DiDLiu i n c c
STARINGGEBO
£
NOTA 846 januari 1975
nntrï
Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding
NN31545 • 0846 Wageningen
BIBLIOTHEEK DE HAAFI
Droevendaalsesteeg 3 a Postbus 241 6700 AE Wageningen
HYDROLOGISCHE GEVOLGEN VAN DE ZANDWINNING IN DE HOLENDRECHTER EN BULLEWIJKER POLDER
TEN BEHOEVE VAN DE AANLEG VAN RIJKSWEG 6 Rapport o v e r 1973
i r . J. J. Kouwe
f
N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e -l e n , dus geen officië-le p u b -l i k a t i e s .
Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel betrekking hebben op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , als op een concluderende d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn omdat het onderzoek nog niet is afgesloten.
Bepaalde n o t a ' s komen niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g
l l ï i l
INHOUD
biz. INLEIDING 1 D O E L V A N H E T O N D E R Z O E K 2 M E T H O D E V A N O N D E R Z O E K 2 TOPOGRAFIE E N POLDERPEIL 3 BODEMPROFIEL 3 G R O N D W A T E R S T A N D E N E N PLASPEIL 5 H E T CHLORIDEGEHALTE V A N H E T G R O N D W A T E R 8 H E T CHLORIDEGEHALTE VAN H E T P O L D E R W A T E R 10 H E T CHLORIDEGEHALTE VAN DE ONTZANDINGSPLAS 10NEERSLAG E N VERDAMPING 11
INLEIDING
Ten behoeve van de aanleg van Rijksweg 6 van A m s t e l v e e n via O u d e r k e r k a / d A m s t e l in oostelijke r i c h t i n g w e r d in de H o l e n d r e c h t e r en Bullewijker P o l d e r een zandwinning i n g e r i c h t m e t een u i t e i n -delijk oppervlak van ca 60 ha en een diepte van ca 40 m .
Door het Rijksinstituut voor D r i n k w a t e r v o o r z i e n i n g w e r d op v e r -zoek van de R i j k s w a t e r s t a a t D i r e c t i e Wegen advies gegeven o m t r e n t de m a a t r e g e l e n die op h y d r o l o g i s c h gebied m o e s t e n worden getroffen o m mogelijke ongewenste invloeden van de ontzanding op de g r o n d w a t e r s t a n d e n in de omgeving en op de zoutbalans van het p o l d e r w a -t e r -te v o o r k o m e n .
Dit advies b e h e l s d e het handhaven van een w a t e r p e i l in de put van ca 4, 00 m - N A P , nagenoeg o v e r e e n k o m e n d e m e t de stijghoogte van het g r o n d w a t e r in het p l e i s t o c e n e zandpakket. V o o r t s w e r d b e -s t u d e e r d welke gevolgen een eventuele v e r d e r e v e r d i e p i n g van de zandwinning van 40 m tot 60 m N A P zou kunnen hebben. Een d a a r -toe u i t g e v o e r d e boring tot een diepte van 65 m - N A P toonde aan dat zich op 55 m - N A P een w e e r s t a n d biedende kleilaag bevindt welke h y d r o l o g i s c h van b e t e k e n i s w e r d geacht. Doorgraving van deze k l e i -laag zou e c h t e r wegens het g e r i n g e d r u k v e r s c h i l van het g r o n d w a t e r onder en boven deze laag geen m e r k b a r e v e r a n d e r i n g op de zout-b a l a n s van de polder ten gevolge hezout-bzout-ben.
Een v e r a n d e r i n g van de zoutbalans van de polder zou wel plaats kunnen vinden ten gevolge van de w a t e r a a n v o e r voor het handhaven van het peil van de plas op 4 m - N A P . Van invloed zou ook kunnen zijn het lozen van het spuitwater op de p o l d e r w a t e r e n .
Het R. I. D. heeft over de h y d r o l o g i s c h e situatie in de omgeving van de zandwinning over de j a r e n 1969 t / m 1972 aan de R i j k s w a t e r -s t a a t D i r e c t i e Wegen v e r -s l a g u i t g e b r a c h t . Steed-s wa-s de -s l o t -s o m
dat bij het gehandhaafde peil van de zandput van 4 m - N A P e r geen invloed op de omgeving kon w o r d e n g e c o n s t a t e e r d .
