 7 manuren per ha tot 25,0 manuren per ha, terwijl voor haver de laagste en hoogste cijfers respectie-velijk waren: 12,0 en ."1,4 manuren per ha. De zwaarte van het gewas v/as vanzelfsprekend ook van grote invloed,, Het tweede jaar werkte

de binder sneller, zodat het hokken niet meer zo werd afgeremd.

Samenvat ti ng,

Samenvattend kan worden gezegd, dat men bij het vormen van een combinatie met een dergelijke tv/e e -paa.rdafb inder met 4f voet snijbreed-te de volgende overwegingen in acht moet nemen?

•1. Het zo mogelijk gebruiken van een trekker, 2. Ket hebben van twee vaste mensen bij -de machine, 3. De hokkers niet te snel op de machine laten volgen,

4» 'ren stelle de capaciteit op niet meer dan 10 are per uur of on-geveer *-. ha per dag of 10 ha rogge en haver per- seizoen. "Wellicht kan de binder iets ae-T doen, doch dit surplus is als reserve nodig.

5» Men zorge zo mcelijk voor parcelen van voldoende grootte. Dit verhoogt de werksnelheid..

- 17 Koste nbe r e V.e ni n;

Tot : ; 1 o t nog een korte economische beschouwin;-', Do prijs van de bine, or bedroeg ' 2,210, — » Rekenen we 12t)fi afschrijving, 2'td ren-te en 5% onderhoud, don b lopen de jaarlijkse onkosren-ten^ f 442? — , - • Dit -komt •••ruwweg- neer op - 4 r — per ha aan werkfuigkosten, fierai j

komt aan touw ' 5 ? — 'tot ' f , — , zodat per ha op ru: m g 50 5— moet

worden gerekend. hiertegenover staat dan '.-en winst aan arbeidsuren , welk? tegenover het af legv ;par aat gemiddeld 25 uur per ha zal zijn. Tegenover compleet handler'" zal de arbeidsbesparing + 70 uur per ha

bedraaen. De win~t arm arbeidstijd, en het geringere oogstrisico was

voor de boeren voldoende aanleiding on de binder over te nenan. De mogelijkheid, om op ieder moment een loonwerker te roepen is daar niet aam:azir, zodat ,de vergelijking' van d.eze binder mot de loonwer-ker in dit geval geen m n heeft,, Elders kunnen de verhoudingen

an-ders liggen,- maar dan no' mi ait de loonserker over het algemeen lie-ver grotere percelen»

d» De aardappelrooier.

Op vele gemengde bedrijven betekent het roeien v m aardappe-len een tijd. met een grote irbeidsbehoef te „ ¥eli '•'•• v.r is men niet aan een bepaalde da.g ebonden, maar d.e periode -ils geheel is toch een drukke. Zelfs is het wel eens zo, da.t de oppervlakte aard-appelen wordt afgestemd op en beperkt daor de rooic. ipaeitai t, liet gevolg .hiervan is, dat de produktie op het bedrijf geringer is dan ze zou

kunnen zijn.

Omdat een eenvoudige aard.appelrooimach.ine in deze;-' het werk zou kunnen ver lichten, is in d.e provincie Ovsrijsel een Hekord-zeef-radrooier aan een combinatie vin 7 boeren in. bruikleen verstrekt. Later is deze groep tot 9 boeren uitgebreid. Het resultaat van de notities is in d.e tabellen 6 en 7 voor de jaron 195^ e u 195^ vermeld

en zal onderstaand, worden besproken o

De rooidat.2, en de gerooide oppervlakte per keer.

Ui' de eerste en twee d.e kolom van tabel 6, n,l, die der data

en de bedrijven blijkt, dat ^e rooier ir 1955 -the is ingezet en vlgs.tabel in I956 30x om een oppervlakte te rooien meestal voldoende voor twee

dagen rapen» Dit viel "'oor de beide jaren respectievelijk in de pe-riodes 5/9 - 2/IO en I0/9 - 3/10, Op meerdere dagen werd de rooier op meer dan één bedrij.' gebruikt,, In 1955 waren dit»

14, 17 ea 27 s^'-iternber (op 3 bedrijven gebruikt, telkens 2 in de morden, 1 in de middag) en l6, IQ en ?.Q september (op 2 bedrijven), In 195'6-war-enwhet de data: '

20/9 (4 bedrijven, 2 's morgens, 2 's middags), 2l/9, 27/9 en l/lO (2 bedrijvend 1 's noraens, 1 's middags) en 26/9 (2 bedrijven 's mor-gens en 1 's mj.dgags) , .

