• No results found

De invloed van fitheid op trauma intrusies en het mediërende effect van Heart Rate Variability

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De invloed van fitheid op trauma intrusies en het mediërende effect van Heart Rate Variability"

Copied!
25
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

 

Myrna  Rood  

Universiteit  van  Amsterdam                               Datum:  23-­‐05-­‐2016  

Naam:  Myrna  Rood   Studentnr.:  10198652   Begeleider:  Vanessa  van  Ast   Aantal  woorden:  4.579  

(2)

Abstract  

Trauma  intrusies  veroorzaken  veel  lijdensdruk  en  mensen  verschillen  in  de  mate  waarin   zij  deze  kunnen  onderdrukken.  Heart  Rate  Variability  (HRV)  lijkt  geassocieerd  te  zijn   met  intrusies  en  fitheid  is  van  invloed  op  HRV.  Daarom  werd  in  deze  studie  de  invloed   van  fitheid  op  trauma  intrusies  en  het  mediërende  effect  van  HRV  onderzocht.  Bij  de   deelnemers  werd  HRV  gemeten  tijdens  een  baselinemeting  van  de  hartslag  en   deelnemers  kregen  een  traumafilm  te  zien.  Na  een  week  werd  de  mate  van  intrusies   gemeten  en  werd  een  fitheidstest  afgenomen.  Er  waren  geen  significante  effecten  

gevonden  tussen  de  fitheidstest,  de  mate  van  intrusies  en  HRV.  Daarom  is  dit  onderzoek   niet  ondersteunend  voor  het  effect  van  fitheid  op  intrusies  en  het  mediërend  effect  van   HRV.                          

(3)

De  meeste  mensen  maken  een  trauma  mee  op  een  moment  in  hun  leven  (Breslau   &  Kessler,  2001).  Een  trauma  kan  bij  sommigen  resulteren  in  een  Post  Traumatische   Stress  Stoornis  (PTSS)  en  deze  mensen  kunnen  onder  andere  veel  stress,  vermijding,   hyper-­‐arousal  en  trauma  intrusies  ervaren  (American  Psychiatric  Association,  2013).   Trauma  intrusies  zijn  verontrustende  en  onvrijwillige  herbelevingen  van  een  trauma  en   veroorzaken  vaak  veel  stress  en  lijdensdruk  (American  Psychiatric  Association,  2013).   Deze  trauma  intrusies  spelen  een  grote  rol  bij  PTSS,  zowel  in  een  stressvolle  situatie  als   in  episodes  van  de  stoornis,  en  hebben  een  grote  invloed  op  gedachten,  emotie  en   gedrag  (Brewin,  Gregory,  Lipton  &  Burgess,  2010).  Niet  iedereen  die  een  trauma   meemaakt,  ontwikkelt  ook  trauma  intrusies.  Uit  onderzoek  blijk  namelijk  dat  mensen   verschillen  in  de  mogelijkheid  om  ongewenste  herinneringen  te  onderdrukken  (Gillie,   Vasey  &  Thayer,  2014).  De  mogelijkheid  om  controle  over  ongewenste  herinneringen  te   betrachten  lijkt  dus  belangrijk  om  de  psychologische  gezondheid  te  handhaven.  Veel   studies  hebben  erkend  dat  PTSS  zich  pas  maanden  of  jaren  na  een  traumatische   gebeurtenis  ontwikkeld  (Brewin,  et  al.,  2010).  Daarom  is  het  van  belang  om  te  

achterhalen  welke  factoren  van  invloed  zijn  op  het  ontwikkelen  van  trauma  intrusies  na   het  meemaken  van  een  trauma.  Op  die  manier  kan  de  controle  over  trauma  intrusies   worden  bewaard  en  kunnen  mensen  tegen  de  stress  en  lijdensdruk,  die  hierbij  komen   kijken,  worden  beschermd.    

Heart  Rate  Variability  (HRV)  lijkt  om  verschillende  redenen  van  invloed  te  zijn  op   trauma  intrusies.  HRV  is  een  maat  welke  de  veranderingen  in  hartslag  reflecteert,  dat   ontstaat  door  de  wisselwerking  tussen  het  parasympatische  en  sympathische  

(4)

regulatie  van  zintuigelijke  prikkels  (arousal)  (Hauschildt,  Peters,  Moritz  &  Jelinek,   2011).  Het  wordt  ook  wel  gesteld  dat  HRV  een  index  is  voor  de  mate  van  zelfregulatie   (Gillie  et  al.,  2015).  Over  de  connectie  tussen  HRV  en  emotieregulatie  hebben  Thayer  en   Lane  (2000,  2009)  een  model  ontwikkeld:  het  Neurovisceral  Integration  Model.  Dit   model  stelt  dat  de  werking  van  het  parasympatische  zenuwstelsel,  geïndexeerd  door   HRV  in  rust,  de  activiteit  van  een  flexibel  en  integratief  neuraal  netwerk  reflecteert.  Dit   flexibele  neurale  netwerk  zorgt  ervoor  dat  een  individu  op  een  effectieve  wijze  een   emotioneel,  cognitief  en  gedragsmatige  reactie  kan  geven  tijdens  doelgericht  gedrag.   HRV  in  rust  meet  de  variatie  in  de  regulatie  van  hartslagcontrole  tijdens  een  lage   stimulatie  in  rusttoestand  (Baily,  Potter,  Lang  &  Pisoni,  2015).  Een  hogere  HRV  in  rust   betekent  dat  er  meer  remmende  controle  is  vanuit  de  prefrontale  cortex  op  het  

subcorticale  circuit,  wat  er  voor  zorgt  dat  het  individu  op  een  gecontroleerde  manier   kan  reageren  op  uitdagende  en  emotionele  situaties  (Thayer  &  Lane,  2000).  Aangezien   HRV  kan  worden  gebruikt  als  index  voor  de  activiteit  van  dit  proces,  kan  HRV  worden   gebruikt  als  een  maat  voor  inhibitie  controle  (Thayer  &  Lane,  2009).  Wanneer  een   hogere  HRV  zorgt  voor  meer  inhibitie  controle  en  hierdoor  zorgt  dat  herinneringen   beter  kunnen  worden  geïnhibeerd,  zal  dit  ook  kunnen  resulteren  in  het  onderdrukken   van  trauma  intrusies.  Verder  blijkt  dat  een  tekort  aan  controle  over  inhibitie  

geassocieerd  is  met  ongewenste  herinneringen  en  gedachten  (Leskin  &  White,  2007).   Een  hoge  HRV  lijkt  dus  een  belangrijke  factor  te  zijn  om  de  controle  te  bewaren  over   trauma  intrusies  en  uit  onderzoek  blijkt  dan  ook  dat  een  lage  HRV  geassocieerd  is  met   verhoogde  (trauma-­‐)  intrusies  (Hauschildt  et  al.,  2011;  Gillie,  Vasey  &  Thayer,  2015).  

