'n Bydrae tot die studie van twee taaltegniese woorde in Afrikaans, nl. soos en of

Taaltegniese Woordo illAfrikaans, nl,

SOOS

qn OF.

Akademiese Proefskrif

aangabied

tar

verkryging van die grand Doator Litterarum

deur

Gert Ja.aobus Labusoagne

Potohefstroomse Universiteitskollege vir C.H.O.

(Universiteit van Suid~frika).

Pietermaritzbure. November 1950.

••••••••••••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••• ••••••••••

•••••••••••••••••

• ••••••••••• •••••••••••••••••••• ••••••••••••••••••• INHOUD. Voorwoord. Inleidinc (i) - (v) Hoofstuk It

Die 'fuel.1tegniese Woord ~

1 ... 86

Afdelinr: ~.

Algeneen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • II , • • • • • • • • • • • • • • 1 - 17

Afdeling B.

Die Tweeledige Hoeclanicheidstruktuur (Hoof-tipe) •• IS ...

46

Afde1inr;

q.

Die DrielediCG Hood~ni~heidstrWctuur

_{47 - 57}

J:..fde1inR; D.

-'

Die Tweo1edice Hoedanigheidstruktuur (Hoof-tipe) en die Drie1edi~e Hoedanigheidstruktuur net 'n srl1Qd­

nnnduidendo Bywoord §"g, ~ 5S ...

E4

Afdo1im:;, E.

Die Tuce1edigc Hoec1c.ni[Jhoidstruktuur (su'b-tipo (11)

on (b» • • • • • • • • ,. • " • • 9 • • • • • • " • , • • • • • • • • • • • • • • 65 - 76

Afdclinr:; F.

A:

_~ no0]"1 , "1 Byvocg1iko Vorbcmd

_•

_{•••••••••••} 77 SI

noor:~

B: Soos 'n Ondorwerpsverband B2

S4

c:

§£o..§. noon 'n VooI"\.ferpsverbrmd

_•

_{•••••••••••}

84

86

1-!oofstuk II.

Die Tu::,.ltor·;nieso Woorcl of S7 - 157

J:..fde1inj!;

4..

.Qf

nOGc:1' n Toegm.Jinc

...

.,

...

87 - 103

Afdo1ig,c B.

Q£

noen' n Onder\.-TorpGVer1l".nd ••••••••••••••••••• 104 - 109

ll.fde1in~Q.

.Qf

noor::. 'n V08rwcrpsvorb:lnd llO - 114

••••••••••••••••••••

••••••••••••••••••••

••••••••••••••••••••

.Qf

noem In TydsbetrokYine

.Q£

noem 'n VoorvJa,~rde

.Q!

noom'nOmstllndigheid

Afde1~ng

.11.

.Q£

noe!'l 'n B-j'Voeg1ike Verballd

.,

...

,

Afdelin?:;,

:t••

Of nOBEl 'n Verse1yk:tnc (Verge1ykende Hoedanicheid)

S:1:cOV'atting . . . . ~ • • • • • C> • • • • • • • • , • • • • • • • • • • • LiteratUUl'opgawo • • • • • , • • lit • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 120 .. 122 12.3 - 124

125 - 126

127-156

_..

t .

157

158

-

162

163 -

174

VOORWOORD.

'n Voltooido proefskrif wys In bepaalde eindstadium in die loopbaan van In student aan, ~ar so weinig word erken dat hierdie eindstadium erens 'n begin (moes) gahad het, dat daar 'n proses van vormin2 was, 'n proses wnarin die student lsidine ontvang het. Di t sal dus nio In moai oarsie wo:?S om die aandesl van jou wetenskap­ like leiers op hierdie stadium buite rekening te laat nie, IB.arom wil sk van die Universiteit Pretoria prof. M.S.B. Kritzinger en dr.

Tj.

Buning bedank vir die belangstelling wat hulle vir·byna ses jaar in my letterkundige studie

getoo~~PrOf.

T.H. Ie Roux (emsritus­ professor) en prof, S.A. Louw word bedank vir hulle leiding, 'n leiding waarvan ek die waarde sers beter kon besef toe ek my finaal op die taalkunde maan toele1\ het.

Ann die Stedelike Universiteit, Amsterdam, Holland, het prof. Donkersloot opnuut by my In belnnr;stellin:e: vir die letterkunde gewek

on sy persoonlike aandag vir ruim drio jaar word haag op prys _• Hierdie bepc1.alde proefskrif sou miskien nooi t geskryf

het n~.e as di t n10 was vir prof. Anton Reichling, Hoogleraar in Al,!omene Taalwotenskan te Amsterdam nie. Dit was voorwaar In voorrec; am sy lesings by te woan en om hom persoonlik te ken. Aan hierdio r;eloerde is ele veel verskuldir" nie aIleen omdat by persoonlik soveel in Bl-Y studie bGlane:G.:-:r.~,el het nie, maar aroda t sy menalikheid on sy simpatieke hulpvaardigheid so 'n besonder sterk stimulus was. Hiskien :"';08 ek hom in hierdio work nie al tyd die erkenninc; wat hy

verdien nie, want <lit, was tolkens dnt tydons lanp,' ~csprekke in sy studeerkamer baio probleme vir my lan~s In su~r,estiewG vraag van hom oplosbaar geword het.

Tenslotte, '70le:ons dto tydsorde WfI.'1.rop ek aan die onderskeie Universiteite student was, J':lOet ek U, prof. Lo.buschat;ne van die

Potchei"'stroolllSC Unlvers1. te:itskolleze vir C.H. 0., hartlik bodank vir IT beroidwilJigheic1 01:1 as promotor op to treo, Hoeveel ek U

persoonlik aan U meedeel, maar ek wi1 dit hier graag (weer) bevestig. U kennis van en insig in die jongero '.Taalwetenskap1ike strominge en U oie oortuigonde opvnttinG'e het dit vir my 'n voorreg gemaak om die finale afrondinc: van hierdio ~)roofskrif onder U leiding to kon doen.

Piotermaritzburg. November 1950,

-

-In hierdie werk is ons gerig op die werklik kommunikatiewe

gebrui]~ van t;.fee woorde deur 'n bepaalde groep w.n saa.mJ..ewende mense. Ons arbeid is dus 'n sinkroniese taalbeskouing. Buite hierdie fase val alles wa t slegs deur In nie meer lewende geslag gebruilc was en wat ons dua er:>Jeel 1..lit historiese beskouing kan ken 1*). So In

besko~g is In diakroniese. .In In sUll~oniese taa1beskouing bly dio diakroniese uiterlik op die agtergrond; bv. am aan In Engelssprekende te lean laat vorstaa.n dat die woordvorm w-a-t-e-r vandag in Afrilmans l5ebruik word ns In vorm om In vloeioo.re stof wat ons drink mee in te ken, daarvoor is dit heoltemal nie nodig om hom te lant vorstaan dnt in Latyn 'n nnder vorm bruil{ooar .•:was nio. Die diakronieso kan slogs in die sinkroniose oorgeneem word as Tn bepaaldo gebr1..lik nie bloot uit In sinkroniese analise begrypooar gemaak mn word nie. Maar verskillonde werke kan vcrskillende doolstellinge h~. Is die doel­ stelliw; Tn sinkroniese en diakroniose boskouing, bv. w.n die kon80­ nantstolsel in Afrikaans, dan moet dit duidelik so goformuloor weos. Dit is dan Tn histories-vergelykende studio. Ons studio is ogter goon vergelykende studio nio en die historicso werp ook geon lig op ons problemo nio. Vir die bogryp van bv. ~ is dit dan ook 11ie nodig om meer as net moderne Noderlands tG noem nio.

Die tweo woorde soos en of is afsonderlik vir ons not sovool woord as woorde soos ~, Eerd, ~iofde ens. Rullo is so fonemntios-gesistornatiseer dnt ons h~e ten oerste ~ as resp.

~ en

££

en nio as 'n klnnke-samestolline soos ~ en ~ nie. Rulle is dus kenoo3.r nan die olJPosisionele aspok mn elke afsonderliko

..

_..

foneem oroda t .22 nie vervnn[~ h.'Un word deur .1lli nie on

!

ook nie deur 12 nio. Verdor, gegeo eenmaal die foname ~, ~,

£, £

en

l,

£,

d.w.s. afgesien mn afsonderlike kla.nkverskille vnn die foname onderskoi

ons die eeheGl van die woord deur klankkombinasie en -plaatsing, d.w.s.

~a dia vorm van dio woord as resp. ~-o-o-s en

£=f

en nie as

-

-en-p1a.ntsing ondarskai ons die woord-vorra soos en of van aIle nndor

• $ ... ~ ...

vorme wat uit dioselfde foneme 1mn bestann, bv. o~, £.g, ~, ens, Sumava. ttend dus is soos on of afsonderlik twee kenh.1.re on_... ~ _..

onderskeibaro W'Oorde in Afrikaans. Tot hiordio gevolgtrekking ra~k

011S fonolocies on morfologies (wnt die vorrageheel betref; IllIlar in dio

Innsto gevnl is dit ook sekondt3r fanologies), maar ona rank eers tot genoemdo gevolgtrekking as ons die betekenis van dio twe8 woorde ko~:

aan die betekenis ken ons 'n woord(t..vom) en nie andersom nie

2*).

Die ber:aalde lUankkombinasies en ...plaatsing gee OOn ui teinde­ lik vir ons die waordvornl en hierdie woordvorm is In funksionele vorm, As die woord dan nau, nadat dft gemonk is, 'n ~ is dan is die

woordvorm, resp. dio bepanlde klankgolwe nag nie die token nie, nnnr die woordvorm plus die betekenl:.~ as 'n gehecl en ondr, t botekenis d:Le onaanskouelike moment is wa. t die woordvorm strukturacr, c1.1.I:',rom is hierdie onaanskouelike moment, anldat in hierdie geheel danr tog 'n

hierargie bestaan, die taken

3*).

l.faar dit is o.i. nie

'n

ftll1ksie vand woord OD betekenis te he 11ie, om te simboliseer nie, 'n toke~1 te weos nie, want 'n woord is woord omdat hy betekenis h~t (is), OT,1ci['.+, hy teken

is.

Ona knn nie slo dnt dit 'n funksie van 'n pard is om perd te wecs nie, tensy ons beeldspra.::.k G'ebruik, wnnt on in 'n kar to trek of te loop is bv. funksies ~ln 'n perd wnt nie torsolfdertyd sy wesensvorn, bv, sy bepaalde biologiese strvY.tuur is nie.

prac.t ook voortd1..U'end mn die "Ihrstellungsf1.¥lktionll mn la waord.