De overige dagen behoefde de rooier slechts op één bedrijf te v/order ingezet. Dat het werk zo soepel kon lopen is med.e een g e -volg van de goede organisatie en onderlinge verstand.houd.ing ohar deelnemende boeren.

Vanaf 10 september tot 3 oktober 195'"' is d.e rooier slechts op 2 dager niet gebruikt» het ja-ar daarvoor werd de '•"ocier op 5 werk-dagen :f et gebruikt, In het natte jaar 195^ bleek de rooier dus vaker nodia te zijn.

TABEL 6 . Datum 5 / 9 7 / 9 8 / 9 9 / 9 1 0 / 9 1 2 / 9 \ 1 3 / 9

1

14/9

I

15/9

\ l 6/ 9 ; 1 7 / 9 ; 1 9 / 9 ! 2 1/ 9 ! 2 6 / 9 | 2 7 / 9 ! 2 8 / 9 | 2 9 / 9 ; 3 0 / 9 ! 2 / 1 0 ! TOTAAL; ======= H e t B e d r i j f ! n o . ; 1 • 1 2. 1 1 1 2

7

6 3 1

7

2 7 3 2 3 6 4 4 6 6 5 .6 3 5 :========= g e b r u i k v a n de B e k o r d - a a r d a p p e l r c T i j d v a n g e b r u i k 6 . 0 0 - 8 . 0 0 6 . 0 0 - 8 . 0 0 1 4 - 0 0 - 1 6 . 0 0 6 . 0 0 - 8 . 0 0 6 . 0 0 - 8 . 0 0 7 . 0 0 - 8 . 3 0 6 , 0 0 - 8 . 0 0 7 , 0 0 - 9 . 0 0 9 . 0 0 -1 4 . 0 0 - -1 6 . 3 0 9 . 3 0 - 1 2 . 1 0 6 . 0 0 - 8 , 0 0 8 . 0 0 - 9 . 3 0 7 . 0 0 - 1 0 . 0 0 1 0 . 0 0 - 1 2 . 0 0 1 4 . 0 0 - I 7 . 2 O 7.OO - 9 . 3 O I 4 . O O - 1 6 . 0 0 9.OO - 1 1 . 3 0 1 4 . 0 0 - 1 7 . 1 0 1 0 . 0 0 - 1 2 . 3 0 ) I 5 . O O - 1 6 . 3 0 ) . ' 1 2 . 3 0 - I 5 . O O 9.OO - 1 1 . 3 0 9.OO — 1 2 . 0 0 ; 1 4 . 0 0 - I 6 . 3 0 ; 1 4 . 0 0 - 1 7 . 0 0 \ 9 . ~-0 - 1 1 . 3 0 2ü m a a l g e -b r u i k t i n : 19 d a g e n G e r o o i d e o a p . 1 4 a r e 14 " 15 " 13 ;' 13 *' 8 " 1 3 ;i 13 " 32 " 18 " 16 » 1 3 " 15 !' 26 " 18 » 2 1 " 18 » 9 " 18 » 29 " 4 0 " 17 " 17 " 17 " 15 '! 18 " 20 !' 4 . 8 2 h a 2 5 p e r c e l e n gern. I 9 . 3 a r e o i e r i n 19.^5* T r a n s p 0 r 11 i ,j d 2 0 m i n 2 0 " 2 0 ,; 20 " 15 " 30 " 15 !i 15 " 10 " 2 4 " -10 " 1 5 i; 10 " 15 r' 10 " 2 0 " 2 0 " 30 " 2 4 !' 10 " 1 2 0 - i! 2 4 " 2 4 " 6 0 " : 2 4 " 2 0 " : 60 '•' : 1 1 u u r 2 5 m i n =============== R o o l t i j d i 1 u u r 30 m i n : ; 1 " 30 " | 1 " 30 " ; 1 " 30 "

i 1 " 4 5 " I

i ! " •

'. 1 " 4 5 " 1 " 30 ;' 3 " ! • 2 •• •" • : 2 !' 30 " ; 1 " 45 " : 1 " 10 » 2 " 30 " \ 1 » 4 5 " 3 " 2 " 1 " 30 " 2 " : 3 " - 4 » 2 " : 2 " : 2 " 2 '•• 2 '* 30 " 2 *' 5 4 u u r 4 0 min ==================

19

-TABEL 7.