(5)

Daarnaast  blijkt  dat  een  lagere  HRV  in  rust  bij  individuen  indicatief  is  voor   emotionele  disregulatie,  zoals  het  geval  is  bij  angst  en  depressie  (Appelhans  &  Luecken,   2006).  Omgekeerd  zou  dit  betekenen  dat  een  hogere  HRV  zorgt  voor  een  betere  

emotieregulatie.  Een  betere  emotieregulatie  op  zijn  beurt,  zal  in  het  geval  van  trauma   intrusies  kunnen  resulteren  in  minder  emotioneel  beladen  trauma  intrusies.  Wanneer   een  hogere  HRV  zorgt  voor  betere  emotieregulatie,  zal  een  hogere  HRV  zorgen  voor   minder  emotionele/heftige  intrusies.  HRV  lijkt  dus  van  invloed  te  zijn  op  de  mate  van   trauma  intrusies.      

Nu  het  blijkt  dat  een  hoge  HRV  een  beschermende  factor  zou  kunnen  zijn  voor   trauma  intrusies  (Hauschildt,  Peters,  Moritz  &  Jelinek,  2011;  Gillie,  Vasey  &  Thayer,   2015),  is  het  van  belang  om  te  achterhalen  welke  factoren  HRV  kunnen  verhogen.  Deze   factoren  zouden  dan  kunnen  fungeren  als  onderdeel  van  therapie  voor  PTSS.  Fysieke   gezondheid  is  een  belangrijke  factor  die  zorgt  voor  een  vermindering  in  

parasympatische  zenuwactiviteit  en  van  invloed  is  op  HRV  (Thayer  &  Lane,  2009).   Daarnaast  blijkt  uit  onderzoek  dat  een  verhoogde  fitheid  resulteert  in  een  hogere  HRV   (Luque-­‐Cascado,  Zabala,  Morales,  Mateo-­‐March  &  Sanabria,  2013;  Alderman  &  Olson,   2014)  en  dat  de-­‐training  zorgt  voor  een  verlaging  van  HRV  (Hansen,  Johnson,  Sollers,   Stenvik  &  Thayer,  2004).  Aangezien  fysieke  fitheid  een  levensstijl  factor  is  en  dus  aan  te   passen  is,  is  het  een  interessante  factor  om  in  relatie  tot  HRV  en  trauma  intrusies  te   onderzoeken.  

Uit  bovenstaande  beschreven  onderzoeken  blijkt  dat  een  verhoogde  fitheid  zorgt   voor  een  verhoogde  HRV  (zie  figuur  1.  Pad  a)  en  dat  een  hogere  HRV  zou  kunnen  

(6)

fitheid  mogelijk  zou  kunnen  beschermen  tegen  trauma  intrusies  (zie  figuur  1.  Pad  c’).   Hoewel  blijkt  dat  sporten  als  therapie  vermindering  in  algemene  PTST  symptomen   teweeg  kan  brengen  (Fetzner  &  Asmundson,  2015),  is  er  nog  geen  eerder  onderzoek   gedaan  naar  de  invloed  van  fitheid  op  trauma  intrusies.  Aangezien  de  controle  over   trauma  intrusies  kan  verschillen  tussen  mensen  en  dit  mogelijk  kan  worden  beïnvloed   door  fitheid  via  HRV,  kan  fitheid  wellicht  mensen  beschermen  tegen  trauma  intrusies.  In   deze  studie  is  daarom  de  invloed  van  fitheid  via  HRV  op  trauma  intrusies  onderzocht.   Aan  de  hand  van  bovengenoemde  onderzoeken  was  de  volgende  hypothese  opgesteld:   Een  verhoogde  fitheid  kan  zorgen  voor  minder  trauma  intrusies  en  dit  effect  wordt  

gemedieerd  door  HRV.  Om  deze  hypothese  te  testen  was  er  een  studie  ontwikkeld,  welke   een  onderdeel  uitmaakte  van  een  groter  onderzoek  die  werd  gedaan  door  studenten  van   de  Universiteit  van  Amsterdam.  

In  deze  studie  werd  de  HRV  berekend  middels  een  baselinemeting  van  de   hartslag.  Vervolgens  werd  er  een  traumafilm  laten  zien,  welke  bedoelt  was  om  de   intrusies  op  te  wekken.  Middels  een  traumadagboek  en  een  vragenlijst  werd  dan  de   mate  van  trauma    intrusies  gemeten.  Verder  werd  voor  de  mate  van  fitheid  een  fysieke   fitheidstest  afgenomen.  Op  basis  van  bovenstaande  kennis  werd  er  verwacht  dat  er  (1)   een  negatief  verband  bestaat  tussen  de  score  op  de  fysieke  fitheidstest  en  het  aantal   genoteerde  trauma  intrusies,  zie  figuur  1.  Pad  c’.  Ook  was  de  verwachting  dat  er  (2)  een   negatief  verband  bestaat  tussen  de  score  op  de  fysieke  fitheidstest  en  de  score  op  de   intrusievragenlijst,  zie  figuur  1.  Pad  c’.  Verder  werd  er  verwacht  dat  (3)  het  effect  van   fitheid  op  trauma  intrusies  wordt  gemedieerd  door  HRV,  waarbij  een  positief  verband  

(7)

werd  voorspeld  tussen  de  score  op  de  fysieke  fitheidstest  en  HRV  (zie  figuur  1.  Pad  a)  en   een  negatief  verband  tussen  HRV  en  trauma  intrusies,  zie  figuur  1.  Pad  b.    