Vir OllS is di t egter voldoende OM. tc weet d:tt vir die bepa,'llde woordvorT:le ~...o-o-s en

9::£

dit ossensioel is dnt hulle betekenis het voorda t ons ~ en ~ as Y(oo~do ktln boskou. lola t is dan non die betokenis mn ~ en g£? Di t is tersolfdertyc: I n vrl'1.1.~

n.'1. wno.rvoor is soos en of tokens of wnt sinbolisecr hulle. As In

woord tn token is (iots wu~,rin ons iets ander~en)nQ.da.t dit genao.1-: ~.;j. dun is hy 'n teken vir iots wn tons wn1.rneM.end of voorstellend 1c'1n ervnr:.r.

(iii)

Hierdio ~:z::vnring is belnngrik en hierui t Icon ook ons

snnk wnnrvoor die w~ord du~ nou token is. Dns lowe orvnrond.

-Ervnri:qz is die l1£Lnn wntons Mn die verskynsel WlJ.o.rby ons weet nat ons by ~ betrok.'k:o is: ns ok 'n viervoetigo dier buite my wnnr­ noon of ny so-iets voorstol en ek woot dis 'n perd dan ervu':'..r ek

'n Dord en nio ':q boo.~ nio. As ek ny mt:.t of In ntoonbon voorstol

-en ok weet dis mn.t

-

en 'n ntoonbom en nio liefde of 'n tennisbal nie, OOn ervnnr ek ~ en 'n ntoonbon• . 'Hierdio"iets" wnt ek nry in die wfl.nrncninG of voorstolli;·~r' toenoor my laln stel, die nie-ek, noem ons '!L~. As ek 'n so.'.lc .:e.gj! erwnr ('n selfstnndigo sank dus) en hy is lopenel dnn ervn.':'..r ok ook sy funksie, dus, ek orva:::r two'o snlw. Ervunr ek sy ~ klour, dnn is ok ook op da::.rdie ~

betrok1~0. _{Hiordie ervnrinc 1::"1.n e1c nou vor-woord on s~: (die) ~}

Ervaar ok hon as

!.n

en 1110 ns ~ pord (sunk) nie dnn is

op hicrdie 'n:-S[w.1c(Cet::t.l) botrokke, 01] kart to S-o..o.n: dn:>..r is in weso net soveol woord-]m.tegorie~ as wnt dn['.r ervnrinGs-kutegorie~,

sake bestnf'.n.

A3 ek dnn nou 'n UJ.n sien loop on ek erva.,r 'n betrekkillc ( 'n verh'"'.nd) tnsson sy loop on dio van bv, 'n kroof &'1.n is hierdio

_.

_­

qetrek:,:~l1[; 'n SD.c.k Hate1: toenoor I'lY stel on vlna.rvoor d:1aI' in die tonI 'I! woord noot we::::s on d::t.nr is i.nnt nOE km ok 0..1 rry ervnrinee: dio + tnn + loop + bctrek~dl1r' tussen die-rnn-Ioop + 'n + kreef + loop ns so.ko ver-woord en so: Dio ~l'1n loop ~ 'n krecf, DiG woord soos betoken dc.n linr,uisties dio ervnringsko.tegorie (sD."'.k) wno..rvoor hy tjernr.k is, n l . ' n betrekldnz en niks 2:1801' nie, Nou kun ons

~ C}l:"'.n uit.nekr~nr M['.l soos in Nederlnads (zo + o.ls) en SO

,.

§.g

ve2:-woord die deel vnn dio oetrokldng wunr uitr,owy~ lToI'd no. iets en

~ is dio 1~onn.lend~ vnn die iots WUcrncl. 111tGOlt;{S word, in ons voorbeold 'I! ~~eGf se loop. So beteken

.9f

ook II! betrsYJdnr; on niks noor nie, dis om lin[~stios 'n betro~=inb to sjJnboliseur, on tokon to woos vir fn botroklcb::;-~.

so mtt soos of of nou ook bv

-

-

.

_{'n voorweEPs-betre~cing beteke~} nie. Die ~ mn die betrekkinp,' is aIleen .ma::.r terugvoer1:D.ur op die

betekenis \'nn die woorde ~ e!l

££

want fn voorwEp::J2, Ollderwe!], ens ~ kry ons.nlloen 1ilnnr wartr dA.::l.r In betrekldn,a tussen so.ke besta.::.n, Die ~ vnn die betrekkinc is dus nie idol1tiek ann, to identifiseor met die betekonis sclf nie.

_--

_.

_{Die nie-lineuistiese nard word uit die}

--

-.,­

Qetr~c:hl22; goo.bstro.heer ... die nie-lingu.!stiese kry dus die roc-I ns

uitenngspunt.

Vir ~ on

££

Hoet ons dus in duidelike onderskeid m'i.k tussen b~ko~~.§. ("'n botrekkin;,{) an d~e oori! vnn die betrekkineo- 'Yr.J.t olleen teruc~oorbanr is op die linguistiese betekenis en vir hierdie lnnsgenoende vorskynsel (d~o

g.;:n:g)

gebruik ons die be6l'ip.!l2.£g. So knn ons dan

se

<l'l.t

££

in ta:tlgebruik (proo."t, hoor, lees on skryf) tn

~oorwerps-verband ~.

Die ese~ trek in die

wa

hier ~ ~ ook 'WIlt hy in die ronl

~eteken, nl. 'n be~nlde viervoetige dier. Ho.:tr se ona: Jan is

'n esol don ~ e~ hier nlleen r;n;:.r 'n bepll[l.lde eselse kennerk,

bv, ~uihqg, o:g,l1oselheid, 'n onderskeidinr-: 'WIlt weI tot die rseheol mn

die-2etekent~ van ~ hoart, nl.

'n

bepaulde soort dier, Irierop

hoof ons nie verdeI' in te gn[l.n nie, na.nr wil nlleon duidelik stel dnt

die vtyse vrm ~ VD.n 'n woard sOJS ~ nio op dicselfdo vlnk

10

e.s

die: mn ons tao.ltec;niose 'Vloordo ~ en

2L

nie. Vir dio boc;rip EO~! vel. verdor by ~ voetnoot

1*).

Die fout lmn weI bep,n[Ll1 word o!:ldlJ. t in hierdie l·mrk da.,1.r

ni~tn

volledige uiteonsettine gegeo ko.n word 'ltu"

ons woordteorie nie (dn,:rvoor vervJ1S ons nil die moderne i:.-1.c.lwotcmslmp

en 0.0. ook un ~i~inr. se liet Woq,~<;!) en dna.rOl'!l wil ons voomf 'WIlnrsku: wnt1.r on5 in hierdie werk pra.:::.t vrm die n~m.f'ur!k.~i~ mn

dnar noet n08o(-f'unksie) nie gefdentifiseer word net

-

(die)

2.s..tGken.i~ (mn ~ en

££)

nie. As ons in die eerste p.1.rngra:l.£' vt~tl

~ se bosprekine cbn ook

83

dnt in 'n bepll~lde gebruik mn ~

f,n hoedc':'.aj;iiJ::,~ nltyd veronderstel word, dan

se

ons nie da.t ~ 'n hoedanic;heid beteken nie,

HOOFSTUK 1.

DIE TAALTEGNIESE W00RD 30OS.

Afdeling A.

Die twee noemfunksies 1*) wn ~ wntons as uitgnngspunt neem vir 'n bespreking word deur gra:rn:rnatici genoem "'n bywoordelike bysin van vergelykingfl en"'n bywoordelike bysin van hoednnigheidll •

MD.'1r anngesien die "hoedanigheid" en die "ver[!elyking" eweveel •

hoednnigheid veronderstel, raken ons dnt dit juister en meer onderskei­ dend sou wees om te praat van 'n vergelykende hoedanighoid en 'n egto hoedanigheid as twee van die verbande wnt by In sinslid met s~ te~-gekom word. Al die gerandpleogde AfrikaRnse gramnatiknboeke noem soos

-by wat ons dan

'q

egte hoedanigheid noom, maar slegs Booysen 2*) goe daarvnn een voorboeld. In grammatikaboeke van nnder tale vind 'n mens genoeg spore van ons probleem, vernl as gelet word op die te~spraak on die verwarrende onsekerheid, soos verderaan sal blyk.

Boorsen noem vir die egte hoedanigheid die voorbeeld: Jy hat nie gedoen soos ek jou ges8 het nie, en Van Wijk

3*):

Ik zal het doen, zooals je zegt, en Oborman

4*):

Fiat schrijft, zooals ~$n oude boer met

etre.&me

vingers dat zou doen, maar laasgenoemde voeg onmiddellik . daaroan toe (een V'rl.n die onsekerhede al&) dat ons hier (miskien bedool as: na aanleiding van hierdie voorbecld) ook weI lean spreek vnn

vergelykine; 5*) en dan soek 'n nons vcrgeefs by hom m 'n vergelykende hoedani,.,.heid 1* Met die begrip noem volg ons hior dus Reichling vgl.Het Woord : In

wZllbeskouin:::: bet6kei1'n woord wnt dit in die taalgebruik dour nid~'!ol vnn sy betekenis noom. Hierdie ondcrskeiding is van Husserl afkomstir;. ~ weergowen~twys na die sake deur die g~k vnn'woordo in 'n sip.. en hierdie "weeracwend uitwyS" berus op die betekenis vnn dio woord wat In bcpaalde soort gedagto is ('n denkmoment) 'n gobruiksgedagte wnt in verskillendc situnsies bruiklY>.ar is, vnndaar die "poliser:rleu en dis presies hierdioll _{bruikb:t'1r wees in verskillcmde situnsies", die mndelings­}

k:arnkter vnn die wo0rd ~.t hon onderskei v:m wnt dit nio is nio, nl. !ldie draor van tn begripll (v.~l.Reichling in N. TgXXXl) Vergclyk ook voetnoot 20*.

2*) ~ooysen, p. 2Sg

3*) Van Wijk p. 66

4*)

Oberman.J p.16.

