MINISTERIE VAN ONDERWIJS, WETENSCHAP EN CULTUUR (MINOWC)
UNIFORM EINDEXAMEN HAVO 2015
VAK : SCHEIKUNDE
DATUM : VRIJDAG 19 JUNI 2015 TIJD : 7.45 – 10.45 u
Aantal opgaven : 5
Aantal pagina’s : 4
Toegestaan : BINAS en calculator
Controleer zorgvuldig of alle pagina’s in de goede volgorde aanwezig zijn. Neem in geval van een afwijking onmiddellijk contact op met een surveillant. SUCCES!
Opgave 1
Van een gasvormige verbinding met molecuulformule C2H3F3 bestaan er twee isomeren.
a. Teken de structuurformules van deze twee isomeren.
b. Geef de bijbehorende systematische namen van deze twee isomeren. In een afgesloten ruimte van 40 liter reageert deze verbinding met zuurstof volgens:
C2H3F3(g) + O2(g) 2 CO(g) + 3 HF(g)
Bij een bepaalde temperatuur laat men 4,0 mol C2H3F3 en 6,0 mol zuurstof met elkaar reageren volgens bovenstaande reactie.
Na enige tijd wordt een chemisch evenwicht bereikt. Bij dit evenwicht blijkt 6,0 mol waterstoffluoride gevormd te zijn.
c. Bereken de concentratie van alle 4 (vier) gassen in de evenwichtstoestand d. Geef de evenwichtsvoorwaarde.
e. Bereken de evenwichtsconstante Kev.
f. Beredeneer of de waarde van Kev zal toenemen, gelijk blijven of afnemen bij het afkoelen van het evenwichtsmengsel.
EINDEXAMEN HAVO 2014-2015
2 Opgave 2
Een bepaalde keversoort beschermt zich tegen zijn vijanden door ze te bespuiten met een chemische stof. De kever blijkt in staat te zijn door een vrij complex chemisch proces een bijtende damp af te scheiden.
In het kever lichaam vinden twee reacties na elkaar plaats.
Ten eerste ontleedt waterstofperoxide in water en zuurstof (Reactie I).
a. Geef de reactievergelijking
Ten tweede reageert de zuurstof met het daar aanwezige
1,4-dihydroxybenzeen, ook wel genoemd hydrochinon. Deze wordt middels een redoxreactie omgezet in 1,4-benzochinon.
O O
1,4-benzochinon
b. Teken de structuurformule van 1,4-dihydroxybenzeen.
c. Stel de halfreactie op voor de omzetting van 1,4-dihydroxybenzeen in 1,4-benzochinon in structuurformules.
d. Geef de somreactie tussen zuurstof en 1,4-dihydroxybenzeen m.b.v. halfreacties. Hierbij komt ook water vrij (Reactie II).
De uiteindelijke reactie-warmte is gelijk aan de som van Reactie I en Reactie II:
H2O2 + 1,4-dihydroxybenzeen 2 H2O + 1,4-benzochinon De vormingswarmten voor 1,4-dihydroxybenzeen en 1,4-benzochinon zijn respectievelijk -366,1 kJ/mol en -186,8 kJ/mol.
e. Bereken de reactie-warmte voor deze reactie m.b.v. vormingswarmten. (tabel 57)
f. Teken het bijbehorende enthalpie diagram.
EINDEXAMEN HAVO 2014-2015
3 Opgave 3
Salicylzuur komt voor in de bast van wilgenbomen. Eeuwenlang werd
wilgenbast gebruikt als pijnstiller. Salicylzuur is een aromatisch carbonzuur met als systematische naam 2-hydroxybenzeencarbonzuur.
a. Teken de structuurformule van salicylzuur.
Ongeveer 150 jaar geleden ontdekte men dat acetylsalicylzuur (aspirine) een veel betere pijnstiller is. Het ontstaat bij de verestering van salicylzuur met ethaanzuur.
Hierbij reageert de carbonzuurgroep van ethaanzuur met de hydroxylgroep van salicylzuur.
b. Geef de vergelijking van deze reactie in structuurformules. Eén van de grondstoffen voor de bereiding van salicylzuur is fenol
(hydroxybenzeen). Fenol is een zwakzuur met de molecuulformule C6H5OH. Vanwege de giftige eigenschappen mag fenol niet terecht komen in
bijvoorbeeld drinkwaterinstallaties.
Een laborant krijgt de opdracht om te bepalen hoeveel fenol na een chemisch lek terecht is gekomen in een drinkwaterinstallatie.
Hij pipetteert 10,0 ml van het drinkwater in een erlenmeyer en voegt hieraan twee druppels methyloranje indicator toe.
Tenslotte titreert hij de oplossing met 0,104 M natronloog tot kleuromslag. Er blijkt 20,12 ml natronloog nodig te zijn geweest.
c. Geef de reactievergelijking tussen fenol en natronloog.
d. Bereken hoeveel mmol natronloog heeft gereageerd met de fenol. e. Bereken hoeveel fenol in het drinkwater terecht kwam, uitgedrukt in mg fenol per liter drinkwater.
EINDEXAMEN HAVO 2014-2015
4 Opgave 4
Reddingsvesten aan boord van een vliegtuig werden vroeger uitgerust met een lampje dat pas ging branden als het reddingsvest in zee belandde. Bij bepaalde modellen werd het lampje via stroomdraadjes verbonden met een koperplaatje en een magnesiumplaatje.
Op het koperplaatje was het slecht oplosbare zout koper(I)chloride
aangebracht. De stroom voor het lampje werd geleverd door de optredende halfreacties.
a. Teken de opstelling en geef duidelijk alle onderdelen aan.
b. Leg uit welk plaatje diende als positieve pool en welk als negatieve pool. c. Geef de vergelijking van de halfreactie die optrad bij de positieve pool. d. Geef de vergelijking van de halfreactie die optrad bij de negatieve pool. Het lampje begon pas te branden als het zoute zeewater de elektrische cel binnenstroomde.
e. Leg uit waarom het lampje dan pas begon te branden.
Opgave 5
Boorzuur H3BO3 is een stof met zwakzure eigenschappen, dat vroeger werd gebruikt in o.a desinfectanten en bestrijdingsmiddelen tegen insecten. Het kan bereid worden door de vaste stof boortrioxide B2O3 op te lossen in water.
a. Geef de reactievergelijking voor de bereiding van boorzuur.
b. Geef de reactievergelijking van de eerste ionisatie stap van boorzuur. c. Bereken de pH van 310 mg boorzuur opgelost tot 250 ml oplossing. Vervolgens wordt 100 ml 0,045 molair natronloog toegevoegd aan de
oplossing uit onderdeel c, waarbij alleen de eerste ionisatie stap plaatsvindt. d. Laat d.m.v. een berekening zien of het ontstane mengsel een
buffermengsel is.
e. Bereken de pH van het ontstane mengsel.