           

Figuur  1.  Mediatie  model  van  HRV  op  de  relatie  tussen  fitheid  en  trauma  intrusies    

 

   

Figuur  2.  Relatie  tussen  fitheid  en  trauma  intrusies  

    Methode  

Deelnemers  

Vierentwintig  studenten  van  de  Universiteit  van  Amsterdam  (18-­‐35  jaar)  deden   mee  aan  dit  onderzoek.  Als  beloning  ontvingen  zij  participatiepunten  of  tien  euro  per   uur  voor  deelname  aan  het  onderzoek.  Participanten  werden  uitgesloten  van  het   onderzoek  wanneer  ze:  jonger  waren  dan  18  jaar  of  ouder  waren  dan  35  jaar,  zwanger   waren,  een  behandeling  hadden  gehad  voor  psychologische  of  psychiatrische  problemen   in  de  afgelopen  2  jaar,  een  neurologische  ziekte  hadden,  een  fysieke  stoornis  hadden,  

HRV  

Fitheid   Trauma  Intrusies  

a  +   b  -­‐  

 c’  -­‐  

Fitheid  

 c  

(8)

psychoactieve  medicijnen  gebruikten,  meer  dan  gemiddeld  15  glazen  alcohol  per  week   dronken,  meer  dan  gemiddeld  één  keer  per  week  cannabis  of  andere  drugs  gebruikten,   extreme  angst  ervaren  wanneer  ze  bloed  zien  of  een  traumatische  gebeurtenis  hadden   meegemaakt.  

 

Heart  Rate  Variability  

  Om  de  hartslag  te  meten  werd  de  ElectroCardioGraphy  (ECG)  gebruikt.  Hierbij   werden  twee  ECG  elektrodes  op  de  linker-­‐  en  rechter  borst  van  een  deelnemer  geplaatst   en  een  elektrode  op  de  buik.  De  baseline  meting  werd  gedaan  tijdens  rust.  Deelnemers   keken  hierbij  naar  een  filmpje  van  een  onderwateroceaan  waarbij  een  rustig  muziekje   was  te  horen  op  de  achtergrond.  Middels  de  hartslag  kon  de  HRV  van  deelnemers   worden  berekend.  De  HRV  werd  verkregen  door  de  variatie  over  een  reeks  van   hartslagintervallen  (mean  squared  difference  of  succesive  intervals;  MSSD)  te   berekenen  (Appelhans  &  Luecken,  2006).  Voor  deze  studie  is  de  square  root  van  de   MSSD  gebruikt  (RMSSD).  

  Trauma  film  

  Deelnemers  kregen  een  film  te  zien  (14  minuten)  welke  verschillende  aversieve   filmfragmenten  bevatte:  scenes  van  een  oog-­‐  en  knieoperatie,  een  persoon  die  verdrinkt,   een  dodelijk  auto-­‐ongeluk  en  een  gedocumenteerde  gruweldaad  van  de  genocide  in   Rwanda  uit  1994.  Om  de  ontwikkeling  van  trauma  intrusies  te  verhogen  werden  de   deelnemers  geïnstrueerd  om  zich  te  verbeelden  dat  ze  getuige  waren  van  deze  scènes   (Hagenaars  et  al.,  2008).  Verder  kregen  ze  de  instructie  om  tijdens  het  kijken  van  de  film  

(9)

zo  min  mogelijk  te  bewegen  en  werd  gevraagd  om  hun  hoofd  op  een  kinsteun,  op  60  cm   van  het  scherm  af,  te  plaatsten.    

Deze  film  is  in  vorige  studies  gebruikt  en  is  goedgekeurd  door  de  Ethische   Commissie  in  Nijmegen  (Meyer  et  al.,  ongepubliceerd  manuscript;  Meyer  et  al.,  2013).   De  deelnemers  werden  van  te  voren  geïnformeerd  over  het  feit  dat  de  materialen  die   gebruikt  worden  in  de  studie  mogelijk  negatieve  emoties  en  herinneringen  kunnen   opwekken.  Daarnaast  zijn  deelnemers  verteld  dat  ze  vragen  kunnen  stellen  en  werd  hun   de  mogelijkheid  aangeboden  om  contact  op  te  nemen  wanneer  zich  aanhoudende  

symptomen  ontwikkelen  na  het  zien  van  de  film.  Echter,  er  zijn  geen  verslagen  bij   andere  studies  van  lange  termijn  symptomen  na  het  bekijken  van  deze  of  vergelijkbare   films  (Meyers  et  al.,  2013;  Holmes  et  al.,  2009)  

 

Intrusie  dagboek  

  Tussen  de  2  sessies  door  hielden  de  deelnemers  een  intrusiedagboek  bij  voor  één   week  lang.  De  experimentleider  gaf  uitgebreide  instructies  over  het  bijhouden  van  het   dagboek  aan  het  eind  van  de  eerste  sessie.  Deelnemers  werden  gevraagd  om  een  notitie   te  maken,  zodra  er  een  herinnering  van  de  traumafilm  naar  boven  kwam,  en  om  een   beschrijving  hiervan  te  geven  in  het  dagboek.  Hierbij  gaven  deelnemers  aan  of  het  ging   om  een  visuele-­‐  of  een  verbale  herinnering  van  de  film.  Verder  werd  gevraagd  om  ook   de  afwezigheid  van  negatieve  herinneringen  van  de  film  noteren.    

     

(10)

Fysieke  fitheid  

  Fysieke  fitheid  werd  gemeten  met  de  PWC75%/kg  berekening  (Batcho,  Jean-­‐ Louis  Thonnard  &  Henri,  2012).  Dit  is  een  maat  voor  de  power  output  per  kilogram  van   het  lichaamsgewicht  dat  iemand  kan  genereren  op  een  fiets  wanneer  beweging  

plaatsvindt  in  een  stabiele  staat  die  correspondeert  met  75%  van  de  maximale  hartslag.   De  deelnemers  zaten  op  een  fiets  en  moesten  met  een  snelheid  van  60  rondes  per   minuut  (RPM)  trappen.  Tijdens  de  eerste  twee  minuten  mochten  de  deelnemers  

opwarmen  middels  te  fietsen  met  een  lage  weerstand.  Vervolgens  begon  de  test  met  een   power  van  30  Watt  en  deze  werd  elke  twee  minuten  met  30  Watt  verhoogd.  De  hartslag   (HR)  van  participanten  werd  elke  halve  minuut  genoteerd  (ECG).  De  test  werd  geëindigd   wanneer  de  deelnemer  op  75%  van  zijn  hartslag  zat.  Dit  werd  voor  elke  deelnemer   berekend  met  deze  formule:  0.75*(220-­‐leeftijd).    

Middels  deze  gegevens  kon  de  PWC75%/kg  voor  elke  deelnemer  berekend   worden.  