5*)Nou is dit opvallend dnt Van Wijk ;;een konaenw.c,r lower op sy c;onoendo voorbeold vnn In egte hoedani~heid nie, wnnt by vergol:[lconge hoodo.niro·hSilirl

(p.66) .eeo hy o.n. die voorbeold; .Dc deed het zoo good als ik I1£l''.r kon, on verduidelik in 'n voetnoot dn tIn nens ook dio benar:.ing II bij zin vnn

hoednnie;hoid!l dnnrv')or kn.n c;abruik on stel di t op eon vlak not : Hij zn. t op de bnnk als eon ruiter op zijn p:![~rd(vc:l. para 27{ii») wo.t hy ook tot "'n ba-pa.1in:,' vm hoodcnieheid" ,.;11 raken.' :Nou word ons (jodwing da::.rtoe om to vra.: wn t is dan non dio roa tsto.f? Nou kan 011S ook n.::.n Jespersen

vra. (Ef!sentials of Enf?;lish Grammar, p.370) war!.r hy die vcrs1 _{il V'1nda.a.n}

hoedanigheid as fn tipe sekond:re sinslid (llbysin"). MIl~r die vrang

is eintlik: Wa[trOrl twyfel Obernan en ander aan hulle eie voorbeelde_,

en op wntter sr~nde noen B~~l~~~ on Van Wijk dan hulle voorbeeldo

orate hoedaniGheid, en bestann da~r enige goedgestaafde rede wanrom die

vO'Jrboelde vnn la:>.sgenoomde twoe graID.PlD.tici en van ander nie ook

v.Q!geJ.ykendo hoedanicheid kiln wees nie, gesien ook die omst.'1ndicrhede

onskryf in voetnoot 5*)? Ons wil dus hier t n bydrae lewer tot die

bepalinc; V'.n die Dllatsrowwe vir die verskil tussen die tweo genoerlde

noeni'unksios vnn ~ on ons begin met In verantwoording vnn die

becrrippe WIlt ons voort.'1an sal gebruik.

Die voorbeeld vnn by. Boolsen is, gerneet aan die kriteritm

vnn sinsklankgeheel 6*), '~7*) WIlt besman uit In prin~ en

sekond3re sinslid (llhoofsinll en "bysin" was ons ge\.TOond om. te s~), IT'.n.nr ointlik is die sin Veln Booysen drioledig waarvan dio derde lid "sann­

c;etrok1cell _{is: Jy hot nie crodoen} ~ _{ek jou} ges~ _{het 09 te doen nie/}

SIr':

t

Jl noet doen nie. In daardie infinitief-konstruksie of ~sinslid

word!

6*) Sinsklank(ogehocl): die nusiese nDlodis wn.t die taQlgebruikseenheid

konmerk. Wat is nelodie?: Nelodie(spreok-) is die afcerondo goheel

v[tn h00gte-, sterkte- on duurversldllo in die sprLnkgeluid, eventueel

onderbroke dour in danrdie geheol ~ssendo ruste.

L.w.

P9,ssende

ruste en nio ~stG intervalle nie. Hiernee wyk ons dan saM net

Il£ichling (vcl.-SY-artikel: H~t ~~rsonnlo aspect in het Tao..lgobru~~ in

Bundel Opstelle, ~~ VOQYs) af vnn bv. Overdiep wnt in sin beskou as

fndBur ruste onrincende 3edoGl te. In die :msiek kry ons mste inter­

vn.lle, in die taal nie, nlleen r<ln~:r ~s~en.3.s ruste orldn t sinmksis

ons altyd toolaat or.! dour to go.,,"l.l1. Die sin beswen dus uit In

nelodie nie, 1·no.r word da~r:lour :zekenmerk. 'n Sin is dus die gebruikte

woordo of die ko!!pleks van·ebruikte warde gokenmerk del¥' die sin8­

klank per Reichlin::>: en wOQrd on sin is korrelatief en korrela tiowe

be3'ripne. Die sri/is dus nie kwt''.nti trl tief en die W00rd do.rlrvnn

afcesDli ts 8)')8 ;11e ou definisios da::.rvm, volt;ens 'n c:enetiese oog­

punt beskou, dit wil(wou) V00rstel nie. Uit hierdie cronotiese oog­

punt beslrou, is (~io woord beslcou e.s ontsta.:'.n vit die sin en weI "lS In

S00rt sinsdoling wn:1r in I n sin kleiner ::lelo ondGrskei word on dingo.

to nocn. Genot:l.os hot ~ns due t n kwanti tL:.tiowe verskil wn t

noobrinr:;: In ::.'rotore, dio Din, 'n kleinero, dio woord on non a.lwoor

'n allerkleinsto, dio foneon (v~l.die deft 'Inn Trubetzkoz= Phonologische

Einheiton, dio sich •••• nicht in noch kUrzere aufeinander-folgendo

phonol')r~ische Einhei ten zerlor!;en lassen, nenncm wir Phor. (j."le (Grundz!!ge,

p.34 in TraV'e.ux 7). Hanr volr;ens ons is daar s:een sin sonder

'n wO:Jrd nio en :-:oe11 sin voordnt in WO'Jr·i, r~ern.,tk is nie. Met woord en sin <ius as korrel'l.tiewo becriyme is dit ni~ :1eer nodi'? OM kwnntit.'ltiflf

by. di:; foneen dio kle~nste to n08r1 nie. T~(Jtzkqy so dcfinisio

van In foneen drn dus die spore van die agtorgrond vrU1 die lJroot

stryd tussen W00rrl en sin. V[51. ook Vq"n vlijk se fonEJonnofinisie

(p.99) as cUo kleinste elenent vnn die w.o.1 wa t nie verder deell:x:v:r

is nie on stel hierlanes D2-Snussure se s~ntagnq~begrip en ons bly

word die sa~kkonpleks van dio primgre sinslid (aleemeen gesproko is

dit die rogerende sinslid ondat dit hier die ~-sinslid regoer) net

nodigo wysiGinge herhnal: vgl. dio voorbeeld vnn Booysen wnnr

c:osegdoaa.ak 8*) in die infinitiefkonstruksie In infinitiofsactk

word on in dio 1eval van dio ~-sinslid korn daar nag 'n hulpworkwoord

~ by 9*). M'lnr van belang is die feit dat diet aanvulling tot die

struktuur ve.n dio hoedani&;h~~4 self behoort, Volg daar bv. In

,

,

,

(

~sinslid voor of na die (~enoendo derde a1nslid onS sal r:nar die

infinitiofkonstruksio hier ook as

'n

ainslid beskou ondat net daardie

tern terselfdortyd na die dat-sinslid verwys kan word) dan behoort dit

-ook tot die~, naar dit behoort nib tot dib deel van dio sin wnt die

struktuur vnn die hoedanigheid uitnnak nie, want da~rtoe beh80rt

aIleen dio prir:l~re (regerende) sinslid, die ~-sinslid en die aan

to VUJ~2 infinitiefkonstrukaie of dat-sinslid ( die derdo sinslid dus)

-wnt noodsa~klik fn doel vnn die soos-sinslid se regerende sinslid kan

-herhnal lO~('). Vergolyk verder bui te BO.Jysen:

Jy het nio ~ehandel ~ ok verwag bet dat j~ sou

handel nie,

Ek

k:ln die son nie ,"loen soos by rry gown. hot on di t

to doen nie. -

-Die solda tEl het nie ac..nGevnl ~ hullo bovoel is

on te doe11 )l:i.q.

Hi Jrdio (drio) vir rlie hoedanighoid reloV':':'.nte sinslec10 sal

ons dio hoedaniGhe~dstruktuur (~..n die sin) noon 11*),

het weer 'n bepa':.lde struktuur Vc~n sins-lede (al lmn di t (die sin) sons

:mt1fl.r not uit eon (sins-) lid bos1fl-'1o.n) en dit sluit die novroskikkondo

on/of on'lerskikkende sinslede in, Di t snl ons sinstruktuur noen

_...

_.

_..

of boter cos~: c~io' ledo beho:)rt -{6k tot Ilio sinstrll]duur. Bohr:.lwo

."..,.,~~_. , ___~....£.S.~s~eL ___

8*) Hot ~~io ber;rip ;3'esegde-, on~lerwerR-' of voorwerRsao.k deel ons nio (He sflko in knte[:orio~ nle, l'unr vorwys ons onkel nn. die sintn.kticso vorh'l.nd (10. tor vorwys ons spesifielc da::rnn :.'.s die kontoksuolo verh:,n::l)

m t dn:r in ono voorhool.l0 on::1er bosprekin(;, tussonHe SQ.!W vnn dio

so.2.1d;:oTlDloks bes t..'1.':\n.

9'''') Hier::1ie wysi:'jinc: v:1n 1ie re'joronde sinDlid( vnn die ~-sinslic:1) in dio ::lordo word beoo."'.l leur llaT;][I.nente wetto wnt hier nio tor

sprnko ol~dt\t hulla nie ~leur die botokenis V~l1 ~ COS trw(turocr

i·10rr l nio _{(311 o(lk} nie die l1)or.lfunksie mn _800S rnak nie.

lO*)Strnks leon ons ci.'l.c.rop teru(; en noen ierloops wn::ro!: do.. '.rdie ,lard0 sinslid juis

khn

en sons -r:o'e"t herh:t:l worrl. Vir die hoo V'.. n die

die eersto lid vc,n dio sanestellincc ~(-sin) en bye-sin) verrry

ons oak die tweode lid in die waord (hoof-)~ on (by-) sin onda t

-In to.nluitinr; wut In~ is vol::;ens die sinsklnnk-geheel o11.1J.oontlik

nOEr WC:1er ~ kan bOVD- t wu t hoof- of by-sinne genoon knn word.

-Sodanige elolo mn 'n cehoel Jr,nn h00,Z'stens nomente van daD-relie geheel woos en nie [,ohele van 'n Gehocl nie, wunt ait is dlt wut die tern sin ir:'lpliseor as die to.:1.1uitine In worklikhoid is wat volc;ens die

sins1clunk-r:;oheel f~ gonoon 1\:o.n word. En d~ar1io mononte van In

sinsgeheel noen ons ~ 12*). Hiemee word nag niks Ces e

"

van

lociese af'hnnkliJrJleid mn dio vorskil1ende sinslodo volgons dio nooo­

ftmksie VC.:1 ~ nio ondat di t c;edek word deur die be:;rip sinslid­

vorb..qnd.

Die sinstruktuur van ons drio voorbeelde hierbo is dan nou,

sovor dit ons nou aangaan, soos volg: (1) Dit van Booyson: 'n Regoron­

de sinslid (Jy hot nie r~edoen) 13*) plus 'n sekondBre ~-sinslid

(soos ok j au gesS hot nie) terW""fl die hoedanigheids truktuur genoemdEJ

sinstrUktuur plus 'n volgende ~-sinslid (dat jy moet doen (nie)) of

infinitiofkonstruksie (om to doen (nio)) bovat al hoof hierdie derde

sins1id van die hoedantgheidstrtiktulJI' nie telkens ui tdruJdik uitgo­

'-lord di t u_i. tgespreck dan kdn sinst:;-uktuur on die

hoedanichoidfltruktuur natu1)I'lik saamval, :maar aan dio ander kant 1:',"

dio sinstruktuur vorder uitgebroi word (dio sintaksis lant dit a1tyd toe) terHy1 dio' bepaa1de tiro hoedanigheidstruktuur met die derde sins1id v91tooi is.

(2)

DiJ

van V5ll} 'Vli,jk (n: zal het doen, zooals je zegt) valondor dieselfde &~tegorie as dio Wln Booyseq.