Datum

HET GEBRUIK VAU DE REKORD-AARDARAELRC'OIER IR 1956

IO/9

11/9

12/9

13/9

14/9 15/9 17/9

it

19/9

20/9

21/9

24/9

25/9

26/9

27/9

28/9 29/9 1/10 3/10 Bedrijf no o 11 jd van gebruik 7 1 8 7 1 7 1 8 1 2 1 9 4 2 3 2 2 6 6 9 5 omleid if-voorm. 6-9 6-8 n avond 7-8«45 voorm»6-6 voormiddag voorm. 6-8 nami ddag voorm» 6-8 voormiddag voormiddag 1 " ' 2 nami ddag 1 (14.30-16,00) namiddag 2 (17.I5-I9.I5) voormiddag namiddag (I4.OO-I5.30) voormiddag-voormiddag 1 " 2 voormiddag 1 (8.3O-9.30) voermidda- 2 (9.3O-II.30) namiddag voorm.9-10 namiddag voormo 8-9 voormiddag 11-13 nami ddag namiddag (13. -13.45) uerooiae opp. 12 34 17 1" 24 17 14 17 14 17 7 9 7 a r e t i ; t ï t ;i t t . r •' ! Î it (' •• i t 19 " g.' t, 12 " 14 '* 8 " 17 " 7 " 20 ;l n ; O 12 " 18 " 12 " 10 " 10 " 20 " 12 " Tran^portti.id 20 15 -\0 20 15 82 15 32 2 0 min ;t 11 tt tt 11 tt 11 tt 32 A3 32 43 24 15 43 10 24 10 " 15 " 30 ;I 24

R o o i t i j d

2 3 2 1"'

1-.;

2 I A 2 0 u u r tt tt t i H i i H it tt 2 l:1r 1* 43 " 45 !ï 15 " 24 " AO '" À5 ,? 24 " 15 : 1 ? ~ 9A. 1 2 1 2-A i! it ü n iï i i i i H 1 2

24-'p o t a a l 30x 4 2 8 a r e 13 uur i'7 m i n 4o uur

In totaal heeft de rooier in 1955 4 »82 ha gerooid, verdeeld over 25 langwerpige percelen , d.'ï.ï. soa gemiddelde perceelsgrootte van bijna 20 1rs. 31ke koor ;rooie:c "betekende praktisch ook een per-ceeltje» Slechts cp de bedrijven 4 e n 7 werd een wat groter perceel in één keer gerooid. Dit. kon ook, omdat men een voldoende aantil ra-pers ter beschikking had (resp, 4 en 6 man)o In 195^ 7erd 4?28 ha

gerooid, verdeeld over 23 percelen, wat eveneens op bijna 20 are/per-ceel neerkomt.

Je toestand van gewas en bodem (tabellen K en 9 ) •

He geteelde variëteiten waren ove- het algemeen Voran, Noorde-ling en in het tweede jaar veel Libertas, wa rvan het groene loof

vaak tevoren werd. afgemaaid, Ir. een enkel geval was het loof afge-storven, in I955 hielp de droogte hierbij.

De ruggen waror meest vrij vlak en de rijafstand 50 tot 60 cm. Een afstand van 50 - 55 cm bleek voor een dergelijke rooier niet de

gesch.ikste, doch het afmaaien van het loof en het langsame rijden maakten toch, dit ook in die gevallen goed werk werd geleverd» In

195" (droog jaar) werd hoogstens 2'k van de aardappelen met grond bedekt, in het natte jaar 195^ was dit in so' aige gev-.Hen meer, tot 155' ill twee gevillen onder aeer matige omstandigheden.