 

Vragenlijsten  

Impact  of  Event  Scale  (IES)  De  Impact  of  Event  Scale  (IES;  Horowitz  et  al.,  1979)   wordt  gebruikt  als  een  maat  voor  intrusie-­‐gerelateerde  distress.  Deze  werd  een  week  na   de  film  afgenomen.  De  schaal  van  de  test  is  aangepast  om  precies  de  symptomen  te   meten  die  gerelateerd  zijn  aan  de  trauma  film.  De  IES  bestaat  uit  15  self-­‐report  items  en   vragen  naar  de  sterkte  van  specifieke  symptomen  op  een  4-­‐punt  schaal.  De  intrusie   subschaal  (7  items)  is  van  belang  voor  het  meten  van  intrusie  gerelateerde  distress.   Deze  items  zijn:  1,  4,  5,  6,  10,  11  en  14.  

(11)

Diary  Compliance  Rating  Deelnemers  kregen  een  controlerende  vraag  voor  de   mate  van  serieusheid  dat  de  deelnemers  het  dagboek  hadden  ingevuld.  De  vraag  bevatte   een  10-­‐punt  schaal  op  welke  ze  moesten  aangeven  hoe  accuraat  ze  denken  dat  hun   dagboek  is,  variërend  van  1  (helemaal  niet  accuraat)  tot  10  (extreem  accuraat).    

Procedure  

Sessie  1.  Vooraf  aan  het  onderzoek  kregen  de  deelnemers  een  introductie  te  lezen   met  gedetailleerde  informatie  over  de  studie.  Vervolgens  werd  een  informed  consent   verschaft  aan  de  deelnemers.  Hierna  begon  de  eerste  sessie  met  een  baseline  meting  van   de  hartslag.  Vervolgens  kregen  de  deelnemers  de  traumafilm  te  zien.  Na  afloop  van  de   film  werd  het  intrusie  dagboek  uitgebreid  geïntroduceerd.  Voor  de  volgende  komst   werd  hun  gevraagd  om  het  dagboek  in  te  komen  leveren  en  om  hun  sportkleding  mee  te   brengen.  

Tussen  sessie  1  en  2.  Tussen  de  twee  sessies  in  hielden  de  deelnemers  het   intrusiedagboek  een  week  lang  bij.    

Sessie  2.  Een  week  na  de  eerste  sessie  kwamen  de  deelnemers  terug  naar  het  lab   om  hun  intrusiedagboek  in  te  leveren.  Het  intrusiedagboek  werd  samen  met  de  

proefleider  doorgenomen.  Vervolgens  werd  de  Diary  Compliance  Rating  en  de  IES   afgenomen.  Als  laatste  werd  de  fysieke  fitheidstest  afgenomen.  

 

Statistische  analyse  

Aangezien  in  deze  studie  een  mediatiemodel  werd  getest,  zijn  de  verwachtingen   van  deze  studie  getest  middels  een  mediatie-­‐regressieanalyse.  Daarbij  is  gebruik  

(12)

gemaakt  van  de  analyse  PROCESS  in  SPSS  van  Preacher  en  Hayes  (2004).  Als  functie   werd  bootstrapping  gebruikt,  omdat  in  deze  studie  van  een  kleine  steekproef  gebruik   werd  gemaakt  (Field,  2012).  Hierbij  was  de  predictor  de  hoogte  van  de  fysieke  

fitheidstest  (PWC75%/kg).  De  outcome  variabele  is  het  aantal  trauma  intrusies  na  de   trauma  film  en  de  mediator  de  hoogte  van  de  HRV.  Er  werd  een  tweede  analyse  

uitgevoerd  met  als  afhankelijk  variabele  de  score  op  de  intrusie  subschaal  van  de  IES,  als   extra  maat  voor  de  mate  van  trauma  intrusies.  Deze  score  werd  berekend  middels  de   som  te  berekenen  van  de  scores  op  de  items  1,  4,  5,  6,  10,  11  en  14.  De  volgende   variabelen  worden  dus  meegenomen  in  de  analyse:  

• Predictor:  hoogte  van  PWC75%/kg  

• Outcome  variabele  1:  aantal  trauma  intrusies  genoteerd  in  intrusiedagboek   • Outcome  variabele  2:  score  op  de  IES  intrusie  subschaal  

• Mediator:  hoogte  van  baseline  HRV  

Om  te  testen  voor  een  mediator  moeten  de  volgende  regressie  vergelijkingen   worden  gemaakt:  1.  Een  regressie  van  de  mediator  op  de  onafhankelijke  variabele,  2.   Een  regressie  van  de  afhankelijke-­‐  op  de  onafhankelijke  variabele,  en  3.  Een  regressie   van  de  afhankelijk  variabele  op  zowel  de  onafhankelijke  variabele  als  op  de  mediator   (Baron  &  Kenny,  1986).  In  dit  onderzoek  betekent  dit:  1.  Een  regressie  van  HRV  op  de   PWC75%/kg  score  ,  2.  Een  regressie  van  het  aantal  trauma  intrusies  (en  IES  score)  op  de   PWC75%/kg  score,  en  3.  Een  regressie  van  de  PWC75%/kg  score  op  zowel  het  aantal   trauma  intrusies  (en  IES  score)  als  op  HRV.  

Om  het  effect  van  de  mediator  vast  te  stellen  moeten  de  regressies  de  volgende   uitkomsten  hebben:  1.  Bij  de  eerste  vergelijking  moet  de  onafhankelijke  variabele  effect  

(13)

hebben  op  de  mediator,  2.  Bij  de  tweede  vergelijking  moet  de  onafhankelijk  variabele  effect   laten  zien  op  de  afhankelijke  variabele,  3.  Bij  de  derde  vergelijking  moet  de  mediator  effect   laten  zien  op  de  afhankelijke  variabele  en  4.  De  relatie  tussen  de  onafhankelijke  en  de   afhankelijke  variabele  moet  kleiner  zijn  wanneer  de  mediator  is  toegevoegd  aan  het  model,   dan  wanneer  deze  niet  is  toegevoegd.  (Baron  &  Kenny,  1986).    

In  dit  onderzoek  moeten  de  uitkomsten  de  volgende  significante  effecten  (met   een  alpha  van  .05)  laten  zien  :  1.  Bij  de  eerste  vergelijking  een  positief  effect  van  de  

PWC75%/kg  score  op  HRV  (figuur  1  pad  a).  2.  Bij  de  tweede  vergelijking  een  negatief  effect   van  de  PWC75%/kg  score  op  het  aantal  trauma  intrusies  en  IES  score  (figuur  1  pad  c’),  3.   Bij  de  derde  vergelijking  een  negatief  effect  van  HRV  op  het  aantal  trauma  intrusies  en  IES   score  (figuur  1  pad  b),  en  4.  De  relatie  tussen  de  PWC75%/kg  score  en  het  aantal  trauma   intrusies  en  IES  score  moet  kleiner  zijn  wanneer  HRV  is  toegevoegd  aan  het  model  (figuur   1  pad  c’),  dan  wanneer  deze  niet  is  toegevoegd  (figuur  2  pad  c).  