(3) Di! v::m Qberman; 'n Rep;erende sinslid (Piet schr:tft) plus 'n

sekonc16're E..0~-sinslid (zooals een oude boor :met stral1li.le vin['~ers dQ..t. zou dOGl1) en dnarmee, dus mot die' twee sins lode,

~trulc~ll::flZ ook vol tooi omdat daar dorde 3inalid lmn wees -wat

noodsaak1ik/ Ii*YI5ftis·-omrlr _-

t

-~rdIeR

nie

-gewerk1i'8t-I'1~G~;t-J"'"':d:'-::i-o ·"!"b-ogrip .... G-"'o"'.... "'t..,..a....,l~t"'"

nio hy tensDyte wm sy musiesG maatsta.f vir dio ~in nio ontslao

5.

noodsa'1klik 'n dool van dio .§.£S2§.-sinslid se roeerendo sinslid sal horhaal nio

Ellre sinslid het weor 'n struktu'J.l' van dele (sinsliddelo) en omd".. t Gtrukt,uur 'n inwendige sk.ikldng implis eor, kom ons s odoende uit

by die botrekkinc;o v",n ondorw:;rp, Goseede, voorwerp, ens. Die vor­

b'1ncle tusson dio afsondo:cliko dele noem on8 in navolging van

Roichlin?; 15*) dio kontoksuole voroond 16*)

Dio clrio gOl1oomdo voorbeolde is weer kontoksuoel soos volg gostrulctu.I'oor:

(1) Die'v:::.n VCl.ll Wi,ik: Dio regeronde sinslicl bevnt: 'n ondorworp (j&),

'n gos8gde (znl doen) on 'n anaforieso VOOr\,lOrp ~t); dio ~

sinslicl ook: 'n onclerwerp (.i.£}, 'n geset;;do (zogt) en I'lisldon moot ons cln".r 'n voorvrerp "mo" ook verondorstel (:~ooals j~{~) zogt). Boskou ons dio hele hoedo.nighoidstruktuur dan kan van clie dorde rdnslicl goso

'"

word dat eli t clio oorsto (re&;orondo) sinslid sal "nayol:;".

(2) Die rogorondo s1n8lid bovat 'n ondorworp(Piet) e~

'n Ijosoc;de (schr;tft) 0!1 dio soos-sinslid 'n ondorHorp (oon oucio boor

mot strmn:Iile vin{""ors), c;es02:de (zau doon) Ol1' n anafories-torU[~wysondo

voorvlGrn (~). Van 'n derde sinslid is hior, soos reods gos~,

:3) I:ot cUe voorbeeld v::m 1l00yson [taan ons tn stukldo vordor: Die

rezerondc sinslid net sy ondenrerp en c;os\Jq'do en dio ~-sinslid met

sy onc_{1crHorp, g0300;do en} voorvlor;J is kontoksuool o~tor nio parallel

nio omda t die soas-sinsEd' n sinsliddeol hot (nl. dio voor\ol\;rp ;iQJ.J.)

wat sy rOGerondo sinslid nio [cot nio. En hiormoo hot ons nOG twoo

begriT'po: nie-par2.l10lle kontoksuelo str'.1ktuur en ]§rallolle kon­

teksuelo strulduur.

Omd'.t ons in 'n tw.lgobruikseonhoid to nn}~e hot 1'1Ot die sake l'7'lt-) is dio vcroo.ndo, doL;:; botro1cl:inge wnt ons '.Tind, botrokldne;o

tussen/

1L..*f vln.~'rom mis rHe tipo hoedo.nic::hoidstrUJ.:t:ci.llr wn-.r:-,I""·'&:!:"Oc"'-:-d~l~·c-. voorbocld vnn

Oberman bohoort dan h tordio dorn8 sinslid? Die antwoord volg hiern~l.

15*) RGichling, Het Hoord, p. 410-411

11)'l\) Hierraee vervlOrn ODS nie ,lio bor"rip sintr'.ksis nie. Sinte..]~:sis

(sinto.ktioso vorh'lnd) is die verbrmd tuss~~c (ondorlinv on dio

&'1.n l1tl.ntoon d8,t dio nard V~l.n clie c::enoemdo sn'1.k in 'n bepn'1.1de kontek­

suele vorb:md OT) tyd rolevn.ntor vir diE) nocmfunksic van soos knn

-woes ns dio veroo.nd self W8.:"'.rin 'n sa!:'.};: verskyn. Bekyk ons 'n sin

SOOS:

:I£!!

huil omdat sy kind dnn is di t vir dio 110omf1U1ksio

11­

vnn dio voogwoord ~ heul tOlila.l irrolov:mt of onderWerpDn'.k

Jan nou identiok is nJ.n of::;oonponGord is toen die onder'\,Tcrpsn[lk W'cll

die ~sinsli(!., want in: Jan hull omdnt

hl

sick is, noem o~,

-nos in clio nnder goval, nog mn~~r redo W8.~'rom ~ huil 0,1 is die

OnderH\TPSllkc van dio twce sinsledo nou identick. Die onigsto

vorskil 1s dnt ons danrdeur 'n nndor sankkomnleksgoheel kry, 1lJIlo.r in

hierdio ~ovnl tog zoon nnder 10f;tiose betrokkin.~ tussen die twoo si11s­

lode nie. Vir ~ salons weI die nard vnn dio sake in elko kontok­

suelo vorh1.nd moot bokyk. Dns moot dus dio sake-struktuur van elke

.

sinslid nn[:o.o.n. Die voorbeold van Booysen (Jy het nie gedoon ~ ok

jou ges~ ilio) is snaklik soos volg gostrukturoer:

(1) Die ondorwOl'psa:-tk

(Jl)

van die regorondo sinslid is nie-identiek

aan (dus goopponecrd toen) die onderwerpsaak (ok) van die ~-sinslid,

-11k1.,:'\r as sno.k weI identiok C1.;m dio voorwGrY'sa3.k (jou) van ck'1ardie sinslid, en oak woer idon.tiek :1[1.n rUe ondor,,,erpsao.k

\.:iz)

Vc'.n die

~onoemde dordo sinnlid (.f. t jy moet doon nie).

(2) Die onderl"terpsaak (~ van die ~-sinslid

dr1

dio geso;~dosnnk(s~)

is nio idontiek ann onigo ander korn-siln.k in dio hoodnnighoidstruktuur Hullc korn dus norens weer Vool' nio on ons noem :mllo da'1rom q,bsoluut gooT)"o~neerde so.ke, d.W.Sf hulle si:llnn in absoluto opnosisie tot aIle andor sake wut as kornsake L'I1

daardio hoedanigheidstruktuur ~erealisoer 13*). Uit verdero

analise so.l blyk dat vir ons doel 'n goopPQnoqrqq snn.k nie andors

func;eer as 'n C1.bsoluut 300l)1)onoGrdo sank Dio klern val in alboi

(d.H.S. dio drio sinslode sn~m) nio.

"

•

r~ovnllo op gsopponoordheid. Ons neom alleon ma,r van n~~

geopponenrdhoid kc:~nnis in soverre dit (Jok 'n verskynsel is. Wa t

7.

(3) Die gesegdesaak van die regerende sinslid (het gedoen) is weer

identiek ae:.n die van die 3.Rnt;evulde derde sinslid (moet doen) ,

Die thee identi tei t wa,_lr bv, 'n onderwerpsaak identiek is

aan 'n voorlJerpsaak in 'n ander sinslid noerl ons kruis-identiteit,

ten.ryl ons die ti~e wa~lr 'n ondenverpsaak identiek is aan 'n onder­

werDsaak of 'n direkte voorwerpsaak aan 'n direkte voorwerpsaak of 'n indirekte voorHerr)saak aan 'n indirekte vOClr,.Jerpsaak in 'n ander

sinslid weer direkte identiteit noem. In watter verband 'n saak weer

herhaQ1 word in 'n ander sins1id, bep:lal dus die verskynse1 van kruis­ of direkte 5.:18nti tei t . 19*).

Ons bel~k nos die voorbeeld van OberDRn:

(1) Die onderwerpsaak(~) van dio regerende sins lid en die van dio

soos-sinslid (8.£n oude boer Jlet straIPj':e vingers) is vereers seoppon_e~.!g

teen moka-'r, d.w,s. nie identiek nie en tweedons absoluut geoppono~

(nnar die soort geonponeerdheid is irrelevant), en aIleen die gesegde­

sake van beide sinslede (schrYft - zou doen (schriven)) is direk­

identiek, Die vorm wa'1.rin dio :;'esec;do-sar1.k hior in die ~-sinslid

herhaal "lOrd (die anafoor (dat)on dio r'oment~) is tnnlHiddels or:.

I , ,

n reedsgenoomde saal~ Hoor :r,leo to noom.

Die bee;rip'oo c;eoD)2o!1oerde en identieke sake hou verb:1nd not 'n pa"'.r ta.:lverskynsels. Eerstens not diG fei t da t die betekenis 20~i-) van 'n woord soos perd WD.a:IT:180 ons in 'n t::l".lgebruikseenheid die sevi.k perd noeI'l, hon opponeer teen 0.io betekenis v::m bv. die woord esel wa:-'.:IT:18e ons weer die sank esel noem. En c:1i t hang sanm met cUe fei t clat 'n voornr:v:ul\,lOord wn:1rneo 0~1S vooruit on torug Imn venrJs na nog

te noeme of alroods gen08nde sako tot ons 1x.JSkikki!1r; sw:-,n. Verdor

hang di t saam met dio taalgo\.Joonte on -niddo1s om dour herhaling, variasie of omskrywing 'n sao.k weer to noem, en ook TIet die feit dl1.t

'n werkwoorcl 'n nktiowe en 'n PIlssiewe vor2J. kan h~, ons.

, ' . TIoet du~__

19-)(') M~Lcr da:er T'100t ondorskci Hord tussen e:.ktiewe dire1cto idcmti toit

(ttl

pre:.~,t soos

bl

sing) en pas8ie~ dirokte ide~itcit (BZ slann S008

hl

eeslanll \.JOrd). Dioselfdc zold vir ~-identitei t. Behalwe wall"

clio n~ssiowo ui tclruklik genoom "lOrd, word dit o.ltycl voronc1erstcl c1:,t

die nktiewG bedool worl.

20*) Boi~,ekon~: lCortliks: dis dio I1odedoc;l;Y\rc kenn.is wnt OllS hot in :n

moet dus apart bekyk word. Vir ons word in tanlgebruik

21*)

'n sa~~

genoem deur 'n woord,

at

'~ woordgroep

22*)

(desnoods kan ons ook

prnat van 'n (woord-)groepsank), 'n saakkompleks deur In sinslid en

In saakkonpleksgeheel deur '~.