Ingevolge een a f s p r a a k t u s s e n het R. I. D. en de D i r e c t i e Wegen e n e r z i j d s en het I. C. W. a n d e r z i j d s w e r d o v e r e e n g e k o m e n dat het I. C. W. de r a p p o r t e r i n g o m t r e n t de gevolgen van de zandwinning over de j a r e n 1973 e. v. zou o v e r n e m e n . D a a r t o e w e r d e n door het R. I. D. en de D i r e c t i e Wegen aan het I. C. W. opgezonden:
1. G r o n d w a t e r s t a n d e n in 24 peilbuizen en w a t e r p e i l e n in de put van 2 8 - 5 - ' 6 9 tot 1 9 - 1 2 - ' 7 3
2. Chloridegehalten van aan de peilbuizen onttrokken w a t e r m o n s t e r s van 1 2 - l - ' 6 8 tot 2 0 - l l - ' 7 3
3. Situatietekeningen
4. Gegevens o v e r door het L a b o r a t o r i u m voor G r o n d m e c h a n i c a u i t -g e v o e r d o n d e r z o e k :
a. profieltekening van de grondboring ' C ' tot e e n diepte van 65 m - N A P
b . k l e u r e n f o t o ' s van genomen o n g e r o e r d e m o n s t e r s c. s o n d e r i n g s d i a g r a m m e n 011, 012, 013
d. k o r r e l v e r d e l i n g s d i a g r a m m e n van de m o n s t e r s 25-39 afkomstig uit de b o r i n g sub a.
Dit v e r s l a g o v e r 1973 zal t e v e n s een s a m e n v a t t i n g geven van een a a n t a l gegevens welke in de voorgaande R. I. D. v e r s l a g e n r e e d s w e r -den v e r m e l d .
DOEL VAN HET ONDERZOEK
Het is de bedoeling dat het I. C. W. de taak van het R. I. D. o v e r -n e e m t bij de r a p p o r t e r i -n g aa-ngaa-nde de mogelijke bei-nvloedi-ng va-n de h y d r o l o g i s c h e situatie door de w e r k z a a m h e d e n aan de zandwinning. Nauw verbonden h i e r m e e is het v o o r k o m e n van het o p t r e k k e n van het in de o n d e r g r o n d aanwezige zoute g r o n d w a t e r .
METHODE VAN ONDERZOEK
-s t a n d e n in de omgeving van de put beinvloedde door voor de p e r i o d e m e i t / m a u g u s t u s de gemiddelde stijghoogten van het g r o n d w a t e r in de aanwezige p e i l f i l t e r s te b e r e k e n e n . Deze w e r d e n dan v e r g e l e k e n m e t de gemiddelde stijghoogten in de o v e r e e n k o m s t i g e p e r i o d e van het j a a r voorafgaande aan de zandwinning. S c h a t t e n d e r w i j s w e r d h i e r b i j dan rekening gehouden m e t de v e r s c h i l l e n in de in deze p e r i o d e n gevallen n e e r s l a g , g e m e t e n op het KNMIstation Oude W e t e -r i n g .
Deze globale c o n t r o l e m e t h o d e zal ook v e r d e r voor de j a r e n 1973 e. v. worden t o e g e p a s t .
TOPOGRAFIE EN P O L D E R P E I L
Het object van studie is gelegen in de H o l e n d r e c h t e r en B u l l e -wijker P o l d e r . De maaiveldhoogte van deze polder ligt t u s s e n 3 , 50 en 4 m - N A P . Het p o l d e r p e i l b e d r a a g t volgens de W a t e r s t a a t s k a a r t in de z o m e r 4, 30 en in de winter 4, 35 m N A P . De o m r i n g e n d e p o l -d e r s hebben alle een maaivel-dligging v a r i ë r e n -d t u s s e n 2, 5 en 1, 5 m N A P . Het p o l d e r p e i l b e d r a a g t o n g e v e e r 2 à 2, 5 m N A P . Het b o e -z e m p e i l van de H o l e n d r e c h t , de Bullewijk en de A m s t e l is 0, 45 m - N A P . Ten w e s t e n van de Rijksweg A m s t e r d a m - U t r e c h t zijn grote t e r r e i n o p p e r v l a k t e n opgespoten ten behoeve van de s t a d s u i t b r e i d i n g .