   

Resultaten   Deelnemers  

  Van  vier  van  de  25  deelnemers  konden  de  resultaten  niet  worden  meegenomen.   Drie  participanten  zijn  tijdens  de  film  gestopt  en  bij  één  deelnemer  werkte  de  fysiologie   niet  goed.  Hierdoor  zijn  de  resultaten  van  21  deelnemers  meegenomen  in  deze  studie.  Er   was  ook  gecontroleerd  voor  de  mate  waarin  de  deelnemers  serieus  het  dagboekje  

hadden  bijgehouden  middels  de  Diary  Compliance  Rating.  Hierbij  zijn  geen  extra   deelnemers  uitgevallen.  

(14)

          A.                      B.             C.    

Figuur  3.  Relaties  tussen  A.  PWC75%/kg  en  HRV  (pad  a,  Figuur  1),  B.  PWC75%/kg  en  intrusies   (pad  c,  figuur  2)  en  C.  HRV  en  intrusies  (pad  b,  Figuur  1)  

 

Mediatie  analyse  fitheid,  HRV  &  aantal  trauma  intrusies  

Uit  de  mediatie  analyse  bleek,  tegen  de  verwachting  in,  dat  PWC75%/kg  geen   significante  voorspeller  is  van    HRV  (b  =  32.17,  t  =  1.56,  r  =  0.34,  p  =  .136),  zie  figuur  1   pad  a.  Daarnaast  bleek  dat  PWC75%/kg  geen  significante  voorspeller  is  van  het  aantal   trauma  intrusies  wanneer  de  mediator  HRV  in  het  model  zit  (b  =  0.93,  t  =  0.49,  p  =  .628),   zie  figuur  1  pad  c’,  en  dat  HRV  ook  geen  significante  voorspeller  is  van  het  aantal  trauma  

(15)

intrusies  (b  =  -­‐0.01,  t  =  -­‐0.76,  f²  =  0.03,  p  =  .458),  zie  figuur  1  pad  b.  Dit  is  ook  tegen  de   verwachting  in.  Verder  bleek  ook  ,  tegen  de  verwachting  in,  dat  PWC75%/kg  geen   significante  voorspeller  is  van  het  aantal  intrusies,  zonder  HRV  in  het  model  (b  =  0.45,  t   =  0.26,  r  =  0.06  p  =  .80),  zie  figuur  2  pad  c.    

Uit  deze  resultaten  blijkt  dus  dat  er  geen  significant  indirect  effect  is  van   PWC75%/kg  op  het  aantal  intrusies  via  HRV  (b  =  -­‐0.48,  SE  =  0.91,  BCa  CI  [-­‐3.210,  

0.169]).  Dit  representeert  een  relatief  klein  effect  k  ²  =  0.06,  95%  BCa  CI  [.001,  .337].  Dit   resultaat  is  tegen  de  verwachtingen  in  en  betekent  dat  er  geen  effect  lijkt  te  zijn  van   fitheid  op  het  aantal  intrusies  (via  HRV).    

 

             A.                      B.  

 

Figuur  4.  Relaties  tussen  A.  PWC75%/kg  en  IES  subschaal  score  (pad  c,  Figuur  2)  en  B.  HRV  en  IES   subschaal  score  (pad  b,  Figuur  1)  

   

Mediatie  analyse  fitheid,  HRV  &  intrusie  subschaal  

Vervolgens  bleek  uit  de  tweede  analyse  dat  PWC75%/kg  geen  significante  

(16)

=  0.73,  p  =  .476),  zie  figuur  1  pad  c’,  en  HRV  is  ook  geen  significante  voorspeller  voor  de   score  op  de  IES  subschaal,  zie  figuur  1  pad  b  (b  =  -­‐0.01,  t  =  -­‐0.67,  f²  =  0.03,  p  =  .519).   Verder  is  PWC75%/kg  ook  geen  significante  voorspeller  voor  de  score  op  de  IES   subschaal,  zie  figuur  2  pad  c  (b  =  0.77,  t  =  0.55,  r  =  0.12,  p  =  .59).  Deze  bevindingen  zijn   tegen  de  verwachtingen  in.  

 Uit  deze  analyse  blijkt  dus  dat  er,  tegen  de  verwachtingen  in,  geen  significant  

indirect  effect  is  gevonden  van  PWC75%/kg  op  de  score  van  de  IES  subschaal  via  HRV  (b   =  -­‐0.34,  SE  =  0.74,  BCa  CI  [-­‐2.920,  0.306]).  Dit  representeert  een  relatief  klein  effect  k  ²  =   0.05,  95%  BCa  CI  [.001,  .357].  Wat  betekent  dat  er  geen  effect  van  fitheid  op  intrusie-­‐ gerelateerde  angst  via  HRV  lijkt  te  zijn.  

   

Discussie  

  In  deze  studie  is  de  invloed  van  fitheid  op  trauma  intrusies  en  het  mediërende   effect  van  HRV  onderzocht.  Dit  is  getest  middels  de  vier  voorwaarden  voor  een   mediatiemodel  te  analyseren  (Baron  &  Kenny,  1986).  Uit  de  resultaten  bleek  er  geen   relatie  te  bestaan  tussen  de  hoogte  van  de  fitheidscore  en  de  hoogte  van  HRV.  Aan  de   eerste  voorwaarde  voor  een  mediatie  model  werd  daarom  niet  voldaan  (zie  figuur  1.   Pad  a).  Ook  bleek  er  geen  indirect  verband  te  bestaan  tussen  fitheid  en  het  aantal   intrusies  en  intrusie-­‐gerelateerde  angst  wanneer  de  mediator  HRV  in  het  model  zit.  Er   werd  dus  ook  niet  aan  de  tweede  voorwaarde  gedaan  (zie  figuur  1.  Pad  c’).  En  HRV  liet   ook  geen  verband  zien  met  het  aantal  intrusies  en  intrusie-­‐gerelateerde  angst,  dus  er   werd  ook  niet  voldaan  aan  de  derde  voorwaarde  (zie  figuur  1.  Pad  b).  Aangezien  er  geen  

(17)

direct  effect  was  gevonden  van  de  fitheid  op  het  aantal  intrusies  en  intrusie-­‐gerelateerde   angst  (zie  figuur  2.  Pad  c),  was  er  ook  geen  sprake  van  de  vierde  voorwaarde  voor  een   mediatiemodel.  Uit  deze  studie  blijkt  dat  de  mate  van  fitheid  niet  van  invloed  lijkt  te  zijn   op  intrusies  en  dat  er  geen  mediërend  effect  lijkt  te  zijn  van  HRV.    