De benodigde tijd voor het rooien (tabellen 6, 7? 10 en 11). Eet rooien zelf nam in 1955 in totaal 54 uur en 40 minuten, wat neerkomt op 11 uur en 20 minuten per ha. Dit is, ge sien de

klei-ne oppervlakte zeker niet laf-g te noemen. Tussen de verschillende percelen is er wel enig verschil, zoals blijkt uit de kolom rooi-tijd per h". van de tabellen 10 en 11. Van 9 uur en 16 minuten loopt het op tot maximaal 13 uur en 10 min.

In I956 waren voor 4?28 ha 48 uren nodig. Dit is per ha 11 uur en 12 min. Het minimum lag toen op 8,3 uur per ha bij gebruik ach-ter de trekker.

De bediening wis meestentijds met 2 man, in twee resp. drie gevallen in de beide jaren echter 1 man. Deze bedrijven kwamen kwa-men in bet aantal manuren per ha voor het rooien daardoor het

l-,ag-ste uit. De variaties in deze cijfers (kolommen totaal manuren per ha, tabellen 10 en 11) zijn daardoor groot, ook wanneer we een ge-val met d.e gebroken trekknuppel in 1-955 op bedrijf 5 buiten beschou-wing laten.

Bedrijf no. 7 kwam met 9« 'j mu in 1955 Per ha het laagst uit, terwijl bedrijf no. 6 in dat jaar met 26.6 mu/ha bovenaan staat, het feit, dat een gedeelte van de aardappelen op het laatste bedrijf te diep was gepoot, vaas hieraan niet, vreemd. Gemiddeld waren er in de beide jaren 19»9? respectievelijk 10.0 mu/ha nodig voor het rooien.

Het transport (tabellen 8 en 9)«

y et transport en het ophalen van d.e rooier kostte voor de 28 keren gebruik in 1955 in totaal 11 uur en 25 minuten. Dit is gemid-deld 24 min per keer. Voor lc'56 v/as dit voor 30x gebruik, 13 uur en 17 min of 27 min per keer. De bedrijven liggen vrij gunstig hij elkaar, zodat de verliestijdea niet zo bar groot waren. De rooier is gestald- op het centraal gelegen'bedrijf (ric. 5)»

21 -TABEL 8. i B e d r i j f De t e rooien percelen i n 1935. «fmet ingen Jer percelen i n meiers Rassen Toestand l o o i R i j -afstand i n cm muggen Grondsoort Kv.al i t e i t van hei werk 80x100 25x 60) 10x 80) 13x100) 22x120) 22x 80) 20x 80) 10x 90) 22x130) 18x100) 14x150) v r i j vierkant; 10x170) 10x100) 20x 50) 35x200 20x 75 40x 80 15x100 18x100 ie diep gepoot Voran Noordeling Vo ran Noordeling Voran iloordel ing L i b e r t as Voran Voran Moordel ing Voran Noordeling Moerdel ing Voran afgemaaid l a n g , groen 52 groen, k o r t 'Toen, kort afgemaaid l a n g , deels gemaaid k o r t l a n g , gemaai 50 52 55 53 ,50 vlak 1 aag hoog laag hoog zand droog zand dfroog zand droog zand zand matig droog . . , droog v r i j laag , . zand v r i j laag droog zand prima prima goed prima goed prima v r i j goed goed

TABEL 9 . DE TE ROOIEN PERCELEN IN 195E e d r i j f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Afmetingen v . d . percelen 77x100 8x190 18x192 10x 95 13x100 20x 00 28x 70 70x 55 14x120 28x140 12x 80 onbekend 10x200 16x150 14x100 17x 90 17x 90 17x100 20x100 • R a s s e_.n Üoordel ing ""VöTän Noordel ing Li bert as Li L o r t as Hoerdel ing üoordel ing Eigenheimer Li bert as Voran Noordel ing Voran I J s e l s t e r Noord el ing Voran Noordeling Li bert as ['oordeling L i b e r i a s Toestand l o o f dood "'grpéri,""vr7T"~" lang docd getrokken genaaid onbekend dood groen lang II II ii « « • -ii -ii dood, geharkt genaaid dood groen groen, lang dood,afgeëgd R i j -afstand ; 52 cm 52 cm 50 cm 6G cm 50 cm 55 cm 50 cm 50 cm 50 cm Ruggen v r i j hoog v r i j laag v r i j hoog normaal v r i j laag •1 aag hoog laag v r i j 1 aag Grondsoort v o c h t i g zand v r i j nat zand droog zanc nat zand droge zwarte esgrond v r i j vochtig zand hoge zandgrond esgrond v r i j nat zand v r i j droog K w a l i t e i t • v/h werk goed v r i j goed goed v r i j goed goed v r i j goed goed goed matig goed

