De Jochum-Hof in Steyl

De

Jochum-

H

of in

SteyI

G

erdt v

an d

e

Brink

De Botan ische Tuin Jochum-Hofis

gelegen in het kloosterdor p Steyl (gemeente Venlo). De tuin

bevat de

volgende onderdelen: kru id ent uin, geurtuin, succul ent enkas, rotst ui n en heem t u in. Verd er zij n er kleinere en grotere stukk en, waar bijzonder e bomen , heest ers, vaste pla nt en, varen s, bol gewa ssen, e.d.staan. De heemtuin is in het begin

van de

jaren

zevent

ig van de vorige eeuw

aangelegd . De tuin is dus nu zo ' n dertig jaar oud .

De bedoeling destijd s was om de heemtuin een afs pi egeling te laten zijn

van

de land schappen in Noord­ Limburg: een doo rsnede

vanaf de

Peel tot en met het Maasd al. Zo zijn

van de Peel een t

urfgat en een

veen­

moeras aanwezi g met een begelei­ dend st ukje bos en heid e. Van het Maasd al zij n aanwezig: de Maas zelf, bege leidend e stroomdalgrasla n­ den (rivierd ui n, oeverwal) en een bosje. Van het tussen geb ied zij n aanwezig: bouwl and , grasland , st uif­

zand metjeneverbesst ruwee l,een correspo nd er end e ech te land ­ oude Maasarm,een beekdal met sch apst ypen.

begeleid end bo s. Bij de aanleg zij n allerlei overgangen

De grondso o rten , die bij de aanleg gemaakt (gr ad ienten) tussen de

ver­

aangebracht zijn, komen uit de schillen degrondsoo rt en: veen

jturf

(Peel), zand en riv ierklei. Verder zijn allerlei andere gradienten ontstaan:

hoogjlaag, voedselarmjvoedselrijk,

droogjnat, lichtjschaduw.

Beheervisie heemtuin

Via een doelgericht beheer wordt getracht in elk landschapstype een zo groot mogelijke biodiversiteit te bereiken. Het beheer is in de eerste plaats vegetatiebeheer. Via het scheppen van optimale kansen voor een diverse vegetatie en flora ont­ staan min of meer automatisch ook optimale kansen voor de fauna (o.a.

insecten) .

De beheervisie berust op het motto:

"De mens beheert, maar de natuur selecteert" . Daarom wordt er in prin­

cipe niet aangeplant. Gevestigde soorten dienen zich spontaan te handhaven ofuit te breiden. Nieuwe soorten zullen spontaan (d.w.z. uit

zaad)

een eigen plekje moeten zien te vinden in de volle concurrentie met de aanwezige soorten. Hier zit het cruciale verschil met het beheer van veel andere heemtuinen. Om onder meer educatieve redenen wor­ den daar gewenste soorten gewoon aangeplant. Wachten op spontane vestiging zou daar meestal te lang duren .

De natuurborder wordt deels gebruikt als proefstrook om nieuwe soorten als 'voorpostplanten '

aan

te planten , om te zien of van daar uit spontane vestiging elders zal optreden.

Heemtuinbeheer

Er wordt een soort begrazingsbeheer

uitgevoerd. Begrazingsgebieden van

Staatbosbeheer en Het Limburgs Landschap hebben als voorbeeld gediend. Van het graasgedrag van met name Konik-paarden, Galloway­ runderen en ook van het gewroet van wilde zwij nen valt veelte leren .

De vegetatie wordt met blote han­ den, vaak in combinatie met een snoeischaar, polletje voor polletje

'afgegraasd'. Door het gegraasde

gewas afte voeren vindt verschraling

plaats.

Binnen elk landschapstype wordt gepoogd een zo groot mogelijke variatie in beheer toe te passen.

Sommige plekken worden int ensief

begraasd, andere plekken minder intensief, weer andere plekken wor­ den doelbewust langere tijd met rust gelaten . Verschraling vindt daardoor niet overal in gelijke mate plaats. Er ontstaan zo als het ware gradienten in verschraling.