Dit  resultaat  komt  niet  overeen  met  de  hypothese  die  vooraf  is  gesteld  en  wijkt   daarnaast  af  van  gevonden  resultaten  van  eerdere  studies.  Zo  bleek  uit  deze  studie  dat   er  geen  effect  was  van  fitheid  op  HRV,  terwijl  verschillende  studies  hier  wel  degelijk  een   verband  tussen  hebben  gevonden  (Luque-­‐Cascado,  Zabala,  Morales,  Mateo-­‐March  &   Sanabria,  2013;  Alderman  &  Olson,  2014).  Er  blijkt  wel  uit  de  resultaten  dat  de  richting   van  het  effect  positief  is  (zie  figuur  3a),  zoals  van  te  voren  was  voorspeld  en  dat  het  een   medium  effect  is.  Het  niet  significante  effect  kan  daarom  mogelijk  verklaard  worden   door  het  aantal  proefpersonen  dat  heeft  deelgenomen.  Dit  was  in  deze  studie  aan  de   zeer  lage  kant  (21  deelnemers).  Een  te  lage  sample  size  resulteert  in  een  lage  power  en   dit  kan  de  niet  gevonden  effecten  doen  verklaren.  Verder  blijkt  uit  onderzoek  dat  de   gemiddelde  fitheid  voor  vrouwen  1.68+/-­‐.25  is  (Batcho,  Jean-­‐Louis  Thonnard  &  Henri,   2012).  De  mate  van  fitheid  bij  de  deelnemers  in  deze  studie  was  gemiddeld  tot  hoog  (zie   figuur  3A)  en  er  deden  dus  bijna  geen  deelnemers  met  een  lage  fitheid  mee.  De  

deelnemers  in  deze  studie  verschilden  dus  weinig  in  fitheid.  Het  niet  gevonden  effect  in   deze  studie  en  het  wel  gevonden  effect  in  de  studie  van  Luque-­‐Cascado  et  al.  (2013)  kan   verklaard  worden,  doordat  in  de  studie  van  Luque-­‐Cascado  et  al.  (2013)  gebruik  werd   gemaakt  van  twee  groepen  die  sterk  verschilden  in  de  mate  van  fitheid.  Dit  verschil  in  de   mate  van  fitheid  resulteert  in  een  scherpere  vergelijking.  Daarom  is  het  van  belang  om  

(18)

in  vervolgstudies  meer  proefpersonen  deel  te  laten  nemen  en  meer  deelnemers  met  een   lage  mate  van  fitheid  te  includeren.  

Verder  bleek  er  uit  deze  studie  ook  geen  invloed  te  zijn  van  HRV  op  intrusies,   terwijl  dit  verband  door  andere  studies  wel  wordt  ondersteund  (Hauschildt,  Peters,   Moritz  &  Jelinek,  2011;  Gillie,  Vasey  &  Thayer,  2015).  In  de  studie  van  Hasuschildt  et  al.   (2011)  werd  gebruik  gemaakt  van  een  PTSS-­‐  en  een  controle  groep.  Hierbij  werd  een   lagere  HRV  geassocieerd  met  PTSS  en  intrusies.  Een  lagere  HRV  in  de  PTSS  groep  kan   mogelijk  verklaard  worden  als  een  gevolg  van  intrusies.  Echter  is  HRV  in  deze  huidige   studie  als  voorspeller  voor  intrusies  gebruikt.  Dit  verschil  in  de  richting  van  de  relatie   tussen  HRV  en  intrusies  kan  het  verschil  in  uitkomst  tussen  de  studies  verklaren.  Toch  is   er  in  het  onderzoek  van  Gillie  et  al.  (2015)  wel  een  effect  gevonden  van  HRV  op  

intrusieve  gedachten.  Hoewel  in  dat  onderzoek  geen  gebruik  is  gemaakt  van  trauma   intrusies,  maar  gedachten  suppressie  werd  gebruikt  om  intrusieve  gedachten  te  meten,   was  er  in  dit  huidige  onderzoek  wel  een  verband  te  verwachten  tussen  HRV  en  intrusies   (Thayer  &  Lane,  2000  &  2009).  Het  niet  gevonden  verband  kan  mogelijk  komen  doordat   de  manipulatie  van  intrusies  niet  geheel  valide  was.  Een  groot  aantal  deelnemers  

hadden  nul  intrusies  genoteerd  in  het  dagboekje.  Dit  kan  komen  doordat  de  

filmfragmenten  van  de  traumafilm  niet  voor  iedereen  emotioneel  beladen  hoeven  te  zijn.   Het  is  dan  mogelijk  dat  een  deelnemer  geen  intrusies  heeft  ervaren  door  de  film,  maar   dat  wanneer  de  deelnemer  een  voor  hem  ingrijpend  incident  ziet,  hij  hier  wel  intrusies   over  krijgt.  Voor  volgend  onderzoek  zou  men  dus  kunnen  kijken  naar  meer  variabiliteit   in  de  filmfragmenten  van  de  traumafilm.    

(19)

Hoewel  het  verband  tussen  fitheid  en  intrusies  via  HRV  niet  eerder  is  onderzocht,   was  er  aan  de  hand  van    het  onderzoek  van  Fetzner  &  Asmundson  (2015)  wel  een  effect   te  verwachten.  Echter  valt  er  ook  een  andere  verklaring  te  vinden  voor  het  gevonden   effect,  van  Fetzner  &  Asmundson  (2015),  dat  sporten  als  therapie  vermindering  in   algemene  PTST  symptomen  teweeg  kan  brengen.  Fitheid  kan  op  een  andere  manier  van   invloed  zijn  op  trauma  intrusies  dan  sporten  als  therapie.  Zo  zou  sporten  als  therapie   bijvoorbeeld  als  een  vorm  van  focus  verschuiving  gezien  kunnen  worden.  Dan  zou   sporten  als  therapie  geen  verband  hebben  met  de  mate  van  fitheid.  Echter  was  er  aan  de   hand  van  eerder  gevonden  verbanden  tussen  fitheid  &  HRV  en  HRV  &  intrusies  alsnog   een  effect  te  verwachten  tussen  fitheid  en  intrusies.  Het  niet  significante  effect  kan  hier   mogelijk  verklaard  worden  doordat  HRV  naast  fysieke  fitheid  ook  beïnvloed  wordt  door   andere  factoren  (Thayer  &  Lane,  2009).  Zo  blijken  de  factoren,  bloeddruk,  diabetes,   cholesterol,  roken  en  overgewicht  ook  van  invloed  te  kunnen  zijn  op  HRV.  Deze  factoren   kunnen  worden  geschaard  onder  de  term  fysieke  gezondheid  en  dit  zou  in  plaats  van   fitheid  een  interessante  factor  zijn  om,  in  relatie  tot  HRV  en  intrusies,  te  onderzoeken  in   vervolgstudies.    