B O D E M P R O F I E L
Het bodemprofiel t e r p l a a t s e van de zandwinning kan globaal a l s volgt w o r d e n g e k a r a k t e r i s e e r d , b e r u s t e n d op de gegevens van b o r i n g ' C :
veen k l e i veen
kleihoudend fijn zand
m a t i g fijn tot m a t i g grof zand m e t k l e i l e n z e n m a t i g fijn slibhoudend zand
zandig k l e i tot leemhoudend zand
4 . 2 . 3 . 4 . 5 . 6. 7 4, 5 - 6 6 - 8,5 8,5 - 9 9 - 13 13 - 3 1 , 5 3 1 , 5 - 35 m - N A P H n H H H H H ti H n H ii
8. 37 - 55 m - N A P : m a t i g fijn tot m a t i g grof zand m e t dunne k l e i l e n z e n
9. 55 - 55, 5 " " : k l e i l a a g
10. 55, 5 - 65, 5 " " : m a t i g grof zand afgewisseld met slibhou-dende l a a g j e s
GRONDWATERSTANDEN EN P L A S P E I L
In het gebied van o n d e r z o e k (zie fig. 1) w a r e n op 23 plekken g r o n d w a t e r p e i l f i l t e r s aanwezig w a a r v a n 9 in de d i r e c t e omgeving van het zandwinningsobject. Op 4 plekken s t a a n t e l k e n s 3 f i l t e r s op v e r s c h i l l e n d e diepten. De v e r d e l i n g van de f i l t e r s t a n d e n over de v e r s c h i l l e n d e grondlagen is als volgt:
6 f i l t e r s (in holocene k l e i - en veenlagen) " (in p l e i s t o c e n e zandlaag) ondieper dan 9 9 - 3 1 , 35 - 3 7 37 - 5 5 d i e p e r dan 55 5 m~ m " m " m~ m " 6 20 1 2 5 De g r o n d w a t e r s t a n d e n w e r d e n in alle p e i l f i l t e r s op de 14e en 28e van de m a a n d w a a r g e n o m e n . Een 1 1 t a l w e r d wekelijks w a a r g e n o m e n . Het peil in de plas w e r d tot 2 1 9 ' 7 3 r e g e l m a t i g w a a r g e -n o m e -n ; -na deze datum w a r e -n gee-n gegeve-ns m e e r aa-nwezig. De j a a r l i j k s e fluctuatie van het g r o n d w a t e r o m de gemiddelde s t i j g -hoogte b e d r a a g t in de r e g e l s l e c h t s 5 à 10 c m . De s c h o m m e l i n g van de w a t e r s t a n d in de plas b e d r o e g gemiddeld ca 5 c m .
De stijghoogte van het g r o n d w a t e r in de n a a s t e omgeving van de zandput in de p l e i s t o c e n e zandlaag t u s s e n 9 en 35 m N A P b e -d r a a g t + 4 m~ ten oosten en t 4 , 2 0 m - N A P ten w e s t e n van -de put. In de o m r i n g e n d e p o l d e r s m e t p o l d e r p e i l e n van 2 à 2, 5 m N A P b e -d r a a g t -de g r o n -d w a t e r s t a n -d in -de on-diepe f i l t e r s ca 2 , 4 0 à 2 , 6 0 m - N A P .