H ier en daar wordt wat gewroet of geplagd. In de open wateren wordt nu en dan gebaggerd.

Op de akker wordt gepoogd via ver­ schillende oogst- en spitmomenten de soortenrijkdom aan akkerkruiden te handhaven

c.q

. te vergroten.

Op en langs paden mag het groen worden. Dus geen schoongeschoffel­ de paden van een meter breed! Wei moet er voor gezorgd worden, dat de paden continu toegankelijk blij­ ven voor bezoekers. Sommige paden moeten begaanbaar blijven voor rol­ stoelers. Het mooiste is wanneer

Verzameling inheemse rozen

Eind 2004 is het idee ontst aan om de complete verzameling in heemse

roze n van Nederland naar de Joch um-H o f te halen. Volgens de nieuwste

inzichtenvan met name Bert Maes,zijner in Nederland 17 inheem se soor­ ten. Deze soorten zullen in de nieuwste uitgav e van Heukels' Flora van

Nederland opgenomen worden. Voorzover de rozen nog geen Nederlan dse

namen had den zij n deze opgest eld door Bert Maes, in samenwerking met Piet Bakker en Chris Rovekamp,

Om gegarandeerd soortecht mat eriaal van gegarand eerd inheemse, d.w.z. autochtone herko m st te krijgen worden de rozen ingekocht via " Bronnen

voor Nieuwe Natuur". Bronnen is sinds een paar jaar een onderdee l van Staatsbosbeheer. Bronnen oogst autochto ne bomen en struiken en brengt deze in dehandel. Zij maaktgebrui kvan een aant albetro uw barekwekers in het land. Niet aileen van inheemse rozen, maar van aile inheem se bome n en struiken is daar soortecht mater iaal van autochtone herko mst te ver krijgen .

Van de 17 soorten zijn er inmiddels 6 aangeplant. De rest was in het afge­ lopen naj aar no g niet leverbaar. De resterende 11 soorten zu llen ko m end

najaar aangeplant word en.

De rozen zij n en word en in een overzichte lij ke rij in de natuurborde r van de heem t uin aangeplant met een onderlinge afstand van 2 meter. De natuu r­

border is een strook van ongeveer 35 met er lang en 2-3 meter breed . De volgende rozen zij n inheems (,~ = inmid dels aangeplant ):

Rosa can ina - Hond sroos> Rosa cory m bifera - He g

genroos-Rosa tome nte lla -Beklierde heggenr o o s Rosa du m alis - Kale st ruwee lroos Rosa subca nina - Sch ijnhondsroos

Rosa caesia - Behaarde struweelroos Rosa subco ll i na -Schij nheggen roos Rosa tomentosa -Viltroo s>

Rosa pseudo scabriu scu la -Ruwe vil t roo s Rosa sherardii -Berijpte viltroos Rosa rub igino sa - Egelant ier"

Rosa co lum nifera - Schijnegela nt ier

Rosa m icrantha - Kleinb loemige roos Rosa ell i pt ica -Wi gblad ige roos Rosa agrest is -Kraag roo s' Rosa spinosissirna . Duinroos

Rosa arvensis - Bosroos>

intensief bezoek het m idden va n de paden kaal houdt. Hier en da ar drei­ gen de paden echter volledig groen te worden. Daarom wordt kleinsch a­

Iig geschoffeld op paden om ervoor

te zorgen, dat kale plekken aanwezig

blijven. Ook zijn verspreid kleine groepjes mergelstenen geplaatst om nieuwe gradienten van kalkrijk naar kalkarm te laten ontstaan .

Doel van dit alles is om het aanta l vestigingsmilieus voor wild e pla nte n zo groot mogelijk te mak en.

Bij het grazen zit je als het ware met je ne u s tus s en de pla nte n. Er ont­ gaat je da n vrijwel niet s. Zo kun je recente verand eringen sne l o pmer­ ken. Bij deve st igingvan nieuwe so o rte n moet je de ontwikkeling van die so o rte n nauwlettend in de gaten ho u d en . Ais een nieuwe so ort even­ tueel 'h u lp ' nodi g heeft vanw ege de conc ur re nt ie van gev esti gde soorte n, dan kun je doelbewus t een tijd je om deze soort heen graze n.