Naast  bovenstaande  limitaties,  zijn  er  meerdere  kanttekeningen  te  plaatsen  bij   deze  studie.  Hoewel  er  gebruik  is  gemaakt  van  een  strak  protocol,  werd  het  onderzoek   uitgevoerd  door  drie  verschillende  proefleiders.  De  toon  bij  de  uitleg  per  proefleider  is   divers  en  kan  hierdoor  verschillend  worden  geïnterpreteerd.  Dit  zou  een  rol  kunnen   spelen  bij  de  interpretatie  van  de  uitleg  over  de  trauma  film  en  hierdoor  zou  er  een  bias   kunnen  zitten  in  de  data  van  de  trauma  intrusies.  Daarom  zou  het  beter  zijn  om  in  een   volgende  studie  gebruik  te  maken  van  één  proefleider.  

(20)

Daarnaast  werd  er  alleen  gebruik  gemaakt  van  psychologiestudenten.  Aangezien   zij  voor  het  behalen  van  hun  bachelor  verplicht  waren  om  deel  te  nemen  aan  

onderzoeken,  kan  de  motivatie  lager  zijn  dan  wanneer  er  ze  er  geld  voor  zouden   ontvangen.  Daarbij  is  de  steekproef  niet  representatief  voor  de  gehele  populatie.   Allereerst  bevatte  de  steekproef  bijna  alleen  maar  vrouwen.  Daarnaast  kunnen   psychologie  studenten  zich  bewuster  zijn  van  het  onderzoek,  omdat  ze  meer  kennis   hebben  van  de  psychologische  fenomenen  van  het  onderzoek  dan  de  gemiddelde   populatie.  Wanneer  iemand  zich  bewust  is  van  het  feit  dat  trauma  intrusies  een  

onderdeel  uitmaken  van  PTSS,  zou  iemand  wellicht,  wanneer  een  ongewilde  herinnering   van  de  film  optreed,  hier  geen  betekenis  van  een  intrusie  aan  willen  geven.  Vervolg   studies  zouden  kunnen  kijken  naar  een  beloning  in  de  vorm  van  geld  en  gebruik  kunnen   maken  van  een  meer  diverse  steekproef.  

Dit  onderzoek  heeft  geen  effect  kunnen  vinden  in  de  relatie  tussen  fitheid  en   trauma  intrusies  via  HRV.  Echter  zijn  er  verschillende  kanttekeningen  te  plaatsen  bij   deze  studie  en  daarom  mag  er  geen  zwaar  gewicht  worden  gehangen  aan  de  resultaten   van  dit  onderzoek.  Hoewel  de  relatie  tussen  de  mate  van  fitheid  &  HRV  en  HRV  en  

trauma  intrusies  door  deze  studie  niet  wordt  ondersteund,  hebben  verschillende  studies   hier  wel  effecten  van  gevonden.  Wanneer  in  vervolgstudies  de  relatie  tussen  de  mate   van  fitheid  en  trauma  intrusies  kan  worden  aangetoond,  dan  zou  fitheid  kunnen  

beschermen  tegen  trauma  intrusies.  Fitheid  zou  dan  als  onderdeel  kunnen  uitmaken  van   een  therapie  om  de  ontwikkeling  van  PTSS  bij  traumaslachtoffers  tegen  te  gaan.  Vandaar   dat  het  van  belang  is  om  hier  meer  onderzoek  naar  uit  te  voeren.  

(21)

Referenties  

Alderman,  B.  L.,  &  Olson,  R.  L.  (2014).  The  relation  of  aerobic  fitness  to  cognitive  control   and  heart  rate  variability:  A  neurovisceral  integration  study.  Biological  

Psychology,  99,  26-­‐33.    

American  Psychiatric  Association.  (2013).  Diagnostic  and  Statistical  Manual  of  Mental   Disorders5th  Edn  Arlington,  VA:  American  Psychiatric  Publishing  

 

Appelhans,  B.  M.,  &  Luecken,  L.  J.  (2006).  Heart  Rate  Variability  as  an  index  of  regulated   emotional  responding.  Review  of  General  Psychology,  10,  229-­‐240.  

 

Asker,  J.,  &  Jeukendrup,  A.E.  (2003).  Heart  rate  monitoring:  Applications  and       limitations.  Sports  Medicine,  33,  517-­‐538.  

 

Bailey,  R.  L.,  Potter,  R.  F.,  Lang,  A.,  &  Pisoni,  D.  B.  (2015)  Modulating  executive  

functioning:  Trait  motivational  reactivity  and  resting  HRV,  Cognition  and  Emotion,   29,  138-­‐145.  

 

Baron,  R.  M.  R.,  &  Kenny,  D.  A.  D.  (1986).  The  moderator-­‐Baron  variable  distinction  in   social  psychological  research:  conceptual,  strategic,  and  statistical  considerations.   Pers  Soc  Psychology  51,  1173–1182.    

(22)

Batcho,  C.  S.  ,  Thonnard,  J-­‐L.,  &  Nielens,  H.  (2012).  PWC75%/kg,  a  Fitness  Index  Not      Linked  to  Resting  Heart  Rate:  Testing  Procedure  and  Reference  Values.  Arch  Phys     Med  Rehabil,  93,  1196-­‐1200.  

 

Baym,  C.L.,  Khan,  N.A.,  Pence,  A.,  Raine,  L.B.,  Hillman,  C.H.,  &  Cohen,  N.J.  (2014).     Aerobic  fitness  predicts  relational  memory  but  not  item  memory  

    performance  in  healthy  young  adults.  Journal  of  Cognitive  Neuroscience,  26,       2645–2652.  

 

Breslau,  N.,  &  Kessler,  R.  C.  (2001).  The  stressor  criterion  in  DSM-­‐IV  posttraumatic  stress   disorder:  an  empirical  investigation.  Biological  Psychiatry,  50,  699-­‐704.    