In t a b e l 1 (blz. 6) staan v e r m e l d de gemiddelde stijghoogten van h e t g r o n d w a t e r over de periode m e i t / m augustus 1973 en v o o r g a a n -de j a r e n (1969-1972). H i e r b i j zijn -de p e i l f i l t e r s g e r a n g s c h i k t n a a r t o e n e m e n d e afstand tot de o n t z a n d i n g s p l a s . Tevens w e r d e n b e r e k e n d de s t i j g h o o g t e v e r s c h i l l e n van de j a r e n 1970 t / m 1973 ten opzichte
Ü Ë DC U » ï 0, o) <; ti2 4) Q ^ H ^ V ," (Tl H •o 3 7!"^ 2 S •a Ë E ï Hl 0 > o rtl < u 01 E c a -4-> " O ft <y <J 0 . 2 D • 3 Ë CQ ö r g co r o o co oo oo o •«o m m co O^ Tf OO T-l vO P0 vO CO CO 00 CO M o rv] T * r g CM r -cO (M O I D 00 o r g m r g m o (M M i n n r g <\i U I N N (O o ^ c o m o o o i n o o ^ - o ^ r g i n r o i n i n m r\3 co CO PO co r o o (M m c O C O m c O O O - ï f - ^ C M C M (M - * ^D c > m -»-I oo co m r g 00 CO es] CO fM m co co O 00 00 • ^ co -JD m T f C C ' f M C O ^ ^ N N ^ ' f s Û oo m -~o •*? T-I CO (M O co r g co r o m o ^ co r g oo ^ o m O"* po CO CO C O T I • ^ ^ t,o ^ ^ t * m o s s û c O " H i n • ^ C O C O - ^ C O O 0 ( M ^ } ' * ^,v D c o m i n N ^ N ^ o m ^ ^ r g co co r o ^ co O"- O co co i ^ O Tf co - ^ CM m m co o Tf c j (N] r g o o ••D <?• c o m r— m ^ r g r o m • j D L n ^ ^ s o c O T t H O ^ c o L n i n so rg in co rg co r g co r o 0"1- CO CO r g O o m rg co ( M - ^ ' ^ N û r g m c r - r g c o r g c o pg i n co m o ^ ^ m co o T-t - r i T-f co ^ ->D ^ o o1 -^• ^•^cO-^tM-^- * IM N O T-« ©T-*T*VO,^*C>JOS^ oo r g c o ^£> m oo cO ^ ^ ^ ^ oo CO CO " ^ T f ' tf j ' fO r ' l N ' t ^ fO ^ ^ i v i ' t ^ \D \0 r g CO N O " ^ • * co - ^ co r g •^ a- m co oo m - J 3 co CO vO <T- -f m i n - rg in m m -n -n N t - ' m ro co m CO CO 00 vO m ^ m r g co m o e -o r g c-o CO CO CO co CO - ^ CO r g vO CT^ v u N »O CO m oo r g CO CO CO CO CO 0s i n m -vO co r g r g "tf1 r g co r g a s r o co r g cr-m o co co co co co r o N -O N co m o*^ m r g N Û co co T-i co o r g m m s o o • ^ ' c o c o c o c o c O ' ^ ' c o r g co o oo co r g o o^ in co ^ r g - ^ r o c o c o r o c o o o r g r g r g r g r g co r g co co oo co oo er- i n sO co o ^ vO \ 0 -i ft
J a n . Febr. M r t . Apr. Mei Juni JuLi Aug. Sept. Okt. Nov. Dec.
i r
i r
-3 901-1969 begin zandwinning met zuiger
P u t p e i l vastgesteld op 4 2 0 m " N.A.P. -3.8OT-1970 Putpeil vastgesteld op
- 3 9 Q L 4.00 m "A.N. P. - 4 . 0 0 4 . 1 0 -- 4 . 2 0 4 . 3 0 ^ 3 . 9 0 T -- 4 . 0 0 - 4 . 1 0 - 4 . 2 0 '--•"•^ A . ,-"' v /' Put -1971 ^ . / \/ % ^. / V r- - \ , \ / \ . * > . * • •
v •
\/
-3.90^-1973 zandwinning gestaakt PutJ
geen peilen v/d put gem.
Fig. 2. Het peil van de ontzandingsplas en de stijghoogte van het grondwater in de pleistocene zandlaag in de nabijheid van de plas gedurende de jaren 1969 tot en met 1973
van 1969. Deze blijken voor alle j a r e n een g r o t e gelijkenis te v e r t o -nen, w a a r b i j wel enige v a r i a t i e valt op te m e r k e n . Ook voor 1973 w e r d e n geen v e r s c h i l l e n g e m e t e n die wijzen op een v e r l a g e n d e i n -vloed van de p l a s op het g r o n d w a t e r p e i l . In fig. 2 w e r d e n de peilen van de p l a s en van het g r o n d w a t e r in de p l e i s t o c e n e zandlaag g e m e t e n in de p e i l f i l t e r s 7 . c en 19. b , welke gelegen zijn d i r e c t ten oosten r e s p . w e s t e n van de p l a s , tegen de tijd u i t g e z e t . Het blijkt dat het peil van de plas sinds juli 1970 vrij goed op het s t r e e f p e i l van 4 m- kon w o r
-den gehandhaafd, behalve in het n a j a a r van 1973. De stijghoogte van het g r o n d w a t e r in beide p e i l f i l t e r s is s t e e d s l a g e r g e w e e s t dan het peil van de p l a s . De plas heeft dus vrijwel s t e e d s i n f i l t r e r e n d g e -w e r k t .