Dit is cb.n nOli duidolik dnt die drie proefvoorbeelde wat ons

ann granro.tici ontleen van meka:lr vorskil wat betref: (i) die sinstruk­

tuur, (ii) die sake-struktuur on (iii) dio konteksuele struktuur van

olke sinslid (dio sinslidstruktuur) en tog word die ~-sinslid dour

die drio grar.1I'Ul. tiei tot diesolfde sinslic1verh1.nd, nl. eg,te hoedanifjheid

gereken

23*).

Die vraag is nOli nie of hullo voorbeolde juis vir

hierdie verh'lnd is nio (dit sal self lator blyk) J nlll1r of oen van die

8insledo van die hoodanigheidstruktuur of die hoedanigheidstruktuur in sy gohoel aan 'n bept.'.nlde s truktuur noet voldoen voorda tons kan pra2 t

vnn 'n o~~te of 'n vor!:elykond.? hoedanigheid by die ~-sinslid.

Die bodoelinG is dnn ne1.1 ook nie on lie struktuur vnn hier,Uo sinne te ontleed on to besl:nf aIleen D..3. ~r not die oogmerk on eli t bloot

te l~ nie, maar om te soek nn tn.cmlik konselment toopasbare obj ektiewo

rnaatstawwo waarnee die tweo (on nndor) noemunksies v:~n Jio voogwoorcl

~ VD.n noknc"1r onclurskoi 1:al word on o.i, loop dio r.'.11"'.tsw.wwe hier

prir.1.~r deur die struktuur hoon

24*).

W'1 t dio sake-struktuur van clio

y'er.:.c:.elyk~~ hoedanigheid betrof, kon ons l;].eer as 'n duisend klasse onderslcei, In:lr dis noD. nie die plan on hulle alrk'l.l hior te illustr08r nio, do.1.ro[1 grans ons aIleen ro:r dio ogto hoednnigheicl hier af en laat diE! sake-struktuur wn t VOl' daarbill te in dio grotere dor.'oin vnn die

ver~olyking val not ruse Ons wil dus weot en probeer aantoon -wn'lron

'n ~-sinslid tot dio egte h00danigheid goreken (moet) word, want

ons/

21*) Die uitgc..ngspunt van die taalkunde EOOt wecs die tanlfeffoen--;lo dio t"".nlsistoon uio, on dio to.alfei to kry ons in dio tn.algebruik d~·lron

da t bv. dio foneen-definisio van die Pro..ngse Skool wa t

t.

o. v. die .£:,1,::'

gegoo is ems nio 1mn bevrodig nie.

22*) 'n l1[oordgroep is een r:~eheol vcm \·lOorde wa t bepao.lde vornliko

kennerke vertoon on IDt :'tourUe kenmerke onderskei word VTl'1 o.n-ler Hoor'lo

of eroepe V,,"et w,orcle (per Reichling). Geheel is 'n eenheic.1 -wnt dele vertoan en 'n oenheid is iets on-verdeold in honself on onderske!

W1.n,:m~ler•

23*)

En clem vorwys ons \.Jocr nC!. die vorwnrring by Oborrnn, Vnn \.Jti~, Ott

Jesrorsen.

En so~s on~ . h t t t ,'t . <.loel (lo) 0

24

*

~-:;eSlen e -, or,va s rUle uur Vlr ons Sln­

9.

ons het reg am uit die erVI:I.ring to vornoed dat die nie 'n uitge­

ma~kte sank in die

.

_,

~~~lkunde is

_•

Ons snl dus dio egte en vergelYkend~ hoed~~~gheid

vtmuit die vol:onc1o verskynsols bekyk:

(1) Die egte ,ho~dnnighoi2: strv~tv~eol, d.w.s. die sinstruktuur en

dC"'.~',rby die kontelwuele strl1J::tuur on die "vollodigc" sake-struktuur.

(11) Die !orgel:zkende bJsdo.nigheid: struktureel. d.w.s. die sinat:t1l.ktllUl'·

en rlio kontoksuelo struktulJ.I' onlD..l.rlnngs dio s<'l.ke-struktll'J!' aIleen Ir'llar in sovorre cUt In hulpT::1.icVel lcl m.l rUe egte hoedanigheid voldoende noo

to kan vorc1uidolik.

Toe ons 'n panr retHs hoi:!rop gekonstnteer het dnt die mn."'.t-sttl.W'WO vir :110 e',~to on lie v.£rGs::l;y:konclo hr_{)ed{'l.nighe1d prir.6r Vlll die}

e:,truktu!:..n: 25*)

at

govincl h'ln Hard, cit jio t..'l.':'..lverskynsols self

~~~~~~____~~__~~~______~~~_~ georden!

25*) Struktuur: Die skikldnr; v':n dole in tn ~eheol en 'lie struktuur v.m 'n -,lversl-0jTIsel is die (inwondi,::e) orrlenin?: v~n dn::r:11e vorskynsol on dis inwondis vir sovor :::' ordonin: voortvloo.i ui t dio t".',',rd V2.n C'ohed en Vl:1 .1io i.ole hullo onderlinge vorhoudinC' (vgl,Reiqhlin~: DE; 'D::w;I;,

Ha2.r Wotton 001 ~rC:::lr Wezen, E.N,S. I,). Die br"lkunde beskou nOll hierJio malversk':rnsels onier ..-Uo opsig i/7.m hullo linguistic;flo sistematiek on hulle linc,::iotiose funl:sie. - Die psir:;olo'-,;ie weer beskoll dio Donsliko

gedr~l.csvorn (1tJQ,ronlor ook hulle sprook, ens. hoort) onder die opsig Vo.n

hullo psic:ieso struktuur en ftmksio. OndQt goleerdes hiordie tweo dool­

stollin2:elelu1neki:'.r h."t21, I{Or: t9:. '.lpsif,oloi~:1:.§ ten onrogte tot ~lio, tc.",l­ kunle corek8n~ i.p.v. ns hetoronono w'.k v':'cniie t.'l".lwetensko.p (so In v':.k

80n 'Vr'.t (i)linC~llistiose versl~':T11sels tot v')or'Vrerp hot, (it) \<JUt linr.;uis­

tiose verskynsols bestudoor '"',::1 lode '1::'.D, In ,:'rotero, nie nor so linc;uis­

tieso ki'.to::sorio Y.n vorsYjinsols'.io OD (iii) d]. "rui t konklusies to trel~

Wi). t 1.i0 :!.inr,;uiGtioso vorsk~rnsols '011 Jio li:lC:uistioso sist,y".t'. tiek help

v()rkl2.~r) , mHo 19do oou wor:l die t~Qlbmde selfo tot 'n a::mh'1nt3s 01

Vf'.n die psigolo':'ie C'GJ'1C.t::.k,

"Strukturelo tn.':!.lku",'1c1e!1 .Iru' ,lUG In teenstollJ.;',r.:' uit tot ~.'l:1or sOJrtQ 'Il::m

k ... lkunde, bv. hiot,')ri8so, vor"Glykon:le,psi:;olodese, boslT'JVlondo ons. Fk"l.."l.r !Istruktu~r.lisne" is 'n r1Clto::le, nio ':'1 wotonskc:>.p uie (V2:1. ~.l:!1in;::: \ir,.,t ~'-.. J.0r< w "-1 Al"el--Gn'~ ;....; .. , L... rn,.,"lunt"Y)"'ch"'p? p " ) J,.,j.L", W V ~, __o __. I,_.~.. • .J...t+. C""'C"'l _,'...~.I, , "on .... _0 'J"r ' , . ',"",71 V i .~_.~ ·~l "1"0 boson-.... '....~ I ... -'_ v " r ' ' '

t ot .14 "~-i..'-..J r> (. ... "'1'~'en0110 "'''''-·1,,·yt(~'1S~"''''''' ;-,;; .. _ V''''i. lv /J. .t "'J.. 1-."n .!_ .. _. :.)"-"\)"-' r.,-.,..~ ,,'or,-lht ~J '~. -: .. ,/ ·-'11'" '''~ .' ... " '-'l"'o"'ono ...,-,.-,;;",,) ':'•.1. ~JLJL.;. ...

of V'll J,,)t Un vra.n.:; of eli t r;truJ!:tureol in 0f nio, Dit is in ol1e 1';8vo.l nio Sf) :y::t 0..110 hGsonlero t.::'.~lbmc~o ni,:; .cl 7oroDrlerstl c~lt no. ttl11rlik

Ot)k lio str~uroro-:t:':"'lk'U1'lo. o·:;}:: t ,1T'SlGne _{...- _ . .} t'1".lwetons}c~ _{... ~} struktnro21

_{...-..-..-._­}

M

, is alBo:lOno t., ~lwotnn81~"~n' L~; :\lcoT1.&l1o, v,;r:;olykonc1-historiese trlt::.lwetel1sk" '1io (Sq,hrijn.2ll, ~r£ndleidil1"')' :Uerdio ;1istoriose elOJ.:ont kon V'Y)r in feit i.,.J~ Schri,inen han ni" :;ohe~l 10sGe:''..'1:.::k het V'1n

lh..Pn-B1

so Prinzinien nij2l. (L,w,: ~: t1l."'.lkunde bereik Y,X'l.S oors vol­

ledil] sy (loel r1s c1it .':.110 t.l.'J.1)itin,7.e

V"..'l ".110 t M",lnror:lukte TIn nIle tye

bestudeer hot.). Ag8:18ne tT'lwetGrlsk.c.~ is ook n10· pSigolorsieso en

l::ultuu~historioso vor'1.l1two)rrtin'; ~21 Ib t'1.1versl::jmsols (Schrijnsq,

Ihndleidinq;). V'~'l.i' V2.!L1~il:J2.::l~, 1.0nr Do S.'1U~~ wnt 'lie grond­

slD"g Hiteur to so ;:bt "i,·~ wotte ....nt (m:, :Ht VillI dio wetto is v,n 'n oie tokenoistoc:'" ko[c. ons tot ())k ons lGi'inioio V'~::1 111,:.£'2}"0118 t.~~lwot(m­ ~ (per ReichEn,;:): o.l:-:;enono ta'.lwetonsJ.::"i) is ,lie wotons}:tlp vnn ~lie

cie sis-::r;enatiok 'Vlf'.t:lio stru.ktr'.lT v'c.;; 'lio t~1.1Gebr:..~il<: em. V1.Xl dio tn.::'.l­

prortl1kto bohoors (I:<1: '~Jat io .11 '()'~ono Tt::.;:hTotonsch?;E). vr::"",rt, hoc k')Y1 ons t':Jt dio t"',"'.lstruk-t"T Yl.l1 s~ bv. Afrik:.~ns'? JX1.':rtoo kon

georden kan word, ws ons ons n.'1.tuurlik be,rus V8.n::lie feit dc.t allo

strukturele verskynsols nio relewmt Iron woos nio. Di t sa.l ons karl

aantocm, T.'k'lr.r a.s GllS dio rolovnnte verskynsels &:evi'1:1 het, d::..n hot ons

nag /:',) Jie juistu h()~'ri:)~~o 01.1 'lit lloe to c)Tlskryf l,io on sOI:.der cb;r:Uo

bosrippo is clio relev,,-nthoid wen olko voro]:ynsol oak noc: nio bowys

nio. Dio Wl'ltons wil ontwik!:ol on we. t voortkom uit dio

strukturolo ::.spok mn die t.'10..l, 5n1 1'1'.11 bc'vlYs hoo Wl'l:1rdeloos die

0. priori 26*) in wc.lkUl1110 ,-TOGS. lrnn bmvys nio tweo

verskynsols idontiek is :1:i.8. hierc1io bo llOr(l ons f7edwino

",:, .,:::J

on nl100n bynoko./cr to :7oopeor wn t vole;ons diosolfdo leidinggewonde

Hierdio br:;::::ri~1Je snl ons onb.Jikkel

nn.n hCtnd v:-~n invloe;l V'~11 'lio sernntiek op ,tie sint.'l.ksis on as

vOl)rbeolc1 noon O::1S _D-sinslid.