 

Brewin,  C.R.,  Gregory  J.D.,  Lipton,  M.,  Burgess.  (2010).  Intrusive  images  in  psychological   disorders:  Characteristics,  neural  mechanisms,  and  treatment  implications.     American  Psychological  Association,  117,  210-­‐232.  

 

Chairman,  M.M.  (1996).  Heart  Rate  Variability:  standards  of  measurement,  physiological   interpretation,  and  clinical  use.  American  Heart  Association,  93,  1043-­‐1065.    

Ekblom-­‐Bak,  E.,  Björkman,  F.,  Hellenius,  M.L.,  &  Ekblom,  B.  (2014).  A  new  

    submaximal  cycle  ergometer  test  for  prediction  of  VO2max.  Scand  J  Med  Sci       Sports,  24,  319–326.  

(23)

Fetzner,  M.  G.,  &  Asmundson,  G.  J.  G.  (2015).  Aerobic  exercise  reduces  symptoms  of   posttraumatic  stress  disorder:  a  randomized  controlled  trial.  Cognitive  Behaviour   Therapy,  44,  I301-­‐313.  

 

Field,  A.  (2013).  Discovering  statistics  using  IMP  SPSS  statistics.  London,  SAGE  publication    inc.  

 

Gillie,  B.  L.,  Vasey,  M.  W.,  &  Thayer,  J.  F.  (2014).  Heart  rate  variability  predicts  control     over  memory  retrieval.  Psycholoical  Science,  25,  458-­‐465.  

 

Gillie,  B.  L.,  Vasey,  M.  W.,  &  Thayer,  J.  F.  (2015).  Individual  differences  in  resting  heart     rate  variability  moderate  thought  suppression  succes.  Psychophysiology,  52,     1149-­‐1160.  

 

Hagenaars,  M.  A.,  van  Minnen,  A.,  Holmes,  E.  A.,  Brewin,  C.  R.,  &  Hoogduin,  K.  A.  L.       (2008).  The  effect  of  hypnotically  induced  somatoform  dissociation  on  the       development  of  intrusions  after  an  aversive  film.  Cognition  &  Emotion,  22,       944-­‐963.  

 

Hansen,  A.  L.,  Johnsen,  B.  H.,  Sollers,  J.  J.,  Stevik.,  K.,  &  Thayer,  J.  F.  (2004).  Heart  rate   variability  and  its  relation  to  prefrontal  cognitive  function:  the  effect  of  training     and  detraning.  Eur  J  Appl  Physiol,  93,  263-­‐272.  

(24)

Hauschildt,  M.,  Peters,  M.  J.  V.,  Moritz,  S.,  &  Jelinek,  L.  (2011).  Heart  rate  variability  in   response  to  affective  scenes  in  posttraumatic  stress  disorder.  Biolgical     Psychology,  88,  215-­‐222.  

 

Holmes,  E.A.,  James,  E.L.,  Coode-­‐Bate,  T.,  Deeprose,  C.  (2009).  Can  playing  the       computer  game  ‘Tetris’  reduce  the  build-­‐up  of  flashbacks  for  trauma?  A       proposal  from  cognitive  science.  PLoS  ONE,  4,  1-­‐6.    

 

Horowits,  M.,  Wilner,  N.,  Alvarez,  W.  (1979).  Impact  of  event  scale:  a  measure  of     subjective  stress.  Psychosomatic  medicine,  41,  209-­‐18.  

 

Leskin,  L.  P.,  &  White,  P.  M.  (2007).  Attentional  networks  reveal  executive  function     deficits  in  posttraumatic  stress  disorder.  Neuropsychology,  21,  275-­‐284.    

Luque-­‐Casado,  A.,  Zabala,  M.,  Morales,  E.,  Mateo-­‐March,  M.,  &  Sanabria,  D.  (2013).   Cognitive  perdormance  and  heart  rate  variability:  The  influence  of  fitness  level.     PLoS  ONE,  8,  56935.  

 

Meyer,  T.,    Krans,  J.,  van  Ast,  V.  A.,  &  Smeets,  T.  (unpublished  manuscript).  Visuospatial       context  learning  and  configuration  learning  is  associated  with  analogue  

    traumatic  intrusions.    

(25)

Meyer,  T.,  Smeets,  T.,  Giesbrecht,  T.,  Quaedflieg,  C.W.E.M.,  Girardelli,  M.M.,  Mackay,       G.R.N.,  et  al.  (2013).  Individual  differences  in  spatial  configuration  learning       predict  the  occurrence  of  intrusive  memories.  Cognitive,  Affective,  &  

    Behavioral  Neuroscience,  13,  186-­‐196.      

Thayer,  J.  F.,  &  Lane,  R.  D.  (2000).  A  model  of  neurovisceral  integration  in  emotion   regulation  and  dysregulation.  Journal  of  Affective  Disorders,  61,  201–216.      

Thayer,  J.  F.,  &  Lane,  R.  D.  (2009).  Claude  Bernard  and  the  heart-­‐brain  connection:      Further  elaboration  of  a  model  of  neurovisceral  integration.    Neuroscience  and    Biobehavioral  Reviews,  33,  81-­‐88.  

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

DOI: 10.6100/IR697678 Document status and date: Published: 01/01/2011 Document Version: Publisher’s PDF, also known as Version of Record includes final page, issue and volume

The worldwide used standard method for fetal monitoring, cardiotocography (CTG), is based on visual evaluation of patterns of fetal heart rate and maternal uterine activity. The

De vondst van een trap en van de aanzet van een andere trap naar Hades Dugout spraken tot de verbeelding.. het veldwerk- toegankelijke trap bleek evenwel onafgewerkt, waardoor

Doorheen de verschillende ophogingslagen werden vermoedelijk in de 14 e

76% of subjects were on angiotensin- converting-enzyme inhibitor (ACE) therapy; 75% were on beta blocker (BB) therapy, and 61% of these patients were taking both. To study

Accurate R Peak Detection and Advanced Preprocessing of Normal ECG for Heart Rate Variability Analysis.. Devy Widjaja 1 , Steven Vandeput 1 , Joachim Taelman 1 , Marijke AKA Braeken 2

Comparing rest and mental task conditions, 24 of the 28 subjects had significantly lower mean RR with the mental stressor.. The pNN50 was significantly higher in the rest

Being in particular interested in the output of the noise titration technique, the results per age category of 10 years are shown more in detail for day-night variation (Figure 1)