Vo or dit soort beh e er is ken nis van de planten s o orten ono nt bee rlijk. Ais je kwet s ba re planten en igszi ns wilt koester e n en wilt behoeden voor al te o pdr ing er ige bure n, da n moet je weten wat je koestert. Herken n ing van soorten is dus bela n g rijk. Voor ee n verantwoord be hee r is ee n ze ke re mat e van eco lo g is c h inzicht

nodig. Je moet als het ware in de huid van een plan t kunnen kruipe n en le re n denken als ee n plant. Resultaat

Het hierb oven ge sc het s te beheer is 8 jaar ge led e n ing ez et. Er is toen nieuw ges t ar t va nuit de toe n mal ige st atu s-qu o. Er waren de s tijd s ong e ­ veer 360 plan tens o o rten aanwezig.

Op dit moment kom en er ruim 500

soorten voor,wa aron derzo ' n hon­ de rd so orte n van de Rode Lijs t. Ge zien de aanwezig e lan dschap sty ­ pen en de aanwe zig e milieus moet een doorg roei naar me er dan 600 soorten mogelijk zijn, mits het huidi ­ ge beh eer wordt voortgezet.

Openin g st ijden

De Jochum-Ho f, ge lege n Maashoek 2, 5935 BJ Tegelen ­ Stey l. Telefoon:o n -3266550, is vana f Eerste Pa asda g tot 1 no vember elke da g (behalve ma andag) geo pe n d van 11.0 0­ 17.0 0 uur.

Gerdt van de Brink

Heemtu inbeheerder Jochum­ Hof Aldrin ga hof 2 5991 8T Ba a rlo

Met de

zachte

9

Vlugvogel

Vanui thetau tookezag ik ene flin k-grote vogel neven de sne lweg voortdoen. Lopend,nietvliegend. Weihad tievleu­ gels bezijdens uit voor den evenwicht. Ik kon hem maar amper bijh ou den , Toen auto en loopvogel de maxiheid al over­ schreden hadden , begon ik te beseffen dat ik met iets heel bezunders te doen had . Zulke snelheden zijn gruwelijk hoog voor ene kalekoen. Want dat tut nen kalekoen was kon nie missen . Ik heb daar toevallig veel ver stan d af. Ikzag nou ook ineens waardoor het dier zo snelvoortkon:de vogelhad drie potenin de plaats van maar twee zoals andere

vogels en gewone mensen die hebben!

Nou wilde ik er alles van weten ook. Ik zou er aan dach t-trekkende artikelen over kun ne n sch rijven in orwel-thologische tijdschriften, en beroemd worden. Maar opee n s deed de vogel de weg af het veld in. Bij de volgende afrit verliet ik ook de grote weg om langzaam rijdend m ijn zeldzame waarneming in het grote agraris che gebied proberen te hervin­ den. En ja, daar was ie. bij een boerdrij­ ke. En daar kon ik mijn hartje ophalen , want er liepen veul meer van die driepo­ ten te driepoten. Maar niet ene stond eens efkes stil voor foto of stu die, of op kalekoenderrnanier wat te broebelen. Ik deed dat boerdrijke eens in. In den herd zaten drie mensen te schoften. Ik zei goeien dag en zo en vraag de of zij mis ­ schien ook die arige driepootkalekoen ­ del's hadd en opgem erkt. Welzeke r meneer , zei er ene, wan t die fokken wi] zelf. Zodat wij, gebruurs als we zijn, aan de maaltijd ten m inste geen ruzing zou­ den kannen maken, Want ielk van de drie zou dan ene even grote poot hebben om af te kJuivelen. Ik kornp ielmenteder­ de de mann en met de fokreuzeltaten en vraagde of dit kalekoenenvlees lekker deed sm aken. Oat wisten de bruurs niet, zeiden de bruurs, want kijk menee r, we hebbe n er nog nooit genen ene gevan­ gen kannen krijgen...

Wi/fem Iven