H E T CHLORIDEGEHALTE VAN H E T G R O N D W A T E R
Uit de peilbuizen w e r d e n in de maanden f e b r u a r i , m e i , augustus en n o v e m b e r w a t e r m o n s t e r s getrokken t e r bepaling van het c h l o r i d e -g e h a l t e . In de m e e s t e -gevallen, doch niet in a l l e , w e r d een m o n s t e r genomen na 10, 20 r e s p . 30 m i n u t e n pompen. In een aantal gevallen bleken de c h l o r i d e g e h a l t e n van deze m o n s t e r s a a n m e r k e l i j k u i t e e n te lopen; m e e s t a l e c h t e r w a r e n de v e r s c h i l l e n k l e i n . V o o r z o v e r over 3 m o n s t e r s p e r filter p e r datum w e r d beschikt w e r d e n de c h l o r i d e -g e h a l t e n e r v a n -g e m i d d e l d .
E r bleek een duidelijk v e r s c h i l te zijn in het c h l o r i d e g e h a l t e t u s s e n het diepe en het ondiepe g r o n d w a t e r . In t a b e l 1 w e r d e n de c h l o r i d e gehalten van het g r o n d w a t e r a l s gemiddelde van de m e i - en a u g u s t u s b e m o n s t e r i n g voor de j a r e n 1969 t / m 1973 v e r m e l d . Tevens w e r d het v e r s c h i l van i e d e r van de j a r e n 1970 t / m 1973 m e t 1969 b e -r e k e n d en in de t a b e l opgenomen.
Voor deze j a r e n blijkt op de m e e s t e p l a a t s e n het c h l o r i d e gehalte van het g r o n d w a t e r l a g e r te zijn dan in 1969 (15 s t ) . Op een a a n t a l plekken (7 st) kwamen zowel positieve als negatieve v e r s c h i l l e n voor t e r w i j l op 9 plekken het c h l o r i d e g e h a l t e s t e e d s g r o t e r was dan in I 9 6 9 g e m e t e n . V e r d e r valt op, dat ook de chloride cijfer s geen dui-delijke s a m e n h a n g m e t de afstand tot de put v e r t o n e n . Blijkbaar o v e r h e e r s e n p l a a t s e l i j k e o m s t a n d i g h e d e n .
Bullewiik Zandwinning
Opderaai geprojecteerd IJ493 filter. T ,
I / (651) Chloride gehalte geschat |
/
Ondiep! .I DieD [Grondwaterpeil \
(>3000) [j 1S53
|(4150)
Fig. 3. Het gemiddelde chloridegehalte van het grondwater (mg/l) in de omgeving van de Bullewijker ontzandingsplas tijdens de periode mei tot en met augustus 1973
In fig. 3 zijn in een W e s t - O o s t over de plas lopend d w a r s p r o f i e l de c h l o r i d e gehalten voor 1973 uit tabel 1 bij de p e i l f i l t e r s b i j g e s c h r e -ven. In deze figuur zijn de in of in de d i r e c t e omgeving van de r a a i gelegen f i l t e r s vol z w a r t g e m a a k t , t e r w i j l de o v e r i g e op de r a a i g e -p r o j e c t e e r d w e r d e n en 'o-pen' w e r d e n gelaten. Het blijkt dat zich j u i s t t e r p l a a t s e van de ontzandingsput e e n ' z o u t k e g e l ' bevindt w a a r -van de top -van de 1000 mg C l - g r e n s tot 12 m - N A P r e i k t . Nu was het e e n bekend feit dat e r zich in de r i c h t i n g ZW-NO o v e r de p i a s l o c a t i e een zoute kwelbaan in het gebied bevond. Deze is in de t a b e l ook dui-delijk te volgen. In de volgorde van ZW n a a r NO hebben de volgende p e i l f i l t e r s c h l o r i d e g e h a l t e n van m e e r dan 1000 m g / l i t e r : 5 . a , 20. a, 6, 7 . c (en a en b), 8, 2 1 , 15. b (en a).