TABEL 1 0 . DE PRESTATIE VAN DE ROOIER IN 1 9 5 5 .

Bedrijf 1 2 3 4 5 6 7 Totaal of gemiddeld gerooide opp. i n ares 0.80 0.30 0.95 0.40 0.37 0.85 0.65 4.82 rooi t i j d i n uren péf ha ICO 1C.6 13.2 10.0 10.e 11.7 S.3 11.0 bediening aantal personen 2 2 2 1 2 2 1 -rooien i n mu/ha 20.0 20.3 25.3 10.0 21.7 23.4 9.3 19.9 /o met i,rond bedekt 2 -1-2 -I 2 2 -r i j s n e l h e i d i n km/uur 3 n : à ; 3 \ 3 onbekend ; H \ 5 i !

23

-TABEL 11. DE PRESTATIE VAN' DE küüiEE I ;•! 1955

Bedrijf 1 2 3 ! 4 \ 5 : ^ 7 ! 8 \ 9 gerooide opp. in ares 77 54 32 38.5 50 45 72 10 20 : Gemiddelde ! Idem in 1955 : ' ) achter de trekker f ;= = = = = = = = = = = = = = = = = 1 = = = = = = ^ -v/erkel i _,ke rooi t i j d in uren per gerooide ha 11.7 11.1 10.9 10.4 1ü.5 13.3 3.3') 14.7 12.5 11.2 11,0 eb rui kt = _ _ _ _==_ _ _ = _ _ _ = aantal ; personen 'i L '• 2 ; 1 2 ; 1 2 2 1 ; 2 = = =_ - - - . . - „ - . - i . rooien in mu/ha 23.4 22.2 10.9 20.8 10.5 26.6 16.6 14.7 25.0 19.0 19.9 % met .grond bedekt 5 5 (2 (4 10 3 ( 5 (15 2 15 1 ri i in km/uur 3 3* 3 3? & l\ 3.

Het werk Van de machine (tabellen 8 en 9) •

Het oordeel vas de boeren over liet werk van de machine was in 1955 goed en in drie gevallen zelf- prima. Men schatte het aan-tal knollenj dat door de grond werd bedekt op maximaal 2%, terwijl één opmerking werd gemaakt over kriel, dat door het tweede zeefrad viel. In I956 was men door de nattigheid gedwongen met minder werk genoegen te nemen (lx matig, 3^ vrij goed., rest goed , tot 15/& met grond bedekt).

Eet rapen (tabellen 12 _{en 13)}

Op de meeste bedrijven werden de aardappelen in een korf geraapt em los op een wagen gestort voor het transport naar de kuil,. De hier-voor benodigde tijd varieerde nogal» De kolom raaptijd in mu/ha (afgerond) laat als uitersten 120 manuur (voeraardappelen, groot van stuk, bedrijf 3 in 1955? accoordloon) en ruim 283 manuur (op bedrijf no o 9 in 1956) zien. Verschil in vochtigheid van de grond en hoeveelheid loof zijn van deze uiteenlopende cijfers de voor-naamste oorzaak. Daarnaast nam het gesorteerd oprapen van de con-sumptie-aardappelen extra tijd»

Tiet rooien totaal bezien.