In r11 [;ill SOOS: Ek woot dit ,11.t snl kon, is olko nOl'lent

strukturcron('1. n,:m die r.:;ehool, r.1L'l.~.r lank nio ::"blal is ~-strukturerend

nio:

(1) voori1a:~r'v!o()rJ. di t 0..13 m.omont we. t ui twj"s n'1:1io vo1~~Gndo ~

sinsli(1 k:1n ~1j.or -,.JegGolc.a t word s011rier de.t cUo sa:.~kkonp1eks (-geheo1)

In :cndor word en/of son'.lcr 1:1t c~ic r'ohccl oninterpreteeroo.:--.r word.

Ir.'1rs:)l1.l10r st;~.an of '9D.l die int;I")rotoorh'.C'.rheid nio. f.lt1.r.r arm

intcrrre_te.crlxt~~rh3L" self is hlOO k.t'.nte 28*): dr.i'.r is

'n

intcrprctasie­

tcenste1lins.L Tv.o.lw,,:tonschrj?? b8l1001 not reckso VD.n k:'. toe0rici! en vers]':ynsels. Ons

SOE ditso km vCl()rstc1:

'l'nCl.1s trwrtuur •

26*) A priori: "la.nnoer beskouinr; v~,n mio denkheolde :':'.lle(311 I'oods voldoende is :Jr'. o')r ·~~io ver1:1:'n:~i.:j7 1/':'.1 v·')')rl,rer'DO to oordeel. A priori

beweor In :'1.0118 :1::'. t iO:~o'"'.l1d wr'. t ,Ho fon(lC'.T:oTto 7".n

sy

huis weCs1100T'. o'Jk die

hol!r~ocloQlto In.".t ins tort wnntiis OYl te (.:'1:'1.11 ·')n~Qr;:; ")01: 'lflio n1:cIlono rdn snl n,:,.~:·o):l)n ,·rnrlh+, sWC'.C!.r VO')r1.fOrpo· n10 ollllor:Jteun worc!

nio weI sn.l -. 1-Tord.

27*) r n , 11')0 ,:1'.:1 ,'vJk, vCl)rtkon:

(1) AIJ.e-r~(m8o 'n h.1.rt. (2) J1 'n. hi,rt. (3) Jy is ook

'n

)''.on8.

(1) \ell (2) '~)rinsi:pes on (3) ,:.,u konk111sie.

2S*) Die term (on-)interprotocrb'l:1rheid kry ons -wen Reic1_{,J.in', Over}

~ssenti~le on Toev~.11i,-:o GrJ.rx~!1tica-reGe1s, l:1llo.r toe ';():::';1~:i1 'onsv::1'n her}

teens telling £a:interpretecrbanrheid kry, In ons nTh."I.lise ~n s~

het ons hierdic okllkerinc;o nie juia nodig nie en Dank ons o stelling

o.llsen rlr.:cr hi,:)!' on ems boc_:r:1.ppe watons nan die ontwik.1{el , toe te

lig. Die -weglatine vnn die v00r:lo.aT:lWo()rd di t in ons ~egewe voorbeeld

lei da.n nOll nie tot fn interpret:J.i3ie-dissonnnt nie, nOG ninder tot oninterrreteorb'lo.rheid, mar in 1io e:eheel sit nag f n interprot-'1sie­

rormonic sondor ~lio Die geheel is nag Ge~ornuleer valgons

nor:rro.le ~ornu~erinr;seewoonte in (lie Afribl. ~.nse ta:J.l. Deur weglnting

\~n d~ word hier nie 'n essensi~lo struktuurre~l opgehef nie, wnnt dis norntlnl om to s~: Ek weet do.. .~ hy sa.l l::on, en juis omde,t daar nOG

geen ossonsUHc struktuurroel op~ohef nio, c1naroL1 is rlie interpretn­

(wn t o.fhang mn die vorbindbM.rheic1 v:m die woordo en groepe

onderlinc) nOG harnonies. Dus, terwille vrm die interpreteerroo.rheid

(mt kon uit -lie loksika10 n,':!.rd em. die [joo..ktivcorde botokenisonderskei­

dingo se1~ en di t stellio omlerlinc:;c vorbindb':Cnrhoid dQQr) is die

a11o.foor hier goon. d~-struktureringsmor.l(.mt nie. Di t k'l.n 'n o.11der

funksio in clio Rin h6', bv. in In :;odig ko.n dio ri mics-no10diese

bO\login:~: da~rwm g:l.an o.fhnng. Ibn so.1Ut vleor vir dnnrdie funksio 'n ~-strt:kturorinGsnoment woos.

In ons voorbo\;ld hierbo 1:o.n vooGwoor1 dgJ ook weggoln~'..t

word sonjer :'1,.''.. t botrokkin;-; tussen dio tvTee 8ins1e10 wn t cedink is,

opc:ehof word: Ons went hy su.1 koI' .• voegwoord

E

hier dnn ook

gecm d~-GtrukturerinesnoT:l(mt vir clio venl0ordint; van

l~ " l " a "

10giesc funksio ~.n sek0l1~L:Jr8 s].ns]. 11J.O,

Mo.,"..r 1a!,tons nou bv. dio voorr1"lJ.;:~\word

ill

we~~ in 'n covnl

soos: Ek noer:. ~ ctQt jy so is, (kvn hc~ ons k1anr 'n

strllktuurrdH op, wa.'1t: Ek nocr~ sonic dnt jy so sloC , is o.s

fornulorings;-:owoonte in Afri1m.~!.ns nio norna':'.l nie. OninternretoorooGr

is rUt nio, rn'~r hooCistens gee di tIn intorprerosie-dissonnnt. En

nou 1(11n ons 'lordor c;o..'Cn on Golfs bewys dc; t hierr _1ie woCla. tine sy [5ovole

op die c;oo.kti v80r"1o botekenisonderskeidinc: wm 'lie gftsegde-woord ko.n hO'

elit v00rui t zoproj okteor word dour biordie 1..'1.0. S to o~c1erskeic1in[S bv.

wunneor iot:::md sou Yrn: lToer1 (= eeo ny dio OOru1 vun) 'n slor;te :1inc.:?

on ok :1'1t\{o')rd: Ek noen son:1o; en hior ~ ook WOOl' 'n vooruQrp

teonoor pre.like. tief-a ttribuut in ons nnder voorbeold waar VC':n Torwyl

~ cl8.~1 t1./oo verskil1on:e sins:Clo'lello bewerksto'li,'" al nn :,::elo.n;;

vm 4.io "o!:'..1ctivoorc1e botekonis-or.Jorskoiclinr~ is '~i0 hoarder'o:luinC;' do.:rtoG on in 'Ue proses W'.:''l intorprotoe1' hree :nodelle en dus twO(;;

vorskillcncle sintc.ktieso "V'['"lensiGs ):~et nokn8.r to kruis as :,"-io Voorna2.rl­ Eel's as die dnt-sinslid ';011001' wor(l,

wor~! terW~-;iointerprete0r, dio 1'o,)1s gevo1'nJo iaterpreto.sie harstel:

en so ook :::::ot ~ WC'. t tarnc'goplc.c:s noat ~!Orc1 in~ic krLlo1' v:-m r n prodikt::. tiof-.'1 tt1'ibuut on s/ c'oal~tiveorJe botekenis-onrle1'skei:1inc.

En presion hior:1ic horstol V".11 '11 internretc.sie wn t )lie :Uo bo1001iw;

V8.11 ·1L) mal (-c;obruiksoonheirl) _{is nio.}

tot 'n i~1torprotc.Gio-ho.r110nL:: ur~lls in st1'yl ~.:lOt lio ;)()loelin:: vm In

:L::,rculoria 'sr)r0808. Soc1oonJo llor'.lio voorno.n:rum:Jrcl hio1' op oie

't-rySG ,,!Our I n ...l.sE:':-str;lktureri~!:;sno::lent on :~lOt hior~~:i.c ;rip 1<nn enG

non [1.n::01' ';oV'.lle'nc.l1 :::mo.linoor, by.

Ek bos}::ou dit ny nli;: (1['.t ek jon noot help X ;)()skou ny pli:; dt\t ok j ou ,:oot holp.

H7 hrins:lit tno op1ic d['..t o]~ ltd is X Hy

;)rinr; too op ~io l::.nne ok lld is.

ophoffinr:;

~ o.s vorvlOo1'dinc (vorui torlikin:'.) v~n In logiese 311!lolnng WC'. t :";eclinl(

13.

en sodoen:le word die sank ~ vir ~lie ~epn.i.1de snc'.kkomp1eksGsheel

f n ~-strukturerinc;sno:;lent.