H E T CHLORIDEGEHALTE VAN HET P O L D E R W A T E R
In de Bullewijker P o l d e r bevinden zich twee punten w a a r het c h l o r i d e g e h a l t e van het p o l d e r w a t e r w e r d w a a r g e n o m e n (zie fig. 1). Punt 280 i s gelegen in het noordelijke deel van de polder in de tocht langs de Machineweg; punt 27 9 ligt in het zuidelijke deel in de tocht l a n g s de A m s t e l w e g . Het gemiddeld c h l o r i d e g e h a l t e in m g / l voor beide tochten o v e r de j a r e n 1964 t / m 1971 b e d r o e g : 279 28° v o o r j a a r 1 2 4 7 + 3 8 1 8 5 6 + 4 4 8 z o m e r 1556 + 615 1450 + 310 n a j a a r 1274 + 712 7 8 0 + 4 4 0 H E T CHLORIDEGEHALTE V A N DE ONTZANDINGSPLAS
O m t r e n t het chloride gehalte van de put zelf wordt over s l e c h t s enkele gegevens b e s c h i k t :
1 6 - 9 - 1 9 7 0 910 m g / l 3 0 - 9 - 1 9 7 0 946 "
4 - 8 - 1 9 7 1 1300 " 1 3 - 9 - 1 9 7 1 1505 "
Uit deze gegevens lijkt e r een tendens te b e s t a a n tot een t o e n e m e n d
zoutgehalte van de putinhoud. Dit i s ook wel begrijpelijk bij b e s c h o u -wing van fig. 3 . Door de v e r d i e p i n g van de put van 45 - 55 m r e i k t de bodem s t e e d s dieper in de e e r d e r genoemde ' z o u t k e g e l ' . Bij het zuigen van zand wordt tevens w a t e r o n t t r o k k e n . Dit onttrokken w a t e r w o r d t , w a n n e e r het peil in de p l a s zakt beneden de stijghoogte van het w a t e r in de p l e i s t o c e n e w a t e r v o e r e n d e l a a g , op twee m a n i e r e n aangevuld. In de e e r s t e p l a a t s door kwel vanuit het g r o n d w a t e r dat zout is en in de tweede p l a a t s door w a t e r i n l a a t vanuit de Bullewijk. Deze heeft w a t e r m e t c h l o r i d e g e h a l t e n gemiddeld o v e r de j a r e n 1964-1971 van:
in het v o o r j a a r 658 + 214 mg C l / l in de z o m e r 9 1 2 + 1 6 8 " in het n a j a a r 847 + 286 "
Beide w a t e r b r o n n e n geven dus aanleiding tot een verhoging van h e t c h l o r i d e g e h a l t e van het w a t e r uit de put.
Het peil van de p l a s kan ook dalen ten gevolge van de v e r d a m p i n g tijdens w a r m e z o m e r p e r i o d e n . Dan kan zich de o m s t a n d i g h e i d v o o r
-doen dat uit de Bullewijk onvol-doende w a t e r onttrokken kan w o r d e n voor het op peil houden van de p l a s . In dat geval z a l dus de zoute kwel aanhouden zolang het p l a s p e i l beneden de stijghoogte van h e t g r o n d w a t e r in de p l e i s t o c e n e zandlaag blijft.
Verwacht m a g w o r d e n dat de c h l o r i d e c o n c e n t r a t i e in de plas van ca 1500 mg C l / l , zoals die thans wordt g e c o n s t a t e e r d , zich op dit niveau zal s t a b i l i s e r e n . H i e r v o o r zijn de volgende a r g u m e n t e n a a n te v o e r e n :
- sinds m a a r t 1973 heeft geen zandwinning m e e r p l a a t s gehad; het c h l o r i d e g e h a l t e van het w a t e r in de Bullewijk, dat voor p e i l
-handhaving van de p l a s wordt gebruik i s gemiddeld wat l a g e r dan dat van de p l a s zelf;
- het chloride gehalte van het p o l d e r w a t e r is thans o n g e v e e r gelijk aan dat van de p l a s .
NEERSLAG EN VERDAMPING
N e e r s l a g en v e r d a m p i n g v o r m e n twee belangrijke t e r m e n in de w a t e r b a l a n s van een p o l d e r . Wil m e n de invloed van de zandput op
de g r o n d w a t e r p e i l e n in zijn omgeving b e s t u d e r e n door vergelijking d a a r v a n m e t de g e m e t e n standen tijdens de periode voordat de put b e s t o n d , dan m o e t m e n feitelijk de invloed van de n e e r s l a g en de v e r d a m p i n g e l i m i n e r e n . Door het o n t b r e k e n van voldoende w a a r n e -ming s gegevens is dit in het onderhavige geval niet mogelijk.