De laatste kolom van de tabellen 12 en 13 geeft het totaal aantal benodigde manuren per ha voor alles (rooien - rapen - trans-port) , Eet vochtige land en het groene loof deden op bedrijf no. 1

TABEL 12. HEI ;•] Ei! HETJjJKU.I.'.EfJ Ik' 1955 Bedri j f s -no. 1 2 .. 3 4 5 6 7 Gera ia = = =__= t.__ Aantal rapers 3 3 2 4 4 2 of 3 6 deld ^ = = = = = r. - = = ' l i j ze van rapen en afvoer in korf op ragen in zakken op viager in korf op wagen in korf op wagen in korf op wagen onbekend, snelle rapers in korf op wagen „ = = = = „=;.== = = = = = = = = Rapen in nu/ha 270' ) 225 225') 120 veer1' 222 cons!) 175 178 133 222') 197 == = ==.,= = ==== = = B i j eenrijden in mu/h?. 15 b i j 225 i n onbekend 30 b i j 178 i n 12 0 enbckend =============== Totaal t i j d i n mu 252 209 139? 39 78 151? 150? -============= Totaal t i j d i n c l rooien i n mu/ha 315 251 129? 222? .211 178 232 248 ====«==========,== ' ) i n c l u s i e f sorteren i n k r i e l en consumptie b i j het rapen

2) accoordloon, dikke aardappelen

TADEL 13. ÜET RAPEN Eil IkKUILEÜ IN 1956

iBedri j f s -nc. | 1 I 2 ; 3 4 . 5 6 7 8 9 Aantal rapers 3 4 9 en 3 3 2 3 7 4 5

Wijze van rapen en afvoer 0) in k o r t op wagen ; i n k o r f en zakken') i n k o r f op wagen i n k o r f on zakken i n k o r f op wagen i n k o r f op hopen i n k o r f op wagen i n k o r f op wagen') i n k o r f op wagen') goi.iiddeld geroddelde v o r i g jaa Rapen in ; m u/ha i 228.2 281.3 140.6 221 150 150 1 45.8 235.0 187.5 1 9 5 . r 137. -Bi j e e n r i jden in rau/ha 5.5 27.8 12.5 15.2 7.0 44.53) 1.0 • 12.8 10.0 14.3 i T o t a a l t i j d in rag/ha 234.7 309.1 153.1 258.3 157.0 194.5 146.8 248.6 197.5 2 0 2 . -'• Totaal t i j d i n c l rooien in mu/ha 263.3 339.1 169.2 258.3 176.0 234.5 163.2 283.2 227.5 235.-248.- : ' ) meteen k r i e l u i t g e s o r t e e r d

2) op 45 are meteen k r i e l apart geraapt

25

-het totale werk in 1955 extra lang duren.

Op bedrijf no» 6 verliep hat geheel dat jaar het vlotst (to-taal 17'S mu/ha) , terwijl ook bedrijf no. 3 met bijni 200 mu laag uitkwam. Dit lap vooral aan het vlotte rapen. Ook i^ 1956 kwamen extremen voor? I63 manuur per ha op het bedrijf 7 (slechts 2/c be-dekt) en 283 uur op bedrijf 8 (gescheiden oprapen).

Het gemiddelde bedraagt respectievelijk 248 en 235 manuur» ffanneer we dit stellen tegenover de L.E.I.-normen van 290 manuur (helaas bestaat voor zuiver handwerk geen norm, wel voor het gemid-delde op de zandbedrijven, waarin dus veel handwerk zit), dan blijkt, dat een arbeidsbesparing" van + 50 manuur per ha is bereikt.

Samenvattend, kunnen we de volgende adviezen geven bij het gezamenlijk

gebruik.-a. Men kan bij kleine percelen + 4 à 5 ha aardappelen, machinaal rooien.

b. Be organisatie van het gebruik vereist voldoende overleg. c. Ondiep poten en hoge ruggen zijn ze r wenselijk.

d. De rijenafstand mag niet te klein zijn, bij voorkeur 60 cm. e. Rustige paarden of een trekker zijn gemakkelijk.

f. Men moet dicht bij elkaar wonen vanwege de mogelijkheid, de rooier herhaald te kunnen gebruiken.

Ec onomis c he b e s c ho uwinge n.

