Een curieus bot uit Ekeren

AFZETTINGEN WTKG26_(1),2005 8

OPMERKELIJKE

VONDSTEN

Een curieus bot uit Ekeren een

bijdrage

van W.vander

Brugghen

Het is _{geen bulla}

_(gehoorbeen

van een

zeezoogdier)

of

eenrotsbeen

(ook

eenonderdeelvanhet

gehoor)

van

de-zelfde groep.

Vergelijk

ik de botstructuurmetde vele

vis-resten die ik in de

_{jaren tachtig}

in het

_{Antwerpse gebied}

heb verzameld danzouhet stukvan een grotebeenvis

af-komstig

kunnen

_zijn.

Ik hebeen

afgerond driehoekige

onder-ofbovenkaakvan

Mola mola

_{(de maanvis)}

uit het

_postmiocene

_basisgrind

dat

_{destijds regelmatig}

ontsloten

_lag

onder in de

_bouwput

van de 4e Havendokwerken. De structuur van het been vertoontovereenkomsten. Ik heb daarom

mijn

vondst

ver-geleken

met de

afbeeldingen

vanmaanvisonderdelen in

het boek ‘Les Poissons

Néogènes

de la

_Belgique’

_van Le-riche

_(1926).

De maanvis heeft vele

_{benige huidplaten,}

maargeenvan de

afbeeldingen

in Leriche

_lijkt

ookmaar

enigszins

op

mijn

fossiel.

Wat

_zijn

dan de andere

_{mogelijkheden?}

Hetzou een

on-derdeelkunnen

_zijn

vande ‘schouderstreek’van eengrote

beenvis. Het Natural

_History

Museum in Londen heeft één

vandegrootstecollectiesrecente- enfossiele visskeletten terwereld.

_Eigenlijk

eenideale

plek

om

mijn

raadselach-tige

vondst te

vergelijken.

Eind

_{jaren tachtig}

heb ik dat

museum eenpaar keer bezocht om

mijn pliocene

vogel-botjes

vooronderzoek afte staan enfoto’stenemen van eenaantal fossiele vissen uit het Siluur. Helaas is het ech-ternooit

_{bij mij opgekomen}

omhet fossiel uitEkeren,ter

vergelijking,

meetenemen.

Nog

een

mogelijkheid

is dat hetom

kwaadaardig

been-weefsel _gaat. Er

_zijn

_namelijk

aanbeide

zijden

van het

stuk geen

groeilijnen

waartenemen.Ikzouhet tenminste voor eendeelmoeten

doorzagen

om nategaan ofer

mis-schien

_inwendig

wel

_groeilijnen

tezien

_zijn.

_{Een x-ray} opnamezou dezestructuren

waarschijnlijk

ook kunnen

aantonen.

Tenslotte kom ik

_bij

de

_{‘hyperostoces’ (abnormale}

been-groei)

in beenvissen terecht. Deze

_objecten

worden ook

Tilly

Bones

_genoemd

naar

Tilly Edinger

die

_uitgebreid

aandeze

vergroeiingen

heeft

_gewerkt.

Deze

_hyperostoces

kunnen op verschillende

plaatsen

vanhet lichaamtot

ont-wikkeling

komen zoals: op de

kop,

ofervlak achterenals

uitgroeisels

vande wervels. Zevertonen geen sporenvan

spieraanhechtingen

endienen geen

duidelijke

functie.

_Bij

sommige

vissen bestaan de

_{vergroeiingen}

uit_zeer com-pactbeenweefsel_en

_bij

andere uit licht

_sponsachtig

been. Hoe deze

_{vergroeiingen zijn}

ontstaan

schijnt

niet

duide-lijk

te

zijn. Enige vermoedelijke

oorzaken die ik in de

li-Op

één van de

storthopen

in de buurt vanEkeren

(Ant-werpen)

vond ik in 1982eenbotmet eenapart

uiterlijk

(afb.

laen

1b).

De

_storthoop

bestond uit

_bijna

zwartzand

met

glauconiet.

OuderdomzouMioceen kunnen

zijn,

maar

dat is metmateriaal datvanelders

afkomstig

is nietmet

zekerheidvast te stellen. De

_gedeponeerde

zanden

kwa-menuit

graafwerkzaamheden

tenbehoevevan een aante

leggen metrolijn

in

_Antwerpen,

werd

_mij

verteld. Ik benertot op heden niet achter

gekomen

aanwelk dier

dit bot ooit heeft toebehoordenwaar de

positie

in het lichaam_geweestzoukunnen

zijn.

1a

1b

AFZETTINGEN WTKG 26_(1), 2005 9

teratuurben

tegengekomen zijn: ziekte, vervuiling

vanhet wateren

genetische achtergronden.

De

Tilly

Bones wor-den, voor zover bekend, alleen

bij

zoulwatervissen

aan-getroffen.

Zeldzaam

_zijn

_ze niet. Ik ben ze

vrij regelmatig

ophet terreinvan de 4e Havendokwerken

tegengekomen.

Het

ging

vooralomwat in de literatuurstaataangegeven als

‘fruit-shaped hyperostoses’ (vruchtvormig).

Het

_zijn

ovale,

ongeveer 2a3cm

lange, objecten.

Een

_zijde

is licht con-vex. De andere

zijde

is convexer en heefteen

glanzend

oppervlak.

De licht convexe

zijde

toont een

fijne

com-pactebotstructuurmet

groeilijnen.

Ook heb iktweeovale

vrij platte stukjes

bot

_gevonden

metdaartusseneen

verbin-Deze

_hyperostoses

_{worden vanwege hun}

ge-lijkenis butterfly

bones

_{(vlinderbeentjes) genoemd.}

Maar iets dat

_lijkt

_{op het fossiel uit Ekeren ben} ik nietmeer

tegengekomen.

Heeft iemand_een

_suggestie,

dan_verneem ik die graag.

Geraadpleegdeliteratuur

Hewitt,

R.A. 1983. Teleost

_{hyperostoses:}

acaseof

Mio-cene

problematica

from Tunesia-

Tertiairy

Research

5(2).

Leriche,M. 1926. Les Poissons

_Néogènes

de la

_Belgique

-

Verhandelingen

vanhet

_Koninklijk

Museumvan

Na-tuurlijke

Historievan

België,

Nr 32.

Konnerth,A. 1966.

_Tilly

Bones-Oceanus 12

(2).

W. vander

_Brugghen,

Jol29-04,8243 GX

_Lelystad,

email:

_{agnathans@hotmail.com}