Evenwel lijkt het toch nuttig het v e r l o o p van n e e r s l a g en v e r -damping gedurende de j a r e n w a a r i n de zandwinning w e r d b e d r e v e n bij de beschouwingen te b e t r e k k e n . In o n d e r s t a a n d e t a b e l s t a a n deze gegevens voor d r i e m a a n d e l i j k s e p e r i o d e n s a m e n g e v a t .
Tabel 2. N e e r s l a g (N) en v e r d a m p i n g (V) gedurende de j a r e n 1968 t / m 1973. Station: Oude Wetering
N 3 0 1968 1969 1970 1971 1972 1973 jan. t/m april N 206 198 261 276 174 166 176 V 147 172 159 140 144 163 156 mei N 257 354 287 196 235 316 278 t/m aug. V 480 440 473 484 457 444 492 sept. N 312 316 210 375 166 220 399 t/m dec. V 123 119 153 158 135 130 145 Totaal N 775 858 758 847 575 702 853 V 750 731 785 782 736 737 7 93
H e t . j a a r 1973 wordt g e k a r a k t e r i s e e r d door een wat droog v o o r -j a a r , een ' n o r m a l e ' z o m e r en een natte h e r f s t .
Wanneer wordt a a n g e n o m e n dat de n e e r s l a g h o e v e e l h e i d gedurende gedurende p e r i o d e j a n u a r i t / m a u g u s t u s megedurende bepalend is voor gedurende g e m i d -delde g r o n d w a t e r s t a n d o v e r de p e r i o d e m e i t / m a u g u s t u s (tabel 1), dan k o m e n de n e e r s l a g v e r s c h i l l e n niet duidelijk tot uiting in deze g r o n d w a t e r s t a n d e n . Hoewel e r in 1973 tijdens de e e r s t e 8 maanden bijna 100 m m m i n d e r aan n e e r s l a g viel dan in 1969, bij weinig
wijkende v e r d a m p i n g , worden voor de m e e s t e peilbuizen toch h o g e r e gemiddelde g r o n d w a t e r s t a n d e n gevonden. H i e r v o o r kan een goed functionerend o n t - en a f w a t e r i n g s s y s t e e m v e r a n t w o o r d e l i j k zijn.
CONCLUSIE
Uit de gegevens welke in t a b e l 1 en de figuren w e r d e n b i j e e n -g e b r a c h t vallen de vol-gende -gevol-gtrekkin-gen te m a k e n :
1. De g r o n d w a t e r s t a n d s v e r s c h i l l e n t u s s e n 1973 en 1969 v e r t o n e n geen enkele s a m e n h a n g m e t de afstand tot de put. Het zijn de v e r van de put gelegen f i l t e r s die over het a l g e m e e n de g r o o t s t e v e r -s c h i l l e n - l a g e r e -stijghoogten - te zien geven. Deze f i l t e r -s kunnen e c h t e r gezien de afstand tot de put niet door de aanwezigheid d a a r -van beinvloed zijn.
2. V e r s c h i l l e n in n e e r s l a g h o e v e e l h e i d t u s s e n 1973 en 1969 k o m e n in de gemiddelde g r o n d w a t e r s t a n d e n niet duidelijk tot uiting. De c h l o r i d e g e h a l t e n van het g r o n d w a t e r v e r t o n e n m e t toenemende af-stand tot de put zowel h o g e r e (+) a l s l a g e r e (-) c o n c e n t r a t i e s dan in 1969. Ook h i e r valt geen r e l a t i e m e t de afstand te c o n s t a t e r e n , zodat p l a a t s e l i j k e o m s t a n d i g h e d e n bepalend zijn.
3. De aanwezigheid van een ' z o u t k e g e l ' in het g r o n d w a t e r t e r p l a a t s e van de put m a a n t tot w a a k z a a m h e i d bij de p e i l b e h e e r sing in de put. Deze dient op de door het Rijksinstituut voor D r i n k w a t e r v o o r z i e -ning g e a d v i s e e r d e hoogte van 4 m - N A P gehandhaafd te blijven teneinde v e r z i l t i n g van de put door kwel te v o o r k o m e n . In de af-gelopen j a r e n 1970-1973 is deze p e i l b e h e e r sing behoudens enkele p e r i o d e n o v e r het a l g e m e e n goed gelukt.
4. Het c h l o r i d e g e h a l t e van de put zal zich v e r m o e d e l i j k s t a b i l i s e r e n op een niveau van + 1500 mg C l / l .