De rooier kostte bij .-aanschaffing / 1235? — » De jaarlijkse onkosten hiervan kunnen we schatten op 10/t> afschrijving, 2ag% rente,

y/o reparatie- en onderhoudskosten, d.w.z. 15°5/'= of / 191,43. Dit

staat dan, wanneer we uitgaan van de bovenberekende arbeidsbesparing, tegenover 4°82 x 35 = + I87 manuur. De paardekosten kunnen we

gevoe-gelijk buiten beschouwing laten, omdat deze door het gebruik van de rooier niet zullen stijgen. Ruwweg kunnen, we dus zeggen, dat een. onkostencijfer van ruim. ƒ 4 0 , — per ha stond tegenover een theore-tische arbeidsbesparing van. 50 manuur, hieruit blijkt wel, dat de boeren door de rooier over te nemen een rendabele arbeidsbesparing konden bereiken.

4. Samenvatting

Het gebruik in combinatie-verband van meerdere kleinere of grotere werktuiaen op gezinsbedrijven op de zandgrond bleek in de meeste gevallen door de graktijk als voordelig te worden beschouwd. Bij het vormen van een dergelijke combir-.atie kunnen onderstaande g e v o lg t r e k k i n.g e n v a n b e 1 a n g z i j n .,

1) De combinatie moet maximaal zoveel bedrijven omvatten, dat het werktuig een behoorlijke overcapaciteit beeft.

2) Bij grotere combinaties (5 of meer boeren) dient ar één centraal punt te zijn, waar net werktuig is gestationneerd en waar het gehaald en gebracht moet v/orden.

3) Bij v/at meer ingewikkelde werktuig-en mo^t één man voor het onder-houd worden aangewezen. Deze man kin in sommige gevallen ook de afstelling verzorgen (saaimachine bijv») of zonodig de machine bedienen (binder)„

4) Meestal is een vaste roulatie van de machine niet nodig, bet on-derling overleg bleek door de overcapaciteit voldoende. 5) Beperking tot een groepje dicht bij elkaar gelegen boerderijen

is wenselijk o?' de toch al niet onbeduidende transperttijden niet nog langer te maken»

6) Bij het aanschaffen zijn g e ü jkw - ardiga a-indelen de gemakkelijk-ste v/eg. bet omslaan van de kogemakkelijk-sten kan verschillend geschieden t.Wo per gewerkte oppervl v< te, naar gewerkte tijd (uur, halve of hele da-g) of gelijkblijk verdeeld. Bij. het laatste systeem is het voor duurdere werktuigen nodig, dat ieder der deelnemers ongeveer evenveel met het apparaat doet«

7) Afschrijvingen zijn over het ala-eme -.n vreemde begrippen, iaën be-schouwde de gekochte werktuigen meestal als meteen afgeschreven en reserveerde niet middels de kestenomslag,

8) In tabel 14 is een overs:.cht gegeven van de kosten per gewerkte hectare, inclusief rente, -afschrijving en evt, reservering voor onderhoud. Deze bedragen slaan slechts op een enkel geval, waar het betreffende werktuig een bepaalde oppervlakte heeft kunnen bewerken, In sommige gevallen was een grotere capaciteit mogelijk,. in andere echter niet.

9) Het belangrijkste punt van gezamenlijk gebruik van werktuigen is een positieve wil tot samenwerking. In vele streken kaai dit een uitbreiding van de burenhulp betekenen.

27 TABEL 14. :lerktuîg OVERZICHT V„N DE KOSTEN bedrag van aanschaf f i n e Cambridge rol gladde rol conpt.ards c u l t i v a t o r onkruidegge veenkoloniaal schoffel t u i g rugs pu i t zaai machine harkkeerder 2-paardsbinder zeefradvoorraad rooi er f 310,25 H " 3 0 0 , -« 1 5 7 . — n 113,~ " 175,— " 170,50 " 0 9 7 , " " 927,63 " 2 2 1 0 , . -" 1235,— be werkte opp. i n he's (+) 8 5 - 3 13 2i 20 20 - 22 12 4 * kosten per ha w e r k t i j d per ha f 5-6. ii ., 2 « 2 " 1 "10 " 8 » 7 50 75 " 5 0 , " 4 0 , -32 uur 3 uur Opmerkingen

opp. verkregen door meerdere keren gebruik op een perceel

2 - 2'2 (zwelen) net t r e k k e r l ) Bedrijven l i - 2 (keren ) " 7 - 1 0 k o s t e n ' i n c l . touw 11 1 ) i n t o t a a l 17-è ha grasland