So is lio t.'1r:.l '10ur-en-:1our costruJctl1roGr en ook ~1.£.'!£:-~estr1.L't(turoer on nn. v00ro..fgo.:-:.nd.e uiteol1settin:~ is dit '.luLlelik

In ,1eur-struktuxorin';::mOI.10nt vir versldllen1e funksios onskryf

-"

knn \{or(~ en ci6k c1.3.t c1iesel:f:"le :lOnent vir :Ueselfc1o funksie (die

illustmsio w.n

1:..L

hierbo) rleur verskillon:o strulduro (ruin cosproka)

So so.l ons in

hior:1io finaliso v::m s~ nou :;.v:'.n soele no.'lio d£,w.-strukturorin;;s­

nonente vir SoJoenc1e

ons d:1n tot I n reeks bep..'1'-Llo prinsipos 'WO. t cUe opbou V'.'.1 -t.'1;:'.1­

produkte vir ons :1001 behoers en hJer~lie prinsipes p2s ons nie 0..

prior:!. toe nie" Innr 00."'.1 hulle uit :1ie fei to self, ui t :lie vro.r:.rl1eninr; van ~ie foita, uit die orc1oninr; V1n cUe feite n.o..w. uit .cJ.D

~;cw:l,riee:c-(le v()()lheic1 Wi.n COGewens voroni:; volc:ons In prinsipo wil ons In e

sistooT'1~.w.s. In ('hool v:::m . , . ~'oorr1on<le d veelheid :.;o.nn o.floi,_,' of c:mle;rs

[:es~ V[lU In sistoon: IJio ,;011001 v::m fr:.J:to:co \.JO.t :Loito bo11eers.

prinsipo is d:iesolfrlo C1.S dio v3.sstollin' van fn tnnl-sisteon ':".9*)h.

eorsvols;onl1e opskrif knn ons oors woer torui~ op f n

strul~tuur-verskil vro. t ;',,11'00,13 is, ;':k'l ',r nou (;'n~,l1 ,li t an clio

nr('UTlo'1to chnrvaor orlrht~it ho')fincloliU;' mn ons vercloro bospro1:in~:

en 1(er';elyken~o hoec1nnir'heir..l nio.

12io hocclo.ni"heiclstruktuur.

S~ ons:

-t::m

1022 e~['.n knn

1,.ryso :'cskie~.1. Dis bekon'.l, So 0118: riot 10')'0,1('.11 )mn hior-lio loop­

hoorlo.ni:-;heLl V1:'.n:1ie Piet-loop-hrmdcling, !'I.,a. w. ':io

J

( ....-

. - .

-

r _ _ _ _ _ _.J1oo·t;?£!.i:.;]1oi,l!_

29* Bloch & Tr:-c"s.!: Outline 0f L:i;!l~':uis:!":ic lbc.1ysis) se :x1Gkrywin': v..n , n sisteoIl in Ue [',,1, ;erleen konlo.."Top neer:l. t :118 or:lo1iko beskrywin"

V:1.l1 eni':e wn':rnoonh~,ro ['e~rt;, 'ofeito solf :\1 'ie sistoo:.: '~:.oot HOOS t8r1_.F,fl

vol':ons ons 1;1 nons In sistoon "d.c sy k'!.n 'Vlrv:rnou': nia, rn:'.r

sL:l:s }'c"11 af1..s.i. Ons boswo.nr toem hiorUo (tA"'.,'l.l-)sistoen -opv::"ttilY:

V':'.n Dloqh & Tr'l.r·or is c-:o:;ron; or foitl.~t hulle onler81~oi nio

die hoedanigheid van die eerste sinslid staan direk teenoor die

hoedanigheid van die handelin₀ van die tweede (soos-sinslid). Dit is

ook ,zeval in;

Die nan sin::; s~ In nagtegaal (die wyse van die man

se sing \.fOrd ;:restel teenoor die van die naetegaal s'n~ Die hond lOaD soos die dlliwel(die wyse van die hand se loop word· cestel teenoor die van die duiwel sin) Die perd skop soos In Pluil (die perd se Yr-Jse van skop trord- gest'31 tee"!i.OOr dio wm die muil sfn).

d.w.s. die h~~danigheidstruk~uur beslaan struktl~eel slogs twee van die

§irr~1~~do vnn die hole si~ nl. die rogerende sinslid van die ~-sinslid

en die ~-sinslid self. As ons voortaan praat van die e~rste sinslid

dan bodoel ons hiordic rer.;orendo sinslid (vnn soos) en mot t'.Joede

-sinslid bedool ons die ~-sinslid self al verskyn die s~-sinslid

I ,

ook in die iiyd voor sy regerende sinslid, by. s22§. 'n vo!!Jltj wat vliag,

het rny credagtes 00k koers gevat. Bestaan cUo sin oak maar not uit

hierdio hJOO sinslode dan val sin on hoodanighoidstruktuur natU\~lik

saam, maar ons ,!Got dat sin verder voltooi kan word terwyl die

hoedanigheidstruktUl1!' strukturoel egter aaar afgesluit is, -wat nie ,.r.Ll

s~ dat andor sinslede van dio sin nie kan bydra tot konnis w.n die

nOGlni\mksie van ~ uio. I'narop kom ons Heor terug.

38 ons nou ,",or;r:

!1l.

v-::ldo!'. hot ,iou e;oloer dan hot ay loor­

bandelin2 soos eerie op 50u oak op In bopaalde wyse geskied, hy hot jou

bv. @q£ geleer, of hy ;lOt j au met slae geleer. As ons nou W80r S8':

Jy behandol ~io ~ _{•••••} dan vord j au bohundol-mndoling op 'n

bopa:l.lde \-({S 0 tot _{diero c;orig.} 36 0::<.8 nou: Jy bohundGl dio dioro

!laos my VIldsr j au goleer hot (am hulle to boho.ndol) dan smcm dio

hocd'1nic;heid V<ln .iau bohandel...m.ndoling -van dio dier:s, nie dirok teun­

,

oar hooda.nighoid Wl.D my vFtder so loor-handeling S008 diG tot j 01..!­

gerig Vlf:LS nio, :manr dit sto.·J.l1 wel tennoor dio hoodrmi[,;heid v"l2n die

h'1nnelin:::; \.p.t no. r \·Toor in cUo £,orde sinslid (hier dio infini tief­

konstruksie) harbae.l word. Noll. :merl~ ons oak in sodanigo govull0 da t

~-slnslid 0.1tyd, on nn [::elo.n,!?, \ti".n dL; loksikale ac:rd mn sy

gesegde-~, struktiJ.!'ool V':l:t'voltooid l{O.~1 word of vervoltanid is lTl.Qt

--

-15.

~ bille t~ behandcl/ c!nt jy hullo moot borendel.

Die hoed-cnighcidstruktuur surei hom dus hier weer ui t oor

sinslid of hy uiteos~~roek moot word of en

hy 'lord uitc;(]s-r.;ro:;l;: sodrn sy no.ke-ntr~1ktuu.r on/of konteksuele struktuvr, ons. in dio h~I'n r,;::nn vers}.~il V:~n die vt'.n eersto sinslid bv,

(0. ) Jy boho.ndel die dicro G..££.[ ny V:'.dor jen geloer hat: hior

hoaf db derdo nio -1.,11 tg8s'.)roko to woos nio.

(0) J•• _{~/ behnnrlel d5~ '; dioro soos vr:.do1' jou goloer het om}

-monso t3 boh'J.ndol: c1crde sinslid moet uttge8~()roGk wecs 0.1:1.

omdrt t dio vOOr\';0rpe cUo cornto (die dioro) on die do1'de{mense)

sinslid nie identiek nio,

'VU.l1 dio sin vorsDrci pr[Vl tons VIP, t n tivoolodigo hood2.nigheid­

str1l.kt1xlU' (hoof-tiDo

2,.

H~.tipo fllnf.Xl op die D.'~rd vnn die voorbeeldo

1m. t hierbo c;ohruik

,

fun is danr noe:: subtipo~ wnt stro.ks vorkltlrtr

,-lord. As die hOGda.;,::i[~llGidst.r''.J:tuur hon non oar dno sinslode

~truktuu.r(hoof.::.YipU.

voorbooldo wnt h1<:::1'OO [l:obrll:i.lr. is. Hior i8

J):m is 'n dorde tiDO str~,1Jduur (die ge1100mdc sub-tipos)

wn. t tusscm diG boc;o11oomdo two~") 16: elit is oak t 1tfoGlodif~ omdat ~-sinslid ook n10 o..('.l1c:oV'L'l lco.n Hard mot 'V}l'1 tons [,:onoor1 hot tn

Gorsto on dio S008­

~qdig~ in sovorro

-sinslid self 11io teenoor meknc:.r gestol word nio, bv. Die vcrslag is goodgokeur SODS

9.ii{

v2o:;,~gol~ is. So

'n

voorboGld is dus 11io to vorcolyko !'lot; ,Jrtn loop soos Piot (loop) n10, WD.nt diG verslng 1',Jl11

bv. onge1:{Ysi:.:.; goodc:olcour woes, ,','[eLI' di t ~':ll.n nio 001: dio wys 0 woos

d' t 1""

~ubstQntie~ in die regerende sinslid, is In probleem vir Afdeling E.

Die tweo gonoemde voor bcolde 'l.re.tons 1:Jy J aspers en kon iry en wna.rv::m hy een as II compn,rison" on dio nnder (1S "man:ler" boskou, val juis onder

hierdic tipe:

You may come just as you arc, don't dress.

Evorythi1

1g

is leftJust ~ it wo.s when tho murder

i.Jt'HJ dis covor cd.

Hierdia derde tipe mt struktureel tweolodig , Tn..":tr:r in die

reeds Genoemde opsi;::;te V'.n die h~oftipe verskil, is dio tipe W!ltons

wil noern: tweeledige hoed,~cni::;hddstruktuur (sub-tino). Hierdie

sub-tipo Vt'.l uitoon in 'n sQb-tipo (a) on sub-tipe (b). Eersgenoemdo

het ons hiorbo gebnd (die versla[ goedgokour soos dit voorgel~ is)

en In.o.s~:enoomde om-va.t voorbeelde soos:

S008 jy wo:~t, is dit v,'.nd:::;; koud.

Soas die mense se, is d:l.o ~eld in In mrbool

:cut dit oole tlTeoledig is, kom uit die feit dat die ~­

sinslid (ruil11or Gosb: dio hoednni;;hoidstruktuur) nio ook c.anvuloo.o.r is

met 'n dqrdo.sinslid nie, Dnt dlt ooreonkoms vortoon met die drio­

lodiC;o struktuur so aard, spru.i. t dcnruit voort de..t die wyse marop jy.

~ (dio Gorsto sins11d in dio oorsto voorboold hiorbo) nie :;ostol

word to(moor dio ~.·r;lSO wn.1.rop dit V':!l1dai-; koud is nie, soos ditook dio

::oVt'.l is r:'.ot die drielod:tco hoedr.nic;hoidstrulduur, Hierdio sub-tipe(b)

word SMm Eat SUrJ-tipe (n) ln Afdelinc E bespreok.

Opso:m::l(md hot 011S dus:

J~n 1io[; 80:)S fn rJl'. troos (liog).

Die Gonter-iOop ~ blits (loop).

FJ.koon 111'J.',k soos hy wil (mn::~k)

Piot work -vr:n:d'J.g WO;Jr (hy) c;istor (go\;TOrk hot) •

(b) 'n Drielodi.qo hoednl1ighoids~~t1.ktuur.

Jy hot gadoon ~ ek gose hot (dnt jy moet Joen

ni(;).

Die :rnnn is :)ohr'.ndel SOO:3 ans hot ( dn t h:'.1" moot bei::u:mdel

uord).-Dio eornto 011 grootsto probleem is illUl nOUH:l hiar by (n.) on (b) die

~Rte on die vqrr;olykondo hoodrmigho:¥! met t n m'J.to V'~~.1 sol'orhoid 'IT2.n

17.

(0) (i) In Tweo1edige hoednnigheidstruktuur (sub-tipo (n).

Jy lmn ga.nn notsoos jy is (is=bevind).

Dio huis is gekoop notsoos dit stna.n(stna.n=bovind)

,

(ii) 'n..!woo1odir;e

hoedn.nigheidstrukt~

(sub-tipe (b)).

~ dio sprcekwoord s~, is In nens nO'Ji t to oud

om to leer nie,

SOGS jy Vleet, is Piot va.nda.g siok.

In die bespreking wnt hioronder volg, moet ons In hoofbnsis

hO'vir die indeling vcm ons ma. torin:'.l en ons c;ebruik die vor1xmde: Van hior a.f werk ons dnn tot by die bywoordelike bep2linc;o.

DiG twoeledi~c hoednnighoidstruktuur (Hoof-tipe).

1.

l{iC!, cerste en die tvTG0qe s.inslid ~s gelyk wn t botrof die

hoof-kontoksuelo groepe; ondorworp on gasehde,

Elkeon mac1.k soos hy wilt

Jan werk soos-hY work on ons kan danr nou niks ann doen n i e .

-Ons is bly dnt ons gehcndel het soos ons bedoon het.

-In hierdio voorbooldo is die hoednnigheid ~.n die aarato

sinslid ook di6 V2.n dio tweode sinslid. Dit is valgens die beeinsel

VT.n idontitoit, nl. A. is A, tn man is 'n man, Een sank knn o.lleen

idontiel: woos o.Gn fn"nnder" as o.lbei sake diese~ so.nk en dit Gold

oak vir die tltweo" haodanighodo, Vir hiordie voorbeolde die

idontitoit Vln hlulo nfsonderlilq) hoedo.nic;hode fn.stalling wnt ons

vO'Jrlopi:~ no o'::'.nk.'1opinC'spunt n[!.nk om Inter ecrs to bewys, Vir die

hoednnic;hode is die tyd(strn.p:')o) in h1erdie voorboelde neutrnnl

o1"ldat dio tyd(striCPPo) V~il die oerste sinslid dieselfdo as dio vnn

dio twoodo. Dit io ector 1110 dio 2:oVD.l nl0 in: Elkoon mnnk mndnp,

Hior is Jio tydsnnk vnnda~ in dio oorsto sinslid

nou ns tyd (.zJD.;.'.k) ~eopT)oneerd. gormlisae!' toonoor die tyd '~sn,k) aistor

in dio t\.IOcdo sinslid • Hiordio goopponeorclo tyd(-snko) betoken dnt

. air:hoc1o V'.n r:1io hf1.l1dolln[; vrm (110 eersto sinslid wn t op ~

bOS~'1:,.n nou "irlOl~tiok" \<101':1 o.nn die hoednni[~heid mn dieselfdo

verric; dour dieselfdo onclOrt·lOrpSo.nk op fn ~ tydstip. En

lean daar v:n (absolute) identito:u: n10I meer spro.ke

woes ton spyto wm Gn:L[~e [,n::ler nool1tlike meowerkendo idontitoi ts­

fo.ktoro \</D. t ~ms noe :lOet opspoor. Nou knn do. ".1' [',lloon ;'1D.t'..r oor~o1J..tC28E.

VT.n viCes. Ondnt dio tyd vir1ic hoed~m:i.r;hodo in cUe

bor"O!loondo voorboolde noutrn.r~l is, 'Wns elit oen V::'.11 die rodos wna.rom

ons dit ho~r op 0.0 identiok a.a.nvn~r het, Vgl. verdeI' hood~1)1i[~hedo

op f\oopponqerdo tye, dus ,'111eonnQr ooroonkol'1s:

(a)

Die ou perd 101 weor JP.:pdG,G il£..r:!.§. c;~r.

Die spl:m spool v~mda;; 1·[081' s~ vorlede janr.

(b) Ons strnil:e1 on die midJ.a.r; 8008 in dio skomern"nd

19.

(ii) plus lmtoGoria~l Gera~lisoor: ~ en speol in dio eerste sinslid

is toenwoordige tyd, Innr in dio ~-sinslid is ~-lol(hot) en

~-spoo1(het) Jr..o..tec;orio.:-'l verledn tyd cerrolisoor.

In die vo:)rboeld by (b) Hord vorskillcnde tyd o.lleon ma~r

leksikaJ.l veI'woord: op dio :middc.g X i11 qie skemoraa.nd.

Tot duo vel' hot. ons o.lleen . die tyds~apek.. ()::J to bpW"',ts en ons het clan ook :-;enio11 de. t MIlJD.te die t:'ld in die twoe sinslode versldl,

bestc./'.n 110 hoedo.ni~:hcc1o oak op vcrskillenclo tye 011 dn.t di tnI:'. ons

moninr:; onigo idon~itoi"t vnn hoodcmic;hodo we. t op diosolfdo tyd mtlC

bes tn:'.n, lao. t oore:;no.n t:)t oorconkoms, Vir dio bohoud vnn die identitei~ van hoock.,ni',·hod8 moot olio tyo wno.rop eli t bostno.n dus niG

r~oo:'lPonoerd woes teem J:ioka. ...r nie. Dis ons c:evolctrekkinc uit dio voornf--snci.ndo: Nio-;,:oojJPonoorc1e tyo is dnn ::;-:1;1' die ~identitei t vnn

hoednnir;lwc1o I n c1olU~-struJ~turorinE.moment. Is tyo weI geop1')oneord

ons ~·OSOi·'0 voorbooldo) oorecmkons vnn

hoor:bni(;hodo, (I,w. S. ooro(3nkor:ls is hior WOOl' a.flk'1nJr.lik vcm jio foi t

cL:.t ::lio tyo 0;oop')onoord l;1oet woes 31*) en da.llrom kr:m goopponeerqt:2 tyd \Joer vir die oC2!:.<.;onk~ 111 c1onr-strukturerin[isTloment woos. Str:1.ks werk ons twee nnclor bec;rippe uit vir (nio-) seopponoorde tyo

'."rQ. t L1GOr bruikbc'1.L~r sal woos on clio hele veld v~:m bywoordoliko bepr'..lil1[;e

dok.

Vir nio kel1nis vv.n tye wno.rop die hoechnic;hodo vnn dio

dio t~,-e binno clio tHoolocUec

hood:,.ni~;hoidstrl.1k-tuur (die cersto on dio ~-8inslid) nio t1.lloon rolevv.nt nio~ Ons

voorboolde r;oo weI cb.:l.rUe indruk or,ldo. t dit no::; so c;o~des is cb t die leksilffit.l veriJoorde geopponeerdo tye k:~mteksuoo~ teonoor 1:1oko.n1" st:1-:n:

Vo.ndarr is kontoksuoel r'oronlisoer on ;J'ister ook (.:l.w.s. elk is In sinslidd.<lol binne In"

_...

~

. I' '1)

S1.ns 1.(, •

~ hy c;oprn:::t hot ~oo hy ,jon}{ l.Jf.lS (sinslid), so

het hy Geprc:.f'.t toe.1'!Y I,n ron lt1(lS (sinslid).

~ ek s):rik ~m'.oor_.qk . .ioll sien (sinslid) so

Die tyd in die .§.£9.Q- on in die eerste sinslid is vir die hoednnizhede neutraCl.l, dio ondorwerp- en ':osogdesnke is elk oak identiek 32*) sod::l.t in clio hoechnighoidstruktuur (~ hy ceprn1.t hot,. ,so hot hy coprn.c..t; s..£2.~ ek skrik ... so skrik ek ook) self dac:.r niles to vind is 1.Jnt dio idonti toi t vc,n die hoednnighode Iron ophof nie, Manr h1i te dio hooc1[',nighoi,.lstruktuur self Ie twoo c;oopponoerde

tydsaalckmlplokse (vir die oorsto voorboold: too hyj onk was X too hy In :nn 1.JnS, d.w.s, ns sinsledo ·;oronliseor) v1f\.t (lie identitoit vnn dio hoec1:~niGhedo wa t 011S binno die hoodanigheidstruktuur self kon vind weI

d0021ik ophof tot 'n ooroonkonw orode'1- t dio hoodnnighedo nou cesien worrl o.s bosto..c:ndo 01) vorskillondo tyo,

VnTh'1-f twoo kontoksueol goroo.lisocrdo tydsnko binno olko sinslic1 vrm clio hoodCll1ir~hoidstruktuur hot ons nou Gocac:.n tot dio c:.nc1,or uitor8to, nl, tot tWOG ::l.S Sa::l.}d:Olllplokso r;oroaliseerde tydsako da::l.r­ buito, Ivho..r :'1.io praktyk bowys o(;tor cbt, In kontoksuolo tydsvorlxml

in ~)if. cUe: oorsto sinslid ook sy vorb",.nc1s~'J.rallol (nio noocli-Tenclig ns

sar:.k ni0) kan Vi~ld bui to di0 hoedani [(hoids truktuur, d, w, s, da tIn tydsa:--.l-: in die hoodan'r;lw:tdstrll}ctuUl' on 'n tydsnn.kJconpleJcs dno.rbuito to~celyk vir :Uo leannis W.Yl cUe tyd wm 'lie hood::,n:i.:;hdd rolev:::nt kml.

'Woos:

Die span spool vandO:,£; S008 too hulle toen .:Lulle op~8troo h~.

Qg,l. Hierrli3 vor.:-rbG81r_{l as sodo.niS vra on In vorduideli­}

ldnr,: Dio hoechnigheid vo..n die speol-h'1-nclolinc in rlie roc;orenc1c sinslid staC'..n nio te;:;noor dio hoe­ .Jrcn:L~;helcl W,:'11i.O optroe-h.'l.ndolin::: in :lio toe-sins­

lid nie, n,~,~r toon 110 vC'..n clio }1..[cndelinc! VCln di8 s00:3-sinslic1 Vfl t hior nL; ui t'''osproko is "1io, Dio sin is '.lus :;olyk ,"..~,n so-iots: Dio spo.n spool v,:n+, U (>"

sooS hull,o :03'11001 hot toe hv~10 teon jullo

Opgotl'OO het, .

In clio ::op:eHo voorbeclcl is Jie tydsverskil ook kn toGorin''.l coroaliseor on Jie kontoksuool-loksiknrcl voruo0rc1.o tyds':. ,,-le ~ndOJ;: in dio rO;,;eronde sinslicl vin:l ny opposisio in 'n tydsn:l.kkonploks (.i£s

~.,.), Kontoksuolo vOl'b'Cn':'l wurk dus hior snan not 'n sinslicl­